اوقات فراغت زماني براي آموزش و يادگيري

مريم لشيني
والدين به دليل سابقه تاريخي و عدم برنامه‌ريزي درست، اوقات فراغت را با تعطيلات و مسافرت اشتباه گرفته‌اند و زماني که دانش‌آموزان در تعطيلات تابستان با سردرگمي مواجه مي‌شوند سراسيمه به يکي از کلاس‌هاي زبان يا ورزش مراجعه مي‌نمايند، بدون آن که خواست فرزندانشان را در نظر بگيرند.زيرا زماني که فرد براساس خواسته‌ها و تمايلات خويش گام برمي‌دارد مي‌تواند توانايي‌هايش را در جامعه به اجرا درآورد، درنهايت از نظر رواني به تعادل و رشد مي‌رسد.با توجه به اينکه شعار اوقات فراغت امسال؛ هر دانش‌آموز يک مهارت است. زماني که به برخي مدارس استان تهران مراجعه کردم برگه‌اي را در دست دانش‌آموزان و والدين مشاهده کردم که جالب بود. به طور مثال کليه فعاليت‌هاي قرآني، هنري و علمي در دفتر مدرسه برگزار مي‌شود. والدين براي شرکت در فعاليت‌هاي تابستاني مدارس مي‌بايست براي استفاده مطلوب فرزندانشان از اوقات فراغت هزينه بپردازند.
محمد ابراهيم محمدي، مديرکل فرهنگي و پرورشي وزارت آموزش و پرورش مدتي پيش اعلام کرد: تمامي دانش‌آموزان حتي دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار از جمله عشاير و روستايي از برنامه‌هاي اوقات فراغت تابستاني برخوردار مي‌شوند.وي اضافه کرد: تابستان امسال هر دانش‌آموز شرکت‌کننده در اين برنامه‌ها، يک مهارت را کسب مي‌کند.
دکتر کمر زرين، روان‌شناس باليني در گفت‌وگو با کيهان در اين رابطه مي‌گويد؛ والدين در اکثر اوقات معناي دقيقي از اوقات فراغت را به فرزندانشان ياد نمي‌دهند. نکته قابل توجه آن است که مي‌بايست هميشه فعاليت‌هاي رسمي که والدين براي فرزندان خود تکليف مي‌کنند را از اوقات فراغت تفکيک کنيم.
کمر زرين در ادامه اظهار مي‌دارد: از آنجا که مراکز فني و حرفه‌اي استان‌ها و شهرستان‌ها براي اوقات فراغت دانش‌آموزان برنامه‌ريزي کرده‌اند، درنهايت اين قشر فراغت خود را با يادگيري حرفه‌هاي مختلف سپري مي‌کنند نه اينکه با اجبار والدين در يکي از کلاس‌هاي نقاشي، زبان و ورزش ثبت‌نام شوند بلکه با تمايل دروني و خواسته‌هاي خود در طول تابستان حرفه و فني را بياموزند.
اوقات فراغت از ديدگاه جامعه‌شناسان و روان‌شناسان
اوقات فراغت براي همه انسان‌ها يک ضرورت است اوقات فراغت براي اين نيست که استراحت کنيم بلکه براي «لذت بردن است» و قرار است که ما از اين لذت بردن به نتيجه‌اي برسيم.
کمر زرين، روان‌شناس باليني معتقد است؛ ميل فرد براي پر کردن اوقات فراغتش بدون کسب امتياز و مدرک و غيره با برآورده کردن نيازهاي روحي و معنوي توأم است. به عبارت ديگر در کشورهاي پيشرفته اين زمان با اجبار همراه نيست بلکه به عنوان مثال کليه اقشار جامعه در رده‌هاي سني مختلف مانند کودک، نوجوان و جوان با اجراي فعاليت‌هاي انسان‌دوستانه اين اوقات را طي مي‌کنند.
