نقش بهائيت در پيدايش و استمرار رژيم پهلوي (41)
شيوه هاي فعاليت تجاري بهائيان
E-Mail:shayanfarkayhannews.ir
مريم صادقي
سرمايه داران بهائي
امين امين يكي از سرمايه داران بزرگ بهائي بود كه با بخشش اموال خود به شوقي افندي،
سهم به سزايي را در ورود بهايان به فعاليت هاي كلان اقتصادي ايفا كرد.
فضل الله صبحي مهتري (منشي عباس افندي كه به اسلام برگشته)، خصوصيات اخلاقي حاج
امين امين را چنين معرفي مي كند: «... از خصوصيات حاج امين اين بود كه به هيچ وجه
حالت رقت قلب و و رأفت نداشت. هر كس از فقر و تنگدستي شكايتي بر او مي برد و كمكي
مي خواست، اگر مرد بود مي گفت برو حمالي كن و اگر زن بود به اختيار شوهر دلالتش مي
كرد و در صورتي كه آن عذر ناتواني مي آورد مي گفت: گوشه اي بگير و بخواب، بعد از سه
شبانه روز خواهي مرد...653»
حاج امين امين، ميليون ها تومان موجودي نقدي خود در بانك هاي مختلف داخل و خارج
كشور را نيز به شوقي افندي بخشيد. ميراث وي شامل صدها خانه، دهها كارخانه، اراضي
وسيع زراعي، باغ هاي مشجر در تهران و سراسر كشور و ميليون ها متر اراضي اميرآباد و
جمشيديه از ابتداي خيابان كارگر شمالي تا انتهاي خيابان اميرآباد شمالي بود.
پس از واگذاري اين ثروت كلان و جمع آوري ديگر وجوهات و اموال و املاكي كه در دست
ديگر بهائيان بود، «بنياد امناء» رسماً پا به عرصه تجارت و فعاليت هاي كلان اقتصادي
گذاشت. بهائيان ايران كه نتوانستند اراضي موقوفه و اعتبارات وقفي خود را رسماً به
ثبت برسانند، با تاسيس شركت هايي همچون «امناء» و «بانك نونهالان» سرمايه هاي مادي
خود را متمركز كردند.654
شركت امنا كه در سال 1337ش، در ايران رسماً به ثبت اداره ثبت شركت ها رسيد، در
حقيقت يكي ديگر از سازمان هاي نيمه مخفي بهايي بود كه براي معاملات، قبول موقوفه و
هديه و ضبط ماترك بهائيان بدون اولادو احفاد و به طور كلي ثروت هاي بلاوارث به وجود
آمد و اعضاي هيئت مديره آن به اين شرح معرفي شدند: سرلشكر بازنشسته شعاع الله علايي
(رئيس هيئت مديره)، هادي رحماني (مدير عامل)، ذكرالله خادم655 (هيئت مديره)،
عباسقلي شاهقلي (عضو هيئت مديره).
اين شركت در ساختماني كه در خيابان ارباب جمشيد تهران خريداري شد، آغاز به كار كرد
و بانك نونهالان نيز در همين محل فعاليت داشت. قابل توجه آنكه اكثريت اعضاي هيئت
مديره ي شركت ايفا عضو محفل روحاني ملي بهائيان نيز بودند: سرلشكر علايي (ايادي
امرالله) رئيس، علي محمد ورقا (ايادي امرالله و امين حقوق الله) نائب رئيس، سليم
نونو (امين صندوق)، عباسقلي شاهقلي (منشي)، بهيه نادري (معاون منشي)، حبيب ثابت
پاسال، هادي رحماني، ادليد شارپ، سرتيپ هدايت الله سهراب.656
ايجاد شركت امنا باعث شد كه بهائياني نظير حبيب ثابت پاسال و هژبر يزداني و... با
استفاده از امكاناتي كه اين شركت در اختيارشان قرار داد به سرعت در عرصه اقتصاد رشد
كنند.
حبيب الله ثابت پاسال در يك خانواده بهائي يهودي تبار، در تهران به دنيا آمد. اجداد
او از يهوديان كاشان بودند. وي ابتدا كارگر ساده ي تعمير دوچرخه و پس راننده ي
كاميون شد و گاراژي براي تعمير اتومبيل ساخت.657
آنچه موجب ترقي و پيشرفت ثابت پاسال شد، همكاري و همدستي بسياري از بهائيان آن دوره
ونيز برخي از رجال متمول مشهور دوره ي قاجار با او بود. ثابت خود دراين باره مي
گويد: «مادر اميرهوشنگ دولو658، دختر ناصرالدين شاه (زن آصف السلطنه) بود. او به
اتومبيل خيلي علاقه داشت، روزي آقاي احمد راسخ قزويني (از سران بهائي تهران) كه در
آن وقت مشاور سرپرست كليه ي امور و املاك
آصف السلطنه بودند، با من تماس گرفتند و اظهار داشتند حضرات در خيال خريداري يكي از
چهار اتومبيل تعمير شده هستند و احتياج به راننده دارند، آيا مايلي و مي تواني اين
كار را بكني؟ ... من پذيرفتم... آنها با حقوق ماهانه پنجاه هزار تومان مرا استخدام
كردند و يكي از اتومبيل هايم را به مبلغ 740 تومان خريداري كردند... علاوه بر حقوق
ماهيانه ي پنجاه توماني كه توسط ميرزا احمد راسخ پرداخت مي شد، خانم (زن آصف
السلطنه) هر دفعه چند سكه طلا انعام مي دادند...659»
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
653 - فضل الله صبحي مهتدي، خاطرات صبحي درباره بهائي گري، ص 76.
654 - احمد اللهياري، بهائيان در عصر پهلوي، نيمه پنهان، ج 31، ص 41.
655 - ذكر الله خادم در سال 1238ش، در طهران به دنيا آمد. پدرش كه بهاء الله او را
نصرالله خطاب مي كرد، لقب خادم را از الواح بهايي براي خود انتخاب كرد. ذكرالله
خادم از تربيت شدگان و مربيان مدرسه تربيت بودو سال ها در اداره ماليه تهران، مترجم
بود و نيز به عنوان متصدي امور فرهنگي شركت نفت در جنوب، منشي سفارت عراق از سال
1310-1323ش، مشغول به كار بود. وي در بسياري از كنفرانس هاي قاره هاي اروپا، آمريكا
و ... شركت داشت و مسافرت هاي تبليغي بسياري براي بهائيان انجام داد.
656 - اخبار امري، شماره 3 و4، سال 1341. به نقل از احمد اللهياري، بهائيان در عصر
پهلوي، نيمه پنهان، ج31، ص 42.
657 - خاطرات حبيب ثابت پاسال، صص 50-5.
658 - امير هوشنگ دولو يكي از آلوده ترين عناصر درباري محمدرضا شاه پهلوي بود، او
عنوان رسمي پيشخدمت مخصوص محمدرضا شاه پهلوي، را داشت. دولو در زمينه قاچاق مواد
مخدر هم فعال بود، تجارت ترياك و هروئين ايران در انحصار او و اشرف بود. دفتر
معماران تباهي، ج1، ص 12.
659 - حبيب ثابت پاسال، سرگذشت حبيب ثابت پاسال، ص 58.
پاورقي
|