گروه گزارش
وقتي موضوع گزارش سالمندان و دوران سالمندي باشد، شايد آن قدرحرف
ها تكراري به نظر برسد كه گوش خيلي ها از آنها پر باشد.اما اين تمام واقعيت
نيست.واقعيت دوراني كه بر خلاف نامش براي خيلي از سالمندان و بازنشستگان مترادف با
روزهاي فراغت و آسوده خاطري و توامان با تكريم نيست.هرچند بسيارند سالمنداني كه از
اين دوران اعلام رضايت دارند و با رضايتمندي ايام مي گذرانند،اما عجيب تر اينجاست
كه چرا با وجود تاكيدات بسيار ديني ،مذهبي و فرهنگي در خصوص جايگاه سالمندان و
تكريم آنها بازهم خلاءهاي بسياري در اين خصوص وجود دارد ؟
در حالي كه خيلي ها
توجه و تكريم سالمندان را با كمك و مساعدت اشتباه مي گيرند.اما تكريم لزوما به
معناي دستگيري و كمك به سالمندان ناتوان نيست.
چه بسيارند سالمنداني كه هم به
لحاظ جسمي و هم به لحاظ مالي توانايي دارند اما بي صبرانه در انتظار قطره اي محبت و
احترام هستند.فرقي هم نمي كند اين بي توجهي مي تواند گذاشتن سالمند در آسايشگاه
باشد يا دريغ كردن يك لبخند كوچك از پدر و مادري پير.
محبت و توجه نيازي است كه
تقريبا تمام روانشناسان از آن به عنوان مهم ترين نياز دوران سالمندي ياد مي كنند.
نيازي كه اين روزها خيلي ازسالمندان به دنبال آن هستند.اما گذشته از موضوع احترام و
توجه بسياري از نيازهاي سالمندان به دليل محدوديت هايی كه اين قشر از جامعه دارند
يا به طور كامل تامين نمي شود ويا اولويت چنداني ندارد.در حالي كه به هيچ وجه
سالمندي به معناي از كارافتادگي واستراحت مطلق نيست بلكه بايد فراهم سازي بسترهاي
فرهنگي واجتماعي لازم براي حضور اين اقشار در جامعه بيش از پيش مورد توجه قرار
گيرد.
ورزش وافزايش راهكارهاي سلامتي،افزايش قابليت بيمه هاي درماني وپيشگيري
قبل از درمان،دعوت و ارج نهادن به حضور آنها درفعاليت هاي اجتماعي ومدني ، ارائه
راهكارهايي براي رسيدگي به مشكلات وانتقادات آنها به صورت خارج ازنوبت ،رسيدگي و
برطرف كردن نيازهاي مهم سالمندان نيازمند خصوصا درمناطق محروم، همه و همه مي تواند
در نهايت به دلگرمي بيشتر و حضور پررنگ‌تر اين قشر ارزشمند در جامعه منجر شود.
كنار هم بودن به سبك قديم
صبح يك روز تعطيل پاييزي است. پاركي نسبتا كوچك حوالي
ميدان هفت تير،پاتوق پياده روي و حضور بازنشسته هاي زيادي است.بازنشسته هايي كه
اغلب عصا به دست يا در حال قدم زدن هستند ويا با وسيله هاي ورزشي پارك ورزش مي
كنند.بعضي ها هم در نيمكت هاي گوشه و كنار پارك نشسته اند در حالي كه با هم صحبت مي
كنند و یا جدول حل مي كنند.
خانم نسبتا مسني مشغول پياده روي است .خودش را كرم
دوست معرفي مي كند.65 سال دارد و بازنشسته يك سازمان دولتي است.
به نظر او تكريم
بازنشسته ها و سالمندان مي تواند حتي با اقدامات جزئي انجام شود.او دراين باره به
گزارشگر روزنامه کیهان مي گويد:” بعد از نزديك به 30 سال كار زماني كه با يك حقوق
جزئي بازنشسته مي شويم همه فكر مي كنند كه ديگر راحت هستيم واگر هم سلامت باشيم پس
ديگر هيچ خواسته ديگري باقي نمي ماند.نمي دانم چرا تا صحبت از بازنشسته ها و افراد
ميانسال به ميان مي آيد همه فكر مي كنند تنها مشكل ما پول و هزينه هاي زندگي است
اما واقعا اين همه مشكل ما نيست چون ما نيازهاي زيادي داريم كه واقعا به هيچ كدام
توجه نمي شود.”
