(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


سه شنبه 23  آبان  1391 - شماره 20356

آيا حقوق افراد در رسانه و اينترنت رعايت مي شود؟ ( بخش نخست )
پ
حرمت رسالت اطلاع رساني در عصر ارتباطات




آيا حقوق افراد در رسانه و اينترنت رعايت مي شود؟ ( بخش نخست )

حرمت رسالت اطلاع رساني در عصر ارتباطات

پريسا جلالي
« آيا حقوق افراد در رسانه رعايت
مي شود؟» اين سوال يكي از ده ها پرسشي است كه رهبر معظم انقلاب در سفر به خراسان شمالي مطرح كردند و در خلال سخنان خويش در نقدي ظريف وظايف نهادها، سازمان ها و مسئولان و همچنين اقشار مختلف مردم را به چالش كشيدند.
از اين رو اين شماره از گزارش پيش رو به نقد عملكرد رسانه ها و جايگاه فضاي مجازي در انعكاس اخبار و حاشيه هاي آن مي پردازد كه گاهي غيرمنصفانه تلاش مسئولان را زير سوال مي برند و گاه با ادبياتي خاص به تريبوني براي تبليغ و بزرگ نمايي عملكرد
عده اي مشغول مي شوند. هرچند كه نبايد خدمت گزاري و ايفاي رسالت بزرگ رسانه اي بسياري از اين رسانه ها را فراموش كرد .
« فضاي هتك حرمت، هم خلاف شرع است، هم خلاف اخلاق است، هم خلاف عقل سياسي است. انتقاد، مخالفت، بيان عقايد، با جرأت، هيچ اشكالي ندارد؛ اما دور از هتك حرمت ها و اهانت ها و فحاشي و دشنام و اين چيزها. همه هم در اين زمينه مسئولند. اين كار علاوه بر اينكه فضا را آشفته مي كند و اعصاب آرام جامعه را به هم مي ريزد - كه امروز احتياج به اين آرامش هست - خداي متعال را هم از ما خشمگين مي كند. من مي خواهم اين پيامي باشد به همه آن كساني كه يا حرف مي زنند، يا مي نويسند؛ چه در مطبوعات، چه در وبلاگ ها. همه اينها بدانند، كاري كه مي كنند، كار درستي نيست .»
رهبر معظم انقلاب اسلامي مدت ها پيش از تاكيد بر رعايت اخلاق رسانه اي به عنوان يكي از پرسش هاي مهم در بياناتشان در خراسان شمالي، با بيان عبارات فوق همه را به رعايت اصول اخلاقي در باب شأن و حفظ حرمت ديگران در فضاي رسانه اي فراخوانده بودند .
اتفاقي كه نگارش گزارش هايي در همين روزنامه را رقم زد تا به رعايت نشدن حدود شرعي و اخلاقي در نوشته ها و حرف ها و گزارش هاي رسانه اي و توجه به فرامين رهبري در رعايت اين اصول تاكيد كرده باشيم .
فضاي جديد رسانه اي محل مناقشه
طي سال هاي اخير با فعال شدن وبلاگ ها و سايت ها شاهد تحركات برخي وبلاگ نويسان و صاحبان اين سايت ها در دنياي مجازي هستيم و گاه همين فضاي مجازي پركاربرد به محلي براي مناقشه و درگيري هاي بزرگ در يك كشور و يا حتي جهان مبدل شده است.
آري؛ فقط كافي است اظهار نظري بي جهت بيان شده و منعكس شود، آن وقت نوبت بازتاب هاي خبر و سپس انواع و اقسام اظهارنظرهايي است كه در پاسخ به آن مطرح شود و در نهايت ضربه اي نهايي كه به افكار عمومي وارد خواهد شد؛ شبكه هايي كه به هر نحوي حامل انتقال پيام هايي هستند كه مي تواند بار منفي يا مثبت در جامعه داشته باشد و فضايي مخرب يا سازنده را رقم بزنند. اما چرا كاركرد رسانه تا اين اندازه داراي اهميت است كه رهبرمعظم انقلاب نسبت به حفظ حقوق در آن هشدار مي دهند؟
اگر در دهه 30 رسانه طبق نظريه تزريقي مثل سرنگي عمل مي كرد كه پيامش را تزريق مي كرد و مخاطب بدون هيچ اراده اي پيام را دريافت مي كرد و مي پذيرفت امروز هم محتواي رسانه ها تا حدودي بر مخاطب موثر واقع مي شود اما باز هم بر آن انديشه خواهد كرد .
اگر قرار است راجع به شخصي صحبتي شود بايد رسانه اي هم باشد تا واقعيت را به نقد بگذارد يا همان رسانه فرصت پاسخگويي براي آن شخص در نظر بگيرد تا نقدها منصفانه صورت گيرد .
در غير اين صورت فضاي بي اعتمادي نسبت به آن رسانه در نظر افكار عمومي شكل خواهد گرفت و ديگر اين كه ممكن است به لحاظ اعتمادي كه مردم پيش از اين نسبت به آن رسانه داشته اند، نسبت به فرد مذكور بدبين شوند .
