آسیب شناسی عرصه مداحی در ایام محرم (بخش نخست) مداح اخلاق مدارالگوی جوانان هیأتی

گالیا توانگر
باید شور با شعور حسینی در هم بیامیزد تا مجلس عزاداری سالار شهیدان محل رسیدن به خیمه هایی باشد که در سایه آن‌ها می توانیم خودمان راپیدا کنیم.
بایدبرویم به کربلای استقامت در برابر کفر و باران اشکی که بر پهنای صورتمان رود می کشد باید به اقیانوس معرفت حسینی بریزد و به روح غبارگرفته مان تکانی داده و با ریتم تازه ای شعر رفتن و رسیدن را به گوش جانمان برسانیم.
برای تک تکمان در این مجلس تلنگرهایی لازم است،چرا که حضور در محفل امام حسین(ع)بیداری دل می خواهد. مداحی می خواهد که خود پیشتر جهاد با نفس را در مکتب عاشورا آغاز کرده باشد.
دست بر سینه در درگاه خیمه معرفت حسینی می ایستیم و با هدف تحول از مولا اذن ورود می خواهیم. با وضوی خودساختگی زیر لب زمزمه می کنیم: السلام علیک یا ابا عبد الله الحسین (ع).
- امشب آقاي ...يه شعري رو خوندن كه،اين شعر گلچين سبك هاي یک ترانه بود! ان شاءالله امام حسين(ع) هدايتتون كنه!
-با کمال تاسف باید به اطلاع دوستان هیئتی برسانیم که یکی از شبکه های فارسی زبان ماهواره فایل تصویری مداحی آقای... به سبک فلان خواننده آن طرف آبی پخش کرده ومی گفتند:این هم از مداحی شیعیان!! واقعا شما بگید این آقا مداح است یا مداح نما؟!
-نمی دونم آقای ...امشب هم که جلسه هفتگیشون بود،بازم شنیدم زیاد سبک ترانه خونده،شایدم با ما لج کرده؟! به زودی نمونه سبک‌هاش را میذارم تو وبلاگم تا خودتان قضاوت کنید.
 - اگه یه روز به شما بگن تومجلسی باید بخونی که امام زمان (عج) هم هست،آیا شما را به حضرت عباس قسم روت می شه همین سبک‌ها وشعرها رو بخونی؟
-آیا تا به حال با خودتون فکر کردید وقتی این شکل مداحی بر گرفته از ترانه ها و شعرهای وارداتی به خدمت امام زمان (عج) می رسه چه حالی آقا پیدا می کنن؟
آنچه در بالا خواندید نمونه هایی از نظرات مستمعین آگاه بود که بعضا در برخی مجالس عزاداری با مداحانی روبه رو شده اند که با انتخاب شعر و ریتم دون شان مجلس امام حسین (ع) -نعوذبالله- حرمت جلسه را به جا نیاورده و دل مؤمنین آگاه را به درد آورده اند.
بر هیچ کس خدمتی که مداحان عزیز به خیل عزاداران حسینی دارند، پوشیده نیست،اما مطمئنا این خدمت نباید از چهارچوب اصول مداحی اصیل، سنتی و تاثیر گذار خارج شده و خدای نکرده دل امام عصر (عج) که در این ایام در مجالس عزاداری ما حضور پیدا می کنند به درد بیاید.
اشعار پند آموز را انتخاب کنید
نظر مراجع در مسئله جلوگیری از ورود بدعت ها و آسیب به مجلس عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) به صراحت و آشکارا مشخص است.
مقام معظم رهبری در همین باب می‌فرمایند:« بنا مي‌كنند از چشم و ابروي آن بزرگوار تعريف كردن. مثلا قربون چشمت بشم! مگر چشم قشنگ در دنيا كم است؟ مگر ارزش ابوالفضل(ع) به چشم‌هاي قشنگش بوده؟ اصلا شما مگر ابوالفضل(ع) را ديده‌ايد و مي‌دانيد چشمش چگونه بوده؟ قد رشيد ورزشكارهاي زيبايي اندام كه خيلي هستند. يكي از برادران مداح گفت ما اگر از شعرهاي خوب و شعراي بزرگ، شعر انتخاب كنيم، مردم نمي‌فهمند؛ بنابراين مجبوريم از اين شعرها استفاده كنيم. اين‌طوري نيست. من اين را قبول ندارم. وقتي با زبان شعر با مردم حرف بزنيد، هر چه شعر پيچيده هم باشد، وقتي مداح با هنر مداحي خود توانست اين را كلمه به كلمه به مردم القا و مخاطبه كند، در دل مردم اثر مي‌گذارد.من شنيده‌ام در مواردي از آهنگ‌هاي نامناسب استفاده مي‌شود. مثلا فلان خواننده طاغوتي يا غيرطاغوتي، شعر عشقي چرندي را با آهنگي خوانده؛ حالا ما بياييم در مجلس امام حسين(ع) و براي عشاق امام حسين(ع)، آيات والاي معرفت را در اين آهنگ بريزيم و بنا كنيم آن را خواندن. اين خيلي بد است. خودتان آهنگ بسازيد.». 
