سفر تكوين ها

محمدرضا تركي
در آغاز خدا بود
و تنها خدا بود
و خدا تنها بود...

و خدا آسمان را
و زمين را آفريد
و شب را
و روز را آفريد
و ستاره ها را به شب
و خورشيد را به روز
و درخت را به پرنده
و پرنده را به آسمان بخشيد
و تنهاييش را به من...

و تنهايي خدا بزرگ بود
و من كوچك بودم
خدا تو را آفريد
تا تنهايي ام را با تو قسمت كنم

و اينك خداست
و تنها خداست
و خدا همچنان تنهاي تنهاست

گزارشي از اختتاميه ششمين دوره جشنواره شعر فجر
پر طنين اما خاموش!

طه راستين
درست يك روز پس از اختتاميه جشنواره موسيقي فجر و يك هفته بعد از جشنواره هاي تئاتر و فيلم فجر، جشنواره شعر فجر در كمترين هياهوي رسانه اي به كار خود پايان داد. در اين جشنواره نه برنامه اي به نام «هفت» به صورت روزانه اخبار و اتفاقات را گزارش مي كرد و نه مجله تلويزيوني همچون «مجله تئاتر»اين جشنواره را تحليل مي كرد. روزنامه ها هم كه براي ديگر جشنواره هاي هنري فجر ويژه نامه منتشر كرده بودند براي اين جشنواره حتي يك صفحه ويژه هم منتشر نكردند. كم توجهي رسانه ها به جشنواره شعر فجر به حدي بود كه رضا حميدي؛ دبير اجرايي جشنواره شعر فجر با اشاره به عنايت ويژه مقام معظم رهبري، رئيس جمهور و وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به مقوله شعر، گفت: انتظار ما از رسانه ها در پوشش اخبار و اطلاعات مربوط به حوزه شعر بيش از آن است در حالي كه آنها بيشتر به موضوعات ديگر فرهنگي چون فيلم و تئاتر مي پردازند.
وي با تاكيد بر اينكه مقوله شعر مغفول مانده است، اظهار كرد: با وجود اينكه شعر از تولد تا مرگ با انسان همراه است و در جامعه نيز نفوذ دارد، اما رسانه هاي ديداري و شنيداري به مقوله شعر كم توجهي مي كنند و متوليان رسانه ها بايد بيش از پيش نسبت به موضوع شعر اهتمام داشته باشند.
حميدي به استفاده از ابزارهاي مختلف رسانه اي در آشنا كردن مردم با شعر اشاره كرد و توضيح داد: مادربزرگ ها و پدربزرگ ها در قديم الايام براي كودكان مولانا و حافظ و سعدي مي خواندند، اما امروزه شاهد هستيم كه سريال ها و فيلم ها در تلويزيون و بازي هاي رايانه اي، جايگزين قصه خواني شده است و در حال حاضر خيلي كم ديده مي شود كه كودكان با اشعار حافظ و سعدي مأنوس باشند. رسانه ها بايد با به كارگيري تدابير مختلف، اين سنت مبارك را كه در گذشته وجود داشته دوباره به ميان خانواده ها بازگردانند.
اما همه كم توجهي رسانه ها به شعر و مهم ترين رويداد آن يعني جشنواره شعر فجر باعث نشد تا از اهميت اين جشنواره كاسته شود، به گفته رهبر معظم انقلاب «شعر يك ثروت ملي است» و از كنار اين ثروت تاريخي نمي توان به آسودگي گذر كرد. شايد به همين دليل بود كه محمود احمدي نژاد؛ رئيس جمهور كه در هيچ يك از جشنواره هاي هنري فجر حاضر نشده بود در مراسم اختتاميه جشنواره شعر فجر حضور پيدا كرد تا بر اهميت اين جشنواره تاكيد كند يا شايد غفلت رسانه ها و در راس آنها صدا و سيما را جبران كند.
به هر روي، آيين اختتاميه ششمين جشنواره بين المللي شعر فجر عصر دوشنبه اول اسفند در تالار وحدت با حضور محمود احمدي نژاد، رئيس جمهور، سيدمحمد حسيني وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و دبيران علمي و اجرايي جشنواره برگزار شد.