وي اوقات فراغت را از دو جنبه رسمي و غيررسمي مورد بررسي قرار مي‌دهد و بيان مي‌کند: اوقات فراغت رسمي به دو جنبه مثبت و منفي تعريف شده که نوع رسمي آن شامل افرادي است که با ميل و رغبت شخصي خويش براي جامعه و خودشان فعاليت‌هاي مفيد موثري را انجام مي‌دهند.
اوقات فراغت غيررسمي نيز سپري کردن اوقاتي است که توسط دولت، جامعه و والدين برنامه‌ريزي مي‌شود. لازم به ذکر است اين نوع از اوقات در کشور به وفور مشاهده مي‌شود.
بنابراين نوجوانان و جوانان فعاليت‌هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، هنري را براساس ميل و خواسته دروني خويش به طور آزادانه و به صورت غيررسمي را سپري مي‌کنند. همچنين اوقات فراغت رسمي مثبت عبارت است از آموزش‌هايي که در مراکز فني و حرفه‌اي و مدارس به دانش‌آموزان ياد مي‌دهند.
اوقات فراغت رسمي منفي نيز آن است که خانواده‌ها به صورت رسمي در جامعه از فرزندان خويش مي‌خواهند که به ناهنجاري‌هاي اجتماعي بپردازند. مانند گدايي، تکدي‌گري، کاردر سنين پايين در مزارع و کارخانه‌ها.
آسيب‌هاي اجتماعي و محيطي
اوقات فراغت نامناسب
در اوقات فراغت رسمي منفي، خانواده‌ها از کودکان، نوجوانان و جوانان مي‌خواهند فعاليت‌هايي را برخلاف قانون و عرف جامعه با اجبار انجام دهند. اما در اوقات فراغت رسمي و فردي دانش‌آموزان با ميل و رغبت خويش به فعاليت‌هاي مفيدي مانند ورزش، حضور در کلاس‌هاي قرآني، هنري و علمي بدون دريافت دستمزد مي‌پردازند.
اين روان‌شناس باليني در ادامه اوقات فراغت غيررسمي منفي را اين گونه تعريف مي‌کند و مي‌گويد: اوقات فراغت غيررسمي منفي توسط افراد منفي جامعه بدون نظارت والدين انجام مي‌شود که افراد به ناهنجاري اجتماعي مانند خريد و فروش مواد مخدر و يا انجام کارهايي برخلاف اصول و قواعد قانوني حاکم بر جامعه با گروه همسالان و همرازان خويش روي مي‌آورند و يا به صورت تفريحي مردم‌آزاري مي‌کنند. مثلا رانندگي با سرعت غيرمجاز با همسالان در خيابان‌ها سبب افزايش تصادفات در تابستان مي‌شوند. افرادي که به کلاس‌هاي اجباري از طريق والدين ترغيب مي‌شوند دچار بيمارهاي رواني و روحي شامل: خستگي، اضطراب تحصيلي، بي‌علاقگي به ادامه آن و از نظر جسمي هم عدم شادابي و سلامت جسمي مثل کاهش قدرت حافظه و يادگيري مي‌شوند و همچنين گروه ديگر نيز به علت آزادي فردي خانوادگي دچار مشکلات اجتماعي و رفتارهاي مخرب در جامعه مي‌شوند. پس گروه اول به خودشان و دومي به جامعه ضرر مي‌رسانند. مانند تخريب محيط زيست، تصادفات و مرگ و مير و مصرف مواد مخدر در برخي مواقع نيز نوع پوشش آن ها مغاير با اصول حاکم بر جامعه است.
