مروري اجمالي بر بايسته هاي كتاب شايسته كودك

جواد نعيمي
هرگاه سخن از «كتاب» به ميان مي آوريم، مفهوم عامي از انواع نوشته ها و آثار مكتوب را به ذهن مي آوريم كه هركس سواد خواندن داشته باشد، مي تواند از آن ها بهره بگيرد. اين يك تعبير كلي است، اما وقتي كتاب را با كلمه «كودك» همراه مي سازيم، در واقع آن را «خاص» مي كنيم. يعني كتابي كه مي بايد با عنايت به ويژگي ها و توانمندي هاي خواندن و ادراك كودكان نگارش يافته باشد و ناظر بر نيازها، تلاش ها و ذوق هاي كودكانه باشد.
بر اين اساس، نگاهي اجمالي، گذرا و فهرست وار، به پاره اي از نكات مهم در زمينه ويژگي هاي كتاب كودك و بايستگي هاي آن، مي تواند والدين و مربيان را در امر گزينش كتاب براي كودكان يا هدايت آنان براي انتخاب برتر و آثار مفيدتر، مدد برساند.
كتاب كودك، اصولا بايد براساس بينش هاي اصيل مكتبي و ارزشي تهيه و تدوين شده باشد و مسئله محتوا و پيام آموزنده و مفيد، در آن مدنظر قرار گرفته باشد. از لحاظ زمينه و واژه هاي به كار رفته شده و موضوع، كاملا قابل فهم و متناسب با سن و سواد كودك باشد و نيز به گونه اي شكل گرفته باشد كه دانش او را به طور محسوسي افزايش داده و اثر مطلوب و خوبي بر ذهن كودك بر جاي گذارد.
مطالب ارائه شده در كتاب كودك بايستي در سطح فهم كودكان باشد يعني نيازها، تجربه ها و توانايي هاي هر گروه سني را مورد توجه كامل قرار داده باشد. چنين كتابي بايد آموزش هاي غيرمستقيم را بيشتر مدنظر داشته و كمتر حاوي شعارها، پندها و اندرزهاي مستقيم باشد.
قطع و اندازه كتاب كودك بايد به گونه اي باشد كه شوق و رغبت وي را برانگيزاند. همچنين كتاب خوب و مناسب براي كودك، كتابي است كه از ترويج و تبليغ فرهنگ هاي مبتذل شرق و غرب و فرهنگ هاي طاغوتي و مصرفي به دور باشد. فاقد بدآموزي باشد و ضدارزش هاي ديني و اخلاقي نباشد.
ارتباط مطالب كتاب كودك، با عنوان و تصاوير آن را نيز علاوه بر دارا بودن كشش و گيرايي لازم مطالب آن، بايد مورد توجه و نظر قرار داد. بيان كتاب كودك هم بايستي يكدست و منسجم بوده و پيام آن تكراري، ضعيف يا بدآموز نباشد.
هرگاه كتاب كودك ترجمه اي از يك متن است يا پاره اي از متني در آن آورده شده، مي بايد به دقت و صحت آن اطمينان داشت. همچنان كه در يك كتاب خوب كودك، نبايد اثري از اقتباس هاي نابه جا و بازنويسي هاي نامناسب، به چشم بيايد.
براي كودكان- بويژه در گروه هاي سني پايين- بهتر است در حد امكان، از كلمه ها و جمله هاي موزون استفاده شود و اين كلمه ها و جمله ها، به اندازه كافي و لازم، در سرتاسر كتاب تكرار شود.
به طور كلي چگونگي شكل و كيفيت ارائه و محتواي كتاب هاي كودكان و نوجوانان بايد به گونه اي باشد كه آن ها را به مطالعه ترغيب و تشويق كند، نه اين كه آنان را نسبت به خواندن هر كتاب ديگري هم دلسرد نمايد.
نوع صحافي، كاغذ و جلدبندي كتاب، بايد امكان استفاده ممتد از كتاب را فراهم آورد. همچنين نوع حروف چاپ، نقاشي ها و طرح روي جلد كتاب كودك داراي اهميت است. رنگ كاغذ نيز بايد مورد توجه قرار گيرد. (متن و نقاشي كتاب كودك دست كم بايد دو رنگ باشد، يعني نقاشي و متن نبايد به يك رنگ چاپ شود. بهترين رنگ براي متن، رنگ مشكي و بهترين نوع كاغذ، كاغذ مات و زبر است.)
به درشتي و ريزي (تناسب حروف) و تنظيم صفحات (صفحه آرايي و شماره گذاري) هم بايد توجه داشت.
