نگاهي به وضعيت درمان در شهرستان ها و مناطق محروم - بخش پاياني
نرفتن به مناطق محروم مشكل پزشكان امروز!

پريسا جلالي
چرا هنوز مردم مناطق محروم براي دستيابي به امكانات بهداشتي و درماني حاضرند كيلومترها تا تهران يا مركز استان شان را طي كنند و يا چرا پزشكان متخصصي كه ثمره مناطق محرومند حاضر نيستند به اهالي روستاهاي خود خدمت كنند؟ اگرچه برخي از اين آمدو شدها به تهران و مراجعه به بيمارستان هاي تهران متاثر از همان غول تبليغ و ظواهر فريبنده امكانات درماني و بيمارستاني پايتخت نسبت به ديگر شهرهاست اما همه قضايا هم به اين موضوع خلاصه نمي شود و نمي توان نسبت به اهمال در اجراي برخي سياست ها، احياناً كمبود بودجه و يا فقدان بعضي از امكانات در اين مناطق بي توجه بود. موضوعي كه در اين گزارش به دنبال پاسخ آن هستيم.
به نظر مي رسد گلايه هاي مردم از كمبود امكانات و تجهيزات پزشكي و نبود پزشكان متخصص در شهرهاي كوچك و محروم در كنار نارضايتي پزشكان عمومي و متخصص از خدمت در اين مناطق پاياني ندارد.
اما اين فقط يك روي سكه است و آن سوتر را بايد در برنامه ريزي هايي كه توسط مسئولان به منظور مجاب كردن پزشكان متخصص براي ماندن در مناطق محروم جست وجو كرد كه هميشه دغدغه اي براي محرومان روستانشين بوده است.
تمركز متخصصان در تهران
تمركز پزشكان متخصص در تهران و البته آوارگي مردم براي ادامه درمان و صرف هزينه هاي سنگين در اين شهر معضلي است كه نگاه مسئولان و دست اندركاران را بيشتر از گذشته به خود معطوف كرده و البته مصوبات زيادي هم به دنبال داشته است. اما تا چه ميزان اين تلاش ها مثمرثمر بوده است؟
گفته مي شود برخي اعمال مديريت ها و اهمال در اجراي برخي سياست ها منجر به كم كاري در روند درمان در مناطق محروم و شهرستان ها و در نهايت هجوم بيماران به بيمارستان هاي تهران مي شود.
يكي از همين سياست ها خبري بود كه چندي پيش از سوي معاون درمان وزارت بهداشت در خصوص اعزام پزشكان متخصص به سراسر كشور منتشر شد مبني بر اينكه تعداد پزشكان متخصص در خدمت در ساير مناطق كشور ناكافي است و به هرحال وزارت بهداشت براساس برنامه سالانه خود پزشكان متخصص فارغ التحصيل را به شهرستان ها اعزام مي كند تا تعهدات خود را در اين مناطق به انجام برسانند.
اما استقبالي از سوي پزشكان متخصص براي خدمت در مناطق محروم و شهرستان ها نشد و يكي از همين علت ها تفاوت پرداخت ها در مناطق مختلف كشور بود.
دانشجوياني كه به تازگي تحصيلاتشان را به اتمام رسانده اند و زمينگير تهران يا مراكز استان شهرهاي بزرگ شده اند حاضر به تمكين اين قانون نيستند.
و بهتر است مسئولان ذي ربط فكري به حال ممانعت از اجراي قانون توسط اين صنف بكنند.
محسن شريفي سال هاي آخر درس و دوره هايش را در تهران گذرانده و طبق مصوبه مي بايست به منطقه اي محروم برود و مدتي را آنجا خدمت كند اما خانواده اش راضي به رفتنش نيستند.
او كه پس از سال ها توانسته با موفقيت همه سختي هاي تحصيل را به جان بخرد تمايلي به رفتن ندارد و در اين باره مي گويد: اگر قرار بر اين باشد كه مدت ها در يك منطقه محروم و دور از خانواده و محل زندگي ام مجبور به كار شوم حاضرم شغلم را رها كنم. چون هنگام انتخاب رشته تعهدي براي خدمت در مناطق محروم نداشتيم و حالا هم اگر چنين تصميمي شامل حال من و همكلاسي هايم شود فكر نمي كنم فردي باشد كه قبول كند.
به شهرمان برنمي گرديم؟
به نظر مي رسد جداكردن پزشكان تازه كار از خانواده و محيط شهري كه در آن متولد شده و سال ها در آن زندگي كرده اند كار سختي باشد اما اين موضوع شامل حال دانشجوياني هم مي شود كه ثمره مناطق محروم هستند و به تهران آمده اند و حالا حاضر به بازگشت وخدمت به مردم خود نيستند.
