راهكارهاي تقويت زمينه هاي رشد ديني كودكان و نوجوانان ( بخش نخست)
نهال تربيت در بستان خانه و مدرسه

صديقه توانا
تربيت بذر مرغوبي است كه اگر در زميني حاصلخيز كاشته شود و مورد رسيدگي و توجه باغباني حرفه اي قرار گيرد، به موقع هرس شود و از علفهاي هرز مصون بماند، نهالي تنومند مي شود كه در بزرگسالي همچون درختي بارور به ثمر مي نشيند.
كشور ما از لحاظ جمعيتي در زمره كشورهاي جهان محسوب مي شود، در حال حاضر قريب به اتفاق نسل جوان و نوجوان ما همواره نشان داده است كه طالب معنويت بوده و در عرصه هاي معنوي نيز اين واقعيت خود را به خوبي نشان داده است، آمار افزايش معتكفين در سالهاي اخير نيز گواه اين سخن است. نگاهي كوتاه به آمار كساني كه در مراسم شورانگيز عزاداريهاي امام حسين«ع» شركت مي كنند نيز نشان از حق جويي اين نسل دارد.
راه اندازي تشكلهاي مذهبي خودجوش مانند آنچه كه به نام هيئت هاي كودكان، نوجوانان و جوانان در خيابانها از دو سه روز به محرم شكل مي گيرد و توسط خود آنان سازماندهي مي شود، نشان از گرايش آنان به مباحث ديني دارد، يا حضور پر شور بچه هاي قد و نيم قد به همراه گروه همسالان خود در مراسم احيا و شبهاي قدر ماه مبارك رمضان همه بيانگر اين است كه فرزندان اين مرز و بوم همواره دنبال معرفت و شناخت پروردگار و طي كردن مراحل و درجات عالي هستند.
به اعتقاد كارشناسان مسائل ديني اين بچه ها تشنه معنويتند و در پي آن راه هايي كه خودشان به آن مي رسند، به عنوان صراط هدايت برمي گزينند و در پي آن مي روند كه ما از اين عطش بايد به عنوان يك فرصت استفاده كرده و از آزاد گذاردن آنان در جهت دست يازيدن به مسيرهاي ناشناخته يا راه هايي كه شارع بر آن صحه نگذاشته است، بايد به عنوان يك آسيب و گاه به عنوان يك تهديد نام ببريم و درصدد رفع اين تهديدات برآييم.
در اين سري از گزارش ها سعي شده است راه هاي گسترش فرهنگ ديني و معنويت در بين كودكان، نوجوانان و جوانان و اهميت نهادينه شدن فرهنگ قرآني در جامعه مورد بررسي قرار گيرد.
نابيناي حافظ كل قرآن كريم
سماء دانشجوي ارشد علوم قرآني است كه با رتبه 22 وارد دانشگاه الزهرا شد و تاكنون مشغول تحصيل علوم ديني است.
سماء بابايي كه نابينا و حافظ كل قرآن كريم مي باشد از سال اول دبيرستان همزمان وارد دانشگاه شد و با كسب رتبه 227 پله هاي ترقي را طي نمود. اين دوشيزه حافظ كل قرآن كريم رمز و راز موفقيت خود را مرهون تلاش هاي خانواده و به خصوص مادرش مي داند و به گزارشگر كيهان مي گويد: « من نابينا به دنيا آمدم و مشكل مادرزادي داشتم، اما خانواده هيچ گاه نه تنها به چشم يك معلول به من نگاه نكردند، بلكه رفتاري به مراتب سخت گيرانه تر نسبت به بچه هاي عادي به من داشتند . در تمام كلاس هاي حضور پيدا مي كردم و از همان ابتدا وارد مهدكودك شدم و در كنار هم سن و سالانم به جست و خيز مي پرداختم. مادرم معتقد بود از بچگي بايد وارد اجتماع مي شدم و طبق همين اصل مرا با خود به كلاسهاي آموزش قرآن مي برد و بعد كم كم متوجه استعدادم در حفظ آيات الهي شدند و به اين ترتيب بود كه تمام امكانات و وسايل آموزشي را در اختيارم قرار دادند و من هم با تمام وجود قدر اين همه زحمت را دانسته و سعي مي كنم فرزند خوب و صالحي براي آنها باشم.»