روان بودن متن، رعايت نقطه گذاري صحيح و نداشتن غلط هاي املايي و چاپي و وفاداري به دستور زبان فارسي، از ديگر نكات مهم در اين زمينه است.
مشخصات كامل و شناسنامه اي كتاب (نام كتاب، نام نويسنده و ناشر، تاريخ و محل انتشار، شمارگان، نوبت چاپ و بهاي كتاب) حتماً بايد در كتاب قيد و درج شده باشد.
كوتاهي طول سطرهاي كتاب كودك و وجود حاشيه سفيد در صفحات آن و نيز شلوغ نبودن هر صفحه از لحاظ تصوير و متن، از ديگر نكته هاي قابل تأمل در اين راستاست.
كارشناسان براي تصوير در كتاب كودكان نيز اهميت ويژه اي قايلند، زيرا كودك اصولا افكاري تجسمي و تصويري دارد. بنابراين كتاب كودك هم بايد از چنين خصيصه اي برخوردار باشد. به تجربه ثابت شده كه هرچه سن كودك كمتر باشد، اهميت كتاب او افزون تر مي شود. به همين جهت هم، براي گروه هاي سني پايين، كتاب مصور توصيه شده. البته نقاشي اين گونه كتاب ها هم بايد روشن و واضح، فاقد ابهام و داراي رنگ هاي زنده و زيبا باشد و نيز تصاوير به تفهيم موضوع كتاب به كودك كمك كند. سبك نقاشي هم بايد با سطح رشد كودكان تناسب داشته باشد.
به طور كلي، كتاب كودك بايد به جوهر هنر وفادار باشد. تكنيك چاپ، محتوا، قالب و پيام، در آن به گونه اي دقيق مورد توجه كافي قرار گرفته باشد و از هر لحاظ داراي درون مايه قوي و مؤثري باشد؛ آن چنان كه كودك را به رشد و آگاهي برساند، او را متعادل، با شخصيت و مكتبي بار بياورد، شور و نشاط يك زندگي خوب و پرثمر و خداپسندانه را به او ببخشد و به دنياي پاكي ها و راستي ها، هدايتش كند.
چنين كتابي قاعدتاً مي بايد از حوزه سودجويي هاي نابه جاي پاره اي از ناشران به دور باشد و هرچه آسان تر، بيشتر و بهتر، در اختيار كودك و نوجوان قرار بگيرد و شكوفايي و عطرافشاني اين غنچه هاي گران قدر را تسريع كند.
¤ مآخذ:
پژوهشي اجمالي در زمينه ادبيات كودكان، بهمن رازاني
نشريات آموزش و كارنامه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان
مجله پيك معلم و خانواده
درباره ادبيات كودكان و نوجوانان و مسايل تربيتي، محمود حكيمي

ارتباط تصوير و متن در كتابهاي كودك و نوجوان
دور فكرم خط مي كشم

ناهيد زندي پژوه
كتاب همچون بناي مسكوني است كه چون در آن واقع شدي، مكاني براي آموختن، و جايي براي استراحت در آن خواهي يافت. به عبارتي كتاب جزء گروه هنرهاي كاربردي است كه وظيفه خود مي داند به ميهمان خويش، خوشامدگويي هنرمندانه بگويد و مخاطب را به فضاي دل نشين مطالعه دعوت كند. اين جو همانند فضاي معمارانه اي است كه براي ساكنان خود اعم از كودك و نوجوان... امكاناتي برابر توقع آنان تدارك ديده است.
ميان نقاشي و تصويرگري براي كتاب كه زيرمجموعه مقوله گرافيك به حساب مي آيد، فرق است. چنانچه نقاشي را تنها مي شود ديد و تماشا كرد حال آنكه تصويرگري يا ايلوستراسيون براي كتاب، در خدمت كتاب و متن نوشتاري است در اين حالت كتاب چون مظروفي است كه چون در دست گرفته شود، هم كاركرد ديداري و هم بنا به محتواي علمي، آموزشي يا طنز آن، كاركرد آموزشي و يا تفريحي خواهد يافت.
