گذري به بازار ميوه، آجيل و شيريني شب عيد (بخش دوم)
شوك افزايش قيمت با ميوه هاي مارك دار

ميوه هاي مارك دار وارداتي را برخي مي گويند باعث افزايش نرخ و بعضي گفته اند سبب كاهش قيمت ميوه هاي ايراني مي شود. هرچه باشد براي دلالان و كساني ديگر فرق نمي كند و همين طور براي وارد كننده تحت حمايت و بهره بري تعرفه 4 درصدي. به هرحال بازار گرم مصرف فوق العاده ميوه شب عيد، عيد مضاعفي براي چنين و چنان دست اندركاران است كه بيشترين فايده را از آن خود مي كنند و دراين بين كشاورز و باغدار و مصرف كننده همچنان در سايه حمايت قرار داده شده اند.
در ادامه اين سري گزارش، سري به ميدان بزرگ بارفروشان تهران مي زنيم و نظرات عمده فروشان و چندتن از اعضاي اتحاديه و صنف را واكاوي مي كنيم كه توليد و قيمت هاي شب عيد چگونه است و...سيستم توليد، تامين، خريد، ذخيره و توزيع ميوه از يك سو و دلالي، سلف كاري و فروشندگان ميوه جات و تسهيلات شغلي كشاورزان از ديگرسو سال هاست يك سير دوراني جاافتاده در چرخه ملاحظاتي اقتصادي اين محصولات باغي را شاهد بوده و هنوز هم هستيم. تداوم اين سبك و روند كه رسم الخط گردش توليد، عرضه و مصرف شده ظاهرا چندان فرصت گرايش بنيادي متوليان مربوط براي بهينه سازي بيشتر زيرساخت، قطع دست واسطه گري، تقويت، بهبودي و گسترش باغداري نگذاشته و در پي سا لها ايراد از جانب برخي قانونگذاران، كارشناسان و صاحب نظران در بخش كشاورزي و حتي قشرهاي مردمي مبني بر اين كه نسبت به كم و كيف توليدات كشورمان كم توجهي شده بايد ، اقداماتي صورت گيرد، به هر حال بزرگراه كليشه اي متعارف همچنان يك طرفه است. در اين اوضاع با وجود وفور حتي بيش از مصرف توليد داخلي كشتي هاي مركبات و ميوه هاي تزييني- تشريفاتي در طول سال ها از چهار گوشه جهان بار وارد مي كنند. در نتيجه چراغ توليد و اميد كشاورزان و باغداران به كم سويي بيشتر كشانده مي شود كه به عبارت ديگر در مناقع اقتصادي كشور، بهره وري توليدكنندگان و سبد مصرف محصولات داخلي تأثير منفي مي گذارد و به تغيير ذائقه مردمي نيز مي انجامد.
در برابر اين فعل و انفعالات متداول، از طرف ديگر چشم برخي عوامل من جمله سلف كار، دلال، خرد وكلان فروشنده و دستگاه هاي ذي ربط به بار و باراندازي در سردخانه و انبار براي بازار مناسب، مصرف فوق العاده و طبعا نرخ و سود و يارانه و... درخور توجه است. دراين ميان آنچه بايد بيشتر مورد تاكيد قرار گيرد در حمايت و سود حقيقي و حقوقي توليدكنندگان و نفع مصرف كنندگان است و...و اين كه باغدار و صيفي كار در طول سال درگير تامين مايحتاج كارگر، نگران شرايط جوي، كم آبي، سرما و آفات نباتي نيز نباشند. البته اين ها كمبود و نيازهاي جديدي نيستند، دراين احوال متوليان امور اين بخش بايد دقت بيشتري به اين كارهاي حياتي- ملي داشته باشند و به اين نكته توجه بيشتري كنند كه آن باغدار سالخورده چگونه درميان باغش پاي انبوه محصول درختي اش نشسته و مشغول سواكردن ميوه هاي سالم از خراب است. موقعي كه از يكي از باغداران مي پرسم چرا ميوه را به بازار مصرف و ميدان بار نمي بري؟ مي گويد:«با هزينه حمل و جعبه و كارگر صرف نمي كند.»
