حسن آقايي
صبحگاه است و مادر در آشپزخانه شعله گاز پخت و پز غذا را خاموش
کرده و مشغول گفت‌وگو با تلفن است. عقربه‌هاي ساعت ديواري هم جهش‌هاي ثانيه‌اي رابه
دقايق مي‌پيوندد. صداي مادر گاه بلند و آميخته به خنده است: -«... خب، پس ميهماني
خوبي داشتي، کي‌ها بودن؟... پس جمعتون جمع بوده. راستي توران از سفر اومد؟...
سوغاتي‌ها چيه؟... همگي خوبيم خدا را شکر. مي‌خندد: با اين مخارج درمان کي حال مريض
شدن داره. قراره عصر با مهرانه بريم کفش بخريم، مي‌شناسي که خيلي مشکل‌پسنده... آره
راست مي‌گي صد تا مغازه را بايد زير پا گذاشت و گشت... ناگهان صداي شيون بچه‌اي از
راهرو به گوش مي‌رسد. با دستپاچگي تلفن را قطع مي‌کند. سراسيمه در اتاق دختر حدود
4ساله‌اش را باز مي‌کند. صداي گريه و ناله بيرون است. ترسان و نگران و با شتاب از
اتاق بيرون مي‌رود... جيغ مادر هم در راهرو مي‌پيچد. واي! چي شدي؟!... خانم همسايه
پايين وحشت‌زده به کمک مي‌آيد: چي شده؟... طفل از ناحيه گوشه پيشاني و مچ پا صدمه
ديده. مادر بچه را بغل مي‌گيرد و مي‌برد توي اتاق. همسايه به اورژانس زنگ
مي‌زند...- دخترک خواب‌آلود عروسک به بغل از اتاقش بيرون آمده، منگ است. در ورود و
خروج اتاق را پدر هنگام رفتن قفل نکرده. بچه دستگيره را مي‌چرخاند بي‌اراده به طرف
پله‌هاي پنج پله رفته و سقوط کرده است...!
خانه نخستين محل بروز آسيب‌هاي
گوناگون براي اطفال است.
کودکان زير يک تا دو سه‌سالگي حتي در مرز نوجواني به
دليل غفلت‌هاي مادر و پدر، به دام حوادث گوناگون مي‌افتند نظير برق گرفتگي، بلعيدن
پول سکه، افتادن از تختخواب، پنجره اتاق، پلکان، روروک، صندلي اتومبيل، غرق شدن در
آب وان حمام خانه و استخر، خوردن دارو و... پزشکان متخصص ضمن تأکيد بر مراقبت هرچه
بيشتر و جدي‌تر والدين نسبت به تندرستي کودکان، راهکارهاي ايمني نيز ارائه مي‌دهند.
در گزارش امروز و فرداي کيهان به آسيب‌هايي که کودکان را تهديد مي‌کند و راهکارهاي
مراقبت از آنان توسط والدين مي‌پردازيم.
تجربه‌هايي که بايد مجال
به غفلت
ندهند
يک موقع در حرف زدن مشکل دارد. همين فرزند زماني که سنش ده ماهه بود کنار
مبل کوتاه نشسته بود و مي‌خواست بلند شود به سيني چاي داغ روي مبل مي‌خورد. استکان
چاي روي قسمتي از بدنش مي‌ريزد. هنوز جاي سوختگي مانده است. اين شهروند ادامه
مي‌دهد: يک روز رفته بودم مهماني. بچه‌ها پيش مادرم بودند. موقعي که به خانه
برگشتم، همين بچه‌ام دور از چشم مادربزرگ دو تا قرص مسکن خورده بعد بي‌حال شده بود.
همسايه‌ها به کمک مادرم به اورژانس اطلاع دادند. آنجا معلوم شد که بچه دارو بلعيده
بود. خدا را شکر مشکل حادي برايش پيش نيامد.
اين مادر در ادامه با بيان اين که
نمي‌شود از بچه‌ها غافل شد، تعريف ديگري دارد و مي‌گويد: «يک اتو قديمي خراب داشتم
که پس از کشيدن اتو داغ روي لباس از آن اتوي سنگين و سرد براي صاف شدن سطح لباس
استفاده مي‌کردم. يک روز مشغول کار بودم پسرم آن اتو خراب را مي‌برد دوشاخه‌اش را
داخل پريز مي‌زند. ناگهاني صداي جيغ او را شنيدم و ديدن جرقه‌هاي برق در اطراف و
قطع برق. الحمدالله بچه‌ام صدمه‌اي نديد. ازبازيگوشي بچه‌ها يک آن نبايد غافل شد.»