حاج عباس حیدر زاده مداح و پژوهشگر پژوهشکده امام صادق (ع) امسال توفیق داشته در صحن مطهر حضرت معصومه (ع) دعای عرفه را با صدای خوش قرائت کند.برای ورود به عرصه مداحی ابتدا بررسی و شناخت چند چیز را لازم و ضروری می داند.
وی می گوید:«مداحی کار بسیار مقدسی است و کسانی که به این عرصه ورود پیدا می‌کنند،توفیق بزرگی نصیبشان می شود. در بدو ورود باید در سیره ائمه (ع) جست وجو کردکه شاعران و مداحان در محضر ایشان مزین به چه خصوصیات اخلاقی و رفتاری بوده اند؟سپس باید در سیره علما و بزرگان دین کنکاش داشت تا دقیقا آداب مداحی و خصوصیات و سجایای یک مداح خوب و تأثیرگذار اهل بیت (ع) مشخص و استخراج شود.»
وی با تاکید بر این که مداحان باید اشعاری را انتخاب کنند که در درونشان پندی نهفته است و نیز از انتخاب سبک ها و ریتم های کپی شده از کارهای خوانندگان غیر وطنی دوری کنند، می‌گوید:«هیئت باید آدم سازی کند. هیئتی کارش را درست انجام داده که بعد از ده شب جوانانی که به آن هیئت ورود پیدا کرده‌اند‌، متحول شده اند. مداح خوب با اشعار خوب،مطالب مناسب و سبک تاثیر گذارش می‌تواند در این زمینه سهم بسزایی داشته باشد.مسئولین هیئت‌ها هم مسئولیتشان خطیر است.باید دقت کنند که چه مداحانی را به مجلس امام حسین‌(ع) دعوت می کنند؟»
وی در مورد مداحانی که در اولین تماس طالب طی کردن مبالغی هستند ، می گوید:«این امر نشانه عدم معرفت و خود سازی مداح است.متاسفانه این گونه رفتارها باعث شده که نسبت به این قشر بدبینی هایی ایجاد شود.مسببین این امر مسئولین هیئات نیز هستند که بدون شناخت مداح انتخاب می کنند و تنها ملاکشان این است که فلان مداح تا چه حد می تواند در مجلس آقا ابا‌عبدالله الحسین(ع) شور بیافریند و موجی از گریه راه بیندازد؟!در حالی که شور باید توام با معرفت باشد و این به هم آمیختگی زمینه‌اش این است که ابتدا مداح به معرفت برسد.»
برداشتن نقاب از چهره دشمنان
در مجلس آقا ابا عبدالله(ع)
بهرام جمال پور مطلق مسئول بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت با تاکید بر این که نباید هدف از مداحی صرفا بیان جنبه های عاطفی واقعه کربلا باشد و باید هدف را بیان مطالبی بگذاریم که موجبات رشد انسان را فراهم می آورد،می گوید:«روضه هایی که –نعوذبالله- تنها از رنج و ضعف اهل بیت (ع) سخن به میان می‌آورند،در شان مجلس عزاداری مولایمان نیستند.اگر هم قرار است نوآوری در سبک ها و سیاق‌های مداحی به وجود آید،باید رویه خوبی داشته باشد.مداحان باید چه در زمینه سبک و چه در زمینه اخلاق استاد و بزرگ داشته باشند.برای ایجاد شور بیشتر هرگز نباید مطالبی را که مستند نیستند به اشعار و روضه های مجلس عزاداری آقا ابا‌عبدالله‌(ع) وارد کرد.اگر بدعت هایی رخ می‌دهد، یا پیش کسوتان الگوی خوبی نبوده‌اند یا بد انتقال داده شده و جوانان مداح این نکات ظریف را در جلسات درس خود نگرفته اند.»