کاشاني، جامعه‌شناس در اين رابطه ادامه مي‌دهد: اگر والدين اقدام به ثبت نام فرزندانشان در پايگاه و اردوهاي تابستاني کنند بايد نظارت بيشتري را بر اين قشر داشته باشند. چون برخي از گروه‌هاي همسالان بيشترين بدآموزي‌ها و انحرافات اجتماعي را از همرازان خود ياد مي‌گيرند. پس همان گونه که گذران مفيد اوقات فراغت مي‌تواند باعث ارتقاء و پيشرفت جامعه شود همان گونه هم در بطن جامعه انواع گروه‌ها و بخش‌هاي منفي نيز براي گذران فراغت وجود دارد مثلا جمعي از دانش‌آموزان مي‌توانند به بهانه بازي در گروه همسالان به انواع آزارهاي اجتماعي در جامعه بپردازند.
اين روان‌شناس باليني در ادامه بيان مي‌کند: دانش‌آموزان در تابستان رفتارهاي اجتماعي را مانند مصرف سيگار و قليان را انجام مي‌دهند و يا براي پر کردن اوقات فراغت غيررسمي منفي‌شان به رابطه‌هاي پرخطر که برخلاف عرف جامعه است مبادرت مي‌ورزند که تبعات جبران‌ناپذيري براي خود و نظام اجتماعي ايجاد مي‌کنند.
مجيد کاشاني ادامه مي‌دهد: از آنجا که اوقات فراغت داراي تعريف و ابعاد مختلفي است روش‌ها و ابزاري دارد که نيازمند هزينه زيرساخت‌ها و ساخت‌هايي است که مجموع اين عوامل سبب مي‌شود افراد يکي از انواع اوقات فراغت را داشته باشد. بنابراين افراد مي‌بايست ياد بگيرند چگونه و به چه منظور، مقصود و يا هدفي اوقات فراغتشان را سپري کنند. البته اين اوقات هم مي‌تواند سبب تخليه هيجاني و روحي باشد و نيز باعث آموزش گرفتن، ارتقاي سطح دانش و آگاهي، مهارت‌هاي فردي و يا تغيير موقعيت اجتماعي شود که با اين اوصاف اين زمان‌ها هم مي‌تواند مبتني بر يادگيري و آموزش و يادهي باشد. گفتني است؛ نهاد امروزه اوقات فراغت توسط خانواده‌ها هدايت و به سازمان‌ها و نهادهاي مختلف سپرده شده است. بنابراين با برنامه‌ريزي اوقات فراغت تحت نظر اوليا و مربيان مي‌بايست از عوارض سوءرفتارها در جامعه کاسته شود.
اين جامعه‌شناس اضافه مي‌کند: همان گونه که افراد براي کسب آگاهي و دانش به مدارس و آموزشگاه‌هاي رسمي مراجعه مي‌کنند تا مدارج عالي را طي کنند در هر صورت هم بسياري از کارکردهاي خانواده با توجه به امکانات جامعه به بيرون از منزل محول شده و اين نهاد اجتماعي نيز شرايطي را براي گذران اين زمان‌ها براي مردم فراهم کرده مانند پارک‌هاي بازي، مؤسسات اداري که در اطراف و اکناف تاسيس شده و نهادهايي که براساس سلايق و قشربندي‌هاي مختلف اجتماعي براي کليه سنين در نظر گرفته شده است.
از آنجا که اوقات فراغت شرايط و اصولي دارد مي‌بايست اين اصول را خانواده‌ها رعايت کنند.
کمر زرين، روان‌شناس باليني در اين باره اشاره مي‌کند: با توجه به پنج هزار پرونده‌اي که درخصوص اوقات فراغت مورد مطالعه قرار دادم بيشترين آمار ضرب و شتم، باج‌گيري، دزدي، احتکار کالاهاي تاريخ گذشته و تقلبي، مصرف موادمخدر، خودکشي و تصادفات در زمان‌هاي فراغت صورت گرفته است.