در اين صورت مسلم است كه حقوق فرد كه اغلب از مسئولان هستند خدشه دار شده و بر فعاليت هاي شان تاثيرخواهد گذاشت . حال فرض كنيد وبلاگ ها، سايت ها، ارتباطات تلفني و پيامكي و ايميلي هم به اين جرگه بپيوندند و قصد تخريب داشته باشند !
چقدر مسئول بوديم؟
«اگر رسانه ها رسالت و وظيفه خود را همان طور كه بايد انجام مي دادند و با پرهيز از يك
جانبه نگري حق مطلب را به درستي بجا مي آوردند يا مسئولان وظيفه شان را به نحو احسن انجام مي دادند، رهبر معظم انقلاب مجبور
نمي شدند اين سوالات را مطرح كنند.»
دكتر لاله افتخاري نماينده مردم تهران با تاكيد بر اين نكته اذعان مي دارد كه اگر هر كدام از ما اين اقدامات را كه به عنوان وظيفه بر دوش مردم و مسئولان ماست انجام داده بوديم ايشان در اين برهه زماني كه بالاخره مسائل و مشكلات زيادي داريم ناگزير نبودند بخش قابل توجهي از صحبت هايشان را متوجه تذكر به مسئولان كنند.
در حقيقت اين ها سوال هايي بود كه ايشان به نحوي در قالب استفهام انكاري مطرح كردند كه «آيا به مفهوم اين است كه اين اقدامات را انجام نداده ايد.»
به اعتقاد دكتر افتخاري نحوه پرسش رهبري از ظرافت خاصي برخوردار است و از نگاه تيزبين ايشان در توجه به مسائل جامعه نشات مي گيرد و مي آموزند كه در حوزه نقد افراد و مسئولان چگونه بايد وارد شد .
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان تاكيد مي كند:«مسئولان نظام، نخبگان و انديشمندان جامعه بايد هوشيار باشند. حوزه هاي علميه، صدا و سيما، دانشگاه ها، مطبوعات و در كل همه افرادي كه كاري از دست شان برمي آيد بايد به اين نكات اخلاقي و پياده كردن سياست هاي صحيح اهتمام جدي داشته باشند. البته فكر مي كنم سهم بيشتر به عهده وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت آموزش و پرورش است . »
به راستي آيا سينما در اين حوزه گامي برداشته است؟ صدا و سيما با اين همه مجموعه هاي تلويزيوني توانسته نقد ، قانون مداري و
قانون گرايي ، حق مداري و توجه به حقوق ديگران را به جامعه منتقل كند؟ وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم چقدر انضباط رفتاري و احساس تعهد و كار و تلاش و احساس همگرايي و وحدت را آموزش داده اند؟
به اعتقاد وكيل مردم تهران اين سازمان ها و نهادها نتوانسته اند اقدام كافي در اين راستا داشته باشند . وي مي گويد: در برخي كشورها كه از آموزه هاي ديني ، وحياني و اسلامي بهره نبرده اند اين آداب رعايت مي شود و آنچه در اسلام گفته شده آنجا پياده مي شود. از همه مسئولان انتظار داريم فارغ از شعار، برنامه اي براساس شرح وظايف خودشان و برنامه اي براي يك نهضت انقلابي در راستاي عمل به رهنمودهاي رهبري داشته باشند. البته اين طور نيست كه حتما خاص مسئولان يا خاص رسانه باشد. رسانه مي تواند بسيار تاثيرگذار باشد و در قالب فيلم و سريال و برنامه هايي اقدامات مسئولان را به سمع و نظر مردم برساند و انتظارات مردم را به مسئولان منتقل كنند .
در اين صورت است كه مردم مسئولان را نقد مي كنند و مسئولان نيز توانمندي مردم را درك خواهند كرد. نقاط قوت و ضعف مسئولان بايد گفته شود همچنان كه چالش ها و راهكارهاي آن ها بايد ارائه شود تا تاثيرگذاري عميق باشد.
هم رسانه و هم مسئولان مقصرند
اما تاكيد مجدد رهبرمعظم انقلاب نشان
مي دهد هيچ كدام از ما نتوانسته ايم به خوبي به وظايف مان عمل كنيم و رهبري خودشان مجبور شدند وارد عرصه شوند و به همه ما چه
به طور جداگانه و چه جمع تذكر دهند .
دكتر كوچك زاده نماينده مردم در مجلس شوراي اسلامي هم در گفت و گو با گزارشگر كيهان معتقد است كه بخشي از فعاليت رسانه ها منطبق با موازين و قوانين نيست.