وی با اشاره به عاشورای سال 57 می‌گوید:«مداح اگر خوب باشد،سخنران جلسه اگر رسالتش را تمام و کمال انجام دهد،تحولات عظیمی در جامعه پیرامون خود به وجود می‌آورد.در آن زمان مداحان ،روضه خوانان و سخنوران به تاسی از کلام بنیانگذارجمهوری اسلامی ایران حوادث زمانه خودرا به حوادث کربلا پیوندمی‌دادندو بین انقلابیون شوری توام با معرفت می‌آفریدند که نتیجه اش هم پیروزی کفر بر باطل شد و قیام حسینی را بار دیگر احیا کردند.در حال حاضر هم باید چنین باشد و مردم را در مجالس عزاداری از توطئه های دشمنان آگاه کنیم.این امر میسر نخواهد شد مگر اینکه جوانان مداح زیر نظر پیشکسوتان این عرصه آموزش ببینند.»
این کارشناس مسائل مذهبی ادامه می‌دهد:«مداحان هیچ گاه فراموش نکنند که هدف صرفا گریه کردن نیست و باید روحیه ظلم‌ستیزی درسایه آگاهی بخشی به خصوص در بین مستمعین جوان تقویت شود.تنها به ذکر خصوصیات ظاهری حضرت عباس (ع) و امام حسین(ع) اکتفا نکرده و بیشتر بر ابعاد وسیع فضایل و کمالات اخلاقی ایشان تاکید داشته باشند.»
مراقب شیطان شهرت باشید
یکی دیگر از آفت ها در عرصه مداحی شیفته شهرت شدن است. مداحی که مشهور شد باید دوچندان بر رفتار و سکناتش دقت داشته باشد.
مرحوم حاج اسماعیل دولابی می گوید:
« مداح جوان! سعي كن خودت را خرج آقا كني، نه آقا را خرج خودت. براي دلت بخون، براي مردم نخون. به خوندن عادت نكن، شيطون مي‌شه برات. از شهرت فرار كن.»
حسین کریمی که خود 15 سال است که در کسوت مداحی به عزاداران حسینی خدمت می کند و مداح هیات رزمندگان ناحیه شهید محلاتی تهران هستند،می گوید:«ما به اشعاری نظیر اشعار محتشم کاشانی نیاز داریم که هنوز هم پس از قرن ها تازگی پیام و تاثیر گذاری عمیق را با خود دارند.البته من در زمینه شعر با وجود شاعران جوان متعهدبسیار امیدوار هستم.شعر نباید تنها به بعد احساسی قضیه اشاره داشته باشد ،باید در آن نکات ریز اخلاقی و پندهای برگرفته از واقعه کربلا گنجانده شود.آسیب دیگری که متوجه عرصه مداحی است و خیلی هم شایع این است که ما هنوز آن طور که باید و شاید نتوانسته ایم در آهنگ سازی و ریتم سازی بومی برای اشعار مداحان وارد شویم. لذا مداح به سمت کپی برداری از آهنگ و ریتم وارداتی کشیده می شود.»
وی بر این باور است که مداح باید در هر مجلس و محفلی مراقب رفتار و کردار خود باشد چرا که از خیلی رفتارهای او الگو برداری می شود. شاید نوع صحبت کردن مداح با تلفن همراهش هم برای آنها توی چشم باشد. بنابراین برای مثال نباید نماز اول وقت مداح ترک شود و نیز چنانچه به خودسازی در سایه نیایش های شبانه و نماز شب آراسته باشد،تاثیر گذاری اش دو چندان خواهد شد.»
ضرورت تذکر مسئولین
به اشعار و سبک های سخیف
حاج عباس حیدر زاده مداح و پژوهشگر مسائل مذهبی به شدت نسبت به چهره شدن یک شبه برخی مداحان تازه کار گله مند بوده و می‌گوید:« متاسفانه برخی از موسسات که ابزار پول و تبلیغ را نیز در ید اختیار خود دارند،به دنبال مداحان خوش صدا، خوش سیما و بی‌سوادی می گردند که با هر سبک و سیاق بدعت آمیزی مداحی کنند.این قبیل مداحان اگر چه در عرصه مداحی عمر کوتاهی دارند ولی طول اثرات منفی که می گذارند بسیار زیاد است.»
وی نسبت به مسئولین نظارت بر این عرصه این گلایه را دارد که چرا به وظایف خود عمل نمی کنند؟
حیدر زاده می گوید:«نباید وزارت ارشاد مجوز چنین سی دی های بدعت آمیز در عرصه مداحی را صادر کند.صداو سیما نباید مداحی‌های توام با خرافه پخش کند. سازمان تبلیغات اسلامی‌،شورای هیئات مذهبی و نیز کانون مداحان باید نسبت به اشعار سخیف و سبک های سخیف به مداحان و مسئولان هیئات تذکر دهند.»
گزارش روز