در باغي ديگر ميوه ها يا بردرخت مانده يا روي زمين ريخته شده بود... اما در شهر ميوه هاي خارجي ويترين چشم گير فروشندگان است با قيمت هاي ويژه طوري كه برخي مغازه دار ها نيز مي گويند ورود ميوه خارجي باعث بالا رفتن نرخ ميوه داخل مي شود. كه اين خود مي تواند تبليغ واردات بيشتر ميوه خارجي و مهم تر از همه باعث بي توجهي به خروج ارز از كشور شود.
تأثير كم و زياد يارانه ميوه بر مصرف كننده
عضو هيئت امناي ميدان بارفروشان تهران، درباره تامين ميوه شب عيد معتقد است دولت بايست ميوه را مستقيم از باغداران خريداري مي كرد اما اين گونه عمل نشده و از عوامل ذخيره ساز خريده است.
«جليل جليل زاده» مي گويد: «حدود يك ماه پيش- قبل از اسفندماه- جلسه اي با حضور نمايندگان سازمان ميادين، باغداران و سردخانه داران مازندران، مراغه و دماوند، رئيس اتحاديه ميوه و سبزي، رئيس صنف ميدان بزرگ بار فروشان و «شيرقاضي» معاون توسعه و بازرگاني صنعت و معدن و تجارت استان تهران تشكيل شده بود.
گفت وگوها اغلب حول محور خريد، ذخيره سازي و يارانه ميوه بود و بنده معتقد بودم اگر ميزان يارانه از سوي دولت (مباشر خريد بازرگاني) كم باشد فايده اي براي مصرف كننده ندارد و چندان جذب خريد ميوه نمي شود. درحالي كه فرضا اگر هر كيلو بار 1000 تومان باشد و حدود300-200 تومان يارانه براي مصرف كننده منظور شود خوب است از ذخيره سازي بازرگاني استقبال كند. اما نظر شيرقاضي بر آن بود كه مقدار يارانه كم باشد.
وي همچنين درباره خريد و ذخيره سازي ميوه، پيشنهاد داده بود كه بازرگاني از ذخيره كنندگان ميوه، خريداري نكند بلكه از باغدار و ميوه روي درخت خريداري و مسقيم در سردخانه ذخيره كند.»
جليل زاده اضافه مي كند: «اما چنين نشد پرتقال و سيب درختي از ذخيره سازان با 10درصد سود خريداري شد و حق العمل عمده فروشان 5درصد منظور شد.»
عضو هيئت امناي ميدان بزرگ بارفروشان، با بيان اين مطلب كه ميانگين قيمت خريد مستقيم سيب خوب دماوند و مراغه پاي درخت 900-750 تومان است و با هزينه هاي حمل به سردخانه، جعبه و... ميانگين قيمت تمام شده هر كيلو 1300-1200 تومان مي شود، براين باور است: «ميوه خريداري شده از طريق بارفروشان عمده و اتحاديه ميوه و سبزي به مغازه داران خرده فروشي داراي تابلو عرضه شود تا مستقيم به دست مردم برسد.»
سامانه اي كه نابسامان شد
در گفت وگو با دبير اتحاديه صنف بارفروشان مي پرسم موضوع سامانه در ميادين چيست كه برخي از عمده فروشان صنفي از عملكرد آن ابراز نارضايتي مي كنند. «علي حاج فتحعلي» توضيح مي دهد: «سازمان ميادين شهرداري باني ايجاد سامانه است و از بهمن ماه 89 شروع به فعاليت كرد. علت وجودي آن، سامان دادن به كل اصناف كشور بود. سياست دولت بر اين بوده كه كل صنوف كشور به سمت الكترونيكي شدن برود. بر اين اساس سامانه با مصوبه شوراي اسلامي شهر تهران تشكيل شد اما چون بدون مشورت با صنف بارفروشان تهران صورت گرفت با مخالفت شديد اعضا مخصوصاً اتحاديه اين صنف روبه رو شد.» به گفته وي سامانه حدود سه ماه فعاليت كرد كه مجدداً با مخالفت هاي اعضاي صنف و اتحاديه روبه رو شد. تا اين كه در خرداد سال جاري طي صورتجلسه اي با حضور مديرعامل سازمان ميادين شهرداري، با تعطيل شدن سامانه به مدت 6ماه موافقت شد. ليكن سازمان همچنان در دي ماه بار ديگر اقدام به بازگشايي و فعاليت سامانه كرد...