ليلا مجدآبادي كه حتي خانواده اش در مشكين شهر زندگي مي كنند حاضر نيست به شهرش بازگردد و مطبش را آنجا داير كند.
او هم در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان معتقد است كه تفاوت نرخ ويزيت در شهرهاي ديگر قابل مقايسه با تهران نيست. علاوه بر اين چون تعهد ضمن خدمت داير نمي شود نمي توان او و ديگر دانشجويان را به خروج از تهران مجاب كرد.
تامل در نرخ ويزيت و دستمزد پزشكان، آن هم براي پزشكان تازه كار كه آغاز پيشرفت و اعتبارشان را متاسفانه در خدمت در شهرهاي بزرگ تر جست وجو مي كنند هضم موضوع نپذيرفتن پزشكان متخصص به خروج از تهران را راحت مي كند.
البته مجدآبادي به اين موضوع هم اشاره دارد كه در خيلي از مناطق دوردست امكانات رفاهي، آموزشي مناسب وجود ندارد كه پزشكان به زندگي در آنجا ترغيب شوند. حتي برخي امكانات پزشكي مناسب هم نيست كه يك پزشك بتواند به راحتي كارش را انجام دهد.
به همين خاطر دكتر حسينعلي شهرياري، رئيس كميسيون بهداشت و درمان مجلس به گزارشگر كيهان مي گويد: همه مي دانند كه پزشكان در شهرستان هاي دورافتاده درآمد خوبي ندارند. به همين علت مقرر شده مبلغ ثابتي به حقوق پزشكاني كه در مناطق محروم خدمت مي كنند افزوده شود. البته مبلغ دقيق آن بستگي به ميزان محروميت آن منطقه دارد. هدف از اين اقدام آن است كه حداقل بخشي از اختلاف درآمدهاي پزشكان مراكز استان و پايتخت با اين مناطق محروم جبران شود.
ساماندهي؛ حلال مشكلات درمان
اصل اوليه و اساسي در رفع مشكلات درماني مردم از سوي عده اي از پزشكان در مديريت مطلوب منابع انساني و تجهيزات خلاصه مي شود.
به اعتقاد اين پزشكان در صورتي كه مديريت مناسبي در جذب نيروي انساني و كادر درماني نداشته باشيم نمي توانيم امكانات درماني و بيمارستاني را هم به نحو مناسبي توزيع كنيم. آن زمان است كه مردم مناطق محروم فاقد امكانات مي مانند و نمي توانند از پس بيماري برآيند و در نهايت راهي شهرهاي بزرگ مي شوند.
دكتر ايرج كي پور، پزشك ساكن تهران از نوع مديريت و ساماندهي در بخش درمان گلايه دارد و معتقد است مراجعه بي شمار بيماران شهرستاني و روستايي هميشه در انجمن علمي پزشكان مطرح مي شود و مورد گلايه و شكايت پزشكان هم هست.
وي در گفت وگو با گزارشگر كيهان اظهار مي دارد: مصوبات و قوانين خوبي براي تجهيز شهرستان ها به امكانات و تجهيزات درماني داريم. قانون خوبي هم براي ترغيب و تشويق پزشكان براي اعزام به مناطق محروم هست اما به نظر مي رسد ساماندهي ضعيف نتوانسته همه اين امكانات را جمع بندي كند.
ما كشور فقيري نيستيم و بودجه خوبي هم به وزارتخانه اختصاص مي يابد اما تصور مي كنم در بخش مديريت مشكلاتي ديده مي شود كه ساماندهي و توزيع امكانات و اجراي قوانين را دچار خدشه مي كند.
وي در پاسخ به اين كه چرا پزشكان حاضر به ارايه خدمت حتي براي مدت محدود در مناطق محروم نيستند مي گويد: هر صنف و شغلي براي كسب درآمد بيشتر دوست دارد به تهران بيايد و سود بيشتري ببرد. خب طبيعي است كه پزشكان هم چنين نظري داشته باشند و نبايد فقط اين افراد را متهم كرد، بلكه خدمات شهري و امكانات رفاهي مناسبي كه در شهرها وجود دارد خيال پزشكان را از بابت امكانات آموزشي و بهداشتي و رفاهي خانواده هايشان راحت مي كند.
به اعتقاد اين پزشك با سابقه بهتر است تدابيري لحاظ شود تا همه از امكانات بتوانند عادلانه و به سهم مساوي استفاده كنند.
