نكاتي درباره طرح موفق هدفمندي يارانه ها

فاطمه اسماعيلي
چندي پيش رئيس ديوان محاسبات از كسري 18درصدي كشور در بودجه سال1389 خبر داد كه دولت در اين سال براي پرداخت يارانه نقدي به مردم، بيش از 148هزار ميليارد ريال از بانك مركزي، درآمد فروش نفت و بودجه عمومي كشور هزينه كرده است.
اين بدان معناست كه دولت تنها بخشي از يارانه نقدي پرداختي به مردم را از محل آزادسازي قيمت ها تأمين مي كند. اما درعين حال باتوجه به وعده رئيس جمهور مبني بر 3برابر شدن يارانه ها در آينده اي نزديك، اين سؤال مطرح مي شود كه وقتي آزادسازي قيمت ها، كفاف يارانه نقدي فعلي را نيز نمي دهد، چرا بالاترين مقام اجرايي كشور از افزايش 3برابري يارانه ها سخن مي گويد. در اين خصوص برخي گفتني ها وجود دارد:
1- يكي از اصلي ترين مشكلات دولت براي اجراي قانون هدفمندسازي يارانه ها، عدم تأمين بودجه لازم براي پرداخت يارانه نقدي به مردم است. براساس گزارش ارائه شده توسط رئيس ديوان محاسبات كشور، از 250هزار ميليارد ريال درآمد يارانه ها تنها حدود 50درصد از محل افزايش قيمت ها بوده است. بنابراين اگر قرار باشد يارانه نقدي پرداختي به مردم 3برار شود، ناگزير قيمت ها نيز بايد 3برابر افزايش يابد. اين درحاليست كه دولت تأكيد بر افزايش سالانه 20درصدي قيمت دارد. به بيان ديگر با توجه به اين كه پس از اجراي قانون هدفمندي يارانه ها، قيمت حامل هاي انرژي افزايش يافته است، جامعه ديگر ظرفيت افزايش سه برابر شدن قيمت حامل هاي انرژي را ندارد و از سوي ديگر مجلس نيز تنها مجوز افزايش حداكثر 20درصدي قيمت حامل هاي انرژي را صادر كرده است و هرگونه افزايش سه برابري يا حتي دو برابري قيمت حامل هاي انرژي خلاف قانون است. بنابراين روشن مي شود كه در شرايط كنوني امكان 3برابر شدن پرداخت يارانه هاي نقدي وجود ندارد.
به همين دليل است كه طي نزديك به 10ماه اخير، بسياري از كارشناسان اقتصادي، ميزان ارقام اعلام شده از سوي مقامات ذيربط، ناشي از آزادسازي قيمت ها و ميزان يارانه نقدي پرداخت شده به مردم را ناهمگون بدانند و معتقد باشند كه دولت براي به سرانجام رساندن اين طرح چاره اي جز آزادسازي قيمت هاي بسياري از كالاها به منظور تأمين اعتبار كسري بودجه خود نداشته باشد. اين درحالي است كه آزادسازي قيمت ها اقدامي دور از آستانه تحمل جامعه است.
البته بايد به اين نكته نيز اشاره كرد كه درحال حاضر متوسط قيمت حامل هاي انرژي بين 30تا 35دلار است، درحاليكه قيمت هر بشكه نفت حدود يكصد دلار مي باشد، در اين حالت اگر دولت قصد داشته باشد قانون را در مدت پنج سال عملياتي كند، ناگزير درآمدها بايد تا سه برابر افزايش يابد كه در اين صورت شايد بتوان گفت همانطور كه رئيس جمهور وعده داده است، ميزان يارانه پرداختي را نيز مي توان افزايش داد.
2- تا اين مرحله از اجراي قانون هدفمند كردن يارانه ها، گام مهمي جهت رسيدن به اهدافي چون توزيع عادلانه يارانه ها به اقشار مختلف مردم، اصلاح الگوي مصرف و كاهش رشد فزاينده مصرف انرژي در كشور برداشته شده است كه به گواه محافل داخلي و خارجي قابل تقدير است. با اين حال مشكلاتي نظير افزايش حجم قبوض پرداخت نشده، فشار هزينه اي به بخش توليد، افزايش تورم به دليل افزايش قيمت حامل هاي انرژي و تحقق نيافتن سهم 30درصدي بخش توليد دستاوردهاي اجراي قانون را تحت تأثير خود قرار داده است.
طبق شنيده ها دولت قصد دارد در سه گام طي 5سال قانون هدفمندسازي يارانه ها را به طور كامل عملياتي كند. عملكرد ارديبهشت و خرداد 1390 دولت در بازتوزيع يارانه هاي نقدي به مردم، حكايت از پرداخت ماهيانه حدود 33هزار ميليارد ريال دارد. براساس آمارهاي موجود، در ارديبهشت و خردادماه سالجاري، حدود 20هزار ميليارد ريال از محل افزايش قيمت ها تأمين شده است كه اگر اين روند تا پايان سال ادامه داشته باشد، دولت تنها براي پرداخت يارانه هاي نقدي، حدود 156هزار ميليارد ريال كسري خواهد داشت كه بسيار قابل تأمل است.