حدود يک ساعتي مانده به نيمروز آفتابي، سروصدا و شوق بازي عده‌اي کودک سکوت سبز و
آرامش‌بخش يک پارک بزرگ قديمي شهرمان را مواج کرده است. بچه‌هاي بي‌خيال از زمان و
چم و خم‌هاي زندگي از سر و کول وسايل بازي بالا و پايين مي‌روند و شادماني‌شان تبسم
نگاه مادران، رهگذران و نيمکت‌نشين‌ها مي‌شود.
سه بچه 4تا 5ساله دارد. هر سه‌شان
دور از چشم و گاه حضور مادر در محيط خانه حوادث مختلف آفريده‌اند. حالا او مي‌گويد
به دليل بازيگوشي‌هاي فرزندانش ديگر هيچ جا بيرون از خانه، نمي‌رود.
شعباني خياط
خانگي است. او در پاسخ به اين پرسش: نقش والدين خاصه مادران در مراقبت سلامت
بچه‌هاشان چيست؟ مي‌گويد: «چي بگم. نمي‌دونم...» اما بعد مي‌گويد: «بچه‌ها آرام و
قرار ندارند. يکي از بچه‌هايم توي اتاق مي‌دويد. نزديک تلويزيون زمين خورد. چانه‌اش
به لبه پايه تلويزيون خورد و صدمه ديد. به بيمارستان بردم و محل آسيب ديده سه تا
بخيه خورد.»
خطر؛ خلأ مراقبت
«بچه در سن يکسالگي مثل نوار خام است. از چيزي
شناخت ندارد. خوب، بد، خطر، آب، آتش و... را نمي‌شناسد. پس بايد گفت حادثه‌سازي
بچه‌ها از بي‌توجهي والدين است.»
اين نظر «عليزاده» متأهل و شغل آزاد است. اما
او درعين حال مي‌افزايد در شرايطي که مادر مشغول پخت غذا، نظافت خانه و يا خياطي
است، فکر مي‌کنم کساني که بچه دارند بهتراست قبل از انجام کارهاي روزمره بچه‌شان را
بخوابانند و اگر کودک نمي‌خوابد بيدار است، فقط از آن مراقبت کنند.» او صحبتش را با
اين نظر ديگر ادامه مي‌دهد: «بچه‌اي که زياد شلوغ و خرابکاري و خطرسازي مي‌کند، اين
جور بودنش به رفتار والدينش برمي‌گردد و الگويش مي‌شود. موضوع ديگر به نظرم اين
است: بردن بچه به جايي، مثلا مجلس ميهماني بزرگترها چندان جايز و مناسب نيست چون در
اين قبيل جاها ممکن است بزرگسالان رفتار و حرف‌هايي داشته باشند و بگويند که براي
شنيدن و ديدن رفتارها مناسب کودک نباشد. کلا نظرم درباره خطرات بچه‌ها اين است که
پدر و مادر الگوي خوب براي آنان باشند. فرزند خوب، دانا و با تربيت و نحوه
مراقبت‌شان نسبت به او بستگي به رفتار خوب والدين دارد.»
حوادث؛ نوزاد تا
نوجواني
«عبدالعلي خوارزمي» متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکي مشهد
پيرامون تندرستي کودکان در کمين حوادث است ضمن بيان چند نوعي آسيب هر آنچه سلامت
اطفال را تهديد مي‌کند، توصيه‌هايي براي پدر و مادر در جهت مصونيت خردسالان‌شان
دارد از جمله اين که نوزاد تا دوره نوجواني حوادثي گريبانگيرشان مي‌شود که اگر
والدين از آن‌ها آگاهي داشته باشند مي‌توانند از اين قبيل پيشامد جلوگيري کنند که
فرآيند آن، کاستن آمار مرگ و مير کودکان است.
وي در همين ارتباط به نقل از
«فارس»، با اين اشاره که معمولا زايمان‌ها در بيمارستان انجام مي‌شود و براي آوردن
نوزاد به منزل بايد از وسيله نقليه استفاده کرد، مي‌افزايد: «محل قرار گرفتن صحيح
نوزاد در اتومبيل در صندلي عقب است چرا که شيرخوار تا يکسالگي بايد با صندلي مخصوص
کودک و رو به عقب در صندلي عقب قرار گيرد تا اگر اتومبيل توقف ناگهاني کرد گردن و
سر کودک که انعطاف زيادي دارد دچار چرخش و حادثه نشود. باور برخي خانواده‌ها مبني
بر وجود کيسه هوا و ايمن بودن کودک در صندلي جلو، غلط است.
