راهكار توسعه اقتصاد اسلامي در جهان

بروز بحران مالي اخير در غرب نشان داد، اقتصاد و آموزه هاي ليبرال نمي تواند اقتصاد امروز را به خوبي مديريت كند. ورشكستگي ده ها بانك و مؤسسه بزرگ در سه سال اخير مهر تأييدي بر اين ادعاست. هم اكنون هم با گذشت بيش از حدود سه سال از آغاز بحران 2007 ميلادي در غرب، پيش بيني ها از آينده اقتصاد جهان نمايانگر اين موضوع است كه طراحان نظام مالي و اقتصادي، نه تنها توان پيش بيني، مديريت بحران و واكنش سريع به آن را ندارند بلكه در بسياري از مواقع، بزرگي بحران هاي داخلي را به ديگر كشورها نيز سرايت مي دهند و موجبات تخريب ديگر اقتصادها را نيز فراهم مي سازند. همان طور كه در آمارهاي اقتصادي و رؤيت برخي شاخص ها نيز اعلام شد، شكنندگي اقتصاد غرب به ديگر كشورها نيز سرايت كرده و برخي كشورها كه به هيچ وجه ارتباطي با كشورهاي بحران زده نداشته اند نيز به ورطه ورشكستگي فرو رفته اند. با مروري به برخي آمارهاي اقتصادي در بحران اقتصادي غرب مشخص شد كه اقتصاد غرب هيچ گاه نمي تواند جهان كنوني را مديريت كند. بنابراين تغيير و بازنگري در اصول اساسي علم اقتصاد، قطعي است.
بسياري از پژوهش گران و تحليل گران غربي نيز براين باورند كه بايد روش هاي مديريت علم اقتصاد در دنيا تغيير كند. شايد درس بزرگ بحران مالي جهان بهره گيري از مباني اقتصاد اسلامي در بازارهاي مالي جهان باشد. اين بحران نشان داد كه نهادهاي اسلامي به دليل رعايت امور شرعي به طور كامل از گزند بحران مصون ماندند.
در هرحال مي توان اذعان كرد استفاده از ابزارهاي جديد اسلامي براي بهره گيري اقتصاد كشورهاي اسلامي مي تواندتوان اقتصادي بيش تر كشورهاي اسلامي را افزايش دهد. شايد اگر حدود سه سال پيش چنين ابزارهايي با ساختارهاي ويژه پيش بيني و طراحي مي شد، مي توانست كمك قابل توجهي براي افزايش سرمايه گذاري و توليد كشورهاي اسلامي باشد. لذا طراحي و تدوين يك صندوق سرمايه گذاري مشترك اسلامي مي تواند منابع و تسهيلات كشورهاي اسلامي را به صورت هدفمند هدايت كرده و به سمت توليد سوق دهد. بحران مالي اخير مقدمه مناسبي براي طراحي چنين صندوقي مختص كشورهاي اسلامي است.
مقدمات اجرايي صندوق كشورهاي اسلامي
صندوق مشترك سرمايه گذاري كشورهاي اسلامي بايد در چارچوب و قالب يك عقد اسلامي طراحي گردد و اين قابليت را داشته باشد تا بين تمام مذاهب اسلامي ترويج شود. منظور از قابليت اين است كه مورد اقبال و استقبال تمام كشورهاي اسلامي بوده تا جامعيت گسترده اي پيدا كند. لازم به ذكر است درحال حاضر عقدي كه به طور همه گير مي تواند در بين اغلب كشورهاي اسلامي جامعيت مناسبي پيدا كند، عقود «مشاركت» و «مضاربه» هستند. چراكه اين عقود مي توانند در قالب خريد سهم، سرمايه گذاري مناسبي تلقي شوند. لذا اين مسأله (خريد سهم) در اغلب كشورهاي اسلامي هم چون عربستان، مالزي، اندونزي و... مورد قبول واقع شده، به گونه اي كه تمام اين كشورها خريد سهام يك شركت را به عنوان يك فعاليت سرمايه گذاري اسلامي البته منوط به غير ربوي بودن، قبول دارند.
فعاليت محدود صندوق هاي سرمايه گذاري
درحال حاضر تعدادي از شركت ها، با عنوان صندوق هاي سرمايه گذاري وارد اقتصاد شده اند و فعاليت اقتصادي خود را با اين نام در برخي از كشورها مانند بحرين، مالزي، كويت و... آغاز كرده اند.
اما بايد اذعان كرد صندوق هاي مشترك اسلامي، آن طور كه بايد و شايد هنوز نتوانسته اند جامعيت خود را تثبيت كنند و به عنوان يك نماد اسلامي در بازارهاي مالي اسلامي خودنمايي كنند. به نظر مي رسد لازم است كشورهاي اسلامي براي طراحي و تدوين چنين صندوق يا صندوق هايي هرچه سريع تر دست به كار شوند لذا يكي از شروط ويژه تأسيس چنين صندوقي تفاهم نامه ها و مذاكره هاي ويژه و البته بسيار جدي سران كشورهاي اسلامي با يكديگر است.
طراحي و اجراي فعاليت چنين صندوقي به حمايت هاي ويژه سران و مقام هاي سياسي- اقتصادي كشورهاي اسلامي و پرقدرت وابسته است. بنابراين بدون حمايت هاي آنان نمي توان انتظار داشت كه چنين صندوقي كه هدف اصلي آن سوق دادن منابع و اعتبارات كشورهاي اسلامي به سمت توليد و رونق است به خوبي پيش برود.