البته اين مطالب بدان معنا نيست كه شجاعت دولت در عملياتي كردن بزرگترين طرح تحول اقتصادي ايران كه به راستي بايد آن را جراحي بزرگ اقتصادي ايران ناميد را ناديده بگيريم. بايد پذيرفت كه امروزه جهانيان به موفقيت دولت در اجرايي شدن قانون هدفمندي و موارد تأثيرگذاري چون كنترل تورم ناشي از هدفمندي يارانه ها اذعان دارند، درحالي كه حدود 10ماه پيش، كمتر كسي مي توانست اجراي موفقيت آميز اين طرح را پيش بيني كند.
بنابراين حال كه اين اتفاق بزرگ در اقتصاد ايران رخ داد و آثار و بركات خود را در مدت زمان كوتاهي آشكار ساخت، اجازه ندهيم تا احياناً برخي آشفتگي ها مسير هدفمندسازي و به ويژه مسير تأمين منابع آن را دچار انحراف سازد، زيرا اين انحراف هزينه هاي بسيار دارد.

راهكار گردش سالم ثروت و مبارزه با مال اندوزي

علي پوريا
از اصول بنيادين اقتصاد اسلامي، گردش سالم اقتصادي در همه طبقات و اقشار اجتماعي است، به گونه اي كه همگان از ثروت و نعمتهاي الهي بهره مند شده و به آسايش نسبي دست يابند.
عدالت كلي و فراگير، زماني در حوزه عمل اقتصادي شكل مي گيرد كه ثروت در دست ثروتمندان باقي نماند و به شكل صحيح و سالم دست به دست بگردد و همگان از آن بهره ببرند. آموزه هاي اقتصادي اسلام براي تحقق اين هدف وارد شده است. برخي از احكام اقتصادي و آموزه هاي دستوري اسلام، در مقام بازدارندگي و تخطئه روش هاي ستمگرانه است و برخي ديگر راهكارهاي خروج از ستم و بخشي ديگر نيز تقويت اقتصاد سالم و جريان درست آن است.
از جمله روش هايي كه قرآن براي جريان ثروت در همه اقشار و طبقات اجتماعي و دست به دست كردن بيان مي كند، مبارزه با تكاثر و مال اندوزي است. نويسنده در اين مطلب با بهره گيري از آموزه هاي قرآني، به تبيين اين مهم در حوزه عمل اقتصادي پرداخته است.
اصل اقتصادي، گردش سالم ثروت
در آموزه هاي قرآني، اصولي اساسي به عنوان قواعد حاكم بر زندگي انسان بيان شده است. اين اصول به اين معناست كه نسبت به ديگر احكام اسلامي حاكميت دارد و هر حكمي از احكام مي بايست با توجه به اين اصول كلي و اساسي تحليل و فهم و توصيه شود. به عنوان نمونه، عدالت از اصول حاكم در اسلام است، به گونه اي كه هر حكمي برخلاف عدالت يا بايد غيراسلامي شمرده شود يا آنكه توجيه و تبيين ديگري از آن به عمل آيد تا با اصل عدالت، تضاد و تقابل پيدا نكند.
از جمله اصول اساسي و حاكم بر زندگي انساني مي توان به اصل اقتصادي گردش سالم ثروت اشاره كرد. خداوند به صراحت در تبيين اين اصل مهم در آيه 7 سوره حشر مي فرمايد: آنچه خدا از دارايي ساكنان آن قريه ها عايد پيامبرش گردانيد، از آن خدا و از آن پيامبر او و متعلق به خويشاوندان نزديك وي و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است تا ميان توانگران شما دست به دست نگردد؛ و آنچه را فرستاده او، به شما داد، آن را بگيريد و از آنچه شما را بازداشت، بازايستيد و از خدا پروا بداريد كه خدا سخت كيفر است.
از آن جايي كه در تحليل قرآني، اموال دنيايي از وسايل امداد خداوندي به انسان هاست (اسراء، آيه 6؛ و مومنون، آيه 55؛ و نوح آيه 12) لازم است همگان از آن بهره مند شوند تا در مسير كمال يابي از آن سود برند.
اما مشكل اينجاست كه برخي از انسان ها وسيله را به هدف تبديل مي كنند و همه مقصد و مقصود خويش را آن قرارداده و از مقصد بازمي مانند. اين در حالي است كه مقصد، خداوند و دست يابي به مقامات برتر در جهان و سراي برتر مي باشد كه از آن به بهشت و در مرتبه عالي تر رضوان الهي ياد مي شود. از اين رو خداوند كساني را كه در دام فتنه مال مي افتند (انفال، آيه 28) سرزنش مي كند كه وسيله را هدف قرار داده اند، در حالي كه اگر خوب دقت مي كردند در مي يافتند كه چنين جا به جايي باطل است؛ زيرا دل بستن به مال به جاي هدف و مقصد اصلي، پوچ و بي فرجام است. (كهف، آيه 46)
با اين همه بسياري از مردم گرفتار ظواهر و زينت ها و آرايه هاي آن مي شوند ومال و ثروت را هدف خود قرارمي دهند. لذا تكاثر و گردآوري مال و افزايش ثروت، اشتغال اصلي آنان مي شود.(تكاثر، آيات1 تا 3)
خداوند براي مبارزه با اين تفكر و افراد گمراه و مبتلا به فتنه، راهكارهايي را بيان كرده است. از مهمترين راهكارهاي قرآني، قيام توده ها براي احقاق حق خويش از راه درخواست حقوق و قسط و نصيب خويش از مال دنياست كه در آيه 25 سوره حديد بيان شده است.