رواج تصويرسازي در كتابهاي كودكان منعكس كننده اين واقعيت است كه تصاوير نه تنها علاقه كودكان را به خود جلب مي كنند، بلكه در آموزش مطالب نيز به آنها ياري مي رسانند. يعني تصاوير في نفسه مي توانند آموزش دهنده باشند و به شفاف سازي معناي متن نيز مي پردازند. تصاوير به مثابه دروازه اي براي ورود كودك به شهر خيال انگيز قصه هاست. مهمترين عامل انتخاب كتاب توسط كودك، تصوير است. به زباني، تصاوير نوعي فرهنگ زيباشناختي عرضه مي كنند، صفحات كتاب را جذاب تر ارائه مي دهند، كار فهميدن متن را ساده تر مي سازند و بين جذابيت هنر و كلام چاپ شده، تعادل ايجاد مي كنند.
يك بار از كودكي كه سخت سرگرم نقاشي بود، پرسيدند چگونه مي تواند چنين چيزهاي جالبي بكشد. كودك پاسخ داد: «خيلي ساده است. به چيزي فكر مي كنم و دور فكرم خطي مي كشم.»
خط كشيدن به دور خيال، ساده ترين تعريف امروزي براي تصويرگري است. خيال پردازي و مهارت تصويرگر در بازنمايي خيال هايش، آثاري ماندگار براي كودكان سراسر جهان پديد آورده است كه ريشه نخستين آن را بايد در توانايي تصويرگر براي گسترش خيال هاي شگرفش جست وجو كرد.
شناخت و درك ادبيات براي تصويرگران از اهميت زيادي برخوردار است. از آنجا كه تصاوير از تأمين اطلاعاتي برخوردارند معناي واژگان را كامل مي كنند به شفاف سازي متن مي پردازند، و از آنجا كه توجه را به خود جلب مي كنند و با در نظر گرفتن جنبه تزييني، مي توانند منبع لذت بصري باشند. تصوير نه تنها عامل جذابيت كتابهاي داستاني و غيرداستاني است، بلكه خلاقيت تصويرگر، به ادبيات هويتي جديد مي دهد تا به دنبال متن، تأثيري متفاوت در مخاطب ايجاد كند و اوجي به ادبيات يا نوع نگارش دهد.
درباره جايگاه متن و تصوير در كنار يكديگر و ارزشيابي آنها، گفت وگوهاي فراواني وجود دارد، تا آنجا كه حتي گروه اندكي از منتقدان، وجود تصوير در يك كتاب را گاه بازدارنده گسترش خيال هاي دريافت شده از متن توسط كودك قلمداد مي كنند.
درباره جايگاه تصوير در كتاب، از زبان موريس سنداك، تصويرگر برجسته كتاب هاي كودكان، چنين مي خوانيم: «تصاوير مي توانند تزئين گر كتاب باشند يا گسترش دهنده متن، بستگي به آن دارد كه شما به عنوان يك تصويرگر، كدام يك را انتخاب كنيد و يا برداشت شما از متن چه باشد. به همين دليل است كه مي گوييم تصويرگر، سهم مهمي در به وجود آوردن يك كتاب دارد. تصويرگر مقلد نويسنده نيست، يك شريك است، كسي است كه مانند نويسنده كتاب، حرف مهمي براي بازگو كردن و گاه نقشي مهم تر از نويسنده برعهده دارد.»
در كتاب زيباي «ميليون ها گربه» با تصويرگري سياه و سفيد «ونداگگ»، اگرچه با متن روايي داستان روبه رو مي شويم، شكل گيري تصويرها به گونه اي است كه كودك تقريباً بدون روي آوردن به بازخواني متن، از راه تصويرخواني مي تواند به رويدادهاي شكل گرفته در كتاب و پيرنگ داستان آن پي ببرد.
در كتاب هاي علمي و غيرتخيلي، هم چون «درخت»، اثر ايلاماري، كودك با ديدن تصويرهاي گوناگون، به رويدادهاي علمي شكل گرفته در كتاب پي مي برد. در اين كتاب، كودك تغيير شكل يك درخت را با گذر فصل ها دنبال مي كند و خود در بازگويي رويدادهاي علمي آن شركت مي جويد.
از خصوصياتي كه در نقاشي قصه براي مخاطب لحاظ بايد كرد اينكه شخصيتهاي تصوير شده، به درستي به مخاطب شناسانده شوند و سبب رشد ذهني او گردند. چنانچه تا حدود هفت سالگي، مرزهاي بين رويا و واقعيت، براي كودك چندان مشخص نيست. به همين دليل، دو بعد رويايي و واقعي تصوير، براي او درهم تنيده و غيرقابل تفكيك است.
از هشت- نه سالگي به بعد هر تصوير، براي كودك دو بعد واقع گرايانه و آرمان گرايانه پيدا مي كند. كودك، در بعد نخستين، گذشته و حال را مي بيند، در بعد دوم، آينده را.