وي ادامه مي‌دهد:
«کيسه هوا مي‌تواند باعث خفگي کودک شود. پس مي‌بايست کودکان تا سن 13-12 سالگي در
صندلي عقب خودرو بنشينند.»
اتاق خواب مناسب کودک مانع حوادث
خوارزمي ادامه
گفتار خود را به يک مبحث ديگر آسيب‌پذيري کودکان معطوف مي‌کند و با اين بيان که ما
با آمار حوادث در منزل مواجه‌ايم، مثال مي‌زند و آن که اتاق خواب کودک و تهيه تخت
مناسب نوزاد مسئله‌اي است که مي‌تواند جلوي خيلي از حوادث را بگيرد، مي‌افزايد:
«معمولا تختخواب نوزادان داراي نرده‌هايي است که فاصله‌هاي آن نبايد از 6 سانتيمتر
بيشتر باشد. در ضمن تشک تخت بايد اندازه تخت باشد و کناره تخت با تشک بيشتر از 2
انگشت فاصله داشته باشد. هم‌چنين حتما پايه اصلي چهارپايه تخت يا مسطح باشديا اين
که حداکثر 2 سانتيمتر بيشتر از لبه نرده‌هاي تخت بالاتر نباشد. همين طور روي تخت
نوزاد نبايد بالش و پتوي نرم يا اسباب‌بازي گذاشت.»
«خوارزمي» در خصوص همين مبحث
از والدين خواست وقتي قد شيرخوار رشد کرد و توانست روي پاهايش بايستد، نبايد ارتفاع
نرده‌هاي تختخواب او از دوسوم قدشيرخوار کمتر باشد چرا که کودک مي‌تواند آن بالش يا
پتو يا اسباب‌بازي را به کنار نرده تخت بگذارد و از آن نرده کوتاه به بيرون بپرد و
حادثه‌اي ايجاد کند.»
زماني که آويز سرگرمي خفگي مي‌آورد
ادامه بيان اين
متخصص کودکان، چنين است: «معمولا خانواده‌ها از آويز براي ايجاد صدا و سرگرمي در
تخت کودک استفاده مي‌کنند که آن تا 5-4 ماهگي مسئله‌اي نيست اما بعد از آن، بايد
آويز برداشته شود چرا که ديده شده کودکان توسط آن حلق آويز شده و دچار خفگي
مي‌شوند.»
«دکتر علي شمس‌نورايي» محقق تغذيه و پژوهشگر مرکز تروما دانشگاه علوم
پزشکي بقيه‌الله - با دوگانه دانستن خطر و آسيب‌هاي خردسالان که عمدتا ناشي از غفلت
والدين بوده است، سايه روشن‌هاي کمينگاه و برآيندهاي حوادث را مي‌نمايد و با تاکيد
بر حساس و کنجکاو بودن کودکان، پدران و مادران را نسبت به کردار در محيط خانه و به
عنوان نمونه خوردن دارو مقابل چشمان بچه و آنچه ديگر که وسيله‌اي براي بروز وقايع
ناخوشايند توسط طفل صورت مي‌گيرد، توجه داده. او نيز توصيه و راهکارهايي درجهت
پيشگيري و جلوگيري از رويدادهاي تلخ و زيانبار ارائه مي‌دهد. اين پزشک هم‌چنين علل
آسيب‌هاي مغزي، بيماري‌هاي عروقي قلبي و... در اثر زمان طولاني ديدن تلويزيون و
کارکرد با کامپيوتر و بازي‌هاي ديجيتالي و نيز مصرف فست‌فود را تشريح مي‌کند.
سايه‌روشن‌هاي خطرات آشکار و پنهان
دکتر شمس‌نورايي اظهار مي‌کند: «يک سري خطرات
آشکار و يک سري خطرات پنهان ممکن است مورد توجه زياد افراد خانواده‌ها قرار نگيرد.
ولي از نظر پزشکي بسيار بااهميت و حياتي است. درباره خطرات آشکار تاکنون خيلي صحبت
شده است. به عنوان نمونه، گفته شده بچه‌ها به وسايل برقي دست نزنند، مراقب دست بچه
در چرخ گوشت باشيم، او نزديک سماور و آبجوش نباشد و يا در پرتگاه قرار نگيرند. اين
موارديک گروه عمده خطرات آشکار و روزمره است. از طرف ديگر بحث مسموميت‌هاي خيلي
شايع به عنوان مهم‌ترين عوامل خطرساز کودکان 6-1 سال سن مي‌باشند که آن به دليل
غفلت پدر و مادر است. مثلا داروخوردن آنان در برابر ديدگان کودکان است.