خداوند براي جلوگيري از هرگونه وسوسه هاي دروني هواهاي نفساني و بيروني شيطاني، اصول و قواعدي را بيان كرده تا همه امت از ثروت ومال بهره مند شوند.
از اين جاست كه اقتصاد اسلامي را به حوزه هايي چون مالكيت خصوصي و مالكيت عمومي دسته بندي كرده و بخش بسياري از ثروت را به عنوان مالكيت عمومي قرار داده است. از اين رو بسياري از ثروت و منابع زمين به عنوان «انفال» و «في» دراختيار دولت اسلامي قرار مي گيرد كه مالك آن، همه مردم هستند و دولت به عنوان امين و وكيل و ولي آنان عمل مي كند. اين گونه است كه بيت المال درجامعه اسلامي و قرآني شكل مي گيرد. هدف از ايجاد مالكيت عمومي از نظر قرآن، ايجاد تعادل و عدالت دربهره مندي از مواهب زمين و نعمت هاي الهي است تا همگان از جمله اقشار مستضعف، مسكين و ناتوان نيز از ثروت و اموال بهره مند شوند.
دولت اسلامي موظف است تا براي ايجاد بسترهاي لازم جهت جريان سالم اقتصادي و بهره مندي همه مردم، خود به طور مستقيم دراين بخش وارد شود و تنها به نظارت بسنده نكند. اگر از نظر اسلام در حوزه مالكيت خصوصي تنها نقش دولت نظارت است، ولي در حوزه مالكيت عمومي افزون بر نظارت، بايد در مقام تصدي گري وارد شود. از اين رو خداوند به پيامبر(ص) درآيات 26 و 29 سوره اسراء فرمان مي دهد تا در تقسيم بيت المال با حفظ رعايت اعتدال و عدالت كامل وارد شود. بنابراين، پيامبر (ص) به عنوان حاكم امت اسلامي موظف مي شود تا افزون بر رعايت اعتدال، خود به طور مستقيم متصدي امر تقسيم شود.بنابراين، دولت اسلامي لازم است به گونه اي در بخش مالكيت عمومي وارد شود كه ضمن رعايت اعتدال، همه موجودي ازبيت المال را بين صاحبان حق توزيع كند تا اداي حقوق آنان درهمه زمان ها ميسر باشد.
البته توجه به اين نكته در اقتصاد اسلامي ضروري است كه منابع دولت اسلامي و بيت المال منحصر به انفال نيست كه درآيات 1 و 41 سوره انفال بيان شده است؛ بلكه افزون بر قرارگرفتن انفال و درآمدهاي مالي واجب كه دراختيار دولت اسلامي است، صدقات و زكوات (توبه، آيه 60) و غنايم جنگي (انفال، آيه 41) و «في» (حشر، آيه 6 و 7) نيز دراختيار دولت اسلامي قرارگرفته است. مجموع اين اموال، ثروت هنگفتي است كه مي تواند عدالت و اعتدال را درجامعه چنان سامان دهد كه همگان از مواهب زميني و نعمت هاي الهي و ثروت و سرمايه بهره مند شوند.
مبارزه با مال اندوزي
چنان كه گفته شد، برخي از انسان ها گرفتار تكاثر و مال اندوزي هستند؛ چرا كه به اين احساس كاذب رسيده اند كه دنيا اصالت دارد و يا با زمان مي توان به جاودانگي رسيد (همزه، آيات 2 تا 4) چنين پنداري هرچند كه از نظر اسلام و قرآن، پنداري باطل است (همان) ولي بسياري از مردم گرفتارچنين تو هم احساسي هستند. اين گونه است كه حرص و ولع شگفتي دراين انسان ها نسبت به مال و انباشت آن وجود دارد. (فجر، آيه 20 و عاديات، آيات 6 و 8)
خداوند دربيان اين حرص و آزمندي انسان به مال و ثروت به اين نكته توجه مي دهد كه خصوصيات آفرينشي انساني به گونه اي است كه گرايش به مال و ثروت (محمد، آيه 37) به شكل آزمندي در او فراهم است (نساء، آيه 128و فصلت، آيه 49 و معارج، آيه 19) و همين حرص و آزمندي است كه او را به سوي ستمگري و تصاحب حقوق و اموال ديگران ترغيب مي كند و آزمند به مال و ثروت خود بسنده نكرده همواره چشم به مال ديگران دارد. (حشر، آيه 9؛ تغابن، 16)
از نظر قرآن، مال و ثروت هرچند از عنايات و فضل الهي به بشر حكايت مي كند (نساء، آيه 32 و توبه، آيات 59 و 75 و 76)، ولي بايد توجه داشت كه مال و ثروت ابزار تكاملي بشر در دنياست نه هدف و مقصد زندگي انسان.كساني كه نسبت به اين حقيقت جهل دارند به تكاثر رو مي آورند و مال اندوزي را هدف زندگي خويش قرار مي دهند به گونه اي تام دم مرگ به فكر جمع كردن ثروت هستند. (تكاثر، آيات 1 و 2)
از نظر قرآن، گرفتار شدن انسان به تكاثر و فزون طلبي مالي، موجب غرور آدمي و در نهايت زمينه ساز ترديد بشر در معاد مي شود. (كهف،آيات 34 و 36) اين بدان معناست كه حتي انسان مسلمان و مومن معتقد به خدا و رستاخيز ممكن است به سبب فرو رفتن درتكاثر و مال اندوزي، دين و ايمان خويش را دريك فرآيندي ازدست بدهد و به ترديد در معاد و رستاخيز گرفتار آيد.
