نگاهی به جذابیت‌های فصل پاییز و تأثیر آن بر سلامتی انسان (بخش پایانی) رازهای طبیعت در ویترین طلایی پاییز

حسن آقایی
پاییز زیبا و عروس فصل‌هاست
برگ‌ریزان درخت و خواب ناز غنچه‌هاست
خش‌خش برگ و نسیم باد را بی‌انتهاست
هرچه خواهی آرزو کن، فصل فصل قصه‌هاست...
پاییز با تمام زیبایی‌های غیرقابل وصفش نرم‌نرم از راه رسیده و ما را به اندیشیدن فرامی‌خواند...
پاییز باشکوه تمام برگ‌های درختان فصول گذشته را به زیباترین شکل و رنگ آراسته می‌کند تا یکنواختی طبیعت سبز در منظر عمومی نباشد. چهار فصل طبیعت، چهار فصل هستی؛ آیینه‌ای برابر چشمان‌ ما، پاییز دلگیر و خسته نیست آمده‌ اندیشه را نوساز و روحیه را آرامش بخشد، و این را خوب می‌دانیم که هیچ پدیده‌ای در طبیعت بدون درایت و برنامه منظم به زندگی نمی‌آید.
پاییز را باید با مهر آزمود، نه به کم‌رنگ و کم‌تاب شدن آفتاب. پاییز به نوعی ارغوان رنگهاست و زیبایی‌های غیرقابل وصفی دارد و در واقع این فصل سال را فصل شعرا و هنرمندان نیز نامیده‌اند، چرا که ذوق هنری و طبع شعری در پاییز حال و هوای دیگری دارد.بخش پایانی گزارش با بیان دیدگاه‌های متفاوت شهروندان و کارشناس پیش روی‌مان است.
برگریزان پاییز
«رضا مشهدی» کارمند با بیان این که پاییز زیباترین و ماندگارترین خاطره از پدیده‌های طبیعت است، می‌افزاید: «ما در طول سال دو فصل بهار و تابستان را با برگ‌های سبز مشاهده می‌کنیم. زمستان هم درختان بدون برگ هستند و فصل پاییز برگ‌های درختان به اراده طبیعت قبل از آن که بریزد زیر پای مردم، به چند رنگ می‌آمیزد و دست آخر خیلی از برگ‌ها را به رنگ طلایی درمی‌آورد. همه این فعل و انفعالات به یک تابلوی فراگیر که بی‌نظیر و جالب هم هست مبدل می‌شود.» او می‌گوید آن قدر علاقه به پاییز دارد که هر زمان فرصت مناسب باشد از زیبایی‌های این فصل استفاده می‌کند. از او می‌پرسم نظرش درمورد آن که برخی افراد پاییز را نمی‌پسندند به دلیل آن که فضای اندوه‌زده دارد، چیست؟ لبخندی می‌زند و این جواب را می‌دهد: «اول این که به جنبه‌های زیبایی و آرامش بخش آن توجه کنند. دوم، این که پاییز، انسان را از دو فصل پیشین که همه چیز یکدست سبز است می‌رهاند و تازگی به تکررها می‌دهد.»
خداوند برای آن که انسان‌ها عمرشان یا 365 روز سال را یکنواخت طی نکنند فصول سالیانه بهار، تابستان، پاییز و زمستان به وجود آورده است که هر فصل خاصیت جداگانه‌ای دارد. طبیعت پاییز آن است که درختان باید آماده شوند تا به خواب زمستانی روند و استراحت کنند. شکل و ظاهر همین رنگارنگی پاییز برای ما انسان‌ها انبساط خاطر می‌آورد. درحالی که اگر فصلها یکجور و یکرنگ می‌بودند هر چهار فصل کسالت‌آور می‌شد. حضرت علی«ع» فرموده «هر آنچه که زیاد گردد خوار گردد.»