... غافل
از کنجکاوي کودکان
«علي شمس نورايي» در ادامه از فراموشکاري والدين و کنجکاوي
کودکان در محيط خانواده چنين مي‌گويد: «در بحث موضوع مذکور يک نکته مهم در
روان‌شناسي داريم مبني بر اين که جلوي بچه‌ها از خوردن دارو پرهيز کنيم چون بچه‌ها
زير 6 سالگي کنجکاو مي‌باشند. در اين زمينه فرضا يک نفر از اعضاي خانواده نياز به
مصرف دارو دارد و بدون اعتنا به آن که فرزند خردسالش شاهد خوردن دارو مي‌باشد
دارويش را مي‌خورد. بچه که اين صحنه را ديده است حتما تلاش مي‌کند آن دارو را
امتحان کند، پس ممکن است در غياب پدر و مادر، جنبه کنجکاوي که آن دارو چه است بر او
غلبه کرده آن را بخورد. لذا اين نکته در بحث مسموميت‌هاي دارويي، خيلي مهم است.»
او اظهار مي‌دارد در مبحث اقلام بهداشتي نيز مسموميت‌هايي است: به عنوان مثال،
خميردندان که حامل فلورايد و يکي از آن اقلام است بچه مي‌بيند که والدينش از آن
استفاده مي‌کنند. او دور از چشم والدين و به لحاظ کنجکاوي امکان دارد خميردندان را
بخورد. در صورت بلعيدن، خميردندان حامل فلورايد، کودک دچار مشکلات استخواني،
لکه‌دار شدن دندان‌ها و ايجاد مسموميت حاد مي‌شود.»
شربت شرنگ
اين محقق تغذيه
ادامه گفتارش مصرف بي‌قاعده يک نوع شربت است. او مي‌گويد: «ممکن است افرادي بدون
نسخه پزشک شربت‌هاي سرفه را از داروخانه‌اي تهيه کنند از جمله شربت سرفه براي
کودکان زير دو سال که مي‌تواند خطرناک باشد. درحالي که مادران بايد داروي بدون
دستور پزشک براي کودک خود تهيه و مصرف نکنند که بيماري طفل بدتر مي‌شود. همان طور
که اشاره شد، مصرف بي‌رويه شربت سرفه بدون نظر پزشک، مي‌تواند خطر تشنج، افزايش
ضربان قلب و حتي گاه مرگ و مير داشته باشد.»
گفته او در ارتباط با موضوع عوامل
مسموميت اطفال حاکي از آن است که مواد شيميايي و شوينده‌ها نيز در دسترس بچه‌ها
نباشد چون همان‌گونه که پيشتر مطرح شد کودکان به خاطر ارضاء کنجکاوي خود، احتمال
دارد پنهان از چشم و حضور مادر، آن مواد شيميايي را بخورند.»
افراط کاربردي
کامپيوتري آسيب‌هاي مغزي
«علي شمس‌نورايي» پژوهشگر مرکز تروما دانشگاه علوم
پزشکي بقيه‌الله ادامه بيان خود را پيرامون خطرات و آسيب‌هاي کودکان معطوف زيانهاي
افراط در تماشاي تلويزيون، کامپيوتر و بازي و سرگرمي‌هاي ديجيتالي مي داند و
مي‌گويد: «مشاهده زياد تلويزيون، کامپيوتر و وسايل بازي ديجيتالي مثل (پي.اس.تري)
عوارض سمعي و بصري، تأثير در سلول‌هاي مغزي و احتمال افزايش ديسک، بيماري تشنج،
کاهش تمرکز و يادگيري آموزشي در کودکان مي‌گذارد.»
اين غذا؛ سمي تدريجي است
وي هم‌چنين به عنوان يک محقق تغذيه، اظهار مي‌دارد: «تحقيقات نشان داده است که
مصرف فست‌فود در بچه‌هاي خردسال و سنين نوجواني به شدت احتمال بيماري عروق قلبي و
مغزي را افزايش مي‌دهد. در حالي که پدر و مادر فکر مي‌کنند غذا به بچه‌هاشان
مي‌دهند در صورتي که يک سم تدريجي وارد بدن بچه‌ها مي‌شود.» به گفته وي اين نوع
غذاها نيز جزو خطرات پنهان مي‌باشد. او در ارتباط با همين موضوع تاکيد بر اين دارد
که رسانه‌هاي جمعي به طور جدي با آگاهي دادن و فرهنگ‌سازي بيشتر مردمي چنان
تأثيرگذاري صورت گيرد که مصرف فست‌فود در جامعه نيز افزايش پيدا نکند.
گزارش روز
|
