(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


سه شنبه 17 شهريور 1388- شماره 19457
 

شميم قدر با مناجات عاشقانه و خلوص بندگي شبي كه از هزار ماه برتر است-بخش دوم



شميم قدر با مناجات عاشقانه و خلوص بندگي شبي كه از هزار ماه برتر است-بخش دوم

صديقه توانا
شبانگاهان كه خورشيد رخ در نقاب غروب مي كشد و تاريكي دامن مي گسترد، مرگ رنگ فرا مي رسد، رنگ ها كه در روز تمام چشم را پر مي كردند و ديدن وراي آن را مانع مي شدند، با رفتن خورشيد، رخت بربسته، ديدن بي واسطه را ارزاني مي دارند چراكه رنگ ها خود پوشاننده حقايق اند. با اين حال بايد اذعان داشت شب قدر كه شاه شب هاي همه ايام است رستن از تمام رنگ ها و وابستگي ها و پيوستن به حقيقت وبي رنگي است.
امشب به عنوان اولين شب ازشب هاي پرفضيلت قدر عالي ترين لحظات براي پيوند بنده و خالق و بهترين فرصت براي انديشه در جهت بازگشت به خويشتن در اوج غرق شدن در دنياي مادي است.
آنان كه مأمن و پناهگاه امني براي توسل مي جويند، آماده شده اند تا در اين شب هاي دل كندن از هر آنچه انسان را به پستي وفراق از اصل كشانده، رهايي يابند و همچون آيينه اي، مهيا و آماده تجلي نور حق و خداشناسي شوند.
اكنون كه بيش از نيمي از ماه پرفيض رمضان سپري شده، دل ها و قلب ها در درياي بيكران اين ماه شسته و مطهر شده، تا در اين شب هاي ريزش باران رحمت الهي، به درگاه حضرتش انسي دوباره گيرد و براي كسب عافيت به دور از هر آلودگي دعا كند. درحقيقت حلقه اتصال بندگان با خالق هستي كه از اول رمضان آغاز گشته، در اين شب ها به اوج خود رسيده است.
امشب شب نوزدهم ماه مبارك رمضان است كه گفته مي شود درهاي رحمت الهي گشوده شده و فرشتگان نظاره گر اعمال و شب زنده داري بندگان عاشقي هستند كه سر بر سجده شكر سائيده و او را مي خوانند تا اندكي از خوان بيكران رحمتش براي ادامه زندگي و ره توشه سفر آخرت به روي آنان گشوده شود.
درهاي آسمان گشوده شده
«انا انزلناه في ليله القدر» آيه اي از كلام وحي الهي كه بارها شنيده و زمزمه كرده ايم، كلامي كه انسان مانده در قفس دنيا و در بند ماديات را به سوي شبي فرا مي خواند كه گو يند از هزارشب برتر است.
فاطمه مظهري كارشناس مسائل ديني واستاد دانشگاه در گفت وگو با سرويس گزارش روز كيهان با اشاره به اينكه قدر به معناي اندازه گيري است و از اسرار شب قدر نزول قرآن مي باشد، مي گويد: «در اين شب حوادث يك سال تا شب قدر سال آينده اعم از زندگي، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت بندگان تقدير مي شود و اهميت شب هاي قدر به حدي است كه بسياري از امامان دين بر احياي اين شب ها حتي در حال بيماري نيز سفارش كرده اند.»
خانم مظهري با استناد به روايتي از امام صادق«ع» چنين مي گويد: «امام صادق(ع) به ابوبصير مي فرمايد: در هريك از دو شب بيست و يكم و بيست و سوم صد ركعت نماز بخوان، تا مي تواني آن دو شب را تا سپيده صبح شب زنده داري كن، در آن دو شب غسل كن. ابوبصير عرض كرد: اگر نتوانستم ايستاده نماز بخوانم؟ فرمودند: نشسته بخوان. اگر بازهم نتوانستم؟ خوابيده بخوان. اگر بازهم نتوانستم؟ ايرادي ندارد كه سرشب كمي بخوابي و باقي مانده شب را به هر نحوي كه مي تواني به عبادت بپردازي. چون در ماه رمضان، درهاي آسمان گشوده و شيطان در زنجير است و اعمال مؤمنان پذيرفته مي شود.»
وي تصريح مي كند: «از اين حديث برمي آيد كه انسان در اين شب ها بايد به هر شكل ممكن عبادت و راز و نياز با خالق را ازدست ندهد، زيرا در اين شب ها كه شياطين دربند هستند، هيچ واسطه اي بين بنده و خالق نيست.»