به نظر نگارنده براي تشكيل يك صندوق مشترك سرمايه گذاري كشورهاي اسلامي لازم است بانك هاي مركزي و وزارتخانه هاي اقتصاد و كشورهاي اسلامي جلساتي متمادي براي آغاز فعاليت اين صندوق ترتيب دهند. آن چه در اين بين مسلم است خود دولت ها هيچ گاه نبايد درگيرودار تشكيل اين صندوق خود را باقي بگذارند، به نظر حمايت هاي پشت پرده توسط دولت ها از صندوق ها و ورود بخش خصوصي وابسته به كشورهاي اسلامي مي تواند اين نهاد را به صورت يك سازمان پرقدرت در اقتصاد جهان نشان دهد. ورود بانك هاي سرمايه گذاري بخش خصوصي و نهادهاي غيردولتي كشورهاي اسلامي مي تواند كمك قابل توجهي به بقاي اين صندوق داشته باشد.
مزاياي صندوق
بسترسازي مناسب براي منابع راكد از جمله مزاياي صندوق هاي سرمايه گذاري است. در ايران نيز چنين صندوق هايي درحال حاضر وجود دارند و فعاليت تخصيص بهينه منابع را برعهده دارند. به ياد داشته باشيم درصورت ايجاد چنين صندوق هاي بزرگي در بين كشورهاي اسلامي مي توانيم به آينده كشورهاي اسلامي اميدوار باشيم.
دكتر شاهين شايان آراني

دلايل نامشروع بودن شركت هاي هرمي

اشاره
طي سال هاي اخير نوعي شركت به نام شركت هاي هرمي در داخل و خارج كشور رايج شده و عده اي را فريبكارانه به خود جذب كرده است با توجه به خسارات زيانباري كه اين نوع شركت ها بر اقتصاد مردم و جامعه داشته اند حضرت آيت الله جعفر سبحاني طي مقاله اي به تبيين دلايل نامشروع بودن اين گونه شركت ها پرداخته اند كه مطالعه آن براي توجه هر چه بيشتر مردم و مسئولان به اين موضوع لازم به نظر مي رسد.
حضرت آيت الله جعفر سبحاني
نخست بايد ماهيت اين شركت تبيين گردد و سپس به بيان حكم شرعي آن پرداخته شود. رايج ترين صورت آن اين است كه شركتي تشكيل مي شود مثلا به نام «شركت آفتاب» كسي بخواهد به عضويت اين شركت درآيد بايد برگي را از اين شركت به قيمت خاصي مثلا يك هزار تومان بخرد و در آن برگ اسامي پنج نفر به ترتيب نوشته شده است مثلا:
1. زيد 2.عمرو 3.بكر .4عدي 5.خالد
نفر اول همراه با شماره حساب بانكي است.
پس از خريد اين برگ بايد سه كار انجام دهد:
اولا: مبلغي مثلا يك هزار تومان به حساب نفر اول كه شماره حساب بانكي دارد واريز كند.
ثانيا: يك هزار تومان مثلا به حساب بانكي شركت كه گرداننده اين امور است نيز واريز نمايد.
ثالثا: همه مدارك را با پست سفارشي به آدرس شركت كه عضويت آن را پذيرفته است بفرستد و در انتظار بنشيند كه پاسخ شركت به او برسد.
وقتي پاسخ شركت به وي رسيد چنين خواهد بود كه چهار برگ براي اين عضو ارسال مي شود و در آن برگ ها همان اسامي پنجگانه ذكر شده ولي اسم نفر اول حذف گرديده و اسم اين عضو در رتبه پنجم قرار گرفته است و طبعا افراد ديگر نيز يك رتبه پيش افتاده اند.
پس از رسيدن اين چهار برگ بايد اين عضو تلاش كند هر يك از اين برگ ها را به فرد ديگري كه مايل است عضويت شركت را بپذيرد بفروشد در اين صورت هر يك از اين چهار عضو كه خريدار 4 برگ شدند بايد راهي را كه عضو نخست پيموده است بپيمايند يعني هر برگي را مثلا به قيمت يك هزار تومان از عضو اول بخرند (در اين صورت با فروش هر چهار برگ به 4 هزار تومان كليه هزينه هايي كه عضو اول انجام داده بود تامين مي شود بلكه چيزي نيز افزون باقي مي ماند).
سپس هر يك از اين چهار عضو مبلغي را مثلا هزار تومان به حساب نفر اول ليست خود واريز مي كنند و مبلغي نيز مثلا هزار تومان به حساب شركت كه اشراف بر اين كارها دارد نيز واريز مي نمايند سپس هر كدام كارهايي را كه صورت داده به وسيله پست سفارشي براي شركت ارسال مي كند در اين صورت هر يك از اين چهار نفر كه هر كدام سه هزار و اندي هزينه كرده بايد ناچار بسان عضو نخست منتظر باشد كه پاسخ شركت به او برسد.
آنگاه كه جواب رسيد براي هر يك از اين چهار نفر بسته اي كه حاوي 4 برگ ديگر است ارسال مي شود كه در آن برگ ها يك نام ديگر از نام اين عضو دوم در رديف پنجم و نام عضو نخست در رديف چهارم قرار گرفته است و بايد هر يك از اين چهار نفر كه در عرض هم مي باشند 4 برگ ارسالي را به 4 نفر بفروشند و خريدار جديد علاوه بر اين كه مبلغي را بايد به عنوان خريد بپردازد دو مبلغ ديگر را نيز بايد هزينه كند مبلغي را براي فردي كه در رتبه اول ليست فروش قرار دارد و مبلغي را نيز براي شركت واريز نمايد سپس همه رسيدهاي بانكي خود را براي شركت ارسال نمايد و در انتظار پاسخ بنشيند.
در اين صورت خواهيم ديد كه تعداد كساني كه به وسيله عضو اول عضويت پذيرفته اند 4نفر و كساني كه به وسيله اعضاي رديف دوم عضويت يافته اند به شانزده نفر خواهد رسيد.
