نگاهي به شيوه هاي الگوپذيري سيره عملي حضرت فاطمه(س) ( بخش پاياني)
بيداري زن مسلمان در نگرش فاطمي

صديقه توانا
«شما جواني كه در دوره پيشرفت علمي، صنعتي، تكنولوژي و دنياي مدرن زندگي مي كنيد، از الگوي خويش در هزار و چهارصد سال پيش چه انتظاري داريد؟ توقع داريد كه الگوي شما در كدام بخش، مشابه وضع كنوني شما را داشته باشد تا از آن بهره بگيريد؟ آيا مي خواهيد ببينيد چگونه به دانشگاه مي رفته يا در عرصه مسائل سياست جهاني چگونه فكر مي كرده است؟
حضرت زهرا(س) در سنين شش، هفت سالگي بودند كه قضيه شعب ابي طالب پيش آمد و اين مسئله فشارروحي، رواني و اقتصادي زيادي بر پيامبر(ص) به عنوان رهبر يك جامعه وارد كرده بود، ضمن اينكه ايشان بايد از افرادي كه در اطرافش بوده و دچار محنت شده بودند دفاع مي كرد، در همين اثنا وقتي نهايت فشارروحي بر پيامبر بود و جناب ابوطالب و حضرت خديجه كبري(س) در ظرف يك هفته از دنيا رفتند، در اين شرايط شما نقش فاطمه زهرا(س) را ببينيد. فاطمه زهرا(س) در آن شرايط خطير و سهمگين مثل يك مادر، مثل يك مشاور، مثل يك پرستار براي پيامبر(ص) بوده است... اين احساس مسئوليت است، آيا اين نمي تواند براي يك جوان الگو باشد كه نسبت به مسائل پيرامون خودش زود احساس مسئوليت كند...»
متن فوق بخشي از بيانات حضرت آيت الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب اسلامي است كه در خصوص ضرورت الگوپذيري از زندگي حضرت فاطمه زهرا(س) ايراد فرمودند.
معظم له در بخش ديگري از اين سخنان به نحوه همسرداري و نحوه برخورد آن بانوي گرامي با مصائب و سختي ها اشاره كرده و فرمودند: «شما ببينيد شوهرداري فاطمه زهرا(س) چگونه بوده است، در طول ده سالي كه پيامبر(ص) در مدينه بودند، حدود نه سالش حضرت زهرا(س) و حضرت علي(ع) با همديگر زن و شوهر بودند، در اين 9 سال جنگهاي كوچك و بزرگي ذكر كرده اند-كه حدود 60 جنگ اتفاق افتاده است- در اغلب آنها اميرالمؤمنين هم بوده است، حالا شما ببينيد او خانمي است كه در خانه نشسته و شوهرش مرتب در جنگ است، چون جبهه به او وابسته است، از لحاظ زندگي هم وضع روبه راهي نداشتند در حالي كه دختر رهبر است. دختر پيامبر(ص) است، يك نوع احساس مسئوليت هم مي كند، ببينيد انسان بايد چه روحيه قويي داشته باشد تا بتواند اين شوهر را تجهيز كند، دل او را از وسوسه اهل و عيال و گرفتاري هاي زندگي خالي كند، به او گرمي بدهد و بچه ها را به خوبي تربيت كند، فاطمه زهرا(س) اين گونه خانه داري، شوهرداري، كدبانوگري كردند و اين طور محور زندگي فاميل ماندگار در تاريخ قرار گرفتند، آيا اين ها نمي تواند براي يك دختر جوان و يك خانم الگو باشد؟»
نگرش فاطمي در خودباوري
و احياي هويت اسلامي
بي ترديد زندگي اين بانوي نمونه تاريخ بشريت در طول اعصار متمادي، الگويي ارزنده براي زنان و مردان بوده و گذشت زمان نيز بر شكوه و عظمت اين الگو افزوده است. حضرت فاطمه(س) در عين ظلم و ستم هايي كه به ايشان روا شد وظيفه و تكليف خود را فراموش نكرد و اين سيره، درسي براي تمام بشريت شد كه در هيچ شرايط و موقعيتي عمل به مسئوليت ها و تكليف خود را فراموش نكنند.