آيينه دل را جلا دهيم
به اعتقاد كارشناسان ديني اين شب ها فرصتي زرين و طلايي براي شست و شوي آيينه دل است. اين شب ها بهترين فرصت است تا خوبي ها را جايگزين بدي ها، صلح و صفا را جايگزين اختلاف و تفرقه، احسان و نيكي را جايگزين ظلم و ستم، احسان به والدين را جايگزين عاق والدين و صله رحم را جايگزين قطع رحم نماييم.
علي جواهردهي كارشناس مسائل قرآني در گفت وگو با گزارشگر كيهان درمورد جايگاه، ارزش و عظمت شب هاي قدر چنين مي گويد: «شب قدر در فرهنگ قرآني داراي ارزش و جايگاه ويژه اي است. افزون بر نزول قرآن كه در آياتي چند ازجمله در سوره «قدر» و «دخان» به آن اشاره شده است
جواهردهي در ادامه مي گويد: دليل ديگري كه براي ارزش و اهميت اين شب در آيات قرآني بيان شده است آن كه فرشتگان و روح در اين شب بر زمين فرود مي آيند و در نزد ولي الله و خليفه خداوند مي روند. اين مطلب به صراحت در سوره قدر با كاربرد فعل مضارع «تتنزل» بيان شده است. همان گونه كه جبرئيل امين، هرگاه نزول مي يافت بر حضرت ختمي مرتبت«ص» نزول مي يافت، فرشتگان و روح نيز اين گونه بود. اين مسئله تا زمان حضور زميني آن حضرت«ص» ادامه داشت و پس از آن نيز بر جانشينان به حق وي يعني امامان معصوم«ع» وارد مي شوند.»
اين كارشناس مسائل قرآني با اشاره به اينكه علت حضور و نزول فرشتگان و روح در نزد پيامبر«ص» و پس از وي بر امامان«ع» و در زمان ما بر حضرت ولي عصر(عج) چنان كه صراحت آيات نخست سوره دخان بر آن است، تفريق كل امر حكيم مي باشد، خاطر نشان مي كند: «به اين معنا كه هر چيزي داراي دو جنبه خلقي و امري است، مقام امري مقام كلي و آسماني آن چيز است كه به شكل خلقت خود را در جهان نشان مي دهد. در حقيقت مقام امري، مقام الوهيتي آن چيز مي باشد كه در مسيري به مقام خلقي مي رسد. بنابراين در آن مقام است كه هر چيزي وضعيت خودش را مشخص مي يابد، به سخن ديگر، در شب قدر هر سال كه تكرار مي شود، امور هر چيزي به شكل مشخص و معين از سوي خداوند بر آن حكم و قضا مي شود و فرشتگان آن را به ولي الله اعظم(ع) مي رسانند.»
وي در ادامه اضافه مي كند: مسايلي از اين دست است كه اين شب را داراي ارزش و اعتبار خاص كرده است تا جايي كه خداوند هر شب آن را برتر از هزار ماه برمي شمارد. تكرار اين شب ها، بيان گر اين مطلب نيز مي باشد كه زندگي انسان ها و بلكه همه موجودات هستي در هر سال و دوره زماني آن، ارتباط تنگاتنگي با اين شب دارد. از اين روست كه آن را مي توان «ليله الجمع» نيز ناميد؛ زيرا هر چيزي در اين شب، وضعيت كلي و جامع اش مشخص مي شود و خوشبختي و بدبختي اش رقم مي خورد و سعد و شقاوتش دانسته مي شود.
جواهردهي مي گويد: «ارزش و جايگاه اين شب كه در زندگي ما تاثير شگرف و مستقيمي دارد مي طلبد كه ما نيز به آن اهميت خاص و ويژه اي بدهيم؛ هر چند كه بنابر تاكيد قرآن نمي توانيم به كنه و باطن آن برسيم و درك و فهم درستي از ارزش آن و تاثيرش در زندگي خود و هستي داشته باشيم. با اين همه با توجه به آيات و روايات مي توانيم كاري كنيم كه بتواند تاثير مثبتي در زندگي ما داشته باشد.»
وي با اشاره به اعمال اين شب هاي پرفيض مي گويد: «از جمله آيين ها و اعمالي كه در اين شب هاي مبارك بيان شده است، شب زنده داري و احياي آن است كه مي بايست با تدبر در قرآن و هستي همراه باشد. البته برخي با قرائت تند آيات مي كوشند تا ختم قرآني و يا سوره اي داشته باشند كه البته به سبب اين كه به دور از تدبر در قرآن است نمي تواند تاثيرات كامل و خوبي داشته باشد. بنابراين بهتر است حتي با خواندن تفسيري چون الميزان و مجمع البيان و مانند آن گامي به سوي فهم و تدبر در قرآن برداريم.»