كساني كه گرفتار مال اندوزي مي شوند، مال براي ايشان ارزش به همه چيز زندگي مي شود و بدان تفاخر مي كنند و با به رخ كشيدن ثروت خود به ديگران (كهف، آيات 34 تا 39 و سباء، آيات 34 و 35) به جاي انفاق مال به نيازمندان و دستگيري ديگران (بلد، آيات 6 و 7) به تلاش براي افزونتر كردن ثروت خويش اقدام مي كنند (تكاثر، آيات 1 تا 3) و تا دم مرگ از رقابت دراين زمينه دست برنمي دارند. (همان) اين گونه است كه مال و ثروت به جاي اين كه موجب رشد و كمال وي شود، موجبات سقوط و هلاكت وي را فراهم مي آورد. (قصص، آيات 76 تا 81)
شگفت اينكه مالي كه مي بايست خير باشد (بقره، آيات 180 و 215 و 272 وكهف، آيه 95) براي اين افراد شر مي شود و وسيله نيك براي زندگي و كمال (بقره، آيه 180) وسيله نكبت و بدبختي و تنقص مي شود.
بسياري از لغزش هاي بشر و خيانت ها و جنايت هاي وي به سبب مال دوستي و دلبستگي به آن (مائده، آيه 106 و تغابن، آيه 15) است. خداوند در آياتي آثار دلبستگي انسان به مال وثروت را اموري چون، بي توجهي به بينوايان و ترك اطعام ايشان وعدم تلاش براي رفع گرسنگي آنان (فجر، آيات 18 و 20) ، خيانت درامانت (انفال، آيات 27 و 28)، غفلت از خدا (منافقون، آيه 9) مخالفت با حق (زخرف، آيات 30 و 31) ودر نهايت شكست درآزمون و امتحان الهي با مال و ثروت (فجر، آيات 15 و 20) مي داند.
به سخن ديگر، تو هم به خيال انسان به اينكه مال و ثروت، زينت بشر و ارزش و امتيازي براي اوست، درحالي كه زينت زندگي دنياست (آل عمران، آيه 14و كهف، آيه 46و قصص، آيات 60 و 79) آدمي را به ناكجا آبادي سوق مي دهد كه جز تباهي فردي و جمعي بشر پيامد و نتيجه اي ندارد. دلبستگي به دنيا خرد را از زايل مي كند و توجه به حقيقت خدا و قيامت را وي سلب كرده و وي را به خود مشغول مي دارد. (قلم، آيات 23 تا 28 و عاديات، آيات 6تا 11).
سرگرم شدن به دنيا و گردآوري ثروت و مال اندوزي (فتح، آيه 11 و منافقون، آيه 9) آدمي را به خسران و زيان ابدي گرفتار مي كند (همان) و با تجاوزگري به حقوق ديگران (ص، آيه 24) و مشاركت با شيطان (اسراء، آيه 64) موجب مي شود تا گردش سالم اقتصاد و ثروت به گردش نامتعادل تبديل شود و در نتيجه آن اقشار پايين دست مورد ستم واقع شوند و بهره اي از مال و ثروت نبرند.
آثار تكاثر و مال اندوزي
از نظر قرآن گرايش به تكاثر و مال اندوزي آدمي را به ظلم و ستم به ديگران و تجاوز به حقوق آنان و جرم و جنايت و خيانت و مانند آن سوق مي دهد. چنين مجرماني بنده هيچ خدايي جز مال و ثروت نيستند و به همه هنجارها و آداب و حقوق و حق و حقيقت پشت مي كنند (معارج، آيات 11 تا 18) بخل ورزي و ثروت اندوزي، آنان را در تقابل با تقوا و انفاق قرار مي دهد (ليل، آيات 5 و 8)
آثار چنين تفكر و رويه اي در افراد مال اندوز آثاري خطرناك براي جامعه و فرد در دنيا و آخرت به دنبال دارد. از جمله مي توان به برتري جويي (سباء، آيات 35 و 36)، تجمل گرايي(قصص، آيات 76 و 79)، تفاخر و فخرفروشي (كهف، آيه 34 و تكاثر، آيات 1 و 2)، تكذيب حكم انفاق و گرايش بخل ورزي (ليل، آيات 8 تا 16)، حق ناپذيري (سبا، آيه 34)، خسارت (نوح، آيه 21)، زوال جامعه و پيدايش تحولات ديگر اجتماعي مانند بحران ها و نابهنجاري هاي اجتماعي و گسترش فقر (محمد، آيه 38) بسترسازي طغيان و تجاوز در جامعه (قصص، آيه 76 و شوري، آيه 27)، عجب و غرور (مومنون، آيات 53 و 55 و كهف، آيات 32 و 34)، افزايش فسق و فحشاء و فجور در جامعه (اسراء، آيه 16 و آيات ديگر)، مخالفت با نماز و ديگر عبادات (علق، آيات 7 تا 10)، و در نهايت هلاك فردي و جمعي (ليل، آيات 8 تا 11 و آيات ديگر) اشاره كرد.