در هر کشوري مطابق شرايط جوي، آداب و رسوم‌هايي که در جامعه وجود دارد آموزش و پرورش شکل گرفته است. اما زمان و ميزان تحصيل در کشورهاي مختلف متفاوت است و کارکردهاي نظام آموزشي به مرور زمان تغيير يافته است. به گونه‌اي که همه دولت‌ها به شکل‌هاي مختلف شعار هدف غني‌سازي اوقات فراغت را اجرايي و برنامه‌هاي متنوعي را برگزار مي کنند. به اين نکته مي‌بايست توجه کرد که اوقات فراغت براي زمان خاصي نيست بلکه ممکن است در تمام طول سال زماني خالي وجود داشته باشد که جزء اين اوقات محسوب شود.کاشاني، جامعه‌شناس بيان مي‌کند: البته پيوستگي زمان‌هاي اوقات فراغت سبب مي‌شود که هميشه اوقات را به طور مناسب تشريح کنيم و پايگاه‌هايي در محل مدرسه براي دانش‌آموزان برگزار کنيم که سبب تنوع و ترغيب اين قشر به محيط به اين فعاليت‌ها شود. البته دگرگوني يا تغيير و جابه‌جايي دانش‌آموزان در مدارس همجوار مي‌تواند به عنوان يک طرح مطرح شود. گفتني است که دانش‌آموزان مايل هستند در مکاني غير از مدرسه فعاليت‌هاي هنري، ورزشي و خدماتي را اجرا کنند. چون اين تغييرات مکاني سبب تغيير در نوع باور ذهني مثبت اين قشر مي‌شود. لازم به ذکر است که احتياج به پيش‌بيني راهکارهاي اوقات فراعت نيست بلکه با برگزاري کلاس‌هاي ورزشي، اردوهاي علمي دردشت، کوه و درياچه دانش‌آموزان با ميل و رغبت خويش در اين کلاس‌ها شرکت مي‌کنند.
محمدي، مديرکل فرهنگي و پرورشي وزارت آموزش و پرورش در اين باره مي‌گويد: برنامه اوقات فراغت دانش‌آموزي با طراحي بيش از يکصد برنامه در قالب مهارت‌هاي شناختي، توليدي، خدماتي، فني، هنري و ادبي به اداره کل آموزش و پرورش استان‌هاي کشور ابلاغ شد.
کاشاني، جامعه‌شناس در ادامه اضافه مي‌کند: پس زماني که براساس خواسته‌ها و هيجانات روحي و بلوغي گام برداريم با تشويق دانش‌آموزان به پايگاه‌ها در کلاس‌ها و مدارس حرفه‌آموزي را به اين قشر ياد مي‌دهيم. همچنين برگزاري پايگاه‌هاي تابستانه سال گذشته در مدارس و مساجد مفيد بود. چون دانش‌آموزان را از عوارض سوءاخلاقي و انواع انحرافات اخلاقي و اجتماعي دور مي‌کرد.
از آنجا که دانش‌آموزان در مناطق محروم با امکانات کم هم مي‌توانند از اوقات فراغتشان به نحو احسن استفاده کنند پس ايجاد فعاليت‌هاي کشت و زرع سبب افزايش سطح مهارت‌هاي فردي در اين قشر شده است. چون در آينده هم مي‌توانند از فرصت‌هاي شغلي و خدماتي که برايشان ايجاد شده سبب ارتقاي سطح جامعه شوند.
کمر زرين، روان‌شناس باليني اضافه مي‌کند: اوقات فراغت ‌بايد براي تمامي اقشار جامعه اجرا شود چون برخي از والدين فرزندانشان را براي تامين معاش زندگي در فصل تابستان به کار مشغول مي‌کنند. گذراندن مفيد اوقات فراغت از استرس، افسردگي اين قشر مي‌کاهد و سبب افزايش خلاقيت و فعاليت‌هاي اجتماعي، فرهنگي، هنري و اقتصادي جامعه مي‌شود. همچنين زمان اوقات فراغت نبايد زياد يا کم شود چون در هر دو مورد سبب ايجاد اثرات مضر بر جامعه و خود فرد است.
