(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


شنبه 6 اسفند 1390- شماره 20152

گشت وگذاري درحال و هواي استقبال خانواده ها از بهار طبيعت- بخش نخست
تكان دادن خانه  يا خانه تكاني دل؟!



گشت وگذاري درحال و هواي استقبال خانواده ها از بهار طبيعت- بخش نخست
تكان دادن خانه  يا خانه تكاني دل؟!

گاليا توانگر
رسم خانه تكاني در آستانه تحويل سال نو رسمي ديرينه است كه در زير پوسته ظاهري اش چه بسيار درس ها و نكته ها وجود دارد.
اگرچه در ظاهر تنها جنبه تميزي و پاكيزگي را دربر مي گيرد، اما نكته سنجان و شاعران بارها و بارها خانه تكاني ظاهري را كنايه و تمثيلي از خانه تكاني دل در تازه شدن فصل هاي زندگي دانسته اند.
نسيم بهاري/ هزار شكوفه آبي رنگ/ طلوع دوباره/ و تولد پروانه روياهايت/ همه آن چه را كه در چشم هايم مي بيني/ به دلت سنجاق مي كنم/ نسيم بهاري/ هزار شكوفه آبي رنگ/ پرواز دو پروانه/ اسير پيله نمي ماني/ شاعر بهار!
اينك همان فرصت سبز از نورستن و پاره كردن پيله هاي روح است. پيله هايي كه آنچنان پروانه روح ما را به اسارت كشيده اند كه گويي پرواز و سبكبالي يك آرزوي دست نيافتني اند. اما بايد اعمال سال گذشته مان را ورق بزنيم و دور ريختني ها را دور بريزيم تا به اصل خويش پيوند دوباره بخوريم.
پرنده نه مي ماند/ و نه آشيانه را فراموش مي كند/ هر بهار به آشيانه ات سري بزن/ تا از ياد نبري كه/ «نبايد از ياد ببري»!
اين روزها وقتي از زير پنجره خانه ها رد مي شوي، بايد خيلي دقت كني، چون ممكن است از آسمان كه نه، از پنجره خانه ها گرد و غبار روي شانه ات بنشيند. اين ها همه از عوارض خانه تكاني در آستانه سال نو است.
اما اين مراسم خانه تكاني كه اين روزها مد شده به شوخي تكان دادن خانه خطابش كنند، از كجا شروع شده است؟
چهار هزار سال پيش يا به عبارتي هزاره دوم قبل از ميلاد در بابل باستان جشني به اسم «آكيتو» وجود داشته است، دقيقاً به همين شكلي كه درحال حاضر ما جشن نوروز را اجرا مي كنيم و سيزده روز ادامه پيدا مي كرد. خانه تكاني هم جزئي از همين جشن بوده است. در اساطير ايراني تاريخچه اين جشن را بيشتر به جمشيد نسبت داده اند.
بعد از ورود آريايي ها مراسم خانه تكاني در ايران به وجود آمد، چراكه معتقد بودند روح گذشتگان در عيد نوروز به خانه نوادگان بازمي گردند و بايد منزل آنها را تميز ببينند!
اين رسم خانه تكاني تا امروز ادامه داشته است.
خروج ويروس تجمل گرايي از هواي خانه!
ميترا خسروبيك يك فرهنگي و خانه دار درمورد سنت خانه تكاني ايراني ها در آستانه سال جديد توضيح مي دهد: «در ايران با نزديك شدن به سال نو جنب و جوش زيادي بين مردم به وجود مي آيد. در خانه خانم هاي خانه دار از كف تا سقف خانه را تميز مي كنند. ظروف و وسايل كهنه را دور ريخته و با جارو و دستمال هاي گردگيري كه امروزه از نوع نانو است و جاي هيچ لكي باقي نمي گذارند، به جنگ گرد و غبار ديوارها، در و پيكر خانه مي روند. شست وشوي فرش، لوستر و ملحفه ها و... از ديگر كارهاي بانوان است.»
اين شهروند با ديد بهاري به زندگي نگاه كرده و لازمه استقبال از بهار و داشتن يك عيد خوب را دوري از تجملات و چشم و هم چشمي ها عنوان مي كند و مي گويد: «هزينه هاي گزاف خريد مجدد برخي از وسايل چندان خوشحال كننده نيست. معمولاً خانم ها با چشم وهم چشمي كردن نه بهتر است بگويم در رقابتي تنگاتنگ در بالا بردن صفرهاي كنار عددها جهت هزينه خريد دست به انتخاب مي زنند و آقايان با ناباوري از قيمت هايي كه صرفاً بايد براي چشم وهم چشمي بپردازند، دست در جيب مي مانند!