زهره جباري، مدير دبيرستان حضرت خديجه در منطقه 5 تهران و استاد حوزه نيز در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش روز به نگرش فاطمي در بيداري زن مسلمان اشاره مي كند و مي گويد: «در جهان امروز، جامعه مسلمانان به عنوان دومين جامعه بزرگ مذهبي است كه روز به روز در حال گسترش مي باشد و زنان نيز بيش از نيمي از اين جامعه را تشكيل مي دهند، در چنين جامعه اي شناخت الگوي راستين براي زنان مسلمان نيز مي تواند تأثير شگرفي بر جاي بگذارد و يكي از بزرگترين درسهاي عملي از حضرت زهرا(س) حضور فعال در صحنه هاي اجتماعي- سياسي با حفظ عفت و حجاب و ارزشهاي وجودي زن است كه در انقلاب اسلامي جلوه يافت و الگويي براي زنان مسلمان در سطح جهان گرديد.
خانم جباري با بيان اين نكته كه تأسي به اسوه و الگوي برتر از زنان جهان حضرت زهرا(س) گامي نوين و حرفي نو مطرح ساخت كه زن مسلمان در اقصي نقاط جهان از آسيا تا آفريقا، از اروپا تا آمريكا، مي تواند با تكيه بر الگوي عملي فاطمي، به خودباوري و احياي هويت اسلامي دسترسي پيدا كند، خاطرنشان مي كند: «قدرت يافتن جنبش هاي زنان مسلمان و حضور آنها در عرصه هاي بيداري و حق طلبي نماد بارزي است كه با پيروي از الگوي آموزه هاي ديني فاطمي به وجود آمده است، به گونه اي كه رسانه هاي غربي همواره از تأثير انقلاب اسلامي و تغيير رويه زنان مسلمان در سراسر جهان سخن گفته اند.»
اين استاد حوزه اضافه مي كند: «اگر مبارزات سياسي فاطمه زهرا(س) در دفاع از حريم امامت و ولايت نبود، جريان امامت در همان ابتداي پس از رحلت پيامبر (ص) خاتمه مي يافت، اما خداوند اراده كرده بود كه ريحانه نبي و همسر ولايت بار سنگين مبارزات سياسي را در مدت كوتاهي بر دوش بگيرد و جامعه خفته را بيدار سازد و همچون پيامبر رسالت را به امامت متصل سازد و وجود آن حضرت تجلي بخش امامت بود.»
اين مدير دبيرستان دخترانه با اشاره به مبارزات سياسي حضرت زهرا(س) مي گويد: «اين مبارزات سياسي نشان داد كه يك زن كه عنصر پيونددهنده بين رسالت و امامت است چگونه مي تواند با جثه ضعيف خود و روح عظيم الهي خويش بار سنگين مبارزه را بر دوش كشد و راضيه مرضيه(س) با زندگي و مبارزه خود در عرصه هاي گوناگون اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، عبادي، خانه داري و... نشان داد كه يك زن مي تواند با حفظ حريم عفت و ارزش هاي انساني در تمام عرصه هاي جامعه حضور داشته باشد و اسلام چنين مي خواهد كه زن نيز همچون مرد، در تمام عرصه هاي جامعه عنصري فعال و پويا باشد و با پيروزي انقلاب اسلامي، اين تحول و نگرش نسبت به زن در جامعه ايجاد شد.»
زن انسان ساز است
حضرت زهراي مرضيه(س) در سه محور مهم مي تواند الگو و اسوه حقيقي براي همه زنان مطرح شود، مقام دختري، مقام همسري و مقام مادري حضرت فاطمه(س) كه علاوه بر اين سه محور، آن حضرت در محورهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي هم نقش اساسي داشتند.
