گشت و گذاري در بازار پرنقش و نگار تسبيح و انگشتر (بخش پاياني)
فيروزه نيشابور 20 ميليون تومان فيروزه چين 20 هزار تومان!

ايرج نظالتي
در تيتر و متن گزارش ديروز سقف قيمت بهترين تسبيح 101 دانه اي شاه مقصود اصل افغاني را برابر آخرين نرخ آن در بازار تهران، دو ميليون تومان اعلام كرديم.
اما استان خراسان رضوي به دليل همجواري با كشور افغانستان بالطبع دروازه ورودي تسبيح شاه مقصود افغاني در ايران محسوب مي شود. بر همين اساس در تماسي با فروشندگان در بازار تسبيح و انگشتر در شهر مقدس مشهد، مشخص شد آخرين نرخ تسبيح شاه مقصود اصل افغاني اينك به مرز 3 الي 4 ميليون تومان رسيده است.
علت اين افزايش قيمت نيز بالا رفتن نرخ دلار، سكه و طلا و نوسانات بازار زيورآلات عنوان شده است.
امروزه تسبيح در بازار انواع مختلفي دارد، از جمله آنها تسبيح شاه مقصود، سندلوس آلمان، سندلوس ترك، سندلوس نجفي، كهربا، فيروزه، عقيق، ام البنين و انواع تسبيح هاي فشرده چيني و...
اما در اين ميان برخي از انواع تسبيح ها از قيمت بسيار بالايي برخوردار است و به نوعي مي توان گفت كه مشتري خاص خود را دارد و البته بازار خريد و فروش اين نوع تسبيح و انگشترهاي گرانقيمت نيز بسيار داغ است.
در گزارش امروز كيهان با يكي از پيشكسوتان بازار بورس تسبيح و انگشتر در شهر مقدس مشهد گفت وگو كرده ايم . نقطه نظرات آقاي «مهدي رمضاني» و توضيحات او درباره انواع تسبيح ها و نگين و انگشترهاي نقره جالب و خواندني و قابل تأمل است.
شاه مقصود افغاني و چيني
«مهدي رمضاني» يكي از مغازه داران تسبيح و انگشتر در بازار امام رضا(ع) در شهر مقدس مشهد است.
از آقاي رمضاني درباره تفاوت شاه مقصود افغاني با چيني مي پرسم كه ايشان در پاسخ مي گويد: «شاه مقصود از معدن كوهي به همين نام در غرب افغانستان به دست مي آيد، اين كوه بين مرز افغانستان و چين واقع شده و آن قسمتي كه براي ساخت تسبيح مرغوبيت بيشتري دارد در خاك كشور افغانستان است. اما اخيراً چيني ها سنگ هايي را مشابه سنگ شاه مقصود و با همان تراش مخصوص افغاني ها، تراش مي دهند كه از نظر كيفيت جنس سنگ و رنگ آن هيچ گاه به پاي شاه مقصود افغاني نمي رسد و فقط شكل ظاهري و تراش آن شبيه كار افغانهاست ولي جنس آن با شاه مقصود بسيار فاصله دارد.»
رمضاني نشانه يك شاه مقصود اصل افغاني را چنين تشريح مي كند: «شاه مقصود اصل را بايد براساس رنگ و كيفيت جنس آن شناخت كه بهترين و مرغوب ترين آن را زرد انگوري مي نامند كه اينك در حدود 3 الي 4ميليون تومان قيمت دارد.»
وي در ادامه توضيحات خود مي گويد: «شاه مقصود هر چقدر صاف تر و شفاف تر و به اصطلاح بي رگه باشد و به رنگ زرد انگوري يا سبز شجري نزديك باشد قيمتش بالا مي رود و مثلاً اگر يك شاه مقصود صد و يك دانه اي كه قيمت آن چهار ميليون تومان است را مشاهده كنيد مي بينيد كه حتي يك رگه يا تغيير رنگ در دانه هاي آن ديده نمي شود و كاملاً يك دست و شفاف است و هر چقدر كه از اين مشخصه ها كه عرض كردم كاسته شود به مراتب از قيمت آن كاسته خواهد شد، با اين حال متوسط قيمت شاه مقصود از صد تا صد و پنجاه هزار تومان تا 3 ،4 ميليون تومان است، البته نوع 10، 20 هزار توماني هم دارد اما پايين ترين نوع شاه مقصود است كه هم طراز شاه مقصودهاي چيني است.»