شعر ستون فقرات هنر است
دكتر محمود احمدي نژاد در اين مراسم با ابراز خوشحالي از اينكه در ميان جمعي از شاعران حاضر شده است، گفت: وقتي ما شعر مي سراييم در حقيقت درباره خود سخن مي گوييم و موضوع جلسه خود انسان است پس چه فردي از انديشه درباره خود و سخن گفتن درباره خود خسته مي شود. انسان يعني فرهنگ و انسان منهاي فرهنگ با ساير موجودات تفاوتي ندارد .
در برخي موارد زيباترين جلوه فرهنگ، هنر است و انسان منهاي هنر «كل الانعام» است.
وي هنر را بالاترين جلوه زيبايي دانست و شعر را ستون فقرات هنر عنوان كرد و گفت: همه آرزوها و همه آرمان ها، عواطف، انگيزه ها و عشق در دو بيت و چند كلام، صدها كتاب در يك غزل، صدها مفهوم در يك بيت بيان مي شود كه از ويژگي هاي شعر است؛ بيان همه زيبايي ها، آرزوها، احساسات در قالب شعر بالاترين هنر است.
رئيس جمهور خدا را شاكر شد كه اين جلسه در ايران برگزار مي شود چرا كه به گفته او ايران كانون فرهنگ است، نه امروز، بلكه از ديرباز تا امروز.
احمدي نژاد گفت: اينجا خانه همه تعالي جويان و زيبايي طلبان و افرادي است كه در پي پايان مهجوريت حقيقت انسان اند چه در طول تاريخ فرياد مهجوريت عدالت، عشق و مهجوريت زندگي هنرمندان است. اشعار و ابيات ادباي ايراني به حدي وسيع است كه همه زمين را در بر گرفته است. اگر بنا بود از بزرگان حاضر در همين جلسه زيباترين ابيات بازخواني شود جلسه تا نيمه هاي شب ادامه مي يافت.
رئيس جمهور در ادامه اشاره اي به اشعار و زندگي رودكي كرد و گفت: رودكي پدر شعر فارسي است، زبان فارسي، زبان فرهنگ و انسانيت است . زبان فارسي هنر است. زيباترين انديشه ها و حالات روحاني و معنوي و آرزوهاي انسان ها در قالب زبان فارسي بيان مي شود. رودكي به نوعي پايه گذار و محكم كننده شعر فارسي است زيرا وي به سادگي عميق ترين مباحث حكمي، اخلاقي، ادبي و معرفتي را مطرح مي كند. او به ظاهر ديده نداشت اما ديده حقيقت بين داشت كه همه عالم را با آن مي ديد.
احمدي نژاد همچنين به فردوسي هم اشاره اي كرد و گفت: همه بشريت مديون فردوسي اند چرا كه انسان هاي بزرگ فرا نژادي، فرا جغرافيايي و متعلق به همه بشريت هستند.
به گفته رئيس جمهوري اسلامي ايران اين روزها همه ادعاي داشتن مولوي را مي كنند و او را از آن خود مي دانند اما مي گويم كه مولوي براي همه است. هر كه اشعار مولوي را مي خواند مولوي براي اوست، اين شاعران فرا منطقه اي و متعلق به نوع انسان هستند.
رئيس جمهور درباره حافظ هم گفت: حافظ چه كرد، چرا به اينجا رسيده است؛ نكته مهم آنكه حافظ به دو حلقه وصل شد كه هر دو يك حقيقت اند اول قرآن و ديگري انسان كامل، اگر غزل هاي حافظ را ملاحظه كنيد در مي يابيد كه زيباترين ترجمه از قرآن هستند.حافظ به آب حيات رسيد و جاودانه شد، همه سخن حافظ از حقيقت انسان، انسان كامل و زيبايي است سعدي هم اين گونه بود.