بايد از پرده اتاق تا روي مبلي، كاغذ ديواري، تابلوهاي چسبيده به ديوار و ظروف پذيرايي نو شود. واي كه اگر خانه تكاني با جابه جايي از منزلي به منزل نو تقارن داشته باشد، آن وقت است كه ديگر سمسار محل براي خريد كل اسباب دسته دوم در اين بازار مكاره صاحب درآمدي خوب خواهد شد. اما زنان خانه دار بايد بدانند كه بهار فرصت شادي هاي ناب و باهم بودن صميمانه در كنار اعضاي خانواده مان است. اگر بخواهيم به دليل زياده خواهي ها عرصه را بر يكديگر تنگ كنيم، عيدي واقعي نخواهيم داشت. بهتر اين است كه به جاي نمايش ويترين هاي پر از كريستال هاي آنچناني، ويترين دلمان را با كريستال درخشان محبت و يكرنگي به معرض نمايش اطرافيان بگذاريم.»
صدالبته بچه ها از اين تغيير و تحولات بيشتر از همه خوشحالند، اصلاً بنا بر قولي عيد براي بچه هاست. خسرو بيگ ادامه مي دهد: «لباس نو، كفش نو، گفت وگو درباره سمت و سوي سفر و از همه بهتر تعطيلي مدارس براي بچه ها هيجان آفرين است. صحبت از لباس و كفش و كيف كه مي شود، بچه ها سريع به دنبال مد سال مي گردند. حتي اگر چند ماه پيش كيفي خريده باشد ديگر مد نيست و خداي نكرده جايي دستش بگيرد آبرويش مي رود!! مادر هم دل به دل او مي دهد تا فرزند بهارش را با شگون داشتن بهترين و قشنگ ترين وسايل آغاز كند. اما اگرچه نبايد براي بچه ها كم گذاشت، اما والدين عملكردشان نبايد به گونه اي باشد كه مادي گرايي نقشبند ذهن فرزندانمان شود.»
در خيابان هاي اصلي شهر كه از كنار هم قرار گرفتن فروشگاه ها و مغازه هاي پوشاك شكل گرفته است اگر گذري كوتاه داشته باشيم، گويي كار از فستيوال كاغذهاي رنگي و بنرهاي تبليغاتي گذشته و عده اي هم در تب و تاب خريدهاي عيد آتش به مالشان زده اند و برخي تا 75درصد تخفيف مي دهند!! كه اين بسيار عجيب است.
اين خانم خانه دار به چالش هاي شب عيد خانواده ها به ويژه در رسم و رسوم خانه تكاني و خريد اشاره كرده و مي گويد: «عيد نوروز به عنوان كهن ترين عيدهاي ايرانيان با شكوه بسياري جشن گرفته مي شود. ايرانيان براي استقبال از بهار، عروس زيباي فصل ها تداركات بسياري مي بينند و براي انجام هر كدام از اين كارها دليلي زيبا مي آورند.
تميز كردن خانه باعث مي شود كه ميكروب از خانه خارج شده و شيطان بيماري ها دور و بر خانواده چيره نگردد. دور انداختن كوزه هاي سفالي در ساليان گذشته، دور كردن كهنگي و شروع زندگي جديد را رقم مي زد كه اكنون اين كوزه سفالي به دور انداختن بسياري از وسايل برقي و... تغيير شكل داده است.
خريد لوازم نو در دل خود شگون آوردن تازگي و بيرون بردن غم ها و كهنگي دارد از اين رو خانم هاي خانه در نو كردن وسايل بسيار دقت عمل دارند.
اما تمام اين كارها وقت بسياري از ما مي گيرد و مبالغ هنگفتي را بر اقتصاد خانواده تحميل مي كند. بيماري هايي مانند حساسيت به شوينده ها و كمر درد و آرتروز ارمغان زياد كار كردن در خانه است. خلق تنگ مرد خانه در تأمين مايحتاج خانه و پوشاك بچه ها كه گاه خيلي هم گران است از ديگر دردسرهاي خانواده به حساب مي آيد.
بالاخره اينكه از اسفند تا آخرين دقايق تحويل سال نو زن و مرد در تلاش هستند تا با چيدمان و خريد وسايل نو سال جديد را آغاز كنند. البته اين كارها كه در بسياري از خانه ها رواج دارد با نوعي اسراف و تجمل گرايي همراه شده كه دين مبين اسلام آن را نهي كرده است.