خانم دكتر زهرا عباسي استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر كيهان به يكي از بيانات ارزشمند حضرت امام در مورد حضرت زهرا(س) اشاره مي كند و مي گويد: «حضرت امام فرمودند همچنان كه قرآن انسان ساز است، زن هم انسان ساز است، بنابراين مي بينيم كه به نقش زن در قرآن اشاره شده و با توجه به اينكه قرآن تربيت كننده انسان مي باشد، زن هم تربيت كننده انسان است. بنابراين زني كه قرار است انسان ساز باشد، بايد خودساخته باشد و فرزنداني تربيت كند كه آينده جوامع اسلامي را بتواند بسازد، لذا دانشجويان و دختران جوان ما نيز از هم اكنون و قبل از اينكه وارد زندگي مشترك شوند بايد با شيوه هاي گفتاري و رفتاري حضرت زهرا(س) آشنايي كامل داشته و آن را سرلوحه برنامه هاي زندگي خود قرار دهند، و بدين ترتيب اگر مادران آينده و زنان و جوان فرزنداني صالح تربيت كنند، جهاني را متحول مي كنند، كما اينكه وجود پربركت حضرت امام ثمره تربيت مادر و پدر ايشان بود.»
دكتر عباسي با تأكيد بر اين نكته كه مادر بودن حق ذاتي زن است خاطرنشان مي كند: «در صورتي كه دختران و زنان به اين موضوع توجه ويژه اي داشته باشند، تبليغات غربي كه عليه زن مسلمان درحال حاضر از سوي رسانه هاي بيگانه مطرح مي شود، قطعا خنثي خواهد شد، ضمن اينكه باعث مي شود زنان در كنار اشتغال و تحصيلات عاليه، اولويت اول را به تربيت فرزند دهند.»
الگوپذيري و نياز به جهاد علمي
هر مكتبي بايد هم در مرحله تئوريك مباني نظري داشته باشد تا بتواند به مردم ارائه كند و هم يك الگوي كامل و عملياتي و قابل اجرا شدن داشته باشد و اين امر براي يك جامعه اسلامي ضرورت دارد.
دكتر نفيسه فياض بخش، دكتراي فلسفه و كلام اسلامي در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه اگر مكتبي الگو نداشته باشد اين شبهه پيش مي آيد كه حرف ها صرفا در مرحله شعار هستند خاطرنشان مي كند: «وقتي يك مكتب كامل است كه براي مباني تئوريك خود الگو داشته باشد و در زمان حضرت رسول(ص) فاطمه زهرا(س) الگويي براي جهانيان معرفي شد چون او يك نمونه كامل زن و انسان است. از اين رو الگويي براي كمال نهايي انسان ها معرفي گرديد.»
از دكتر فياض بخش درخصوص چگونگي بهره گيري و الگوپذيري از حضرت فاطمه(س) سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: «اين كار يك جهاد علمي و بسيج متفكران را مي طلبد، كساني كه دغدغه انسانيت را دارند و تمام اهل علم در رشته هاي مختلف علوم انساني با ابعاد شخصيتي حضرت زهرا(س) را باز و شكوفا كنند و آن را به گونه اي كه جذب مخاطب كند، مطرح نمايند تا همگان را سيراب كند.»
وي مي گويد: «متأسفانه تاكنون در اين خصوص خيلي نتوانستيم موفق باشيم و حضرت زهرا(س) را فقط يك شخصيت اسطوره اي مطرح كرده ايم نه عملياتي، بنابراين جا دارد با استفاده از هنر و علوم ارتباطات روي معرفي ارزش هاي عملياتي حضرت زهرا(س) كار شود. البته حرف هاي تكراري زيادي در اين مورد زده شده است، اما با توجه به عمر كوتاه آن بانوي بزرگوار موارد خام و ناگفته بسياري درخصوص الگو بودن حضرت زهرا(س) وجود دارد كه بايد مورد دقت كارشناسان و صاحب نظران فرهنگي قرار گيرد و جنبه هاي ناگفته شخصيتي حضرت به صورت جذاب براي مردم شكافته شود.»