او در ادامه مي افزايد:” مثلا در اكثر تبليغات كلاس‌هاي زبان مي
بينيم نوشته شده آموزش زبان حتي به كودكان زير 5 سال اما چرا هيچ آموزشگاه يا
باشگاه ورزشي يا كلاس هاي فرهنگي ويژه بازنشسته ها راه‌اندازي نمي‌شود؟مي گويند
سراي محله براي سالمندان است. اما مگر كلاس كاشت و نگهداري گل هاي آپارتماني چقدر
به درد سالمندان مي خورد كه مدام اين نوع كلاس ها اجرا مي‌شود؟اگر بخواهيم منصفانه
بگوييم بر خلاف شعارهايي كه سرداده مي شود كار خاص و جديدي براي سالمندان انجام
نشده است.شما مي‌پرسيدتكريم بازنشسته ها ،خب واقعا تكريم يعني چه ؟ يعني بتوانم
راحت وبدون ايستادن در نوبت كارهاي بانكي را انجام دهم .مثلا الآن خيلي از ايستگاه
هاي مترو و حتي اتوبوس هاي بي‌آر‌تي پله اي هستند در حالي كه خيلي از ما واقعا نمي
توانيم از اين پله ها بالا يا پايين برويم.”
در گوشه ديگري از پارك ،مرد
ميانسال ديگري مشغول مطالعه روزنامه است.
هاشمي فرد 69 سال دارد و بازنشسته
است.او هم درباره نيازهاي سالمنداني همچون خودش مي‌گويد :”هر كس تا زماني كه جوان
است آرزومي كند زودتردوران كار و سختي تمام شود و بتواند در آرامش خاطربازنشسته شود
وايام بگذراند،اما وقتي پا به اين سن مي گذارد دلش مي خواهد برگردد به دوران
جواني.علتش هم فقط يك چيزاست.به نظر من تنهايي و چشم انتظاري است.چون در دوران
جواني وكار آنقدر سر آدم شلوغ است كه ديگرفرصت فكركردن به تنهايي را ندارد اما وقتي
بازنشسته مي شويم بايد لحظه شماري كنيم تا آخر هفته يا تعطيلات از راه برسد تا شايد
بچه ها و دوستان و فاميل هاي قديمي سري به ما بزنند.من فكرمي‌كنم تكريم بازنشسته
يعني اينكه اجازه ندهيم تنهايي و بطالت دوران بازنشستگي را پر كند.يعني برنامه‌ريزي
براي سپري شدن اين دوران به بهترين نحو ممكن و اين اقدامي است كه در وهله اول
خانواده ها و سپس مسئولان مربوطه بايد انجام دهند.مثلا دانشجويان تا مدت ها بعد از
تحصيل هم عضو انجمن هاي مختلف دانشگاه هستند يا به اردوهاي دانشجويي مي روند و
خلاصه با انواع و اقسام برنامه هاي فرهنگي و علمي و تفريحي اوقات فراغتشان پر مي
شود.اما بازنشسته ها هيچ كدام از اين برنامه ها را ندارند يعني اصلا برنامه اي
ندارند دليلش هم اين است كه موضوع تکریم بازنشستگان متولي مشخصي ندارند.كانون
بازنشستگي يك سري خدماتي فراهم كرده است اما وقتي سراغ هر كدام را مي گيريم يا
قراردادشان تمام شده يا نهايت مثلا 5 درصد به ما تخفيف مي دهند كه خب با اين هزينه
ها ما حتي از پس يك مسافرت ساده هم بر نمي آييم چه برسد به اينكه خودمان بخواهيم
برويم دنبال برنامه ها وكلاس هاي فرهنگي و آموزشي.”
وی ادامه می دهد : “من فكر
مي كنم هنوز تا رسيدن به جايگاه واقعي احترام به بازنشسته ها و فراهم كردن نيازهاي
آنها راه طولاني در پيش داريم .”