سپس اين شانزده نفر كه علاقه مندند عضويت شركت را بپذيرند بايد هر يك كارهاي پيشين را انجام دهند يعني پس از خريد برگ به قيمت هزار تومان دو كار ديگر نيز انجام دهند يكي واريز مبلغي به حساب فرد رتبه يك ليست خود و ديگري براي شركت سپس مجموع فيش ها را براي شركت بفرستند و در انتظار پاسخ باشند. طبعاً نتيجه پاسخ ارسال 64 برگ براي 16نفر خواهد بود كه براي شركت 64عضو جديد بيابند و هر يك از اين 64 نفر علاوه بر خريد برگ دو كار ديگر را انجام دهند و فيش هاي بانكي را براي شركت ارسال كنند و منتظر نتيجه باشند طبعا نتيجه اين خواهد بود كه براي اين 64 نفر 256 برگ خواهد آمد كه خواهان عضويت اين تعداد است.
هرگاه آن 64نفر توانستند (256=4¤64)256 برگ را بفروش برسانند و كارهاي پيشين را تكرار كنند قطعا براي هر يك از اين نفرات 4برگ خواهد آمد كه مجموع برگها 1024(4¤256) برگ خواهد بود. در اين مرحله عضو نخست به تدريج از رتبه پنجم به رتبه اول ارتقا يافته و از هر يك از اين 1024 نفر يك هزار تومان بلاعوض دريافت خواهد كرد. و در نتيجه مالك يك ميليون و 24هزار تومان خواهد بود. (1000¤1024) بدون اين كه ديناري ضرر ببيند بلكه آنچه را هزينه كرده بود با فروش چهار برگ تأمين كرده و در نهايت اين مبلغ هنگفت را مالك شده است.
و به همين ترتيب اگر عضويت پيش برود عضو دوم نيز پس از عضو اول مالك اين مبلغ خواهد شد و همچنين اعضاي ديگر به سان عضو اول بدون هزينه كردن چيزي مالك آن مبلغ خواهند شد.
البته در محاسبات تجاري چنين احتمالي با صفر مساوي است زيرا چگونه اين شركت مي خواهد همه اعضا به چنين مبلغي برسند در حالي كه احتمال تملك مبلغ يادشده حتي براي نخستين عضو هم بسيار بعيد است. واقعيت اين است اين شركت ها كه نامشان همه جا را پر كرده در حقيقت خواب و خيالي است كه جهانخواران مي خواهند از اين طريق جيب خود را پركرده و جيب ملت هاي فقير را خالي كنند زيرا قطع نظر از ادله شرعي كه اين نوع شركت را حرام مي داند خيالي بودن آن را با ارقام رياضي روشن مي كنيم.
عضو نخست در صورتي مالك اين مبلغ مي شود كه اعضاي رديف نهايي شركت به 1024 نفر برسد ولي عضوهاي چهارگانه كه همگي در رتبه دوم قراردارند اگر امكان تملك اين مبلغ براي آنها باشد بايد اعضاي رديف نهايي به چهار هزار و نود و شش نفر (4096=4¤1024) برسد و همچنين اعضاي رديف سوم كه همگي در يك رتبه قرار دارند (16نفر) اگر امكان تملك اين مبلغ براي آنها شد بايد اعضاي رديف نهايي شركت به 16384نفر (4¤4096) برسد و همچنين اعضاي رديف چهارم كه همگي در يك رتبه اند (64نفر) زمينه تملك اين مبلغ بستگي دارد كه تعداد اعضا به 65536نفر (4¤16384) برسد و اگر اعضاي رتبه پنجم كه تعداد آنها 256 نفر است بخواهند مالك چنين مبلغي شوند بايد تعداد اعضا به 262144 نفر برسد (4¤65536).
و در محاسبات تجاري چنين احتمالي با صفر مساوي است و چگونه اين شركت مي خواهد همه اعضا به چنين مبلغي برسند در حالي كه احتمال تملك مبلغ يادشده حتي براي نخستين عضو بسيار بعيد است.
و لذا گفته شد اين نوع شركت افسانه اي بيش نيست و هرگز نمي تواند در دل جامعه به صورت منطقي جايي باز كند جز اين كه اعضاي نخست بدون محاسبات رياضي فريب وعده هاي توخالي را مي خورند و مبالغي را خرج مي كنند.
تاكنون ماهيت شركت بيان شد اكنون به حكم شرعي آن مي رسيم.
با توجه به آنچه گفته شد هيچ فرد مسلماني نبايد دست به چنين كار آلوده اي بزند و دنيا و سراي ديگر خود را پايمال سازد.
دلايل نامشروع بودن اين شركت
1-كار و توليد اساس اقتصاد اسلامي است
اقتصاد اسلامي براساس كار و توليد استوار است نه بر بخت و شانس . پيامبر گرامي (ص) فرمود:«آن كس كه بار زندگي را بر دوش ديگران بيندازد از رحمت خدا دور است». (1)
از احاديث اسلامي استفاده مي شود توليد اساس زندگي اسلامي است.امام صادق (ع) مي فرمايد:«من در برخي از اراضي مزروعي خود كار مي كنم و عرق مي ريزم با اين كه كساني هستندكه براي من كار كنند ولي من عملا مي خواهم بگويم خدايا من دنبال روزي حلال هستم و من دوست دارم كه مرد در طلب روزي زيرآفتاب سوزان ناراحت شود». (2)
دراحاديث اسلامي كشاورزان گنج هاي خدا در روي زمين معرفي شده اند آنجا كه امام صادق (ع) مي فرمايد:«الزارعون كنوز الله في ارضه». «كشاورزان گنجينه هاي خدا در روي زمينند» (3)
امام درفرمان خود به مالك اشتر صنعتگران را مورد توصيه قرار مي دهد و درباره آنان چنين مي فرمايد: «فانهم مواد المنافع و اسباب المرافق» آنان ريشه هاي سود و وسيله استراحت مردم مي باشند.» (4)
و در مبارزه با تنبلي و دست روي دست گذاردن و انتظاركمك از ديگران نكوهش هاي زيادي وارد شده كه فقط به يك حديث اكتفا مي كنيم. پيشواي هفتم امام موسي بن جعفر (ع) مي فرمايد:«ان الله ليبغض العبدالنوم و ان الله ليبغض العبدالفارغ» (5) يعني خداوند دوست ندارد بنده خواب آلود را و همچنين دوست نمي دارد بنده بيكار را.