به تجربه ثابت شده كه اگر تصوير، فقط داراي بعد «گذشته- حال» باشد و آن چه مطرح مي كند، به همين دو زمان- به خصوص گذشته هاي به پايان رسيده- مربوط شود، كودك را دل زده و زود خسته مي كند.
در كتاب هاي شعر گروه سني «الف» و «ب»، تصويرها براي كودكان از اهميت ويژه اي برخوردارند و تصويرگر بايد تلاش كند به ذهن و خيال شاعر نزديك شود تا بتواند با خلق تصاوير مناسب تخيل كودك را پرواز دهد.
علي خدايي تصويرگر كتاب «اون چيه؟ اون كيه؟»، شناخت بجا و مناسبي از مخاطب دارد. او توانسته است با رنگ هاي شاد و شكل هاي كودكانه و گاه طنزآميز، پا به پاي شعرها، مخاطب را با خود همراه كند. گويي در آفرينش تصويرها نيز نوعي چيستان يا معما مدنظر تصويرگر بوده است. اين تصوير ها نه تنها منفعل و بي ارتباط با متن نيستند، بلكه به خوبي ذهن و خيال و احساس مخاطب را برمي انگيزاند. به عنوان مثال، در شعر «آرايشگر» پرنده اي مي بينيم كه اجزاي بدنش، با قيچي و شانه و برس درست شده يا در شعر «ميوه فروش»، صورت مرد از ميوه هاي مختلف ساخته شده است. خلاصه اينكه همه تصاوير به گونه اي خلاق و شاعرانه با كودك سخن مي گويند.
تصاوير كتاب «تايي، تي تي» افسانه شعبان نژاد با تصويرگري پلي دانور، تصاويري شاد و كودكانه دارد و شايد ابتدا تصاوير كتاب خلق شده اند و سپس نويسنده براساس تصويرها، ترانه ها را سروده است. اين نكته را مي توان با توجه به هماهنگي و انطباق برخي از نقاشي ها با شعر نتيجه گيري كرد. به عنوان مثال آنجا كه تصوير كودكي را در فنجان چاي مشاهده مي كنيم، در شعر مي خوانيم:
ني ني ناز مامان جون
ني ني چاي تو فنجون
در كتاب هاي كودكان، تصوير و نقاشي به اندازه متن و گاهي حتي بيش از آن اهميت مي يابد. تصويرهاي يك كتاب اگر دقيق و مناسب باشند، نقش مهمي در القاي مفاهيم مورد نظر شاعر يا نويسنده ايفا مي كنند.
تصويرگر، تنها نقاش تزئين كننده كتاب نيست كه فقط ادراكات حسي خود را چه با حروف و يا تصوير، بدون ربط و ساماندهي ميان آنها بر صفحه كتاب نقش دهد. تصويرگر، كتاب مشخصي در دست دارد، كه مخاطب سني مشخصي هم دارد، مخاطبي كه در عين حال، پيشاپيش آگاهي بسيطي از كتاب و مقوله كتاب و كاركردهاي آن دارد. اين مخاطب، عنصر بصري متن (فونت) و تصوير را جدا از هم نمي شناسد و هم زمان با آن، به محتواي كتاب و پيام كتاب هم نگاهي عميق دارد. اين موضوع در جاي خود به اثبات رسيده است كه شكل و كاربرد كتاب، هر دو، جنبه هاي اصلي كتاب وابسته به يكديگرند. محتوا و پيام كتاب هر چه مي خواهد باشد، عناصر بصري كتاب بايد پيام و درونمايه محتواي كتاب را در چارچوب خود جاي دهند و اين تلفيق ثمربخش ميان عناصر بصري (فونت و تصوير) با محتوا و پيام، جايگاه روشني در نزد مخاطب دارد و وي را به خود جذب مي كند. درواقع ارائه كتاب به مخاطب «ارتباط» با اوست و اين ارتباط در كتاب هاي مصور از طريق متن و تصوير با مخاطب برقرار مي شود.
اما وفاداري به سليقه و توان درك كودكان، اصلي است كه هم در متن و هم در تصوير ديده مي شود. گنجينه واژگان و بهره گيري از عناصر ادبي در هر گروه سني، ويژگي هايي دارد كه نويسنده متن آنها را پذيرفته است و تصويرگر نيز با استفاده مناسب از عناصر ديداري و مفهومي تصويري، به آن وفادار است. توجه به سن كودكان در تصويرسازي يك كتاب، از دل مشغولي هاي تصويرگران تمام دنياست. تصوير مناسب براي كودك يك تا سه ساله، تصويري است كه بزرگ، آسان ياب، قابل فهم و فاقد ريزه كاري باشد و تصوير نبايد حامل تناقضات و تضادهاي عاطفي باشد.