جهان پير مي شود
به راستي بايد گفت، توجه
به قشرسالمند در واقع توجه به خود است. شايد تا رسيدن به سني كه مي گويند همان سن
سالمندي است ، به اندازه انگشتان دست هم فاصله نداشته باشيم.فاصله اي شايد نهايت 20
تا 30 سال. پس انديشيدن به آنها و رفع مشكلات سالمندي اقدام بزرگ و ماندگاري است كه
در نهايت براي خودمان به ارث خواهد رسيد،آن هم در شرايطي که مي گويند جمعیت جهان رو
به پیری می رود تا جایی که طبق آخرین آمارها در حدود یک میلیارد نفر سالمند در جهان
وجود دارد.
این آمار تقریبا هر50 سال یکبار سه برابر می شود و به تفکیک در سال
1950 ، 200 میلیون نفرو در سال 2000، 600 میلیون نفر بوده است و آمار آن در سال
2050 هم به دو میلیارد نفر خواهد رسید.
طبق آخرین آمارها جمعیت جهان به سمت پیری
و سالمندی پیش می رود و این میزان در سال 2000 میلادی به 600 میلیون نفر سالمند
رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که در سال 2050 میلادی نیز در حدود دو میلیارد نفر
محاسبه شود.
در این میان کشور ژاپن با حدود 27 میلیون سالمند پیرترین جمعیت
جهان را در میان کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به خود اختصاص داده و میانگین امید
به زندگی دراین کشور نیز برای مردان 78 سال و برای زنان 85 سال است.
کشورهای
ژاپن، ایتالیا وآلمان به ترتیب بالاترین جمعیت سالمندان جهان را دارند درحالی که
امارات متحده عربی، قطر وکویت کمترین جمعیت سالمندان را دارا هستند.در حال حاضر رشد
جمعیت جهان حدود 1.2 درصد است در حالی که رشد جمعیت سالمندان (افراد 60 ساله و
بیشتر) حدود 1.9 درصد است.
پيشگيري آسان تر از درمان
يكي ازنكات بسيارمهم
درخصوص سالمندان كه بسياري از روانشناسان و مشاوران دوران سالمندي به آن اشاره مي
كنند،هزينه هاي بالايي است كه عمدتا صرف درمان مي شود.يعني بخش زيادي از درآمدها و
بيمه هاي اختصاص داده شده به سالمندان بايد خرج هزينه هايي شود كه شايد با پيش گيري
به موقع و مناسب مي توانست ازهزينه هاي آن كاست .
دکتر عبدالرضا عزیزی رئیس
کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در اين خصوص به گزارشگر روزنامه کیهان مي
گويد:”آنچه که باید همیشه در بحث سالمندان مورد توجه باشد این است که همواره
پیشگیری آسان تر ، کم هزینه تر واثرگذارتر از درمان است.به طور کلی هزینه های
پیشگیری یک سوم درمان است اما اثرگذاری آن 11 تا 30 برابر بیشتر از درمان است.ما هم
در زمینه تکریم سالمندان باید بیش از هر چیز دیگری به فکرافزایش پیشگیری باشیم.برای
جامعه ای که بیش از 7 درصد از جمعیت آن وارد سن سالمندی شده اند این موضوع بسیار
دارای اهمیت است.اصطلاحا می گویند اگر بیش از 14 درصد از جمعیت یک کشور سالمند
باشند،آن کشور یک کشور سالمند است و به جمعیت سالمند بالای 20 درصد دریک کشور ،
سالخورده می گویند.”
وی می گوید: “الآن بیش از 7 درصد جمعیت کشورمان سالمند
هستند و بر اساس پیش بینی ها تا سال 1415 بیش از 14 درصد مردم ایران سالمند خواهند
بود و تا سال 1425 این رقم به 22 درصد خواهد رسید. خب درچنین شرایطی که ما ازآینده
با این سرعت افزایش جمعیت سالمندی آگاهیم باید به فکر ازدیاد نسل باشیم چرا که مهم
ترین فاکتور توسعه کشور ،توسعه نیروی کار و نیروی انسانی جوان است .اما با این سرعت
رشد درآینده ای نزدیک از هر4 نفر جمعیت کشوریک نفر سالمند خواهد بود وباید از همین
امروز برای این آینده نزدیک برنامه ریزی شود.”