الگوي تمام عيار كسب معرفت
دكتر ايراندخت فياض، رئيس كميسيون تعليم و تربيت شوراي عالي انقلاب فرهنگي و عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي در گفت وگو با گزارشگر كيهان به نقاط ضعفي كه در اين خصوص وجود دارد اشاره مي كند و مي گويد: «براي اينكه بتوانيم از زندگي حضرت فاطمه به عنوان يك الگوي تمام عيار استفاده كنيم بايد خود مختصات الگو را براي انسان ها معرفي كنيم و متأسفانه اين كار تاكنون صورت نگرفته است. زندگي حضرت فاطمه در بعد اعتقادي، عاطفي، اجتماعي، اخلاقي، اقتصادي و تربيتي بايد كالبدشكافي و به طور دقيق تشريح شود و مشخص گردد حضرت زهرا(س) در هر يك از اين ابعاد چگونه عمل مي كرده است و عمل حضرت به عنوان اصل و الگوي رفتاري افراد قرار گيرد.»
رئيس كميسيون تعليم و تربيت شوراي عالي انقلاب فرهنگي اضافه مي كند: «رفتار و گفتار حضرت فاطمه(س) در تمام ابعاد مذكور، فرازماني و فرامكاني است و در تمام جغرافياي جهان براي همه بشريت قابل مصرف است.» ولي با ذكر مثالي با تشريح بعد عاطفي شخصيت حضرت زهرا(س) مي گويد: «آن حضرت در بعد عاطفي با خانواده بستگان و اطرافيان بي نهايت محبت آميز و ليّن برخورد مي كرد و ادبياتي كه در سيره حضرت به كار گرفته مي شود خيلي محبت آميز است كه اگر همين بعد از شخصيت حضرت شكافته شود كه افراد در برخورد با ديگران، همسر و فرزند و محيط پيرامون و جامعه احترام و محبت رفتار كنند بسياري از مشكلات و گرفتاري هاي انسان ها حل مي شود.»
دكتر فياض مي گويد: «هر چه انسان سطح معرفت و آگاهي اش را نسبت به حضرت فاطمه زهرا و اهل بيت(ع) بالا ببرد تحليل او از مسائل و دريافت صحيح آنها آسان تر مي شود، انسان با الگوگيري از حضرت زهرا(س)، بايد به طور دمادم در پي معرفت و شناخت صحيح باشد و در هيچ برهه اي از تاريخ، انسان به دليل ناطقيت بي نياز از معرفت نيست و حضرت زهراي مرضيه الگوي تمام عيار كسب معرفت است و آنچه كه كج فهمي را به دنبال دارد و معرفت را در قالب زمان و مكان خاص تصور مي كند، ناشي از عدم شناخت ويژگي هاي آن حضرت در ابعاد متفاوت آن حضرت است. رفتار فاطمه زهرا(س) اصل هايي را به دست بشر مي دهد كه براي تمام زمان ها اصل رفتار كل بشريت است، ضمن اينكه حضرت فاطمه(س) الگوي عملي مفاهيم اصيل ديني است و خداوند حضرت را به عنوان يك موهبت الهي براي بشر قرار داد كه بشر به طور عملي و واقعي دين را مشاهده كند و به اصول ديني تن دهد.»
اين عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبائي مي گويد: «حضرت فاطمه(س) تجلي دين است و متأسفانه عده اي آن حضرت را درست تعريف نكردند و از آن بانو به عنوان يك زن ساده و خانه دار ياد مي كنند فرو كاستن آن حضرت در حد يك زن خانه دار، درواقع ضربه زدن به شخصيت آن حضرت محسوب مي شود. ضمن اينكه اگر حضرت به كارهاي ساده و كوچك كم بها هم اقدام مي كرد، درواقع اهداف بلندي را مورد توجه داشت، كارهاي سخت او در خانه داري به اين دليل است كه مي خواهد حضرت علي(ع) را در كارهاي بلند سياسي و اجتماعي ياوري كرده باشد. لذا بايد اصل هاي ارزشي را براي مردم بازگو كنيم و به تقليد از آن حضرت تن دهيم و با تبعيت از سلوك فاطمه(س) متنعم شويم.»
گزارش روز