اين حافظ كل قرآن كريم در ادامه مي گويد: «تمام موفقيتهايم در مقطع دبيرستان و دانشگاه حتي مقطع كارشناسي ارشد را هم مديون زحمات شبانه روزي مادرم هستم كه پا به پاي من مرا همراهي كرد و معتقدم مادر و پدر الگوهاي ارزشمندي براي بچه ها هستند كه اگر همه با هم همدل باشند، تمام موانع از سر راه برداشته مي شود.» مادر سماء بابايي كه بسيار متواضعانه در مورد تربيت و نقش ارزشمندش در پيشرفت فرزندانش صحبت مي كند به گزارشگر كيهان در خصوص سوژه گزارش چنين مي گويد: «طبق اصول و اعتقادات خانوادگي سعي كردم در زندگي حلال و حرام را رعايت كنم و به مسئله حجاب فرزندانم دقت خاصي داشته باشم و اين مسائل را از كودكي به آنها گوشزد مي كردم البته همه اين آموزش ها به صورت كاملا غيرمستقيم بود چون نصيحت و درس درست زيستن به صورت مستقيم خيلي روي بچه ها تاثيرگذار نيست، والدين و بخصوص مادران با رفتار درست و اسلامي خود، بهترين معلم و مشوق فرزندان خود مي باشند.»
آموزه هاي ديني در ذات وجود آدمي
«اگر آموزه هاي قرآني و ديني از بدو كودكي و در جواني در ذات و گوهر وجودي جوان قرار گيرد، آن گونه نهادينه و تثبيت مي شود كه در گوشت و خون جوان آميخته مي گردد، آميختگي كه به دنبال آن ثبات، در دين و پايداري در ايمان را به دنبال دارد.»
اكرم پورافشان كارشناس مسائل تربيتي و معلم پرورشي يك دبيرستان دخترانه در منطقه 2 آموزش و پرورش تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان با استناد به حديثي كه از امام صادق«ع» نقل شده، نقطه نظرات خود را در مورد اهميت نهادينه شدن فرهنگ ديني و قرآني در جامعه اين طور بيان مي كند: «اگر جامعه حساسيت هاي اين مقطع سني را بيش از پيش درك كند، از اين فرصت به عنوان يك فرصت طلايي در بهره گيري از آن، همت ويژه اي را به كار خواهد بست. بنابراين معرفي راههاي ارتقاي معنويت بين جوانان و شناسايي بهترين مسير براي جذب آنان لازم و ضروري به نظر مي رسد.»
اين كارشناس مسائل تربيتي كانون خانواده، رسانه ملي، گروه همسالان، مدارس ،دانشگاه ها و مراكز آموزشي توجه دادن به نقش معنويت در موفقيت و آرامش بچه ها و بخصوص نوجوانان و جوانان را برخي از مهم ترين راه هاي ارتقاي معنويت بين آينده سازان كشور ذكر مي كند ومي گويد: «روانشناسان معتقدند هر انساني داراي چهار حس مسلم است، حس كنجكاوي كه پديد آورنده علوم و دانشهاي بشري است، حس نيكي كه پديدآورنده اخلاق و تكيه گاه انسان در كارهاي نيك مي باشد، حس زيبايي كه پديدآورنده هنر و سبب تجلي انواع زيبايي است و روان شناسان با آزمون هاي مختلف، حس چهارمي را براي انسان كشف كرده اند كه هر انساني از درون احساس مي كند كه به مقام برتري وابسته است و كليه شئون او از يك موجود برتر سرچشمه مي گيرد و حس كشف شده اي كه در كنار سه حس مورد قبول همگان آمده است، «حس مذهبي» است.
توجه جوانان به امور معنوي و به كار گرفتن حس مذهبي مي تواند بسياري از مشكلات پديد آمده و ترس از آينده را برطرف سازد.»
خانم پورافشان اضافه مي كند: «شخصي كه به معنويات اهميت مي دهد، درست مانند كسي است كه از يك پشتيبان بسيار قوي برخوردار است و در پيمودن راههاي پرپيچ و خم زندگي او را ياري نمايد. بنابراين افراد اين چنيني به طور قطع موفق تر، و كوشا تر از كساني هستند كه نسبت به امور معنوي اهميت نمي دهند.»
