ضرورت برنامه ريزي در زندگي با شروع سال جديد
برنامه ريزي؛ دور برگردان سردرگمي ها (بخش نخست)

صديقه توانا
باز كن پنجره ها را كه نسيم، روز ميلاد اقاقي ها را جشن مي گيرد، و بهار روي هر شاخه كنار هر برگ شمع روشن كرده است، همه چلچله ها برگشتند و طراوت را فرياد زدند كوچه يكپارچه آواز شده است و درخت گيلاس، هديه جشن اقاقي ها را گل به دامن كرده است. اي دوست پنجره ها را باز كن و معجزه باران را باور نما، سخاوت را در چشم چمن زار و محبت را در روح نسيم ببين، كه در اين كوچه تنگ با همين دست تهي، روز ميلاد اقاقي ها را جشن مي گيرد، خاك جان يافته است، تو چرا سنگ شدي، تو چرا اين همه دلتنگ شدي باز كن پنجره ها را و بهاران را باور كن و قدر اين فرصت باز آمده را بدان و براي سال نو از هم اكنون كه زمين درحال نفس كشيدن و سر بر آوردن سبزه زارها از دل خاك است، برنامه ريزي صحيحي داشته باش تا فردا كه بهار رفت و تابستان آمد و پاييز خزان زده و زمستان دل گير آمد، افسوس زمان از دست رفته را نخوري.
سال نو طليعه باز شكوفايي زندگي است و طبيعت دامن خود را در اين دگرگوني سرشار از طراوت مي گستراند و با رايحه جان افزا، دشت و دمن را گل افشان مي كند، نسيم دگرديسي زمان، خون تازه در آوند درختان جاري مي كند و رويش و باروري، انجماد را از رگ هاشان مي ستاند و آواي پرغوغاي بهار طبيعت تولد ديگري در گوش و جان انسان را نيز به خود فرا مي خواند كه همگام با زمان بايد طرحي تازه دراندازيم. طبيعت به اراده خالق هستي بخش با تكرار نظم و برنامه ريزي به ما مي آموزد كه زندگي از اين گردش و تغيير چه معنا و مفهومي دارد و ايمان به بركت حضورمان نيز مي تواند چه تحولي در روان و انديشه ايجاد كند و از اين رهگذر چگونه بايد بهره برد. ولي كم لطفي به بهينه سازي امور به دليل بي توجهي به نبود برنامه ريزي در زندگي روزمره مي تواند اثرات سوئي مثل سردرگمي، هدر رفتن روزهاي گرانمايه عمر و آرزوها و... و تأسف از زمان از دست رفته و غفلت ها را به دنبال داشته باشد.
هر چه پيش آيد خوش نيايد...
به اعتقاد كارشناسان مسائل اجتماعي تيك تاك ساعت، ثانيه ها و گذر عمرمان را روي صفحه ساعت زندگي به نمايش مي گذارد و لحظات مثل برق و باد از جلوي چشمانمان مي گذرد و اگر براي اين عمر گرانمايه برنامه ريزي و مديريتي دقيق نداشته باشيم و عمرمان را به بطالت بگذرانيم و با اين تفكر كه هر چه پيش آيد، خوش آيد روزگار را سپري كنيم قطعا بايد بدانيم كه زندگي را باخته ايم.
اهميت برنامه ريزي در زندگي آن هم در سال جديد وقتي كه عطر دل انگيز شكوفه هاي بهاري روح و جانت را تازه مي كند، صدچندان مي شود چرا كه بايد با آمدن بهار و نو شدن طبيعت، حال و هواي زندگي مان هم بهاري شود و تا پايان سال بهاري بماند و براي اين بهاري ماندن نياز به يك برنامه ريزي دقيق، درست و حساب شده در شروع سال جديد داريم.
آرامش و سلامت در آغوش برنامه ريزي
شعبان علي ميثاقي بازنشسته يك شركت خصوصي است، با او در خيابان فردوسي درخصوص لزوم برنامه ريزي در زندگي آن هم در سال جديد صحبت مي كنم. او نظرش را اين طور مطرح مي كند: «هيچ كار و توليد يا دادوستدي بدون برنامه ريزي به سرانجام نمي رسد، اگر در كارها برنامه ريزي نباشد نظم امور در خانواده و سازمان و بده و بستان ها به هم مي ريزد و نتيجه سردرگمي، خستگي و تلف كردن عمر است.»