سندلوس آلمان و ترك
«سندلوس» آلماني از قديمي ترين انواع تسبيح در جهان است كه گفته مي شود نزديك به چهار دهه است كه ديگر توليد آن در كشور آلمان متوقف شده و به جاي آن كشور تركيه مشابه آلماني را به نام سندلوس تركيه وارد بازار كرده كه البته از نظر كيفيت با نوع آلماني زمين تا آسمان تفاوت دارد.
«سندلوس» صمغ نوعي درخت زرد و شفاف و بسيار شبيه كهرباست برخي از آنها بوي خوبي ندارند اما برخي ديگر بوي زعفران مي دهند. سندلوس اصل آلمان را اگر بر آتش بگيرند تغييري در آن حاصل نمي شود و در دنياي علاقه مندان تسبيح، مهم ترين مشخصه شناخت نوع آلماني با انواع ديگر همين نسوز بودن آن است.
در گذشته هاي دور از سندلوس در داروها استفاده مي شده و اثرات درماني داشته و اثر فوق العاده اي براي درمان خونريزي بيني و بند آوردن خونريزي جراحت داشته است. همچنين بر اساس طب سنتي يكي از بهترين داروها براي مبارزه با اسهال خوني يا خون بالا آوردن بوده و سرماخوردگي به وسيله داروي سندلوس برطرف مي شد و داروي خوبي براي دندان درد بوده و لثه را محكم مي كند و حتي اگر آن را داغ كرده و بر موضع ورم كرده بدن بگذارند، آن ورم را از بين مي برد.
مهدي رمضاني درباره سندلوس به گزارشگر كيهان مي گويد: «بهترين نوع سندلوس كه آلماني بوده در قديم به صورت شمش به مشهد و نجف در عراق مي آوردند و در اين دو شهر آن را تراش مي دادند و در رنگ ها و اندازه هاي مختلف به صورت تسبيح 101 يا 33 دانه اي به فروش مي رساندند و از بازار خوبي هم برخوردار بود.»
وي ضمن تأييد اين موضوع كه توليد تسبيح سندلوس آلماني سالهاست كه متوقف شده، مي گويد:«گويا جديداً هم نوعي سندلوس روانه بازار شده كه گفته مي شود مجدداً توسط آلمان توليد مي شود اما كيفيت آن به گونه اي است كه با سندلوس هاي قديمي فرسنگ ها فاصله دارد و بعيد است كه كار آلمان ها باشد و احتمالاً كار چيني هاست و استقبالي هم از اين نوع جديد سندلوس صورت نگرفته و همه ، طالب سندلوس هاي قديمي هستند.»
اين مغازه دار بازار امام رضا(ع) ادامه مي دهد: «برخي از سندلوس هاي قديمي هم به اين علت كه مثلا گوشه هايي از دانه هاي آنها سياه شده و يا لكه هايي روي آنها مانده توسط دستگاه هاي جديد مجددا پرداخت مي شود و با اندازه و قيافه نو به بازار ارائه مي گردد كه بهترين رنگ سندلوس، سبز و الكلي است و معيار ارزش گذاري تسبيح سندلوس آلماني، زيبايي، شفافيت و رنگ آن است كه از گرمي پانصد تومان تا گرمي چهار هزار تومان خريد و فروش مي شود.»
چرا تسبيح چيني مشتري ندارد؟
همچنان كه گفتيم، بهترين سنگ هايي كه براي نگين انگشتر استفاده مي شود فيروزه نيشابور، عقيق يمن، در نجف، ياقوت، لعل و است كه مشابه همه اين موارد توسط برادران چيني كپي برداري شده و با نازلترين قيمت در بازار كشورهاي اسلامي در ايران، عربستان، عراق، سوريه، افغانستان و پاكستان به وفور ديده مي شود.
اما نكته اي كه فروشندگان اين نوع زيورآلات به آن اذعان دارند اين است كه معتقدند مردم كمتر اقبالي به نگين ها يا تسبيح هاي چيني دارند.