آن كس كه بار زندگي را بردوش ديگران بيندازد از رحمت خدا دور است.
بنابراين اين نوع شركت ها اگر در جامعه ريشه بدواند نتيجه اين مي شود كه افراد با كاغذبازي و بخت آزمايي در فكر درآمد بوده و كار و كوشش را تعطيل كنند. نه كشاورزي رواج پيدا مي كند و نه صنعت و نه ابتكار در علم و دانش.
چگونه مي تواند چنين اقتصادي با اقتصادي اسلامي تطبيق كند و در پايان بحث خواهيم گفت شبيه اين نوع بخت آزمايي در ميان عرب جاهلي رواج داشته و در قرآن از آن به نام ازلام ياد شده است.
2-مبناي اقتصاد اسلامي
اقتصاد اسلامي براساس اين است كه تجارت با اسباب عادي و عقلايي كه پيوسته در ميان عقلا رواج داشته پيش برود و هر نوع درآمدي را براساس امور واهي و باطل باشد حرام و غيرمشروع اعلام فرموده است چنان كه مي فرمايد: (يا ايها الذين آمنوا لاتاكلوا اموالكم بينكم بالباطل الا ان تكون تجاره عن تراض منكم) «اي افراد باايمان اموال يكديگر را به باطل (ازطريق نامشروع) نخوريد مگر اين كه تجارتي بارضايت شما انجام گيرد».(6)
ظاهر آيه اين است كه تملك اموال ديگران بايد براساس تجارت انجام گيرد و اگر برغير آن اساس شد نوعي اكل مال به باطل است.
ممكن است گفته شود انسان ازطريق هبه مالك هديه مي شود پاسخ آن اين است كه هبه از مقوله تجارت نيست بلكه يك نوع تكريمي است به بستگان و دوستان درحالي كه شركت هاي هرمي با گستردگي عظيم خود رنگ تجارت به خود گرفته و ادعا مي كند كه مي خواهد مردم را از اين طريق ثروتمند كند.
3-چنين خريد و فروشي غرري است
محدثان اسلامي از رسول گرامي(ع) نقل كرده اند آن حضرت از هرنوع داد و ستد غرري نهي كرده است و لفظ حديث اين است كه «نهي النبي عن بيع الغرر»(7) و غرر در لغت به معني خطر است و اگر هم به جهل تفسير مي شود به خاطر اين است كه جهل سبب خطر مي گردد. چه معامله اي پرخطرتر از اين كه افراد در خريد اين برگ ها هزينه مي كنند درحالي كه طبق محاسبات رياضي رسيدن به آن هدف عالي (2410000تومان) جز يك احتمال مثبت در مقابل هزاران احتمال منفي نيست. ممكن است گفته شود انسان از طريق هبه مالك هديه مي شود پاسخ آن اين است كه هبه از مقوله تجارت نيست بلكه يك نوع تكريمي است به بستگان و دوستان در حالي كه شركت هاي هرمي با گستردگي عظيم خود رنگ تجارت به خود گرفته و ادعا مي كنند كه مي خواهند مردم را از اين طريق ثروتمند كنند.
4- حكم قمار
روح اين كار نوعي قمار و برد و باخت است كه در حقيقت مبلغي را خرج مي كند به اميد آن كه مبلغ گزافي نصيب او گردد. شگفت اين كه در دوران جاهليت صورتي از اين قمار وجود داشته كه از آن به «ازلام» تعبير مي كردند و قرآن كريم در آيه اي به آن اشاره كرده و مي فرمايد: (يا ايها الذين آمنوا انما الخمر و الميسر و الانصاب والا زلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون انما يريد الشيطان اين يوقع بينكم العداوه و البغضاء في الخمر و الميسر و يصدكم عن ذكر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون) (8) «اي كساني كه ايمان آورده ايد شراب و قمار و بتها و ازلام (=نوعي بخت آزمايي) پليد و از عمل شيطان است از آنها دوري كنيد تا رستگار شويد. شيطان مي خواهد به وسيله شراب و قمار در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد آيا (با اين همه زيان و فساد و با اين نهي اكيد) خودداري خواهيد كرد.»
قرآن كريم در آغاز سوره مائده آيه 3 آنجا كه محرمات الهي را مي شمارد و مي فرمايد: «حرمت عليكم...» به اين مسئله نيز اشاره مي كند كه: «... و ان تستقسموا بالازلام» «بر شما حرام شده است قسمت كردن گوشت حيوان به وسيله چوبه هاي تير مخصوص بخت آزمايي» جريان از اين قرار بود: ده نفر با هم شرط بندي مي كردند و حيواني را خريداري و ذبح نموده سپس ده چوبه تير كه روي هفت عدد از آنها «عنوان برنده» و سه عدد عنوان «بازنده» ثبت شده بود در كيسه مخصوصي مي ريختند و به صورت قرعه كشي آنها را به نام يك يك از آن ده نفر بيرون مي آوردند هفت چوبه تير به نام هر كس مي افتاد سهمي از گوشت برمي داشت و چيزي در برابر آن نمي پرداخت ولي آن سه نفر كه تيرهاي بازنده را دريافت داشته بودند بايد هر كدام يك سوم قيمت حيوان را بپردازند بدون اين كه سهمي از گوشت داشته باشند. اين چوبه هاي تير را «ازلام» جمع «زلم» (بر وزن «قلم») مي ناميدند. (9) اسلام خوردن اين گوشت ها را تحريم كرد نه به خاطر اين كه اصل گوشت حرام بوده باشد. بلكه به خاطر اين كه جنبه قمار و بخت آزمايي دارد و مي فرمايد: (و ان تستقسموا بالازلام) روشن است كه تحريم قمار و مانند آن اختصاص به گوشت حيوانات ندارد بلكه در هر چيزي انجام گيرد ممنوع است و تمام زيانها و فعاليتهاي حساب نشده اجتماعي و برنامه هاي خرافي در آن جمع مي باشد.