محمدي، مديرکل فرهنگي و پرورشي وزارت آموزش و پرورش در اين رابطه مي‌گويد: در زمينه اوقات فراغت دانش‌آموزان ظرفيت‌هاي پنهاني وجود دارد که به خوبي شناسانده نشده است. البته همه دانش‌آموزان حتي دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار از جمله عشاير و روستايي از برنامه‌هاي اوقات فراغت تابستاني برخوردار مي‌شوند.
مجيد کاشاني در ادامه تشريح مي‌کند: فراغت و گذراندن آن به معني نبود فعاليت‌هاي مفيد و سازنده نيست. به طور مثال برگزاري جشنواره‌هاي پرندگان با تزيينات بسيار مانند مرغ و خروس و برخي از احشام مانند بز و گوسفند جاذبه‌هاي توريستي براي شهرنشينان ايجاد مي‌کند که سبب ترغيب آموزش‌هاي دانش‌آموزان روستايي و عشاير مي‌شود. همچنين افزايش سطح مهارت‌هاي دامپروري و کشاورزي در اين قشر سبب بالا بردن سطح تخصص‌ها، دانش و آگاهي همراه با تفريح مي‌شود. به طور مثال زماني که اين قشر به طور آزادانه و آزمايشي به کشت و زرع مي‌پردازند و والدين دانش‌آموزان را ترغيب مي‌کنندکه اين سبب ارتقاي سطح تخصصي و همراه با يادگيري مهارت‌هاي زندگي مي‌شود.
اين جامعه‌شناس بيان مي‌کند: برگزاري جشنواره‌هاي روستايي و صنايع دستي در روستاها و عشاير باعث ايجاد زمينه‌هاي بسيار مناسب و مساعد در پرورش استعدادهاي پنهان و علاقه‌مندي دانش‌آموزان روستايي و عشايري مي‌شود. خوشبختانه سازمان‌هاي متولي هم در جامعه ما زياد هستند مانند سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران، فني و حرفه‌اي که در غني‌سازي اوقات فراغت در فصول فراغت موثر هستند.همچنين مي‌توانيم با اعزام کارشناسان به روستاها و شناسايي استعدادهاي بالقوه فعاليت‌هاي مفيد اجتماعي، فرهنگي و هنري در اين مناطق را ارزيابي کنيم تا با هدايت و سرمايه‌گذاري کلان و ارائه نظرات کارشناسي به روستائيان در غني‌سازي اوقات فراغت مفيد باشيم.
تفاوت گذران فراغت در جهان
اوقات فراغت در کشورهاي مختلف متفاوت است به گونه‌اي که با توجه به فرهنگ ملل مختلف ميزان بهره‌مندي از اين اوقات تمايز ويژه‌اي دارد. چون درخصوص اداره و نوع مديريت و سنت‌هايي که در اين جوامع وجود دارد گذران اوقات فراغت هم متفاوت است.
کاشاني، جامعه‌شناس اشاره مي‌کند: به عبارتي اداره و نوع مديريت و آئين و سنت‌هايي که در اين جوامع برگزار مي‌شود، مختلف است. چون در کشور ما با سعه صدر، جذب و جلب مشارکت‌هاي مردمي و همه اقشاري که در روستاها و عشاير وجود دارد و با ياري رساندن شوراهاي شهر و روستا و همياري و استقرار روحانيون در روستاها و بهره‌مندي از پيش‌کسوت ها، ريش سفيدهاي عشاير با حضور کارشناسان مي‌توان هيئتي را تشکيل داد تا با مديريت و برنامه‌ريزي اين اوقات براي کليه دانش‌آموزان اجرايي شود.