بايد به جاي خانه تكاني هاي ظاهري به فكر خانه تكاني قلبمان از كينه ها و ناراحتي ها باشيم و با شروع مستحكم تر روابط انساني و خانوادگي قلب و دل خود را با انواع مكارم اخلاقي و زيبايي هاي عاطفي مزين كنيم.»
وي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «شست وشوي چشم دل براي جور ديگر ديدن و شنيدن هم از ديگر كارهايي است كه بايد به آن همت كرد كه هرچه در اين زمينه تلاش كنيم و وقت صرف كنيم هزينه اي كمتر از بهره اي كه برده ايم تقبل كرده ايم كه اين خود برد بزرگي است. بايد در اين بهار كه دل تمامي كائنات شاد است و خدا از پنجره ديگري به بشر نگاه مي كند، به فكر مستضعفين هم باشيم و خانه دل و ظاهر آراسته اي براي آنها بخواهيم و كمك كنيم كه آنها هم احسن الحال را داشته باشند.»
از ديوار دلمان لكه گيري كنيم
در سنت خانه تكاني همه چيز تازه مي شود و ما سبك و آسوده به پيشواز سال نو مي رويم.
همايون قسمتي روانشناس خانواده از كردستان ضمن اشاره به اين كه يكي از قسمت هاي خانه تكاني تصميم گيري براي دور ريختن وسايل اضافي است متذكر مي شود كه اين گونه تصميم گيري ها را با مشاركت همه اعضاي خانواده اتخاذ كنيم تا خداي نكرده به كدورت براثر تكتازي تبديل نشود و موجب اختلافات خانوادگي در آستانه فصل تازه زندگي نگردد.
وي اين سؤال را مطرح مي كند تا به ذهن مخاطبين تلنگري وارد كرده باشد: «به راستي چرا يك كالا را تا آخر مصرف نمي كنيم و مجبور مي شويم تپه اي از كالاهاي نيمه مصرف شده را انبار كرده و كار خودمان را سخت تر كنيم؟ ضمن اين كه شلوغي خانه بر روي روحيه ما اثر منفي مستقيم مي گذارد. اين گونه در پايان هر سال كوچه و خيابان از وسايل اضافي خانه ها پر شده و چه هزينه هايي كه در اين بين تلف نخواهد شد. حتي در آخرين دقايق براي جابه جايي و دور ريختن وسايل اضافي مجبور به گرفتن كارگر و پرداخت پول مي شويم!»
وي توصيه به انضباط در مصرف در دنياي پرزرق و برق و تجمل گراي امروز مي كند و مي گويد: «نبايد بنده ثروت و مبلمان و لوستر باشيم، هرچه بيشتر و گرانبهاتر خريد كنيم دغدغه بيشتري براي نگهداري اجناس خريداري شده داريم و همه اين فشارها ذهن را خسته كرده و از كاركردهاي اصلي اش مي كاهد.»
اين روانشناس پيشنهاد مي دهد به خانه بزرگ ترهايي سري بزنيم كه مدتهاست از حالشان بي خبريم و حتي مي توانيم در خانه تكاني منازل آنها كمك مستقيم و مؤثري داشته باشيم.
وي اين سؤال قرآني را مطرح كرده كه فعين تذهبون يعني به كجا مي رويد؟ و حقيقتاً بايد هر روز صبح اين سؤال را براي خودمان مطرح كنيم تا به ما يادآوري شود كه براي كارهاي مهم تر از تجمل گرايي به دنيا پا گذاشته ايم.
قسمتي مي گويد: «چرا از مسير خارج شويم. بايد برگرديم تا راه سعادت و نجات را در صداقت و بخشش پيدا كنيم و كمي آرام تر و سبك تر شويم. ببخشيم تا بخشيده شويم، بپوشانيم تا پوشيده شويم، از تجملات چشم پوشي كنيم تا چشم بصيرت به دست آوريم. اما متأسفانه اين روزها چشم و همچشمي ها بلاي جانمان شده است و خواب و آرامش را از ما سلب كرده، چرا كه به عرصه رقابت كشنده اي درافتاده ايم. يك بار بينديشيم كه در اين عرصه رقابت ناسالم چه قدر خود را به زحمت مي اندازيم و تا چه اندازه نفس خود را تحقير مي كنيم؟»
وي ادامه مي دهد: «درون همه ما بعد داريم: جسماني، رواني و عاطفي و ذهني و فكري. با بروز كمترين اختلال در هر يك از اين ابعاد عملكرد فرد به شدت تحت تأثير قرار مي گيرد و شايد ساير ابعاد را به چالش بكشاند. افق بلند زندگي از افكاري نشأت مي گيرد كه از سلامت برخوردار باشد. سلامت فكر و ذهن ما زماني رخ مي دهد كه باورهاي غلط، كينه و دشمني را همچون گردوغباري از خانه دل پاك كرده و بيرون بريزيم.»