5- مايه نزاع و جدال در جامعه است
قرآن مجيد يكي از علل تحريم شراب و قمار را اين مي داند كه در جامعه، دشمن پرور و موجب ستيزه جويي است اكنون با توجه به همين مطلب در رسانه ها مي بينيم پرونده هايي در قوه قضائيه مطرح است كه همگي مربوط است به شركت هاي هرمي كه بسياري از آنان فريب سراب را خورده و تصور كرده اند كه به آب خواهند رسيد.
6- حقيقت يكي است شيوه هاي مختلف
اكنون براي جلب مشتري شيوه كار را عوض كرده مسئله الماس فروشي را مطرح مي كنند كه اگر كسي الماسي را بخرد و ضمنا 4 مشتري معرفي كند براي او پاداش چنين و چنان خواهد بود در حقيقت الماس بهانه است و حقيقت همان است كه از اين طريق افراد را براي عضويت جلب كرده و همگي در انتظار بخت و شانس باشند. بنابراين هرچه هم شيوه شركت را عوض كنند روح شركت همان است كه گفته شد. قرآن مجيد يكي از علل تحريم شراب و قمار را اين مي داند كه در جامعه، دشمن پرور و موجب ستيزه جويي است اكنون با توجه به همين مطلب در رسانه ها مي بينيم پرونده هايي در قوه قضائيه مطرح است كه همگي مربوط است به شركت هاي هرمي كه بسياري از آنان فريب سراب را خورده و تصور كرده اند كه به آب خواهند رسيد.
7- ريشه در خارج
بسياري از اين شركتها به ظاهر ايراني است و گردانندگان، با چهره هاي ديني مشغول كارند و از اين طريق مردم را فريب مي دهند كه كاملا شركت ايراني و ديني است اما پشت سر آنان قدرتها و يا شركتهاي خارجي هستند كه از اين طريق مي خواهند سرمايه شركت را به خارج منتقل كنند و فقر را براي ما به ارمغان بياورند.
8- ورشكستگي كشوري كه مجوز داده بود
پيش از ما كشورهاي ديگر اين كار را تجربه كرده و جز ورشكستگي چيزي نصيب آنان نشده است از قرار اطلاع كشور آلباني يكي از اين كشورهاست كه براي تاسيس اين شركتها مجوز صادر كرد چيزي نپاييد كه با شورش مردمي روبرو شد و همگان احساس كردند كه اقتصاد كشور در سراشيب نابودي است و دولت كنار رفت و دولت ديگر تشكيل گرديد و مجوزها را ابطال كرد. با توجه به آنچه گفته شد هيچ فرد مسلماني نبايد دست به چنين كار آلوده اي بزند و دنيا و سراي ديگر خود را پايمال سازد.
ـــــــــــــــــــــــــــ
پاورقي:
1- ملعون من القي كله علي الناس. وسائل الشيعه ج 12 ص .37
2- اني احب ان يتاذي الرجل بحر الشمس في طلب المعيشه. وسائل الشيعه ج 12 ص 23 حديث 7 و 8
3- وسائل الشيعه ج 12 ص 25 باب .10
4 نهج البلاغه بخش نامه ها نامه .53
5- وسائل الشيعه ج 12 ص 36-37
6 - نسا .29
7- غرالي اللالي: 248 2 ح 17 وسائل الشيعه: 12 باب 40 از ابراب آداب التجاره ح 3.
8- مائده 90-.91
9- مجمع البيان ج 3 ص 244 تفسير آيه 3 سوره مائده.

ارزيابي يكساله هدفمندي يارانه ها ( قسمت آخر )

تنظيم بازار با همكاري اصناف
خوش بين ترين افراد هم نمي توانستند تصور بازار تا آن حد آرام را پس از اجراي قانون و تا شب عيد 90 داشته باشند. احمدي نژاد درباره برخي اقدامات درسطح بازار هشداري داده بود كه آنهايي كه بايد مي گرفتند، گرفتند و تنظيم بازار با همكاري اصناف به خوبي انجام شد.
او گفته بود: «ممكن است برخي فضاسازي كنند و مردم را نگران كنند و برخي نيز ممكن است متوجه نباشند و تحريك شوند و اقدامي در اقتصاد انجام دهند. اما اصناف همكاري خوبي داشتند و ستادي درست كرده و آموزش داده و تشريح كرده اند و همراهي آنها خوب بوده است. اصناف واحد نظارت تأسيس كردند و با واحد نظارت بازرگاني نيز مشاركت خوبي دارند؛ البته بهترين ناظر مردم هستند كه بايد اطلاع دهند و مأموران ما حاضر مي شوند. اگر مشكل ناشي از كمبود كالا باشد جبران مي كنند يا رفتار نامناسب باشد با آن برخورد مي كنند؛ بايد مراعات همديگر را بكنيم. چرا وقتي كه سر و صدايي مي شود دو ريال روي قيمت بگذاريم؟ اگر اين كار را 75 ميليون آدم انجام دهد چه مي شود و انعكاس آن در زندگي ما چيست؟»
بهره وري و تنبلي يارانه اي
ساختار يارانه اي برخي بخش هاي اقتصادي را تنبل كرده بود و به همين دليل رئيس جمهور آن شب گفت: «با اجراي اين طرح قيمت تمام شده صنعت مي تواند با قيمت هاي جهاني رقابت كند. تاكنون قيمت انرژي كم بوده و بنابراين فكر و هوش ايراني كه مي تواند فرصت انجام كارهاي بزرگ بيايد، معطل مانده است. با اجراي اين طرح رفتار اقتصادي متحول خواهدشد.»
اينكه امروز بخش هاي مختلف صنعت و اقتصاد بر دريافت تسهيلات نوسازي اصرار دارند دقيقا براي افزايش بهره وري است. حالا آن بخش هاي تنبل به فكر افتاده اند تا به قول احمدي نژاد فكر و هوش ايراني را براي كارهاي بزرگ بكارگيرند.