او كه ظاهرا فرزند دم بختي دارد و به فكر تهيه جهيزيه دخترش مي باشد همين مورد را مصداق صحبت هايش قرار مي دهد و در ادامه مي گويد: «خريد جهيزيه و برنامه سور و سات عروسي نياز به يك برنامه ريزي قبلي و دقيق دارد، كسي كه مي خواهد زندگي مشتركي تشكيل دهد اول بايد وضع مالي و درآمد ماهانه خود را بسنجد و براساس درآمد خود هزينه كند، يا خانواده دختر براي تهيه جهيزيه نبايد پاي خود را از گليم شان بيشتر دراز كنند و خود را زير بار قرض قرار دهند، ما الآن مطابق با درآمد خود براي دخترمان وسايل خانه و به اصطلاح جهيزيه تهيه مي كنيم، ليستي از وسايل كاملا ضروري تهيه كرده و متناسب با درآمدمان آنها را مي خريم . اگر قرار باشد بي گدار به آب بزنيم، ممكن است در اين مسير غرق شويم.»
به او مي گويم برنامه ريزي و وقت شناسي و قدر عمر را دانستن چه تأثيري در زندگي انسان دارد كه در پاسخم مي گويد: «تمام اين حرف هايي كه گفتم اهميت برنامه ريزي دقيق را مي رساند كه هر كس بايد براي آينده خود برنامه اي داشته باشد و قدر لحظات عمرش را بداند و از همين شروع سال جديد بايد به فكر آخر سال بود.»
گردش فصل ها الگويي براي برنامه ريزي
با يك كارشناس محيط زيست در جلوي يكي از فروشگاه هاي تزييناتي گفت وگو مي كنم و در مورد سوژه گزارش نظرش را جويا مي شوم. خود را علي رياحي و دبير دبيرستان يكي از مناطق 2 تهران معرفي مي كند و درخصوص لازمه و تأثير برنامه ريزي در چرخه مجموعه زندگي، با اشاره به برنامه ريزي طبيعت مي گويد:
«اگر هر فردي در هر وضع شغلي و فرهنگي در همين فرصت فصل بهار كمي وقت بگذارد و به گردش سال ها و فصل ها كه همواره نظام مند و هدفدار و همسان هم مي چرخند توجه كند، بسيار آموزنده است و درس هاي زيادي مي تواند بگيرد.»
اين دبير در ادامه سخنانش اضافه مي كند: «با قدري تأمل بر اين سير طبيعت به اين نتيجه مي رسيم كه همه اين تحولات و پديده هاي فصول براساس يك نظم و برنامه دقيق صورت مي گيرد. حالا درباره زندگي فردفرد ما هم اگر نظم و ترتيب برقرار باشد موقعيت مان مشخص و روشن مي شود. برنامه ريزي اولين نتيجه اش، آرامش فكر و روان انسان است. موقعي كه انسان آرامش داشته باشد، آسايش هم خواهد داشت. مشكل خيلي از مردمي كه از همه چيز گلايه مي كنند در وهله اول نبود برنامه در گستره زندگي متعارف شان است. باورم اين است كه برنامه ريزي، كم و كاستي هاي اقتصادي را متوازن مي سازد چون كه شخص به اين نتيجه مي رسد كه هزينه ها را در برابر درآمدشان داشته باشند.»
زندگي بدون برنامه پر از ترديد است
دكتر سهراب پيرهادي جامعه شناس و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «قدرمسلم اين است كه افكار انسان ها مختلف است و در پاره اي زمينه ها نظام مند يا نظم پذير نيست. برخي در اقيانوس مواج زندگي گاه بي گدار شناوري مي كنند و به گرداب مي زنند، بي آنكه قبلاً شناختي از ساحل داشته باشند و گاه برخي در بوستان زندگي بدون ملاحظه به قصد چيدن و بوييدن گلي دستي در خار فرو مي برند و آسيب مي بينند. اما جريان زندگي همچون قوانين طبيعت و مدني بر مبناي برنامه ريزي جامع فصول و تبصره و قاعده خاصي دارد.»