اما دكتر كاظمي اسكو در كرمانشاه مي گويد: امكانات درماني و بهداشتي در مراكز استان بهتر است البته مثلا براي استفاده از دستگاه ام.آر.اي وقت هاي بلندمدت مثل يك هفته اي يا ماهانه مي دهند چون تعداد آن محدود است ، اما همين توجيه خوبي براي مراجعه به شهرهاي ديگر نيست.
او در ادامه گفت وگويش به خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: اينجا پزشكان حاذق و خوبي دارد و فقط براي بيماري هايي مثل نازايي آن هم در موارد نادر يا براي درمان برخي سرطان ها نياز است كه افراد به شهرهاي ديگر بروند. از شهرستان هاي كوچك به اين مركز استان مي آيند اما بعضي از مردم فكر مي كنند حالا كه مي خواهيم به مركز استان برويم خب به تهران برويم و پزشكان بهتري دارد و خيالمان هم راحت تر است. در صورتي كه اغلب امكانات همين جا هست و نبايد نگران بود.
اختصاص امكانات به تناسب جمعيت
علاوه بر تعدادي از پزشكان تازه كار و متخصصيني كه حاضر نيستند مدتي از خدمت خود را در مناطق محروم بگذرانند، امكانات بيمارستاني و درماني در كشور و تجهيزات مورد نياز هم طبق سياست هاي وزارت بهداشت و درمان كشور داراي سطح بندي خاصي است كه بنابر جمعيت منطقه تعريف مي شود كه همين موضوع مي تواند دافعه قوي براي مهاجرت مردم از روستا به شهرهاي بزرگ باشد.
دكتر شهرياري تقسيم بندي امكانات درماني را اين طور توضيح مي دهد: امكانات بيمارستاني و درماني در سه سطح خلاصه و تقسيم بندي مي شود. سطح يك همان مراكز بهداشتي و درماني روستاها هستند و پزشكان حاضر در اين مناطق كه تا حدودي بيماري هاي افراد را درمان مي كنند و متناسب با جمعيت منطقه امكانات در نظر مي گيرند. در سطح دو خدمات از نظر تخت بيمارستاني و تجهيزات مورد نياز براي جمعيت هاي بالاتر و در حد شهرستان تعريف شده است و امكانات فوق تخصصي و جراحي هاي پيشرفته منحصر به شهرهاي بزرگ مي شود كه جمعيت بيشتري هم دارند. مثلا براي پيوند كليه يا درمان سرطان براي همه شهرستان ها نمي توان امكانات در نظر گرفت بلكه به تناسب جمعيت وسايل و تجهيزات و پزشك متخصص در نظر گرفته مي شود.
وي در توضيح بيشتر مي گويد: فردي كه در روستا بيمار شود اگر امكانات همان جا كافي نبود يا خدمات كم بود به مراكز مجهزتري معرفي مي شود. در صورتي كه امكانات سطح دو يعني شهرستان ها پاسخگو بودند مشكل حل مي شود در غيراين صورت بايد به مراكز تخصصي تر كه همان بيمارستان هاي مراكز استان يا تهران كه سطح سه خدمات هستند، معرفي مي شود. اما اكثر بيمارستان هاي كشور بيش از 95درصد خدمات را به بيماران ارايه مي دهند.
به گفته نماينده مردم زاهدان هزينه تجهيزات درماني براي بيماران صعب العلاج و سخت آن قدر زياد است كه نمي توان براي هر منطقه و شهرستاني اين امكانات را فراهم كرد.
به طور مثال بيماران شهرستاني كه فقط از يك دستگاه سي تي اسكن برخوردارند و در صورت خراب شدن آن بايد مسير چند كيلومتري را طي كنند به اين اميد كه در مركز استان بتوانند از چنين خدمتي برخوردار شوند.
اما رئيس كميسيون بهداشت مجلس ضمن تأكيد بر اين موضوع كه همه نوع بيماري در كشور قابل درمان است و نيازي به اعزام بيمار به خارج از كشور جهت درمان نيست، مي گويد: خروج برخي بيماران به خارج از كشور دليلي بر فقدان امكانات درمان در داخل نيست، مراجعه به بيمارستان هاي خارج از كشور يا كمبود امكانات در مناطق محروم به اين مفهوم نيست كه نظام جمهوري اسلامي ايران تمايل يا توان آن را ندارد كه براي درمان هزينه كند، بلكه متناسب با توانايي خود اين اقدامات را انجام مي دهد.
گزارش روز