توصيه‌هايي براي گذران فراغت
کمر زرين، روان‌شناس باليني در اين باره بيان مي‌کند: خانواده‌ها ‌بايد قبل از رسيدن به فصل تابستان اوقاتي مناسب براي وقت‌هاي خالي خود پيش‌بيني کنند. چون گذراندن اوقات فراغت در رده‌هاي سني، به لحاظ زماني و مکاني متفاوت است پس ‌بايد براساس درخواست‌هاي فردي اوقات فراغت را برنامه‌ريزي کنند. همچنين نبايد خانواده‌هاي اين قشر را به طور رسمي استخدام کنند.
کاشاني، جامعه‌شناس در اين باره اضافه مي‌کند: متوليان و مسئولين امر اوقات فراغت و ماهيت آن را شناسايي و برنامه‌ريزي کنند تا دانش‌آموزان با ميل و اشتياق و براساس تمايلات دروني خويش به حضور در کلاس هاي مهارتي اصرار ورزند. همچنين ‌بايد از تمامي پتانسيل‌ها و توان‌هاي مردمي در اين موارد به نحو احسن استفاده صحيح شود.
محمدي تشريح مي‌کند براي نخستين برنامه اوقات فراغت دانش‌آموزان با همکاري اتحاديه اصناف برگزار مي‌شود، به گونه‌اي که اين اتحاديه با پايگاه تابستاني در ارتباط بوده و خدمات فني را به دانش‌آموزان ارائه خواهد کرد. همچنين با همکاري اصناف و آموزش مهارت‌هاي فني به دانش‌آموزان، سنت ديرينه استاد و شاگردي احيا مي‌شود. پس دانش‌آموزان از اين پس مي‌توانند در کارگاه‌هاي محلي که پايگاه‌هاي تابستاني را معرفي مي‌کند، مهارت‌هاي فني را فرا ‌گيرند.
غني‌سازي اوقات فراغت دانش‌آموزان
مطالعات عميق و گسترده اوقات فراغت نيازمند پشتوانه تاريخي است که در بطن زندگي اجتماعي در همه جوامع بخصوص ايران وجود دارد. ما در گذشته از انواع ورزش‌هاي تيراندازي، اسب سواري و بازي‌هاي دسته‌جمعي براي پسران و دختران در مزرعه‌هاي تعريف شده اجتماعي بهره‌مند مي‌شديم. ولي امروزه نهاد اوقات فراغت با توجه به پيشرفت‌هاي نوين تکنولوژي و ارتباطي ارتقا يافته است.کاشاني، جامعه‌شناس در اين باره اشاره مي‌کند: پس ‌بايد اقتضاعات زماني را در غني‌سازي اوقات فراغت لحاظ کنيم چون دانش‌آموزان و نوجوانان در معرض حجم بالاي اطلاعات و ارتباطات نوين اجتماعي هستند پس بايد مشارکت‌هاي عمومي با برگزاري پايگاه‌هاي اجتماعي تقويت شود اما نهضت جدي در امر اوقات فراغت تطبيق ساختارهاي پيش‌بيني شده و رسمي گذشته با الزاماتي است که در حال حاضر در شهرها و روستاها مورد بررسي قرار مي‌گيرد. البته متوليان اوقات فراغت بايد افرادي خوش‌فکر و با سعه صدر باشند که ماهيت اوقات فراغت را درک کرده باشند و با تحقيقات عميق از حالت روحي و رواني کليه دانش‌آموزان اين برنامه‌ها را پيش‌بيني و طراحي کنند تا با کمترين انصراف در هنگام ثبت‌نام از سوي اين قشر مواجه شويم. همچنين دانش‌آموزان مي‌توانند با حرفه‌آموزي در مراکز و کارگاه‌هايي که برايشان در نظر گرفته شده همراه با رعايت اصل، اشتياق سرگرمي، شادي و شادماني در اين کارگاه‌ها شرکت کنند تا به عبارتي يادگيري همگام با بهره‌گيري صحيح از اوقات فراغت باشد. همچنين مي‌توان از موسسات خصوصي و نهادهاي مردمي، ابتکارات خودجوش محلات، شوراي روستاها و محلات در سراسر کشور بهره‌مند شويم. چون طرحي که در سال‌هاي گذشته از سوي مراکز دولتي، اتحاديه‌ها و مجامع مختلف وجود داشت، بسيار قابل توجه و تعمق بود؛ مانند حضور فرزندان کارمندان در سازمان‌هاي دولتي، همچنين مردم، سازمان‌ها و مسئولان امر مي‌توانند با برگزاري کلاسهاي مهارتي، فني و خدماتي به کليه دانش‌آموزان حق انتخاب دهند تا از ميزان شور و هيجان و علاقه‌مندي خود آگاه شوند. شايان ذکر است نقش رسانه‌هاي جمعي مانند تلويزيون،روزنامه‌ها و مجلات بسيار اثرگذار است چون بايد برنامه‌ها و راهکارهايي را قبل از فرا رسيدن ايام فراغت به والدين و دانش‌آموزان بياموزند.