خداوند براي اينكه جامعه از آثار و بلاياي مال اندوزي رهايي يابد، به راهكارهاي گوناگون و متنوعي اشاره كرده است. از جمله اينكه با بيان آثار مخرب و زيانبار مال اندوزي هشدارهاي لازم در اين زمينه را صادر كرده است. همچنين با تهديد و سرزنش مال اندوزان و تهديد آنان به عذاب سخت در دنيا و آخرت، آنان را به دوري از مال اندوزي دعوت كرده است.
راهكارهايي كه خداوند در بخش عمل دنيوي ارايه داده شامل در دست گرفتن بخش اعظمي از ثروت جامعه با حكم مالكيت عمومي است. در حقيقت در اختيار گرفتن ثروت ملي و واگذاري آن به دولت اسلامي موجب مي شود تا بخش اعظمي از ثروت در اختيار دولت قرار گيرد و بتواند به ساماندهي وضعيت اقشار پايين جامعه بپردازد.
طرح هدفمندي يارانه ها و ثروت عمومي و هزينه كردن آن در امور عمومي و نيازمندان به معناي اجراي اصل عدالت اقتصادي و سامان دهي و اصلاح گردش اقتصادي است تا ثروت در مسير گردش سالم جريان يابد.
آموزه هاي قرآني بويژه در آيه 7 سوره حشر براي اين است كه همواره همگان از اقتصاد و ثروت براي تعالي و كمال بهره مند شوند و هيچ انساني در جامعه قرآني و ايماني از فقر رنج نبرد. كاهش فاصله طبقات اجتماعي و خروج جامعه از فقر و آثار آن از مهمترين راهكارهايي است كه قرآن براي مبارزه با ثروت اندوزي ارايه كرده است. در حقيقت تاكيد بر مالكيت عمومي و ساماندهي آن چيزي جز مبارزه با ناهنجاري اقتصاد ناسالم و مال اندوزي نيست.

ويژگي هاي اوراق سلف نفتي

پس از عدم موفقيت بورس نفت در فروش نقدي و پيگيري هايي كه براي حل مشكلات اين كار انجام شد، در حال حاضر وزارت نفت پيشنهاد انتشار اوراق سلف موازي نفت را ارائه كرده تا از اين طريق پيش فروش نفت به مردم در قالب اين اوراق انجام شود. اين اقدام يكي از روش هاي نوين براي جذب سرمايه است.
بر اين اساس، انتشار اين اوراق و راه اندازي اين ابزار جديد مالي حدود يك ماه است كه به صورت عمومي مطرح شده و همه اقدامات در اين راستا در حال انجام است، ولي به دليل اينكه دستورالعمل اجرايي آن هنوز تاييد نهايي نشده براي عموم مردم و هر سرمايه گذاري جزئيات و روش خريد و فروش اوراق مشخص نبوده و ابهامات زيادي وجود دارد در حالي كه قرار است انتشار اين اوراق در آذرماه انجام شود.
بر همين اساس در گفت وگويي با علي سعيدي مدير پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامي سازمان بورس به بررسي برخي جزئيات و چگونگي قراردادهاي سلف موازي نفتي پرداخته ايم كه به شرح زير است:
¤ سيستم معاملات اوراق سلف نفتي به چه شكل است؟
- سيستم معاملات اوراق سلف نفتي شبيه ساير اوراق از جمله اجاره و مشاركت است كه دستورالعمل انتشار اوراق نفتي در مراحل نهايي است تا مقررات اجرايي آن كامل شود.
¤ تجربه انتشار و معامله اين اوراق در دنيا وجود دارد؟
- قرارداد سلف موازي در دنيا منتشر مي شود، البته در كشورهاي اسلامي، زيرا قرارداد سلف يك عقد اسلامي است ولي براي اينكه امكان معاملات بعدي سلف موازي وجود داشته باشد بايد سلف مستقل يا موازي باشد. براي مثال، اگر من بخواهم وارد يك قرارداد سلف شوم و بعد آن را به شما واگذار كنم، در صورتي قابل واگذاري است كه شما با طرف خريدار يك قرارداد سلف مستقل امضا كنيد.
¤ وجود اين قراردادهاي سلف موازي در بورس ساير كشورها موفق بوده است؟
- موفقيت ابزارهاي مختلف بستگي به آن دارد كه چقدر بازدهي ايجاد كند يا چگونه بر روي آنها نظارت مي شود.
¤ لازم است بازار نقدي كالايي كه اوراق سلف آن منتشر مي شود نيز وجود داشته باشند؟
- دو نوع ابزار مالي داريم، يكي ابزار تأمين مالي مثل اوراق سلف نفتي و ديگري ابزار پوشش ريسك مثل قرارداد آتي، لازم است بازار پايه نقدي داشته باشد ولي براي ابزارهاي تأمين مالي مثل اوراق سلف بحث دارايي پايه براي آنها مطرح نيست.