رفتار مردم در زمينه مصرف نان به طور اساسي در همين يك سال تغيير كرده است و بسياري از مردم با مقايسه حالا با زمان پيش از اجراي قانون، خود را اسراف كار مي دانند كه البته بخشي از اين اسراف ها به دليل كيفيت پايين نان بود و هست .
رييس جمهور در اين باره گفته بود: «ما مي خواهيم مردم نان خوب بخورند. ما الان (سال 89) بيش از چهارهزار ميليارد تومان يارانه پرداخت مي كنيم و بيش از همين مقدار نيز مردم براي خريد نان پول مي دهند كه اگر اين دو مبلغ را روي هم بگذاريم مردم بايد بهترين نان را بخورند و اتلاف نان از بين مي رود و ما مي توانيم گندم را صادر كنيم.»
پيش بيني براي مشكلات احتمالي
بسياري كه موافق اجراي قانون بودند ترس داشتند كه ممكن است برخي مشكلات پيش بيني نشده باعث عدم اجراي قانون شود اما گويا تمام مسائل پيش بيني شده بود.
رييس جمهور خاطرنشان كرده بود: «اگر كسي در زمينه قانون هدفمند كردن يارانه ها اقدام نامناسبي كند انگيزه او اقتصادي نيست؛ چرا كه اگر اقتصادي باشد ما راه حل آن را پيش بيني كرده ايم و در قضيه هدفمند كردن يارانه ها از اين به بعد هيچ مشكلي نيست كه نتوانيم حل كنيم. هرجا مشكلي پيش آمد مردم به ما خبر دهند. گروه هاي تخصصي ما مشكل را حل مي كنند و در اين طرح مشكلي نيست كه قابل حل نباشد. البته ما نمي گوييم كه عالم دهر هستيم ولي به هرحال ما كشور بزرگي هستيم كه 75ميليون جمعيت داريم و اقتصاد بزرگي هستيم و ممكن است مشكلاتي هم پيش بيايد كه آن ها را برطرف مي كنيم.»
برخي از اين پيش بيني ها آن شب بيان شد: «در روستاهايي كه از نفت سفيد و كپسول هاي گاز استفاده مي كنند پيش بيني كرده ايم تا زماني كه قيمت به طور كامل آزاد نشود قيمت كوپني گذاشته ايم چراكه ما در شهر گاز داريم اما در برخي روستاها گاز ندارند؛ بنابراين به اندازه، نفت و گاز در اختيارشان قرار مي دهيم. همه اقشار و تمام جهات در اجراي اين قانون ديده شده اند. مثلاً مقداري نفت و گاز در اختيار فرمانداران و استانداري ها براي مواقع اضطراري قرار داده شده است بنابراين همه جهات را ديده ايم كه ان شاءالله اين طرح به خوبي اجرا خواهدشد.»
حل سريع برخي مشكلات جزئي در روزهاي اول اجراي قانون، نشان از آمادگي براي حل معضلات احتمالي و پيش بيني هاي لازم براي آن داشت.
تقدير از رسانه ها
همراهي رسانه ها از هر سمت و سوي سياسي و انگيزه آن ها براي بازگويي فوايد اجراي قانون، همگرايي بسيار مثبتي را به وجود آورد كه رييس جمهور را به تقدير واداشت: «اين طرح، طرح احمدي نژاد و اين دولت و آن دولت نيست. بلكه اين طرح مال همه اين ملت و تاريخ اين ملت است. پس كاري كنيد كه اين طرح جلو برود چرا كه همه در اين طرح برنده هستند. ما مي خواهيم كه همه كمك كنند تا فضا آرام باشد تا اگر كسي پيشنهادي دارد بگويد چراكه فقط با ايراد گرفتن كار درست نمي شود. مردم براي اصلاح رفتارها نيازمند اطلاع رساني درست هستند كه ان شاءالله اين كار با همراهي رسانه ها و رسانه ملي انجام خواهد شد. از رسانه هايي كه ما را همراهي كرده اند و از ساير رسانه ها كه از اين به بعد ما را همراهي مي كنند نيز تشكر مي كنم.»
اصلاح سيستم بانكي و مالياتي
احمدي نژاد با بيان اين كه دولت برروي طرح هدفمند كردن يارانه ها وقت زيادي گذاشت، افزوده بود: «ان شاءالله از ابتداي سال آينده دولت توان و نيروي خود را در سه بخش متمركز مي كند كه اين بخش ها عبارتند از اصلاح سيستم بانكي، اصلاح سيستم مالياتي و ايجاد اشتغال براي جوانان. البته اجراي قانون هدفمند كردن يارانه ها اولين و مهم ترين گام بوده است اما وقتي گام اول را برداريم، گام هاي بعدي راحت تر برداشته مي شوند و ما از اول سال آينده گام هاي بعدي را آغاز خواهيم كرد. سنگين ترين مرحله همين بحث هدفمند كردن يارانه ها بود.»
حالا در سال90 طرح تحول بانكي و مالياتي در آستانه اجرايي شدن هستند و در همين دو ماهه همايش تبين محورهاي اين دو تحول بزرگ با حضور احمدي نژاد برگزار شد.
حالا پس از يك سال شايد راز موفقيت در اجراي قانون را بتوان آنجا جست وجو كرد كه رييس جمهور شب 27 آذرماه 1390 بر آن انگشت گذارد: «اين طرح به نفع مردم است. به همين دليل همه مردم خواهان اجراي آن هستند؛ چراكه مي فهمند منافع شان در اجراي اين طرح است. حتي به ما فشار مي آورند كه اجرا كنيم و وقتي مردم اجراي اين طرح را پذيرفته باشند تبعات منفي نخواهد داشت و يا تبعات آن به حداقل مي رسد.»