حسین محمدزاده، کارشناس روانشناسی در اظهارات خود، با این گفت که هرچه در طبیعت است یک اول و یک آخر دارد که بعضی تسلسلی، بازنگری و علت و معلولی دارند، می‌افزاید: «گردش روزگار فصول با چرخش و زایش ادامه دارد.»
وی سپس پیرامون تأثیرگذاری‌های فصل خزان در انسان، چنین می‌گوید: «مظاهر متحول طبیعت برگریزان به‌گونه‌ای است که روحیه و فکر انسان را شاد می‌کند و باعث فراغی بال و خاطری آسوده می‌شود.»
ادامه بیان دیدگاه‌های «محمد‌زاده» درباره دگردیسی واضح و آشکار فصل برگریزان و بازتاب جلوه‌های شکوهمند آن در آیینه زندگی، محور تغییر روحی و اندیشه تازه انسان است.
او اظهار می‌کند: «پاییز نوعی تداعی از عوض کردن پوشش طبیعت و دگرگونی سرشت سبز تابستان است این تداعی و تغییر از طریق بصری بر مردمان تأثیرگذار می‌باشند پیام این تداعی آن است که خودمان را با الگوپذیری از فصل متحول کنیم، یعنی تفکر و اندیشه نو دریابیم. در این حال، بعضی اندیشه‌ها مقطعی است از جمله اندیشه دوران نوجوانی که در برابر منظر پاییزی باید تغییر داده و به اندیشه نو عوض شود، همان طور که انسان‌ها عوض می‌شوند، موقعیت‌ها هم عوض می‌شوند.»
گفته این روانشناس هم‌چنین حاکی از آن است که پاییز، از منظر برخی خوب نیست. چراکه به گمان آنان این فصل حس جدایی از حیات را یادآور می‌شود. این نگرش به چگونگی شناخت انسان از چرخه نظام طبیعت بستگی دارد. درحالی که باید به طبیعت نگاه چند وجهی داشت.
مهرو آغاز پاییز
پاییز با نخستین روز ماه مهر و نخستین روز بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نمودار می‌شود.
پاییز می‌داند دوستداران بی‌شمارش انتظار پرهیجان نسیم خوش و رنگ وارنگ‌های تن‌پوش درختان را دارند به ویژه انبوه برگ‌های زرنما که بی‌نهایت خاطره‌ساز و شاعرانه و عارفانه است. یک کارشناس روان‌شناسی فصل خزان را از چند جانب مورد اشاره قرار می‌دهد.
از «ابراهیم راد» می‌پرسم پاییز از منظرتان چه تعریف و ارمغانی دارد؟ اولین جمله‌اش این است: «پاییز از یک نگاه با انسان‌ها یک وجه اشتراک دارند و آن این که طبیعت چهارفصل است و دوره عمر انسان هم چهارمرحله می‌باشد. از طرفی می‌گویند برگریزان فصل خزان زندگی انسان‌ها نیز می‌باشد.
از این تشبیه می‌توان چنین استفاده کرد: «با توجه به دوران و گذشت زمان و ماهیت پاییزجای توصیه دارد که بخصوص جوان‌ها از جریان سریع زمان و حقایقی که در هر فصل سال آشکار است بیاموزند که زندگی عین همین چهارفصل طبیعت می‌باشد. پس از بهار جوانی، در جهت پیشرفت و رسیدن به هدف، برای آینده به موقع و خوب بهره بگیرند. انرژی نوجوانی و جوانی در پاییز و زمستان معمولا خزان زده و یخ‌زده می‌شود اگرچه مردمانی بوده و هستند که در اوج سالمندی، پرتوان، فعال و به سلامت هستند.»
وی سپس از تاثیرات شرایط جوی روی فکر وروح انسان چنین می‌گوید: «می‌دانیم در فصل خزان زمان روزها کوتاه و هوا زود غروب می‌شود و شب‌ها زمان طولانی می‌شود. در چنین حالی، آفتاب کم‌نور شده و آن تابش شدید و گرما را ندارند. این تغییرات و شرایط روی برخی اشخاص اثر ناشادی می‌گذارد، یعنی گرفتار دلتنگی می‌شوند.