اين جامعه شناس اضافه مي كند: «نظم و ترتيب در زندگي، راز و رمز آسودگي و راه دستيابي به اهداف متعالي است. عبور و حضور در بزرگراه و گذرگاه هاي فرعي زندگي، كار، سير و سفر و تحصيل و... نياز به اطلاعات و توضيحات از پيش تعريف شده دارند كار بدون برنامه ريزي و عدم رعايت قواعد، قطعاً نتيجه اش نامعلوم، مبهم و پرترديد خواهد بود.»
نگرش انسان به آينده از سه زاويه
برنامه ريزي چيست و براي ايجاد نظم در زندگي چه كار كنيم؟ سؤالي است كه دكتر حسين مظفري استاد دانشگاه در رشته مديريت و برنامه ريزي در پاسخ به آن اين طور توضيح مي دهد: «يكي از تفاوت هاي اساسي ميان انسان و حيوان اين است كه حيوان فقط در زمان حال زندگي مي كند و انسان در سه زمان گذشته، حال و آينده. گذشته محمل تجارب است حال منزلگاه تصميم گيري و آينده سكوي رشد و ارتقاء انسان با تجزيه و تحليل رويدادهاي گذشته، دست به برنامه ريزي زمان حال زده و آينده را رقم مي زند.»
اين استاد دانشگاه در ادامه با تأكيد بر اين موضوع كه نگرش انسان نسبت به آينده بايد از زاويه سه افق باز، دور و روشن صورت گيرد، در تعريف هر يك از اين افقها خاطرنشان مي كند: «افق باز ضامن مانور فكري آدمي نسبت به مصالح و مسائل پيراموني و يكي از عوامل دوري آدمي از انديشه هاي محدود و برنامه هاي جزئي نگري است و هر انساني كه از افق باز بهره مند است در برابر معادلات زندگي، به صورت خطي نمي انديشد، بلكه نگرش او حالت گسترده دارد.»
دكتر مظفري اضافه مي كند: «يكي از خصلت هاي ممتاز انسان، خصلت دورانديشي و شفاف شدن ابهامات آينده است كه تصميمات آتي را رقم مي زند و افرادي كه دورانديش هستند و در زندگي برنامه دارند تصويري شفاف تر در مسائل، رفتارها، عكس العمل، رويدادها و اتفاقات دارند بنابراين بهره مندي انسان از زاويه روشن و كم ابهام، با استفاده از دو افق قبلي ميسر است.»
60درصد وقت افراد بيهوده تلف مي شود
«تعداد اندكي از مردم وقت كافي در اختيار دارند و همه از كمبود وقت مي نالند، طبق تخمين ها و برآوردهاي انجام شده حدود 30الي 40درصد توان انسانها به كار گرفته مي شود و محاسبات نشان مي دهد كه افراد 60درصد از زندگي و وقتشان را حرام مي كنند. بيشتر وقت ها، انرژي ها، توانايي ها و استعدادها به هدر مي روند و چون افراد شناخت كافي از زمان ندارند هدف ها روشن نيست و برنامه ريزي ها و اولويت گذاري ها دقيق نمي باشد.»
دكتر مظفري در ادامه سخنان خود با بيان مطلب فوق مي گويد: «عمر ما محدود است، ما يك بار فرصت زندگي كردن داريم، امروزه طبق محاسبات انجام شده يك انسان با اميد به زندگي طولاني، حداكثر دويست هزار ساعت از زمان را به عنوان وقت قابل استفاده در اختيار دارد.»
وي با تأكيد بر استفاده از سرمايه عمر خاطرنشان مي كند: «استفاده بهينه و بهتر از زمان محدود و ارزشمند، تنها از طريق برنامه ريزي و مديريت زمان كه هوشيارانه، مستمر و پايدار تدوين شده باشد فراهم مي شود و مديريت زمان كه در واقع همان برنامه ريزي است به معناي تسلط و كنترل بر فرصت ها و جهت دادن به فعاليت هاست. بنابراين براي طراحي برنامه مناسب در جهت استفاده از فرصت ها لازم است كه هر فرد شبانه روز خود را تقسيم و براي هر بخش برنامه اي داشته باشد.»
گزارش روز