عبدالحميد معلوجي، از پيشكسوتان بازار سنگ هاي قيمتي در اين باره مي گويد: «ايراني ها و به طور كلي مسلمانان معتقدند كه چون چيني ها لائيك هستند لذا ذكر با تسبيح ساخت آنان را نمي پسندند و مثلا ايراني ها دوست ندارند صلوات بر محمد و آل محمد(ص) كه يك ذكر قابل توجه براي شيعيان محسوب مي شود را با تسبيحي بيان كنند كه ساخت افراد لائيك است، اما مثلا شاه مقصود اصل افغان يا تسبيح در نجف يا سندلوس نجفي را مي پسندند، چرا كه كار دست مسلمانان است.»
مرادي از فروشندگان تسبيح و انگشتر در تهران نيز به گزارشگر كيهان مي گويد: «چندي پيش تسبيح هايي با استخوان عاج فيل و استخوان برخي حيوانات توسط چيني ها ساخته و روانه بازار شد اما هيچ گونه استقبالي از آن نشد و عمده دليل اين موضوع هم آن بود كه مردم معتقدند آن نوع تسبيح ها با استخوان حيوانات حرام گوشت ساخته شده و جايز نيست با تسبيحي ذكر گفته شود كه دانه هاي آن از استخوان حيوان حرام گوشت است و يا ساخته دست افراد لائيك است.»
فيروزه نيشابور و فيروزه چين
براساس شواهد تاريخي از هزاران سال قبل در ميان ملل مشرق زمين خصوصا ايران، چين و هند همواره سنگ هاي قيمتي و نيمه قيمتي براي مقاصد گوناگون از جمله درمان، محافظت از افراد در برابر بلايا و حوادث طبيعي، دفع نيروهاي منفي و جذب انرژي هاي مثبت، ذكر ائمه معصوم(ع) و گشايش در كارها استفاده مي شده و دركشور ايران نگاه هاي معنوي و مذهبي نيز به انواع سنگ ها وجود داشته است.
امروزه اما در بازارهاي بورس سنگ هاي قيمتي فروشندگان و خريداران با مشكلي به نام تقلبي چيني روبه رو شده اند كه بعضا تشخيص سنگ هاي اصلي با نوع جعلي ساخت چين را دشوار كرده است.
«حامد بارگاهي» از فروشندگان سنگ هاي قيمتي مي گويد: «الان هر نوع سنگي كه شما نام ببريد دقيقا مشابه همان را چيني ها ساخته اند و در كپي از برخي سنگ ها طوري دقيق كار كرده اند كه بسياري از پيشكسوتان و افراد حرفه اي هم در تشخيص اصل و غير اصل بودن آنها دچار شك و ترديد مي شوند و نمي دانند مثلا اين فيروزه كدامش اصل نيشابور و كدام ساخت چين است!»
بارگاهي در ادامه تصريح مي كند: «مردم اغلب طالب سنگ هاي اصلي هستند و اگر مطمئن باشند كه سنگ مورد نظرشان اصلي است حاضرند هر مبلغي را بابت آن بپردازند ولي وقتي متوجه مي شوند كه اين سنگ چيني است، به مراتب ارزش آن از نظرشان بسيار تنزل مي كند و خيلي ها كه علاقه مند نگين ها و تسبيح ها هستند به هيچ عنوان حاضر نيستند سنگ مورد پسندشان از نوع چيني باشد.»
رضا اميري از مغازه داران بازار امام رضا(ع) در گفتگويي به گزارشگر كيهان مي گويد: «اغلب اجناس چيني كيفيت ندارد و از نظر قيمتي هم تفاوت بسياري با اصل آن دارد. به عنوان مثال يك قطعه چند گرمي فيروزه اصل نيشابور حدود بيست ميليون تومان قيمت دارد، در حالي كه مشابه همان سنگ از نوع چيني كمتر از بيست هزار تومان مي ارزد!»