تحريم كنندگان ايران تاريخ را مطالعه نكرده اند

يكي از اهداف استراتژيك چند سال اخير كاخ سفيد و متحدان غربي اش براي مهار آنچه بلندپروازي هاي ايران خوانده مي شود، در انزوا قرار دادن بخش نفتي ايران باتوجه به اتكاي زياد بودجه ايران به درآمدهاي نفتي است. به همين علت صنعت نفت ايران در خط مقدم تحريم هاي سياسي و اقتصادي آمريكا و متحدان غربي او قرار گرفته است.
دكتر «بهزاد كريمي» يكي از كارشناسان اقتصاد انرژي و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي معتقد است كه ديپلماسي موفق كشورمان در اين حوزه سبب شده تا اين استراتژي با ناكامي مواجه شود. آن چه مي خوانيد مشروح مصاحبه سايت برهان با او است:
¤ يكي از اهداف راهبردي مقامات آمريكايي و متحدان غربي اين كشور براي مقابله با نظام جمهوري اسلامي، وضع تحريم هاي اقتصادي به خصوص منزوي كردن ايران در بخش انرژي بوده است. ارزيابي شما در اين خصوص چيست؟
- كساني كه از تحريم اقتصادي ايران صحبت مي كنند يا تاريخ را مطالعه نكرده اند و يا از اقتصاد چيزي نمي دانند! زيرا متوجه نيستند كشور بزرگي مانند جمهوري اسلامي ايران با اين تعداد همسايه و شدت همبستگي اقتصادي، قابل تحريم شدن نيست. ما سال هاي جنگ را درحالي طي كرديم كه بعضي از كشورها ما را تحريم كرده بودند و دشمن هم از آنها حمايت مي كرد، اما با اين وجود ايران ثابت كرد كه تحريم اقتصادي مانع حيات آن نمي شود. از سوي ديگر، تحريم اقتصادي ايران درگذشته هم قابل قبول نبوده، چه برسد به امروز كه رشد تكنولوژي روز نمي شناسد و بازار سيال سرمايه بين المللي بدون شناسنامه است.
اقتصاد ايران تنها محدود به مرزهاي جغرافيايي نيست و در هر نقطه اي از دنيا كه يك ايراني هست، اقتصاد ايران آنجا هم هست. در خصوص موضوع در انزوا قرار دادن بخش نفت و گاز كشورمان نيز بايد عرض كنم اين موضوع چيز جديدي نيست. با روي كار آمدن دولت «باراك اوباما»، ايالات متحده در اين دوره مي كوشد با استفاده از نفوذ در منافذ اقتصادي ايران، نظام جمهوري اسلامي را به چالش كشيده و مقاصد شوم استعماري را در سطح منطقه اي و بين المللي دنبال كند. در همين زمينه «دنيس راس» يكي از صهيونيست هاي نشان دار كه اوباما وي را به عنوان «هماهنگ كننده ارشد سياست هاي آمريكا در قبال ايران» تعيين كرده است، در يادداشتي كه، (31دسامبر 2008) در هفته نامه آمريكايي (News Week) نوشته است، مي گويد: «تحريم هاي سازمان ملل در 3سال گذشته معطوف به صنايع هسته اي و موشكي ايران بوده و اقتصاد ايران را هدف قرار نداده است... هدف قراردادن اقتصاد به شيوه مستقيم تر، تهران را وادار خواهد ساخت كه انتخاب ديگري داشته باشد. ايران نقاط آسيب پذير عميقي در اقتصاد خود دارد. اين كشور 43درصد از بنزينش را وارد مي كند و صنايع نفت و گاز طبيعي آن به شدت نياز به مبالغ عظيم سرمايه گذاري و فن آوري دارد.»
¤ آيا آمريكا و غرب توانسته اند به اين هدف خود برسند؟
- تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه از سال 1914 تا 1990 (م) بيش از 170مورد تحريم در جهان به اجرا درآمده كه بيش از 70درصد آنها بي نتيجه بوده است. هم چنين دوره رياست جمهوري «بيل كلينتون» در آمريكا را بايد دوره شاخصي از تحريم هاي اقتصادي عليه كشورهاي جهان دانست. زيرا در زمان فعاليت دولت وي بيش از 160بار تحريم اقتصادي عليه 35كشور جهان صورت گرفته كه آنها نيز حاصلي نداشتند.
در 3دهه اخير نيز جمهوري اسلامي ايران از سوي آمريكا و كشورهاي داوطلب هم پيمان آمريكا مانند آلمان، انگليس، فرانسه تحريم شده كه هيچ نتيجه مثبتي براي غرب درپي نداشته است. اما درمورد ايران اين مسأله به گونه ديگري است. زيرا 32سال تحريم سبب شده كه مسئولان كشور عزم خود را جدي تر كنند تا با بهره گيري از منابع خدادادي، توانمندسازي نيروي انساني، اتكا به تجهيزات ساخت داخل و...، نيازهاي اقتصادي، صنعتي و علمي كشور را تأمين كنند. در اين سال ها نيز به مدد همين تفكر مقدس، جمهوري اسلامي به جايگاهي دست يافته است كه غرب و شرق و تمامي جهانيان به موفقيت هاي پي درپي آن اعتراف مي كنند. با عملياتي شدن قانون هدفمندسازي يارانه ها پس از 20سال انتظار، اين موفقيت وارد مرحله جديدي مي شود و حتي مي توانيم ادعا كنيم كه اقتصاد كشورمان به خصوص در بخش انرژي در مقابله با تحريم ها بيمه مي شود.
¤ به مطلب خوبي اشاره كرديد، اجراي قانون هدفمند كردن يارانه ها تا چه اندازه در مرتفع شدن اين پاشنه آشيل ايران مؤثر بوده است؟
- بسيار زياد: دليل اين مدعا نيز فعاليت شبانه روزي بيشتر از 300 پايگاه خبري است كه روزانه عليه اجراي اين قانون به شايعه پراكني و دروغ پردازي دست مي زنند. آن ها و دنباله هاي بي مقدار داخلي شان به خوبي مي دانند كه با اجراي قانون هدف مندسازي ديگر واردات بنزين پاشنه آشيل ايران نيست.