وي به آثار توجه به معنويات بين افراد بخصوص نسل جوان اشاره مي كند و خاطرنشان مي سازد: «آرامش خاطر، محبوبيت اجتماعي و شجاعت و نترسيدن، برجسته ترين اثراتي است كه در پي توجه فرد به مقدسات ديني و مسائل مذهبي به دست مي آيد. ضمن اينكه فرزندان ما و نسل نوجوان و آينده ساز كشور شايستگي هاي زيادي در عرصه تهذيب نفس دارند كه روشني دل و ديده، پاكي فطرت، آمادگي روح و روان و پذيرش قلبي و تأثير جاودان و آثار ماندگار نيز از مهم ترين ويژگي هاي جوانان در اين عرصه حساس و زندگي ساز است و حضرت علي«ع» هم وجود فرزند جوان را چونان سرزمين آماده و پاكي دانسته كه هر بذري در آن افشانده شود همان را مي پذيرد و زمينه ساز رشد و تكامل آن مي گردد.»
تربيت صحيح قبل از تولد
تنها ديني كه از ما قبل خلقت، حين و پس از آن جزء و كل هستي را به تصوير كشيده و هيچ منافات و تقابلي با مباني علمي در تمام قرون ندارد دين مبين اسلام است و اسلام مباني نظري را از طريق قرآن براي هدايت انسانها مورد توجه قرار داده است.
محمد بنيادي مشاور وزير آموزش و پرورش در امور قرآن و مديركل نماز، قرآن و عترت آموزش و پرورش نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان مقدمه فوق خاطرنشان مي كند: «چنين كتاب و ديني كه تمام جزئيات زندگي بشر را رقم زده است، در آموزه هاي ديني و پروژه هاي تربيتي آن، خداوند رب العالمين و تربيت كننده بشريت براي اينكه تربيت دستكاري نشده و صحيحي را براي انسانها داشته باشد، سازوكارهاي حضور بشري را ذكر كرده است كه تربيت صحيح هر انساني را به قبل از وجود او معطوف كرده كه برگرفته از انتخاب و كفو بودن و بنابر وضعيت سياسي و اجتماعي افراد مي باشد.»
بنيادي با بيان اين موضوع كه در تعليم و تربيت فرزند، انتخاب صحيح همسر، لقمه حلال و تعذيه و فرهنگ اسلامي تأثيرگذارند، خاطرنشان مي كند: «زوجهاي جوان هر مقدار قبل از ازدواج اين عناصر را رعايت كنند در تربيت كودكان خود در آينده موفق تر خواهند بود، لذا يك كودك قبل از تولد و حتي قبل از بسته شدن نطفه نياز به تربيت صحيح دارد، دانشگاه اسلامي قرآني ما براي زوجهاي بشر، تربيت صحيح قبل از انعقاد نطفه را مهيا كرده است همچنين بعد از پيدايش جنين و قبل از تولد، پدر و مادر مكلفند زمزمه هاي تربيت درست و صحيح را در گوش فرزند خود نجوا كنند.»
مشاور وزير آموزش و پرورش در امور قرآني مي گويد: «بعد از تولد كودك، تمام شاخص هايي كه براي رشد و تربيت كودك لازم است را بايد پدر و مادر در عمل به فرزند خود نشان دهند چون پدر، مادر و جامعه هر كدام در يك موضوع تبحر و تجربه دارند و فرزند بايد در عمل تجربيات مختلف را بياموزد.»
آقاي بنيادي با اشاره به اينكه والدين نبايد صرفا تربيت زباني داشته باشند، مي گويد: «عمل گرايي مبناي جذب فرزندان به دين اسلام است، بچه تا 7 سالگي يعني 7 سال اول زندگي مي تواند سروري كند و آزاد باشد اما در كنار اين آزادي به نظارت و هوشياري والدين هم احتياج دارد، و در مراحل بعدي پدر و مادر مكلفند به صورت عملي فرزند خود را تربيت نمايند: فرزند آيينه تمام نماي خانواده و محصول تربيت آنان مي باشد، لذا هر نوع برخوردي كه خانواده ها با فرزندان خود داشته باشند، بچه ها در سنين نوجواني، جواني و بزرگسالي عينا همان برخورد را با فرزند خود خواهند داشت.»