اميري با انتقاد از ورود انواع سنگ هاي بدلي ساخت چين به كشورمان مي گويد: «در ايران معدن سنگ فيروزه نيشابور در جهان شهرت دارد و چون به عنوان نگين انگشتر از آن استفاده مي شود در كشورهاي اسلامي نيز داراي محبوبيت خاصي است، اما متاسفانه مشابه چيني فيروزه نيشابور به فراواني در بازار وجود دارد و سبب شده تا بر بازار فروش فيروزه اصل نيشابور تاثير بگذارد و توليدكنندگان داخلي را به ورشكستگي بكشاند و حتي بخشهايي از معدن فيروزه در نيشابور تعطيل شده است و پاسخگوي هزينه ها و ماليات و نيستند.»
تسبيح و انگشتر پول عشقه!
در بازار تسبيح و انگشتر نقره نكته اي كه قابل تامل است قيمت هاي ميليوني برخي از انواع تسبيح ها و انگشترهاست و سوال اينجاست كه چگونه برخي افراد حاضرند مثلا يك ميليون تومان يا بيشتر بابت تسبيح مورد علاقه خود پول بپردازند و برخي افراد ديگر حاضر نيستند بيشتر از دويست تا پانصد تومان براي تسبيح هزينه كنند؟
پاسخ كربلايي رحيم، از پيشكسوتان اين عرصه به اين سوال جالب است، بخوانيد: «عشقبازان اين حرفه معتقدند كه پول تسبيح و انگشتر، پول عشقه! يعني آن فرد چون علاقه مند به تسبيح يا انگشتر است و معمولا از رفاه مالي خوبي هم برخوردار است، لذا هزينه عشق و علاقه خود را پرداخت مي كند و پرداخت مثلا يك ميليون تومان براي يك تسبيح و يا در نوبت ماندن به مدت 5 الي 6 ماه و پرداخت چندين ميليون تومان براي ساخت يك انگشتر نقره براي برخي افراد يك امر عادي و طبيعي است، در عين حال كه شايد چنين كاري براي افراد ديگري نه تنها قابل قبول نباشد بلكه آن را نوعي ديوانگي به حساب آورند.»
تاريخ سنگ ها
براساس تحقيقات دانشمندان، بيش از سه هزار نوع سنگ وجود دارد كه حدود 05 نوع آن داراي مرغوبيت و جذابيت خاصي بوده و از آنها در صنعت جواهرات استفاده مي شود، گرچه سنگ هاي زينتي و جواهرات را نمي توان در همه مكان هاي دنيا يافت اما در ميان آنها بعضي مانند كوارتز و عقيق در اغلب مكان ها وجود دارد و بعضي ديگر مانند الماس، ياقوت و زمرد تنها در برخي مكانهاي خاصي يافت مي شود.
مهم ترين مكان معدن سنگ هاي زينتي و گرانقيمت در دنيا عبارت اند از : ايران، هند، چين، افغانستان، جنوب آفريقا، روسيه، آمريكا، استراليا، تايلند و برزيل.
امروزه در دنيا، جواهرشناسي و شناخت انواع سنگ هاي زينتي به يك علم مشخص و شناخته شده مبدل گرديده و علم سنگ درماني پيشينه هزاران ساله دارد.
به عنوان مثال كتيبه هاي سومري و متون علوم بودائي هند باستان، قديمي ترين گزارش ها در مورد خواص درماني گوهرهاست كه به هزاره چهارم پيش از ميلاد بازمي گردد.
درمانگران در چين باستان نيز از خواص ارتعاشي سنگ ها آگاه بوده و ارسطو فيلسوف مشهور يوناني و ديگر دانشمندان از قدرت سنگ هاي شفابخش سخن ها گفته اند.
در ايران نيز توجه خاصي به سنگ درماني در ميان دانشمندان ايراني وجود داشته كه از اين ميان مي توان به «صباح بن عمران» جواهرشناس عهد هارون الرشيد، عطار بن محمد مولف كتاب منافع الاحجار و ابن سينا مولف كتاب «القانون في الطب» اشاره نمود.
شايد بتوان گفت كه پرارزش ترين و مهمترين كتب گوهرشناسي ايران، «الجماهر في الجواهر» نوشته ابوريحان بيروني به زبان عربي و رساله «تنسوخ نامه ايلخاني» معروف به رساله جوهريه تاليف خواجه نصير الدين طوسي به زبان فارسي است كه شامل خواص و صفات سنگ ها و گوهرهاست.
گزارش روز