براي كودكان چهار تا شش ساله، مي توان از تضاد و تناقض تا حدي استفاده كرد. در به كارگيري رنگ براي تصويرسازي كتاب هاي خاص گروه سني هفت ساله مي توان از تضاد و تناقض بهره گرفت. در اين گروه سني بايد رنگ ها را به تدريج عميق تر كرد و تعداد و تركيب آن را افزايش داد.
كودكان 10 تا 12 ساله كه در مرحله شكل گيري تفكر انتزاعي هستند، به تصاوير عميق تري نياز دارند كه به نقاشي نزديكتر است. در اين مرحله، مي توان از ادغام انواع رنگ ها استفاده كرد.
نوجوانان چون مي توانند شخصيت كتاب ها را در ذهن شان مجسم كنند، چندان به تصوير در كتاب نياز ندارند و در كتاب هاي علمي نيز استفاده از عكس، مي تواند كافي باشد. تصوير براي آنها مي تواند سياه و سفيد باشد و با بافت ريز و پيچيدگي زياد كار شود.
مرزبندي هاي گفته شده، نشانگر آن است كه نويسنده و تصويرگر باتوجه به گروه سني انتخاب شده، ناگزير به پيروي از نسخه هايي هستند كه ميزان علاقه و درك گروه سني مخاطب را دربر دارد. نسخه هاي پذيرفته شده، گوياي رعايت سادگي و رسانايي آني متن و تصوير در كتاب هاي پيش دبستاني و وجود پيچيدگي در كاربرد عناصر ادبي و ديداري در گروه هاي سني بالاتر است.
با افزايش سن كودك خواننده، نه تنها عناصر ديداري تصوير كم كم پيچيده مي شوند، بلكه پديده هاي پيچيده تري چون استعاره هاي تصويري، نشانه شناسي و انتزاع، به درون تصوير راه مي يابد، تا آنجا كه گاه جست وجو براي دريافت مفهوم هاي پنهان در تصوير، موجب كوشش هاي جستجوگرانه توسط كودك و نوجوان مي گردد و باعث بيرون كشيدن مفهوم هاي دشوار از تصوير مي شود.
تصويرگر در دنياي خويش، با مجموعه اي از عناصر طبيعي روبه روست. او با استفاده از تركيب عناصر و شيوه قرار دادن آنها كنار يكديگر دست به آفرينشي جديد مي زند و به واسطه حضور ادبيات و نگارش متن، با برقراري ارتباط بين نوشته و تصوير، همنشيني شيرين به مخاطبش هديه مي دهد. نگاه و زاويه ديدش، شايد همگام با نويسنده نباشد، اما در راستاي متن دست به خلق نوشتاري بصري مي زند؛ چيزي كه در نگاه اول دور، اما بعد از تحليل تصوير، متن را به دنبالش مي كشاند و لذت درك متن را دوچندان مي كند- اصول و قواعد كار تصويرگري، در ذات خويش بيانگر اوج و فرودي را به چشم مي رساند تا ضرباهنگ متن با تصوير تكميل شود و بيننده، به دركي جدا از خوانش يك متن به تنهايي دست يابد.
كتاب «رفيق و نارفيق» به قلم محمدعلي جعفري است و راشين خيريه، تصويرگري كتاب را به عهده داشته است. داستان روايتي ساده و آموزنده را در حجمي مناسب به مخاطب عرضه مي كند. جملات كاملاً بدون توضيح، بيانگر اين است كه خواننده مي تواند عوامل و عناصري را در يك فضاي كلي كه نويسنده ترسيم كرده، اضافه يا كم كند. تصويرگر در اين جمله ها، به واسطه نداشتن توضيح و تفسير از مكان و وجود تعداد عناصر، با دستي باز مي تواند به پردازش فضايي برسد كه دلخواه اوست.
تصويرگر بايد روش هاي بي نظيري بيابد تا به آرامي در لايه هاي زيرين متن نفوذ كرده و نشان دهد كه در اصل چه چيزي درحال وقوع است. تصاوير كتاب بايد هم نوا و تكميل كننده متن باشند به گونه اي كه اگر تصاوير نباشند، روايت داستاني- شعر دچار خلأ شود و اين همراهي عميق ميان متن و تصاوير تا روي جلد بايد ادامه داشته باشد. شايد بشود گفت هر كتاب مصوري، يك نمايشگاه سيار است.