وی در ادامه مي افزايد :”برای
بهبود وضعیت فعلی سالمندان بهترین راه بالا آوردن سطح پیش گیری است.با چکاپ و
افزایش برنامه های ورزشی سالمندان می توان درصد ابتلا به بیماری های رایج این سنین
مثل دیابت و فشار خون را تا اندازه قابل توجهی کاهش داد.مثلا در ایران بیش از 5 سال
طول می کشد تا بیماری دیابت کنترل شود و بعد از این کنترل هم نهایت تا 15 سال بعد
اثرات منفی این بیماری ظاهر می شود .بنابراین بهترین روش ممکن پیش گیری قبل از
ابتلا است و باید بیش از گذشته طب سالمندی را اشاعه دهیم.”
رئیس کمیسیون اجتماعی
مجلس می گوید:”من معتقدم باید طبق طرح شهید رجایی همه سالمندان تحت پوشش نهاد های
حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) قراربگیرند و نباید این حمایت ها را تنها
شامل افراد نیازمند دانست.چرا كه سالمندان هم يك قشر اجتماعي محسوب مي شوند كه
برخلاف بسياري از اقشار ديگر مورد حمايت مستقيم قرار نمي گيرند.”
زندگي سالم ،
سالمندي سالم
يكي ديگرازموارد قابل توجه در خصوص سالمندان سبك زندگي است.چرا كه
رابطه مستقيم اين موضوع اثبات شده كه سبك زندگي سالم در نهايت به سالمندي سالم منجر
مي شود.اما سالمندي سالم ونحوه رسيدن به اين سبك ،خود يك فرايند طولاني است كه
نيازمند فرهنگ سازي و ايجاد بسترهاي لازم است.
كارشناسان فعال حوزه توانمندي
سالمندان در اين خصوص معتقدند :اجتماعی شدن یکی از مهم‌ترین راه حل‌های
توانمندسازی و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان است. توانمندسازی افراد به معنی تشویق
برای مشارکت بیشتر در تصمیم‌گیری‌هایی است که بر فعالیت آنها مؤثر است، یعنی فضایی
برای افراد فراهم شود تا بتوانند ایده‌های خوبی را بیافرینند و آنها را به عمل
تبدیل کنند.
توانمندی‌سازی فرآیندی هدفمند و چندبعدی است که به افراد، گروه‌ها و
اجتماعات در شناخت و دستیابی به منابع و فرصت‌ها کمک می‌کند تا با کنترل نسبی به
شرایط مطلوب رسیده و کیفیت زندگی خود را ارتقا بخشند.توجه به سبک زندگی سالم
به‌منظور توانمندسازی سالمندان از مهم‌ترین اقداماتي است كه مي تواند صورت بگيرد ،
مولفه‌های سبک زندگی سالم در سالمندی شامل روابط اجتماعی و بین فردی، مدیریت تنش،
پیشگیری، فعالیت جسمی، تفریح، ورزش، سرگرمی و تفریحات سالم و تغذیه سالم است.
معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی نیشابور چندي پيش در اين خصوص گفته بود كه برای
الحاق اجتماعی سالمندان باید موضوعات احترام به سالمند، مناسب‌سازی خدمات ارائه شده
در سازمان‌ها به نحوی که سالمندان هم بتوانند از آن استفاده کنند، ایجاد تصویر
عمومی مناسب و خوب از سالمندان در افکار عمومی، افزایش تعاملات بین نسلی و تعاملات
خانوادگی، آموزش عمومی، افزایش مشارکت اجتماعی سالمندان و ارائه خدمات رفاه اجتماعی
به سالمندان را در نظر گرفت.
همچنين عوامل مختلفی بر الحاق اجتماعی سالمندان
تأثیرگذار است که از آن جمله می‌توان به عوامل بهداشتی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی
اشاره کرد.
گزارش روز
|