از وي مي پرسم مخالفت صنف بارفروشان تنها به خاطر عدم مشورت بوده است؟ وي با بيان اين كه سامانه در واقع نوعي بارفروشي مدرن است كه به مرور امكان داشت موقعيت حرفه اي صنف را نيز به مخاطره اندازد و در نهايت صنف بارفروشان تعطيل شود، مي افزايد: توقع اعضاي صنف اين بود كه اتحاديه جلوي فروش بار از طريق سامانه را بگيرد، در اين جهت، سازمان ميادين به خاطر منافع خود كه سود و درصدي از خريد و فروش ميوه عايدش شود نرخ ميوه را بالا برد كه اين روش به زيان مردم و مصرف كننده ميوه است. به عنوان نمونه سيب درختي در بازار عمده فروشي هر كيلو 1000تا 12000تومان عرضه مي شود. سازمان ميادين با عوض كردن جعبه بسته بندي پلاستيكي و كارتني، همان سيب را از طريق سامانه هر كيلو 400-300 تومان بالاتر از قيمت معمول نرخگذاري و عرضه كرد و غرفه هاي عرضه ميوه داراي نرخ ويژه بايد از سامانه خريد مي كردند. لذا صنف بارفروشان تأكيد داشته هرگونه عرضه عمده بار بايد از طريق اين صنف صورت بگيرد كه مشمول اتحاديه و مقررات نظام صنفي است. آن طريق عملكرد، يعني دولت اقدام به خريد ميوه مثلاً هر كيلو 1000تومان كرده ولي در غرفه هاي خرده فروشي ميوه درهم هر كيلو 1200تومان به مردم فروخته شود كه اين امر نوعي واسطه گري محسوب مي شود ،درحالي كه اتحاديه صنف بارفروشان بر تك نرخ بودن و رعايت كيفيت ميوه در ميادين تأكيد مي كند.»
پايان. سر خط...
از «حاج فتحعلي» سؤال مي كنم سرانجام پيگيري و سامانه چه شد؟ وي متن اطلاعيه جهت كليه اعضاي صنف بارفروشان تهران را نشان مي دهد كه در بخشي از آن آمده است: «اتحاديه در تاريخ 2/12/1390 طي نامه شماره1622 به عنوان شهردار محترم تهران، مجمع امور صنفي و مديرعامل سازمان ميادين خواستار تعطيلي هرچه سريع تر سامانه هاي فروش ميوه و تره بار در ميدان مركزي و ساير مناطق سطح شهر شد و نهايتاً در تاريخ 3/12/90 به موجب صورتجلسه اي كه به امضاي نمايندگان مسئول سازمان ميادين و رئيس اتحاديه نيز رسيده است مقرر گرديد از فروش بار در سامانه جلوگيري شود. بنا به مراتب از اين تاريخ سامانه مجاز به فروش ميوه و تره بار نمي باشد.»