اما رويكرد جداانديشي نويسنده و تصويرگر، آسيب شناسي ژرف ديگري است كه در تصويرگري كتابهاي كودكان و نوجوانان ايران به چشم مي خورد؛ فرآيندي كه يادآوري آن گاه به دخالت در كار يكديگر معنا مي شود و نقش ناشر در پيوند ميان تصويرگر و نويسنده، تعريف نشده و نااستوار است.
بچه ها عموماً تصويرگرهايي را كه به شيوه نقاشي خودشان است، خيلي تحويل نمي گيرند و تقليد چيزي را كه خودشان بلد هستند، از بزرگترها نمي پذيرند و شايد نقاشي هاي خيلي پركار و تصويرگري هايي را كه خيلي دقيق و واقعي هستند را نيز نپذيرند. كودكان هربار، با گشودن كتاب مصوري كه برايشان خريده اند، آماده اند تا با جهان تازه اي كه برايشان ساخته و پرداخته اند، همراه و همدل شوند. به شرط اينكه جهان تصويرگر تازه و خاص و شگفت انگيز باشد. تصويرگر كتاب كودكان، روي بند نازكي راه مي رود كه اگر نبوغ، تعادل و دقت لازم را نداشته باشد خيلي زود به زير مي افتد، افتادني كه درجا و بلافاصله معلوم نمي شود. اما با هر افتادني، فرهنگ بصري كودكان، لحظه اي ثابت مي ماند و هر ثابت ماندني عقب ماندن است. پس بايد بياموزيم كه چگونه با دنياي كودكان ارتباطي منطقي برقرار كنيم.
(در درون هر كسي كودكي هست و خوشا به سعادت آن آدم هايي كه بتوانند كودك درون شان را حفظ كنند.)

منابع:
1- آزادي، شهناز. لطفاً متن را رعايت فرماييد. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 2، آذر .1387
2- آزادي، شهناز. نقدي بر قصه پلنگ سفيد. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 8، خرداد .1389
3- اكرمي. جمال الدين. سازه هاي روايتي تصوير. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 2، آذر .1387
4- اكرمي، جمال الدين. كتاب هاي مصور، كتابهاي تصويري. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 5، اسفند .1387
5- قائده، شهره. چند بوق كوچولو. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 2، آذر .1387
6- مسعود حميدي، فاطمه. نقد آموزه هاي ديني در كتاب تعليمات ديني اول راهنمايي. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 5، اسفند .1387
7- مجاوري آگاه، مسعود. چيزهاي شگفت از كنارت مي گذرند. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 1، آبان .1388
8. مجاوري آگاه، مسعود. رفيق من. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 5، اسفند .1387
9- موسويان، انسيه. اون چيه؟ اون كيه؟ كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 7 و 6، فروردين و ارديبهشت .1387
10- موسويان، انسيه. نگاهي به كتاب «تاتي، تي تي». كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 8، خرداد .1389
11- نجفي، فرزانه. تصويرسازي با صفر و يك، نگاهي به تصويرسازي رايانه اي. كتاب ماه كودك و نوجوان، شماره 12، مهر .1387

حديث نفس يك شاعر

مرتضي اميري اسفندقه
كنون كه شعر به كار تو هيچ كار ندارد
بيا تو نيز چنين باش اگر دلت بگذارد
مباش منتظر شعر، شعراگر كه بخواهد
خودش مي آيد و كاري به انتظار ندارد
دوبار آمدنش را هزار بار شمرده
هزار بار نيامد، بگو بگو بشمارد
ز ناتواني طبعت به يار شكوه كن آري
كه زلف خويش پريشان كند، قصيده ببارد
تو را كه خواسته اي شاعرانه عشق بورزي
مخواه شعر، دگر دست ديگري بسپارد
پلاك عاشقي
& مصطفي محدثي خراساني
نبض آسمون، فرشته
تو زمين، تب پريدن
شور پركشيدن از خود
شوق تا خدا رسيدن

دلتون پنجره اي كه
روشن از مهر و يقين بود
عاشقي، حس غريبي
كه با خونتون عجين بود

جاري بود توي رگاتون
خون غيرت و حماسه
دنيا ايران بزرگو
به حماسه مي شناسه

حالا از اوج رشادت
حالا از خونه خورشيد
داريد اين پرچمو بازم
روي قله ها مي بينيد

اگه ما قله نشينيم
اگه سربلند خاكيم
واسه اينه كه هنوزم
آشناي اون پلاكيم

دومين سالگرد مهدي آذريزدي

ياد آذر يزدي با صندلي هاي خالي گرامي داشته شد
دومين سالگرد درگذشت مهدي آذريزدي نويسنده فقيد ادبيات كودك و نوجوان درحالي عصر روز سه شنبه 21 تير درتهران برگزار شد كه بي مهري اهالي قلم و حتي اصحاب رسانه به اين مراسم و شركت درآن به روشني به چشم مي خورد.