هماني كه هستيم، باشيم
محمود فرشيدي وزير اسبق آموزش و پرورش و يك فرهنگي فعال روزهاي پاياني سال جاري را روزهاي حساسي براي پالايش باورهاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي مان برمي شمرد و مي گويد: «همزمان با اين كه خانواده ها مشغول خانه تكاني و آماده شدن براي استقبال از بهار هستند، بهار ديگري در حال رقم خوردن است و آن بهار مشاركت مردمي در نهمين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي است. همان طور كه دعاي سال تحويل اشاره به دگرگوني دارد، معتقدم قلب ها و چشم ها در اختيار خداست و اوست كه مي تواند دگرگون كند. بايد خود را تسليم خدا و اوامرش كنيم و اجازه ندهيم خداي نكرده در تصميم گيري هاي زندگي اعم از خانوادگي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي هواي نفس بر ما چيره شود. اين گونه است كه انتخابات به دور از حواشي هايي كه توسط عوامل توطئه گر رقم مي خورد، جشن مردم سالاري كشورمان خواهد شد.»
وي ادامه مي دهد: «تبليغات انتخاباتي نيز بايد به گونه اي باشد كه چشم ها و گوش ها را بر روي حقايق بسته نگه ندارد، بلكه مثل دعاي سال تحويل دگرگون كننده احوالات و بازگوكننده حقايق باشد.
در فرهنگ غرب هر جشني با راه انداختن كارناوال، عكس گرفتن نزد ستاره هاي سينما و تجمل گرايي همراه است. اين سنت هاي وارداتي را از خانه مان بيرون كنيم. در خانه با آن چه داريم و هستيم به استقبال بهار برويم و در ميدان انتخابات سياسي، فرهنگي و اجتماعي كشورمان پيرو تغافل و بريز و بپاش ها نباشيم. هماني كه هستيم، باشيم.»
در وجود خود هم عيدي پديد آوريم
در سال نو همه چيز نو مي شود، ما چرا نو نشويم؟ تقويم ها عوض مي شود، خانه ها گردگيري مي شود، ديدارها تازه مي گردد، طراوت را در چهره طبيعت تماشا مي كنيم و دمن عطر جانبخش و رايحه بهاري را نثار و ايثار مي كند، ما كه نبايد كمتر از درخت و صحرا باشيم.
اگر ما هم عوض شديم، اگر اخلاق ما هم نوتر و بهارتري شد، پابه پاي بهار آمده ايم. در سال جديد، هم دفتر عمر ما ورق مي خورد، هم تقويم سال جديد را مي گشاييم.
چه خوب است كه در برگ برگ اين دفتر و كتاب، با ايمان و عمل، با خوبي ها و تلاش ها، با صداقت ها و مهرورزي هاي صادقانه، خطوطي از هنر انسان زيستن بنگاريم و نقشي از رشد ترسيم كنيم. حال كه عيد در بيرون از وجود ما حضور دارد، در وجود خود هم عيدي پديد آوريم و به خانه تكاني دل بپردازيم.
چه زيباست كه در كنار تحويل سال، شاهد تحول حال هم باشيم، چه نيكوست كه امروز ما بهتر از ديروز و فرداي ما بهتر و روشن تر از امروز و فرجام كار ما بهتر از آغاز آن و آخرت ما بهتر و آبادتر از دنياي ما باشد.
و اين شدني است، تنها خواستن مي خواهد. ما در كجاي زمان ايستاده ايم؟ از چه قله و فرازي به حيات مي نگريم؟ چه افقي پيش چشم ماست؟ يك حرف كاملا جدي! عده اي سال گذشته، در همين ايام بودند و امروز نيستند، يعني از نعمت وجود بهره مند بودند و امروز محروم اند. اين يعني فرصت ها را پاياني است و مهلت ها را بايد مغتنم شمرد و پاس فرصت ها را نبايد خراب كرد.
اگر در طليعه سال نو و سپري شدن سال گذشته اين حرف را نزنيم و به اين حقيقت كه در آينه تحويل سال ديده مي شود، ننگريم، پس كي، كجا و چگونه؟
گزارش روز

 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14