¤ نحوه خريد و فروش اين اوراق چگونه انجام مي شود؟
- در اوراق سلف نفتي شما نفتي را خريداري مي كنيد كه الان پول آن پرداخت مي شود و 4سال بعد آن نفت را دريافت مي كنيد. به دليل اينكه زمان سررسيد اين اوراق 4ساله است، مي توانيد آن را واگذار و اين اوراق دست به دست مي چرخد.
اين دست به دست چرخيدن اوراق و انتقال به افراد متعدد، هر انتقال يك سلف موازي مستقل از ديگري است، اما يك حواله با اين اوراق وجود دارد كه هر زمان كه من اوراق را به شما مي فروشم آن حواله را به شما منتقل مي كنم.
اين حواله تعهد شركت ملي نفت براي فروش نفت به شما است.
در كنار اين مسائلي كه ذكر شد يك قرارداد اختيار فروش هم وجود دارد كه اگر در زمان سررسيد، قيمت نفت نسبت به آن زمان كه اوراق را خريداري كرده ايد كاهش يافته بود و باعث ضرر شما شد، شركت ملي نفت آن را خريداري مي كند، البته با قيمت مشخصي كه از ابتدا مشخص شده است تا بتواند حداقل سودي براي شما داشته باشد.
¤ آيا همه مردم مي توانند اقدام به خريد اين اوراق كنند؟
- همه مردم مي توانند مثل اوراق اجاره اقدام به خريد كنند. هر ابزاري كه در بورس منتشر مي شود عرضه عمومي است بنابراين همه مي توانند از آن استفاده كنند.
طراحي اين ابزار از سوي شركت ملي بوده و طي جلساتي كه از 7 ماه گذشته با سازمان بورس انجام داده اند اين ابزار به اين مرحله رسيده است.
پيش از اين قرارداد سلف موازي، سلف در سازمان بورس مطرح و بررسي شده بود ولي اينكه بخواهد اين اوراق با اختيار فروش باشد براي اولين بار طراحي شده است.
¤ برنامه اي براي آموزش اين ابزار از جمله برگزاري سمينار با همايش داريد؟
- اين كارها را معمولا شركت هاي تأمين سرمايه و كارگزاري ها انجام مي دهند ولي سازمان بورس فعلا برنامه اي براي اين كار ندارد، البته بر روي سايت هاي سازمان بورس فايل هاي آموزشي گذاشته مي شود.
¤ آيا سرمايه گذاران خارجي مي توانند اين اوراق را خريداري كنند؟
- سرمايه گذار خارجي مي تواند در بورس ما هر اوراق بهاداري را خريداري كند و محدوديتي وجود ندارد.
¤ آيا زيرساخت هاي نرم افزاري براي اين اوراق و معاملات وجود دارد؟
- زيرساخت نرم افزاري خاصي لازم نيست چون از نظر معاملاتي مثل اوراق اجاره و مشاركت است و مثل قرارداد آتي و اختيار معامله نيست. اين اوراق نوعي صكوك است بنابراين از نظر ماهيت تفاوتي با بقيه عقود صكوك مثل اجاره ندارد.
¤ كارمزدي كه براي اين قرارداد درنظر گرفته مي شود چقدر خواهدبود؟
- اين مسئله وقتي دستورالعمل نهايي شود مشخص خواهدشد ولي شبيه اوراق مشاركت و اجاره خواهدبود.
¤ مزاياي انتشار و راه اندازي اين ابزار مالي براي بازار سرمايه كشور چيست؟
- ابزارهاي مختلف ريسك ها و ويژگي هاي خود را دارند. اوراق اجاره يك درآمد ثابت دارد ولي اين ابزار يعني اوراق سلف موازي يك كف و حداكثر سود براي شما درنظر مي گيرد. البته قاعدتا بايد سود آن از اوراق اجاره بالاتر باشد ولي ريسك خودش را دارد. بنابراين شبيه اوراق مشاركت است البته اوراق مشاركتي كه داراي درآمد منعطف است نه ثابت.
¤ آيا اين ابزار معايبي هم براي بازار سرمايه كشور دارد؟
- معايبي براي بازار سرمايه ندارد. بازار سرمايه مسئول تأمين مالي است و براي حوزه هاي مختلف بايد ابزارهاي تأمين مالي داشته باشد و براين اساس است كه بانك ها و صنعت هواپيمايي، نفت و غير از اين بازار استفاده مي كنند. اين بازار مردم را به صنعت نزديك مي كند بنابراين نمي توان عيبي بر روي آن گذاشت.
ممكن است در مورد ريسك صحبت كنيم ولي هيچ عيبي در آن نهفته نيست و براي اقتصاد، مردم، صنعت نفت و عقب افتادگي برخي پروژه هاي گازي و نفتي چيزي جز خير و بركت ندارد.
فقط اميدواريم سود خوبي براي آن تعيين و توسط مردم خريداري شود تا پولي كه از اين محل تأمين مي شود براي سرمايه گذاري در صنعت نفت استفاده شود.