اگر نوايي نيستيم
نينوائي باشيم
سيدمحمد حسيني؛ وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي از ديگر سخنرانان اختتاميه ششمين جشنواره بين المللي شعر فجر بود كه گويا وقت زيادي را براي نوشتن متني شاعرانه براي ايراد سخنراني در مراسم صرف كرده بود تا در ميان اهالي ادب، به گونه اي كه شايسته است سخن براند. او گفت: هم با شعر، زمانه را مي توان شناخت و هم از زمانه، سياق شعر را مي توان دريافت؛ عنصري و انوري هم زاييده زمانه خويشند و هم زاينده سبك زمانه ها. نسيان فرهنگي از هر غفلتي آسيب رسان تر است. جوانان را دريابيد اما پيران را درّ يابيد. شاعران صاحب سبك را، صاحب عنوان كنيد. شاعراني از اين دست، روي در نهفت دارند و اجتناب از باز گفت.
حسيني به اهميت توجه مسئولان به شعر و شاعران اشاره كرد و گفت: بر مسئولان است كه روي بر ساحت ايشان برند و سماحت ايشان به بهاي تواضع و تكريم بخرند. اگر اميرعليشير نوائي نبود، عطّار در غبار فتنه زمانه، گم و موجب غبن اعتبار مردم مي شد. پس اگر نوايي نيستيم نينوائي باشيم كه غلامي را از قلم نينداختند.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي همچنين بر لزوم بصيرت بيني شاعران در قبال حوادث زمانه خود تاكيد كرد و گفت: شاعر كه شعور، شرط انديشه اوست، بايد بصيرت را واجب عيني بداند و نه واجب كفائي و اگرچه به بضاعت بسنده كردن در شأن عموم است، شاعران در اين عرصه بايد زيادت طلب باشند. حضور به موقع و در موضع نشانه بصيرت شاعر انقلابي است و راه رستگاري ادبيات به ويژه شعر، مراقبه. مراقبت در انجمن هاي اهل بصيرت بايد پررنگ تر صورت گيرد و متابعت از نظرات رهبر فرزانه و رهنمودهاي جانانه ايشان مسير فلاح و صلاح رهروان اين وادي است.
كلبه اي در مسير رودخانه شعر
بسيار پيش از آنكه سينما داراي سازمان شود و معاون سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به سمتي بالاتر از معاون وزير ارتقاء پيدا كند، شعر كه سال ها از منظر مسئولان به لحاظ مديريتي مغفول مانده بود به دستور محمود احمدي نژاد و حكم وزير، يحيي طالبيان به عنوان قائم مقام وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در امر شعر انتخاب و منصوب شد. او كه جشنواره شعر فجر امسال را هم به عنوان رئيس شوراي سياستگذاري مديريت كرده در مراسم اختتاميه جشنواره در سخناني شعر را در ايران اسلامي نشانه فرهيختگي، دوستي با عشق، صلح دوستي، صفا، برادري و آزادي توصيف كرد و گفت: شعر نوعي شهود درآميخته با احساس و عاطفه و تخيل است و در هر زباني و با هر بياني و در هر دوره اي، سبك و سياق و روش و بيان خود را دارد. شعر گاهي عرصه جوانان و زماني عرصه پيران است؛ زماني چهره عرفاني دارد و هنگامي حماسه مي آفريند و زماني در برانگيزاندن مردم براي تغيير وضعيت اجتماعي و سياسي و فرهنگي خود موثر واقع مي شود و همه اينها وجوه شعر، فرهنگي انساني و انسانيت است و مجموعه آن، هويت و ثروت ملي ما ايرانيان است و بايد تمام اين ميراث را پاس داشت.
يحيي طالبيان به بروز و ظهور شعر در محافل دولتي و غيردولتي و نيز وجود گروه هاي متعدد و متنوع سياستگذار در اين حوزه اشاره كرد و گفت: ما در پي آن نيستيم كه همه اين جريان ها را زير يك چتر جمع كنيم چون نه ممكن است نه مطلوب. شعر يك جريان مردمي است و امروز هم در مسير يكي از رودخانه هاي جاري شعر، كلبه اي بنا شده تا جوانان عرصه دار اين صحنه باشند. اين جشنواره حالا از بعضي قيود آزاد شده و امروز به وضعيتي رسيده كه مضمون و محتوا در آن آزاد است.
به گفته وي حدود 55 هزار اثر از 1500 شاعر از سراسر كشور به دبيرخانه ششمين دوره جشنواره شعر فجر ارسال شده كه در بخش هاي چهارگانه شعر سنتي، نو، كودك و نوجوان و تصنيف و ترانه داوري شده است.