به گزارش مهر، سالن خانه فرهنگ گل ها كه سه شنبه گذشته ميزبان اين مراسم بود به ندرت در طول برگزاري اين مراسم بيش از 10ميهمان را درخود پذيرا بود و اين مسأله مسئول دبيرخانه دائمي بنياد مهدي آذر يزدي را كه به عنوان نخستين سخنران دراين مراسم حاضر بود به واكنش واداشت: سال گذشته بسياري از اهالي قلم بر ما خرده گرفتند كه چرا سالگرد آذر در يزد برگزار شد و بعد مسافت و دوري راه را براي حضور ما لحاظ نكرديد. حالا امسال به تهران آمديم و ميزبان شما شديم، ولي باز حضوري را نمي بينيم؛ اي كاش اين كار را نكرده بوديم.
ساده، سهل و ممتنع نويسي
رضا بردستاني درادامه با اشاره به جايگاه مهدي آذريزدي در ادبيات كودك و نوجوان ايران اظهار داشت: آذر درسال 1335 با هوشياري و زيركي هرچه تمام تر عنوان قصه هاي خوب را براي آثارش برگزيد. قصه هايي كه به قول يكي از پژوهشگران حوزه ادبيات بيش از 570 حكايت قرآني و مذهبي را در درون خودداراست.
هوشمندي آذر درشناخت اين نياز و رفع آن بوده است؛بدون آنكه بودجه اي در كار باشد يا سفارش و فرمايشي.
وي افزود:ساده، سهل و ممتنع نويسي عنواني است كه بايد آن را به نام آذريزدي ثبت كرد.
آذريزدي همان طور كه زندگي مي كرد، مي نوشت
محمد ميركياني نويسنده حوزه ادبيات كودك و نوجوان نيز ديگر سخنران اين مراسم بود كه در ابتداي سخنان خود با اشاره به اينكه آذريزدي را بايد يك يتيم فرهنگي ناميد، گفت: آذر به همان شكلي كه زندگي مي كرد، مي نوشت و درزندگي سعي خود را كرد كه مديون كسي نباشد. پس از رحلتش هم گويا اين موضوع ادامه دارد، كسي نمي خواهد گامي براي او بردارد.
ميركياني با اشاره به اينكه تمام نويسندگان حوزه كودك و نوجوان وامدار آذريزدي هستند، افزود: زماني كه فضاي آثار حوزه كودك و نوجوان در ايران بسيار غيربومي بود، آذريزدي دركوير بومي كشور ما درخت پربار و سايه گستري جلوه كرد كه كودكان ونوجوانان بتوانند از آن بهره مند شوند.
وي همچنين گفت: آذريزدي به روشني در طول حيات خود توانست سهمش را از ادبيات كهن ايران به فرزندان سرزمين خودش منتقل كند. ادبياتي كه تا پيش از او جسته و گريخته براي كودكان و نوجوانان منتقل شده بود، ولي او به شيوه اي سازمان يافته توانست آن را سامان دهد.
آذر يزدي كم فروشي نكرد
ميركياني درادامه با اشاره به خصوصيات آثار آذريزدي گفت: انتخاب درست عنوان براي كتاب يكي از مهم ترين خصوصيات كتاب هاي آذريزدي بود كه جزو اولين معيارهايي است كه در ارزيابي يك اثر به چشم مي آيد و در رابطه با آذر شايد تاكنون از ديد منتقدان پنهان مانده است. از سوي ديگر تسلط بر واژگان و نثر نيز ديگر ويژگي آثار آذريزدي بوده است. او در آثارش به نوعي از واژگان استفاده مي برد كه مخاطبش در مواجهه با كتاب دنيايي از واژگان ساده و دلنشين را دريافت مي كرد.