تربيت مقدماتي كودك از چه زماني آغاز مي شود؟
مشاور وزير آموزش و پرورش تاكيد مي كند: «نقش خانواده در تربيت مقدماتي كودك حائز اهميت است اگر نهال خوب كاشته شود، مدرسه در اهداف عاليه خود موفق خواهند بود و فرزندان خوبي تحويل جامعه خواهد داد.»
بنيادي جامعه همسالان و جامعه شهروندي را در مرحله دوم اهميت تربيت اسلامي و ديني ذكر مي كند و مي گويد: «مثلث خانه، جامعه و مدرسه چنانچه بر مبناي آموزه هاي ديني حركت كنند و آموزشهاي لازم را در اختيار فرزندان قرار دهند، هيچ تندبادي اين مثلث محكم را تكان نخواهد داد و هيچ عامل مخربي در آن تأثير نمي گذارد.»
وي با اظهار تأسف از اينكه تضاد بين جامعه، مدرسه و خانواده زياد محسوس است، مي گويد: «ما در مدرسه براساس اهداف تعيين شده شوراي عالي آموزش و پرورش كه مي گويد، آموزش و پرورش بايد دانش آموزاني آگاه، شجاع، با بصيرت و آگاه به مسائل روز تربيت كند، حركت مي كنيم و بر همين اساس كتابهاي درسي را تأليف مي كنيم و در اختيار معلمان قرار مي دهيم و آنها هم مكلفند طبق ساعتهاي برنامه ريزي شده و در محيطي كه براساس تصاوير اسلامي روايات و آيات الهي مانوس است به دانش آموزان تعليم دهند، اما خارج از مدرسه يا در مسير رفت و آمد و كوچه و بازار كه انواع و اقسام محصولات غيرفرهنگي فضا را اشباع كرده و متأسفانه خلاف دستورات ديني و مباحث غيرشرعي ترويج مي شود، اين خود خانواده ها هستند كه بايد فرزند خود را به گونه اي تربيت نمايند كه بچه ها دچار تضاد نشوند و با اعتقادات قلبي و ايمان واقعي تربيت شوند، خانواده ها بايد آنچه را بگويند كه در مدرسه رخ مي دهد، و جامعه مباني را رواج دهد كه مطلوب اهداف عاليه و متعالي اعتلاي دانش آموزان براي تربيت صحيح مبتني بر قرآن و دستورات اسلام باشد.»
وي مي گويد:«در اسلام شعار لا اكراه في الدين را داريم و تمام موارد فوق بايد بدون كراهت و اجبار باشد.»
آقاي بنيادي خاطرنشان مي كند: « زمينه هاي تعليم و تربيت اسلامي در سيستم آموزش به گونه اي بسترسازي شده است تا مقدمات ورود دانش آموزان در فضايي سالم به همراه آموزه هاي ديني، خود به خود حاصل شود، تمام آموزه هاي ديني اجباري نيست بنابراين اگر خانه و خانواده، جامعه و اجتماع به گونه اي باشد كه در آن هيچ فضاي مسمومي وجود نداشته باشد، قطعا فرزندان آن دچار مسموميت نخواهند شد.»
وي مي گويد: «همه سازوكارهاي موجود كه در جامعه وجود دارد، بايد در خدمت تربيت انسان باشد، لذا مؤلفه هاي تربيت براي افراد متعدد، ظريف و بسيار متكثر است و از هر وسيله اي در تربيت صحيح انسان مي توانيم به دو صورت منفي و مثبت استفاده كنيم لذا در تربيت دانش آموزان بايد مؤلفه هاي مثبت را در اختيارشان قرار دهيم و آنها را با تعاليم ديني و محصولات انديشه بشري مسلح كنيم تا در برابر تهديدات به نحو مطلوب از اين سلاحها استفاده كنند. و آموزش و پرورش هم در اين زمينه تمام ظرفيت خود را به كار گرفته است تا خلأهاي موجود را برطرف كند.»
گزارش روز