شوك افزايش درصدي
فعلاً بازار آرام است و قيمت ها بد نيست، ولي شوك افزايش درصدي در روزهاي اوج خريد ميوه جات شب عيد وارد بازار عرضه و تقاضا مي شود. «قرباني» با بيش از 30سال تجربه در كار ميوه فروشي اعتقاد دارد، «چنانچه واردات نباشد نرخ ميوه هاي داخلي بالا مي رود. او همچنين درعين حال كه اظهار مي كند ميوه هاي ايراني فراوان، بازار آرام و قيمت ها بد نيست ليكن شوك افزايش ناچيز نرخ ها در روزهاي پيش روي را مطرح مي كند. از وي درمورد نرخ هاي فعلي سؤال مي كنم. مي گويد: «هركيلو نارنگي پاكستاني 1500تا 2500، سيب سرخ سواكرده 2500، سيب زرد 2500 و درهم 1500، تامسون شمال 2000- 1200تومان است.»
اين مغازه دار نيز واردات ميوه را لازم مي داند و مي گويد: «اگر ميوه وارد نشود نرخ ميوه هاي داخلي بالا مي رود. به عنوان نمونه، قيمت نارنگي پاكستاني نسبت به حدود كمي بيش از يك ماه قبل بين 800تا 1000 در هر كيلو كاهش يافته، علتش واردات زياد است.»
از او كه بيان نظراتش را تجارب35-30سال شغلش مي خواند، مي پرسم نرخ هاي فعلي براي روزهاي آينده و اوج بازار فروش و خريد ثابت مي مانند؟، پاسخ مي دهد. «به خاطر مصرف فراوان شب عيد شوكي وارد و درصدي قيمت ها زياد مي شود. با اين احوال باور دارم اگر نرخ كالا ارزان باشد سود فروشنده بيشتر مي شود، ضايعات ميوه كم و مصرف هم افزايش پيدا مي كند.»
«فتح الله نريماني» ميوه فروش پيرامون چند وچون وضعيت مركبات شب عيد با اشاره به اين كه بازار خريد مردم حالا آرام است تا ميوه هاي سردخانه ها بيرون آورده شوند معتقد است: «چنانچه ميوه خارجي وارد نشود همين سيب (اشاره به يك نوع سيب با اتيكت 2200تومان) 2500تومان مي شود. كلاً اگر زمينه عرضه ميوه نسبت به مصرف، كم باشد قيمت ها بالا مي روند. اما درصورتي كه ميوه جات فراوان باشند نرخ ها ثابت مي مانند.»
دو برابري توليد و دليل كمبود
توليد پرتقال و سيب سرخ داخلي امسال دو برابر سال گذشته بوده ليكن از نخستين ماه سال نو كم مي شوند.
در گفت وگو با «محسن ايزدي» فعال صادرات و واردكننده ميوه، نظرش را درباره وضعيت كمي و نرخ مركبات جويا مي شوم كه اظهار مي دارد: «ثبت سفارش سيب و پرتقال صورت گرفته ولي تا الان (سوم اسفندماه؛ زمان گفت وگو) وارد نشده است اما نارنگي پاكستاني حدود يك هفته است كه وارد شده و قيمت هر كيلو در كف ميدان بزرگ عمده فروشي حدود 1400تومان است.»
وي در ادامه مي گويد: «خوشبختانه امسال توليد سيب سرخ ايراني و همين طور پرتقال دو برابر پارسال بوده ولي چون دوام شان نهايتاً تا مصرف شب عيد است از فروردين ماه(91) به بعد با كمبود اين محصولات روبه رو هستيم. گفته وي درباره ميوه موز با اين اشاره كه واردات موز دائماً انجام مي شود، حاكي از اين است كه درحال حاظر به صورت عمده فروشي هر كيلو 1600-1500تومان است ليكن در سطح شهر با قيمت هر كيلو 2000 تا 2200 تومان فروخته مي شود.»
«ايزدي» كه بارفروش عمده نيز است، همچنين از آن مي گويد: كه اتحاديه صنف بارفروشان باتوجه به برخي مشكلات پيش آمده در چند ماه اخير، با كمك اعضاي متبوع تدابيري براي عرضه ميوه، اجاره و باغدار منظور كرده تا ميوه در سطح ميدان بزرگ موجود باشد و سپس عرضه و قيمت آن حفظ شود.
گزارش روز