وي ادامه مي دهد: اشكال اول به ماهيت رسانه هاي ما برمي گردد. تعدادي از رسانه ها كه البته قابل توجه هم هستند در مواردي به عنوان بازوي دشمن عمل مي كنند و گاهي حتي اين امكان هست كه سخني و اظهارنظري را منعكس نكنند اما نه تنها اين كار را نمي كنند بلكه مطالبي را متعاقب آن منتشر مي كنند و اظهار نظرهايي درج مي كنند كه مبالغه آميز و قطعا به ضرر نظام و مردم است.
دكتر كوچك زاده در توصيه اي كه به مسئولان دارد، اضافه مي كند: متاسفانه برخي مسئولان كه البته خودم را هم به عنوان فردي كه مسئوليتي دارد مستثني نمي كنم، گاهي در شرايط بحران و در اثر فشارها دست به كاري مي زنند يا صحبت هايي ممكن است داشته باشند كه دشمن را شاد و مردم را آزرده كند. در صورتي كه مردم انتظارشان اين نيست و بايد مطابق فرمايش رهبري كه حق است، نبايد كاري انجام دهيم كه احساسات مردم تحريك و باعث ناامني شود.
وي در توصيه اي كه به اصحاب جرايد و رسانه ها دارد، مي گويد: فقط مسئولان را عامل
نمي دانم بلكه رسانه ها هم دخيل هستند. بايد با رسانه هايي كه به اين بداخلاقي ها دامن
مي زنند به شدت برخورد شود و مسئولان هم بدانند طرح دعوا از ناحيه آن ها موجب دلزدگي مردم مي شود نه علاقه مندي. بنابراين طوري رفتار كنند كه مورد محبت مردم قرار بگيرند.
احترام به افراد شرط اخلاق رسانه اي
بيژن مقدم كارشناس مسائل رسانه و مدير مسئول روزنامه جام جم در همين رابطه احترام به حقوق و حيثت افراد در فضاي رسانه اي را اصل مهم رسالت مطبوعاتي و رسانه اي
مي داند .
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان يادآور مي شود: زندگي ما در همه ابعاد آن بايد بر سه محور اخلاق، دين و قانون سامان پيدا كند و سايه اين سه محور در همه
عرصه هاي زندگي بايد بتواند خودش را نشان دهد. به همين دليل حرمت افراد چه در عرصه فردي چه در عرصه اجتماعي بايد با توجه به اين سه محور رعايت شود .
وي به فضاي سايبر و اينترنت كه فضايي متفاوت است هم اشاره دارد و مي گويد: در فضاي سايبري كه دوران رشد را مي گذراند و هنوز هم به بلوغ نرسيده است اين مسائل بيشتر ديده مي شود و اشكال كار اين جاست كه در اين فضا هر فردي مي تواند يك رسانه باشد و پيام توليد و توزيع كند .
اين كارشناس مسائل رسانه اضافه مي كند : اشكال اصلي اين است كه برخي در فضاي سايبر فكر مي كنند مي توان هر كاري را انجام داد بدون اينكه مسئوليت آن را بپذيرند و عواقب آن را بدانند. اين سوالات پرسيده نمي شود و به همين دليل اين مسائل مطرح مي شود كه اين به دليل ضعف آموزش هاي حقوقي و اخلاقي و حتي حرفه اي است .
اما داوودي كارشناس ديگر مسائل رسانه در باره برخي بد اخلاقي هاي رسانه اي اتفاق افتاده معتقد است كه از دو منظر مي توان به اين موضوع نگاه كرد . وي در تشريح اين دو بعد مي گويد: منظر اول فرواني موضوع است كه اتفاق افتاده و منظر دوم اقبال افكار عمومي و مخاطبان و مردم نسبت به اين اقدامات است. اگر عادلانه قضاوت كنيم نوع بد اخلاقي كه رسانه ها در مسائل اقتصادي سياسي در شرايط امروز جامعه دچار مي شوند فراواني بسيار كمي دارند .
وي اضافه مي كند: اين به عنوان يك تهديد تلقي نمي شود و تنها يك مشكل است كه خارج از قوانين و قواعد اخلاقي اطلاع رساني در جامعه رسانه اي تعدادي از سايت ها به اين اقدام مبادرت مي كنند كه براي ادامه و بقاي خبري خود و مورد استناد قرار گرفتن به روش هاي غير عرف رو
مي آورند . داوودي نكته دوم را ميزان اقبال مخاطب عنوان مي كند كه شايد در وهله اول با نوعي واكنش هيجاني نسبت به اين
بداخلاقي ها مواجه شوند اما اين استمرار ندارد و مخاطب استنادي به اين جريان سازي ها ندارد .
گزارش روز
 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14