¤ نرخ سودي كه براي اين اوراق درنظرگرفته مي شود، چگونه خواهدبود؟
- در اين اوراق شركت ملي نفت پيش بيني كرده كه طي چهارسال قيمت نفت چه تغييري مي كند. براي مثال براي قيمت نفت بين 110 تا 140 دلار تغيير را پيش بيني مي كند. بنابراين اين اوراق با قيمت كمتري فروخته مي شود. مثل كالاهايي كه در بورس كالا در حال حاضر به صورت سلف فروخته مي شود.
مابه التفاوت پولي كه الان پرداخت مي كنيد تا قيمت نفت در 4 سال آينده سود است (مثل پيش خريد مسكن و ماشين) اما ريسك شما در اين قرارداد اين است كه در 4 سال آينده ممكن است قيمت نفت كاهش پيدا كند يا افزايش آن نسبت به 4 سال پايين باشد و سودي به شما تعلق نگيرد.
براين اساس شركت ملي نفت در كنار اين قرارداد يك اختيار فروش هم به سرمايه گذار مي دهد. به طور مثال اگر شما نفت را در زمان خريداري اوراق 80 دلار خريداري كرده ايد، در زمان سررسيد يعني پس از 4 سال اگر قيمت نفت به 85 دلار رسيده باشد به دليل اينكه افزايش 5 دلاري براي 4 سال رقم كمي است، شركت ملي نفت به شما اختيار فروش مي دهد. مثلا در اين اختيار فروش شما مي توانيد با قيمت 130 دلار كه از ابتدا تعيين مي شود نفت خود را به شركت ملي نفت ايران بفروشيد.
اگر قيمت به 140 دلار رسيد، مي توانيد از اختيار فروش نفت با 130 دلار به شركت ملي نفت استفاده نكنيد و خود در بازار به قيمت 140 دلار بفروشيد، اما اگر قيمت نفت به شدت افزايش يافت و مثلا به 200 دلار رسيد، در قرارداد ابتدايي يك حداكثر سودي براي شما در نظر گرفته شده است. بنابراين در قرارداد سلف موازي يك دامنه سود و زيان در نظر گرفته شده و با اوراق اجاره تفاوت هايي را دارد.
¤ با توجه به دامنه سود و زياني كه در نظر گرفته شده تقريبا ضرري وجود ندارد؟
- بله مي توان گفت تقريبا ضرري وجود ندارد.
منبع : فارس

روشهاي كاهش مصرف گاز در ساختمان ها

با توجه به هزينه هاي جنجالي قبوض گاز در زمستان 89، لزوم رعايت الگوهاي مصرف و بهينه سازي مصرف انرژي هاي تجديد ناپذيري مانند گاز بيش از پيش خود نمائي مي كند. البته عده اي كه در فصل تابستان براي جلوگيري از افزايش هزينه هاي برق مصرفي، عدم استفاده از كولرهاي گازي را تبليغ ميكنند، شايد بخواهند در مورد كاهش مصرف گاز نيز با پاك كردن صورت مسئله (رفاه شهروندان) پيشنهاد قاطع ديگري ارائه نمايند!
رعايت پيشنهادات زير موجب كاهش چشمگير مصرف گاز و هزينه هاي سنگين مربوطه خواهد گرديد.
1- ابتدا مطمئن شويد كنتور گاز ساختمان متناسب با تعداد واحد هاي آن در نظر گرفته شده است، به عبارت ديگر اگر در قبوض شركت گاز تعداد واحدها كمتر از آنچه هست قيد شده باشد، هزينه بهاي گاز مصرفي شما بصورت دوبل تصاعدي محاسبه مي گردد.
2- بهتر است ترموستات ديگ موتور خانه در تابستان ها روي دماي 50 تا 55 درجه و در زمستان ها روي دماي 65 تا 70 درجه سلسيوس تنظيم شود.
3- در صورتيكه رادياتورهاي شوفاژ ساختمان شما داراي شيرهاي ترموستاتيك نمي باشند بهتر است براي هريك از آنها شير ترموستاتيك رادياتور تهيه و نصب نمائيد. در غير اين صورت مي توانيد با استفاد از تايمر اتوماتيك و يا حتي بصورت دستي، هر شب در حدود ساعت 10:30 مشعل را خاموش و هر صبح ساعت 6:30 مجدداً آن را روشن نمائيد.(بجز شبهاي سرد زمستان)
4- اصولاً در محاسبات مهندسي قدرت گرمايش مشعل را 20% بيشتر از ظرفيت ديگ در نظر مي گيرند و اگر مازاد بر اين باشد، بخشي از انرژي گرمايشي مشعل توسط ديگ قابل جذب نبوده و از طريق دودكش هدر مي رود و در اين صورت لازم است مشعل موتور خانه را با مشعل كوچكتري تعويض نمائيد.
5- اگر مشعل ديگ موتورخانه شما از نوع اتمسفريك (بدون صدا و موتور) است، توصيه مي شود آنرا با مشعل دمنده دار و متناسب با ظرفيت ديگ تعويض نمائيد.
6- در صورتيكه مشعل دمنده دار باشد و قدرت گرمايش آن نيز متناسب با ديگ در نظر گرفته شده است، سرويسكاران حرفه اي مي تواندد با كاهش مقداري از هواي ورودي مشعل، علاوه بر كاهش صداي احتراق، سرعت عبور شعله در ديگ را بصورت هنرمندانه اي كاهش دهند تا قبل از ورود گازهاي احتراق به دهانه دودكش، حداكثر حرارت ممكن توسط ديگ جذب شود.