¤ آيا وضع تحريم ها، اكتشاف نفت، گاز و به طور كلي استحصال نفت و گاز را هزينه بر نساخته است؟ برخي ها معتقدند تحريم هاي غرب عليه ايران هزينه هاي اقتصادي ايران را به طور محسوسي افزايش داده است.
- ما به تحريم ها مدت هاست كه عادت كرده ايم. ما 32 سال است كه با آن ها زندگي مي كنيم. تحريم ها ما را وادار كرده اند در پي فرصت هاي تازه اي باشيم. از جمله آن، گسترش و افزايش همكاري با ساير كشورهاست و يافتن تحويل گيرندگان ديگر؛ چين، هند و برزيل به عنوان 3 كشور نوظهور اقتصادي با نياز عظيم شان به انرژي نقش بسيار بزرگي در اين ميان بازي مي كنند. ما تحويل دهندگان ساير كشورها را جانشين كشورهاي غربي مي كنيم كه اجازه ندارند به ايران تحويل دهند. كالاهاي استراتژيكي كه به دليل تحريم ها نمي توانيم به طور مستقيم تحويل بگيريم به هر حال حداكثر پس از 6 ماه تأخير به دست ما مي رسند.
چندي پيش مجله انگليسي تايمز يادداشتي با عنوان «تحريم ايران در واقع تحريم بسياري از شركت هاي آمريكايي است» به چاپ رساند. اين مجله به نقل از «فيليپ واست» سردبير بولتن خبري اطلاعات آنلاين كه قراردادهاي انرژي را نظارت مي كند، نوشت: «چيني ها و مالزيايي ها سرگرم خريد نفت ايران و فروش مجدد آن هستند. در واقع بسياري از تحريم هاي شديد عليه ايران تحريم خود آمريكاست.» بنابراين مشاهده مي كنيم كه رقبا به سرعت جاي شركت هايي كه ايران را ترك مي كنند، مي گيرند.
از سوي ديگر، سخنگوي «كاترين اشتون» رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز چندي قبل به «وال استريت ژورنال» گفت: «تحريم هاي جديد اتحاديه اروپا ممكن است به بسته شدن طرح ميدان گازي «رام بريتيش پتروليوم» در درياي شمالي اسكاتلند شود كه اين شركت به طور مشترك با شركت نفت ايران آن را دنبال مي كرد.» اعمال اين تحريم ها در حالي است كه اروپا هم چنان روابط اقتصادي خود را با ايران حفظ كرده است. شركت هاي اروپايي برخلاف شركت هاي آمريكايي آزادند كه نفت خام و گاز طبيعي ايران را خريداري كنند و محصولات پالايش شده نفتي را به ايران بفروشند. به رغم انعطاف پذيري كه در تحريم ها وجود داشته است بسياري از سياست مداران اروپايي بر اين باورند كه آمريكا آن ها را براي اجرا كردن خواسته هاي واشنگتن درباره ايران تحت فشار گذاشته است.
در حوزه اكتشاف و بهره برداري از منابع نفتي و گازي نيز اگرچه تحريم ها برخي هزينه ها را به ما وارد مي آورد، اما نتوانسته فعاليت هاي ما را در اين حوزه، متوقف كند.
¤ اشاره كرديد غرب بزرگ ترين بازنده در اين نبرد بوده، آيا معتقديد كه آمريكا و غرب يك بازي باخت- برد را آغاز كرده اند؟
- نكته حايز اهميت اين است كه هر بار از تحريم اقتصادي صحبت مي گردد، اين پرسش مطرح مي شود كه اثربخشي آن ها چه ميزان بوده است. اولين نكته مهم در اين زمينه، هزينه وقت و انرژي براي تغيير مناسبات تجاري و مالي كشورهاي درگير تحريم است و اكنون كه برخي كشورهاي اروپايي به تحريم آمريكا در اصطلاح با يك ديگر عليه جمهوري اسلامي ائتلاف كرده اند، نبايد هزينه بيشتري را در فعاليت تجاري متحمل شوند و اين براي آن ها ورود به يك بازي باخت است. زيرا تا قبل از اين، بخش بسيار مهمي از نيازهاي نفتي و هم چنين بسياري از كالاهاي غيرنفتي خود را از ايران تأمين مي كردند. در اين سال ها تغيير بازار براي همگي اين كشورها هزينه قيمتي بالاتري داشته است كه بايد آن را متحمل شوند. به عبارت ديگر بايد كشورهاي تحريم كننده كالاهاي مورد نياز خود را با قيمت بالاتري خريداري كنند. از سوي ديگر همين كشورها بازار مناسبي را براي فروش كالاهاي خود به نام ايران از دست داده اند. در حالي كه در گذشته كشورهايي مانند آلمان، ايتاليا، انگليس و... در معاملات خود از شيوه «تهاتري» استفاده مي كردند. به طوري كه در قبال خريد نفت و بسياري ديگر از كالاها از ايران، توليدات خود را به سمت اين كشور روانه مي كردند.
¤ پيام ايران به اين رفتار غرب، به خصوص در حوزه انرژي چه بوده و آيا طرف غربي اين پيام را دريافته است؟
- ترديد نداشته باشيد كه آن ها مدت هاست پيام ما را به وضوح دريافته اند. اهداف آنها از وضع تحريم چيز ديگري است. اما به شما عرض مي كنم كه ملت ايران با حضور مسئولانه خود در همراهي با دولت در اجراي قانون هدفمندسازي يارانه ها در ادامه اين رخداد بزرگ سبب خواهند شد تا دشمن اندك رؤياي مؤثر بودن تحريم ها را (ان شاءالله) از دست بدهد. البته اين نااميدي دشمن هم اكنون با اجراي فاز اول قانون شكل گرفته است.