این نوع مشکل درسلامت، گریبانگیر اشخاص در سنین میانسالی و سالخوردگی می‌شود و افسردگی در چنین موقعیت‌هایی و بیشتر در فصل خزان روی می‌دهد. بنابراین توصیه می‌شود چنین افرادی هر روز چند ساعت از تنهایی در منزل بیرون رفته و با همسایه و آشنای محلی گپ بزنند. اگر این مورد میسر نشود حداقل در بیرون، رفت وآمدهای مردمان رهگذر ببینند و یابه تماشای ویترین مغازه‌ها بروند و در خیابان قدمی بزنند تا بتوانند از اوهام خیالات و افسردگی رهایی یابند. شیوه دیگر برخورداری از آرامش در هنگام تنهایی است، یعنی در خانه بیکار ننشینند. خیلی خرده‌کاری در هر خانه است که فرصت انجام‌شان نبوده و یا فراموش شده است و به این کارها مشغول شدند یا کار‌های هنری دستبافت، یا با تکثیر گل و سبزه گلدان‌ها سرگرم شوند تا زمان تنهایی دچار افکار بیهوده و افسردگی نشوند.»
غروبهای پاییز دل‌انگیز
تعریف پاییز از دیدگاه «حمیدرضا» دانشجوی فلسفه با این جمله آغاز می‌شود: «پاییز فضای گرفته‌ای و غمگینی دارد و خصوصا غروبهای پاییز خیلی دل‌گیر است.»
او در پاسخ این پرسش که چه خاطره‌ای از فصل پاییز دارد، اشاره به آن دارد که در دوره تحصیل ابتدایی عصرها هنگام برگشت از مدرسه، هوا زود تاریک می‌شد، وی اضافه می‌کند: «در مدرسه برگ‌های خشک شده درختان چنار خوشایند بودند. الآن هم خاطره زردشدن برگ‌ها روی احساسم تاثیر می‌گذارند.»ابراهیم راد روان‌شناس در ادامه شرح و وصف خود پیرامون موضوع پاییز و...، با اشاره به این که چند نام به پاییز نسبت داده‌اند از جمله پاریز، پادین، خزان، برگریزان و...، به چند سویگی این فصل و نیز خاطرات خزان و مدرسه می‌پردازد و می‌گوید: «خیلی از مردم از پاییز و همزمان به دبستان رفتن خاطرات فراوانی دارند. از طرفی اعجاب رنگ‌آمیزی برگ درختان به طور مرحله‌ای و نامحسوس در طبیعت است که مخصوصا موقعی که برگ‌های زرد درختان نگاه‌ها را مجذوب می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «سویه دیگر پدیده‌های پاییز، ریزش برگ‌های خشک در معابر و دیگر گذرگاه‌ها است. در این زمان هر رهگذر در بدو دیدن این صحنه‌های دل‌انگیز یاد دوره کودکی و جوانی خود می‌افتد که با کوبیدن برگ‌ها از صدای خش‌خش‌شان چه لذتی می‌بردند.»
او ادامه می‌دهد: «مورد دیگر، آن است که کم نیستند افرادی در فصل پاییز و هنگام بازگشایی مدارس و دبستان رفتن خود یاد خاطرات آن زمان می‌افتند، زنگ نخست اولین روز و نشستن پشت میز و نیمکت چوبی، تخته‌سیاه، ترس بیهوده از محیط ناآزموده و بچه‌های ناشناخته و...، حالا در پس چند دهه فرصت کنند برای تازه کردن خاطره‌های خوش‌ آن ایام، باز در همان کوچه‌های تنگ و اغلب با دیوارهای کاهگلی، قدم به قدم دفتر خاطرات خوب ضبط در لوح ذهنشان و ترس از ننوشتن مشق و یا حل مسئله و نقاشی... را ورق بزنند و مرور کنند.»
گزارش روز