7- عايق كاري را جدي بگيريد و تمامي لوله هاي سيستم گرمايش شوفاژ، منبع دوجداره يا كويلي آب گرم موتورخانه و همچنين منبع انبساط روي بام را فوراً و كاملاً عايق نمائيد.
8- اگر از منبع آبگرم كويلي در موتورخانه استفاده نمي كنيد و فقط از منبع دو جداره استفاده مي نمائيد بدانيد كه آب گرم ديگ موتورخانه بصورت ترموسيفون، آب مصرفي درون منبع دوجداره را گرم مي نمايد و در فصل بهار و تابستان نيازي به روشن بودن پمپ سيركولاتور نمي باشد.
9- ايجاد امكان ورود هواي تازه به موتورخانه جهت جلوگيري از احتراق ناقص مشعل با نصب دريچه روي درب موتورخانه و يا نيم باز نمودن پنجره موتورخانه تامين مي گردد.
10- به نظر شما بهتر نيست با وجود اينكه ساليانه به طور متوسط 330 روز آفتابي در كشور وجود دارد و در نظر گرفتن موقعيت جغرافيائي و تابش شديد نور خورشيد در روزهاي آفتابي سال و نيز امكان ذخيره آبگرم در مخزن آبگرمكن هاي خورشيدي براي هواي ابري و مواقع تاريكي هوا، همچنين رسيدن دماي آب به حدود 90 درجه در كلكتور آبگرمكن هاي خورشيدي، براي شروع حداقل در ساختمان هاي تك واحدي و مستقل استفاده از آبگرمكن هاي خورشيدي را آغاز نمائيم؟همانطور كه در تركيه اغلب ساختمان ها از آبگرمكن خورشيدي استفاده مي كنند و مشكلي هم پيش نمي آيد. به اميد روزي كه روي بام تمامي ساختمانهاي كشور، صفحات جاذب آبگرمكن هاي خورشيدي نصب شده باشد
11- تعويض پنجره هاي پروفيلي و خصوصاً آهني قديمي كه خوب جفت نمي شوند با پنجره هاي UPVC و شيشه دوجداره جهت جلوگيري از نفوذ هواي سرد به داخل باعث كاهش شديد ورود هواي سرد، هواي آلوده و ذرات معلق هوا خصوصاً در فصل پائيز و زمستان به داخل ساختمان مي گردد. اين تعويض بدون خرابي و با نصب پنجره هاي UPVC جديد روي فريم پنجره هاي قديمي و سپس اجراي پيچ و چسب سيليكون به راحتي قابل انجام است.
12- استفاده از پوشش ضد تشعشع روي سطح شيشه ها باعث مي شود تشعشع سرما در زمستان و همچنين تشعشع گرما در تابستان بر ميزان گرمايش و سرمايش مورد نياز واحد شما بي تاثير گردد. براي توضيح اثر تشعشع سرمائي در زمستان فرض كنيد دماي هواي هال نشيمن واحد شما در زمستان 20 درجه باشد، در اين شرايط شايد ترجيح دهيد لباس اضافه اي بپوشيد ولي در فصل بهار كه از تشعشع سرماي بيرون خبري نيست، با وجود دماي هواي 20 درجه شما به راحتي با حداقل پوشش وبدون احساس سرما زندگي مي كنيد.
13- شكي نيست كه راندمان احتراق پكيج هاي گرمايشي بسيار بيشتر از مجموعه مشعل و ديگ حرارت مركزي موتورخانه است، ولي اگر در ساختماني زندگي ميكنيد كه داراي سيستم موتورخانه حرارت مركزي است، تعويض آن با پكيج بدليل لزوم تغييرات و هزينه هاي گسترده اي مانند قطع لوله كشي هاي موجود و انجام لوله كشي جديد شوفاژ و آب گرم مصرفي (روكار) از پكيج هر واحد به رادياتورها وسرويسهاي بهداشتي همان واحد و كنده كاريها و بنائي هاي مربوطه توصيه نمي شود. علاوه بر اين نهايتاً باز هم كنتور گاز مصرفي هر واحد جدا نخواهد بود. ضمن اينكه مزيت سيستم حرارت مركزي هم اطمينان بخش تر بودن آن است.
14- اگر در حال ساخت بنا و آپارتمان هستيد، لازم است كليه موارد مبحث 19 انرژي مقررات ملي ساختمان را كاملاً رعايت نمائيد. از جمله عايق نمودن سقف، كف و ديوارها، استفاده از شيرهاي ترموستاتيك رادياتور و نيز استفاده از پنجره هاي UPVC با شيشه دوجداره را جدي بگيريد و براي جلوگيري از مشكلات تقسيم هزينه گاز مصرفي واحدهاي ساختمان براي هريك از واحدها يك انشعاب گاز مجزا و يك پكيج جداگانه در نظر بگيريد، خصوصاً اينكه راندمان احتراق در پكيج هاي گرمايشي معتبر بسيار بالاتر از راندمان احتراق مجموعه ديگ و مشعل سيستم حرارت مركزي است.