کمرزرين، روان‌شناس باليني ادامه مي‌دهد: متاسفانه اکثر اوقاتي که دانش‌آموزان مورد آسيبهاي اجتماعي قرار مي‌گيرند از سوي گروه همسالان است چون در خارج از محيط منزل به جهت‌هاي نامشخص کشيده مي‌شوند. چون نبود نظارت والدين و همچنين محدوديت‌هايي که از سوي جامعه و خانواده‌ها براي حضور در کلاس‌هاي تابستانه اعمال مي‌شود سبب بي‌حوصلگي و عدم ترغيب اين قشر به فعاليت‌هاي مفيد مي‌گردد. متاسفانه همه دانش‌آموزان انرژي تمام طول سال تحصيلي را به يکباره مي‌خواهند در فصل تابستان آزاد کنند که تبعات مضري براي جامعه‌مان خواهد داشت.
در نهايت اين سؤال مطرح مي‌شود که آيا همه دانش‌آموزان در طبقات اجتماعي مي‌توانند از اوقات فراغت بهره ببرند؟
آيا اوقات فراغت با توجه به هزينه‌هاي امروزي براي تمامي اقشار جامعه برنامه‌ريزي شده است؟ همچنين والدين با ثبت‌نام کلاس‌هاي هنري، ورزشي و علمي مي‌خواهند فقط فرزندان خود را سرگرم کنند و يا فقط با ثبت‌نام اجباري هزينه گزاف بپردازند؟ و بسياري از سؤال‌هاي ديگر که به همياري کليه سازمان‌ها ونهادهاي ذي‌ربط در ارتباط با ساماندهي، برنامه‌ريزي، طراحي واجرايي کردن غني‌سازي اوقات فراغت بستگي دارد. در نتيجه اوقات فراغت فقط به تابستان اختصاص ندارد بلکه متوليان و مسئولان امر مي‌توانند تمامي رده‌هاي سني مختلف را به غني‌سازي اين زمان ترغيب و تشويق کنند تا با بکارگيري نيروهاي رده‌هاي سني مختلف جامعه يک گام به جلو که همان پيشبرد فعاليت‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و هنري است، بردارند. چون برنامه‌ريزي اوقات فراغت سال‌هاي سال است که توسط مسئولان امر بيان مي‌شود و طرح‌هايي را پيش‌بيني مي‌کنند. پس بايد چشم‌انداز طرح‌هاي مختلف را براساس آيين و سنت ديرينه ايراني و اسلامي مورد بررسي قرار دهند تا همه اقشار در زمان مختلف اوقات فراغت به صورت مفيد و درجهت پيشرفت کارکردهاي اجتماعي قدم بردارند مانند طرح هر دانش‌آموز يک مهارت اميد است اين طرح بدون پرداخت هزينه‌ها براي کليه اقشار و طبقات اجتماعي برگزار شود تا همه دانش‌آموزان در شهر، روستاها و مناطق عشايري از آن بهره ببرند.