طالبيان با اشاره به افزوده شدن بخش پژوهش شعر به اين دوره از جشنواره، از حضور 22 شاعر خارجي از 14 كشور هم خبر داد.
اين ماجراي بزرگ
از سر هوا نيست
علي معلم دامغاني؛ شاعر پيشكسوت معاصرو رئيس فرهنگستان هنر هم يك سال پيش از شعر و شاعري استعفاء كرد تا به گفته خودش عرصه براي جوانان باز شود در سخناني گفت: كسي گمان نمي كرد روزي و روزگاري كشوري به نام ايران در برابر همه تاريكي هاي زمين بايستد و مرداني با دلهاي آهنين بي هيچ واهمه و تنها به پشتيباني وعده هاي بزرگان استقامت كنند. آنها مي دانند كه مي آيد آنكه قرار است بيايد و انجام مي شود آنچه وعده داده شده است ليكن كرامت، غرامت مي طلبد و رحمت خالي از زحمت نيست. سلسله اي كه امروز در كارند به خدايي خدا از جنس نازپروردگان نيستند و اين ماجراي بزرگ از سر هوا نيست.
دو نگاه به جشنواره شعر فجر از دو شاعر
استاد خسرو احتشامي جشنواره شعر فجر را اتفاق مباركي دانست و گفت: جشنواره شعر فجر چراغي است كه نبايد خاموش شود. وي كه از پايه گذاران اولين جشنواره شعر فجر بوده است گفت:برگزاري اين جشنواره اتفاق بسيار مهمي است كه بهتر بود مانند جشنواره فيلم فجر از اول انقلاب تاكنون اتفاق مي افتاد. برگزاري جشنواره شعر فجر تاثير بسزايي بر ادبيات ايران داشته و جوانان بسياري را به سمت ادبيات جذب كرده است و چهره هاي بسياري در حوزه ادبيات را به جامعه معرفي كرده و منجر به چاپ آثار ارزشمندي در حوزه شعر و ادبيات شده است .
وي ادامه داد: ما انتظار داريم دركشور ما به شعر و ادبيات توجه بيشتري شود و آن گونه كه به فيلم و تئاتر اهميت داده مي شود به ادبيات نيز توجه شود چراكه درسراسرجهان ايران رابه بزرگاني در حوزه ادبيات مانند حافظ و سعدي و مولانا مي شناسند وبه همين دليل ادبيات وشعر داراي اهميت والايي است.
اين شاعر تصريح كرد: با برگزاري جلسات بيشتر و تخصيص بودجه بيشتر براي برگزاري جشنواره هاي شعر و درنظر گرفتن جوايز ارزنده تر براي جوانان به منظور ترغيب آنان و ايجاد انگيزه مي توان درراستاي رشد و ارتقاي وضعيت شعردراستان گام هايي برداشته شود.
كامران شرفشاهي شاعر با اشاره به تنزل كيفي جشنواره شعر فجر در ششمين دوره برگزاري خود گفت: علي رغم اميدهاي موجود درباره برگزاري ششمين جشنواره شعر فجر متاسفانه در عمل اين جشنواره در حد و اندازه انتظارات صاحب نظران حوزه ادبي شعر برگزار نشد. جشنواره شعر فجر در سال هاي اخير با خدمت به عده معدودي از فعالان عرصه شعر شمار بسيار زيادي از شاعران محق حضور در اين جشنواره را ناديده گرفته است.
اين شاعر به ناتواني جشنواره شعر فجر در رسيدن به پاي جشنواره هاي ديگر فجر اعم از فيلم و موسيقي، اشاره كرد و اظهار داشت: جشنواره شعر فجر، همواره از يك سلسله حاشيه هاي آزاردهنده و سوء استفاده ها لطمه ديده تا جايي كه در نظر شاعران، اين جشنواره نيز همانند ساير جشنواره هاي بي شمار و معمولي شعر بوده و نتوانسته كه نقش موثر و خاصي را در جريان شعر كشورمان و نگاه شاعران به خود اختصاص دهد.