وي همچنين به تقسيم بندي هاي آذر حين نوشتن اشاره كرد و گفت: آذريزدي هيچ گاه كم فروشي نكرد. بسياري از نويسندگان جوان گاه به يك بازنويسي معمولي از يك اثر دست مي زنند كه هيچ يك از خصوصيات يك كتاب مستقل را دراختيار ندارد، اما آذر در يك كتابش تنها به عنوان مثال؛ 20 قصه را مي آورد و باعث مي شد مخاطبانش با پول كمتري داستان هاي بيشتري بخوانند.
بايد به بي مهري ها عادت كرد
محسن چيني فروشان مديرعامل سابق كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان نيز ميهمان ويژه اين مراسم بود كه در ابتداي سخنان خود با اشاره به استقبال كم از اين مراسم بيان داشت: از اين نامهرباني ها نبايد دلگيرشد! چرا كه گفته اند يكي مرد جنگي به از صد هزار. كار فرهنگي هميشه از ابتدا مورد استقبال قرارنمي گيرد. براي يزد، بهانه دوري راه است و براي تهران بهانه چيزهاي ديگر، بايد به آن عادت كرد.
چيني فروشان ادامه داد: گاهي فكر مي كنم آذر يزدي چه ويژگي داشت كه آذر ادبيات كودك و نوجوان ايران بود. به نظرم آذر يزدي درست در زمانه اي كه حوزه كودك و نوجوان نياز به برافروختن آتش دانستن داشت، او اين آذر را برافروخت.
وي ادامه داد: وي درسال1335 نوشتن را آغاز كرد. سالي كه به لحاظ سياسي و اجتماعي سال خاصي در ايران بود و مردم از كودتاي سال 32 و فضاي اختناق آن رها نشده بودند. او خلأيي احساس كرد و به دليل باور دروني خود حس كرد كه ممكن است ترجمه هاي موجود دردي را دوا نكرده باشد و به همين خاطر با تأكيد بر ادبيات كهن ايران شروع به نوشتن كرد.
چيني فروشان با اشاره به اينكه آذريزدي نقطه برجسته اي در ادبيات كودك و نوجوان است، گفت: دركشور ما ادبيات نوين كودك و نوجوان با آذريزدي شروع شد و امروزه به جد نيازمند اين هستيم كه ويژگي هاي كار او به نويسندگان جوان ما منتقل شود.
آذريزدي فطري مي نوشت
وي در ادامه با بيان اينكه آذريزدي به دو دليل آذريزدي شد، گفت: همه مي دانيم كه ساده نويسي، توجه به مخاطب و شناخت او، تناسب اثر با زمان، از دل برخاستن و بر دل نشستن از ويژگي هاي آثار اوست و لذا معتقدم كارهاي او چون فطري بود، به زبان مردم نزديك بود و به همين دليل، هنوز هم خواندني و ماندني است. ازسوي ديگر، ويژگي هاي شخصيتي او مانند متكي به خود بودن و دل به ديگري نبستن ، باعث مي شد به دنبال تكنيك و پيچيده نويسي نباشد و در مقابل راحت و بدون صحنه پردازي بسيار حرف بزند. ازسوي ديگر شخصيت او بسيار كنجكاو بود و با اين شخصيت سعي داشت همواره خود و دانش را به روز كند؛ مطالعه كند و نوجو باشد.
چيني فروشان در ادامه خطاب به مسئولان بنياد آذريزدي و نيز مسئولان فرهنگي يزد دو پيشنهاد ارائه داد و گفت: خانه آذريزدي همچنان بلاتكليف است. مي توان آن را موزه اي كرد و حتي در آن شب هاي گفت وگو و كتابخواني راه اندازي كرد و اين ظرفيت را به جاذبه ها و ديدني هاي استان يزد افزود. همچنين موضوع انتخاب كتاب سال مهدي آذريزدي را هم بايد به طور جدي تر پيگيري كرد.

«رودكي نامه» احوال و اشعار پدر شعر فارسي

كتاب «رودكي نامه» نوشته دكتر ايوب هاشمي توسط انتشارات بنياد فرهنگي هنري رودكي منتشر و روانه بازار كتاب شد.
به گزارش روابط عمومي و امور بين الملل بنياد رودكي، اين كتاب كه به بررسي احوال و اشعار پدر شعر فارسي -
ابو عبدالله جعفربن محمد؛ رودكي سمرقندي - در هشت فصل مي پردازد، به مواردي چون «روزگار رودكي»، «زندگي رودكي»، «آثار رودكي»، «ويژگي هاي سخن رودكي»، «ممدوحان رودكي»، «آموزه هاي اشعار رودكي»، «رودكي در آئينه ديگران» و «كتاب شناسي آثار رودكي» پرداخته است.