اين كارشناس مسائل قرآني در ادامه گفت وگو تصريح مي كند: البته نماز خواندن در اين شب ها نيز مورد تاكيد و توجه است ولي به نظر مي رسد كه اين نمازها چه در مقام شكر يا انس و يا استعانت و مانند آن باشد تنها زماني تاثيرگذار است كه معرفت ما نيز به همان اندازه رشد كرده باشد.
همچنين خواندن ادعيه و نيايش هاي خاص اين شب هم مي تواند بسيار مفيد باشد به شرط اين كه در آن نيز مراعات تدبر و تفكر شود؛ زيرا هيچ تعبدي بي تعقل نمي تواند چنان كه بايسته است انسان را به كمال برساند. اين شبها شب هاي استغفار، استعاذه و توبه به سوي خداوند است، باشد با بهره گيري از ظرفيت رمضاني و بركات شب هاي قدر زندگي خود را دست كم در طول يك سال به سوي كمال و سعادت سوق دهيم و برخلاف خواست شيطان آن را رقم زنيم.»
تاثير شبهاي قدر بر وجود انسان
«قدر» باران رحمتي است كه در جويبار هر فرد به اندازه او جاري است. شخصيت افراد به گونه اي شكل گرفته كه بعضي از آنان توان پذيرش جريان رودي وسيع از رحمت و بركت قدر را دارند و برخي ديگر زمينه كمتري براي جذب رحمت و عنايت دارند؛ برخي هيچ گونه آمادگي ندارند تا آنجا كه زمينه وجودشان چون سنگي سخت و نفوذناپذير است.
دكتر محمود خرسندي استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر روزنامه كيهان با اشاره به اينكه حقيقت شب هاي قدر از نوع حقايق قرآني است و همانطور كه قرآن شفا و درمان است، شب قدر نيز اين گونه مي باشد، تصريح مي كند: «براي درك شبهاي قدر بايد از يك سال جلوتر سعي وافر كرد تا اعضا و جوارح انسان مرتكب گناه نشود و به نافرماني از حق تعالي آلوده نگردد، و با توجه به اينكه درك ليالي قدر تأثيرات جديدي بر وجود انسان دارد، توجه به اين نكته موجب دقت در فهم و قدرداني از آنها مي گردد.»
دكتر خرسندي در ادامه چنين مي گويد: «انساني كه ليله القدر را درك مي كند هويتي نو و شخصيتي جديد در خود مي يابد كه پيش از آن قادر به درك آن نبود. گويا قيامتي در وجودش برپا گشته و تولدي دوباره را آغاز كرده است.»
وي با تاكيد بر نشانه هايي از ادراك شبهاي قدر چنين خاطرنشان مي كند: «فرشته ها كه در شب قدر فرود مي آيند، از عالم عقلند، بنابراين وقتي با هر مؤمني ملاقات كنند بر عقلشان افزوده مي شود، و از آن لحظه به بعد انسان مؤمني كه به اين نعمت الهي مزين گشته است، همواره حكومت عقل بر شهوت و غضب را در وجود خود به عيان مي بيند، هيچگاه خشم بر او مستولي نمي گردد و چشمه هاي حكمت از قلبش بر زبانش جاري مي شود و همه اسرار را درك مي نمايد.»
تكاليف و اعمال شبهاي قدر
براي عبادت و درك فضيلت و فيض شبهاي قدر به مساجد مي رويم، اما براي اينكه با انجام اعمال جنبي- كه خود نيز اعمال پرفضيلتي است- خويشتن را براي درك عظمت و فضايل عميق شب قدر آماده تر گردانيم تا بتوانيم در نورانيت قرآن، نوراني شويم و با فرشتگان پاك آسماني هم نوا گرديم و موجي در درياي روح خود ايجاد كنيم، پيشوايان والامقام اسلام، ما را به انجام تكاليفي دعوت نموده اند.
دكتر خرسندي نيز در اين باره با اشاره به اينكه اعمال شب قدر بر دو نوع است، مي گويد: «يكي آن كه در هر سه شب انجام مي شود و ديگر آنكه مخصوص هر شبي است. اما اعمالي كه در هر سه شب مشترك است شامل موارد متعدد و مباركي است كه غسل كردن در شبهاي قدر يكي از آنها مي باشد.»
وي مي گويد: «غسل، از يك سو عبادت است چون مي بايست به نيت تقرب و اطاعت خداوند انجام شود و از سوي ديگر نظافت و بهداشت مي باشد، چون با شست وشوي بدن، هر مؤمني خود را براي حضور در مجامع عمومي و ملاقات سالم و جاذب با اهل ايمان آماده و منظم مي گرداند و امام صادق(ع) در اين باره فرمودند: «هر كس براي شبهاي هفدهم، نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم ماه مبارك رمضان كه اميد شب قدر بودن آنها مي رود، غسل انجام دهد، از گناهان پاك مي گردد و مانند روزي مي شود كه از مادر متولد گرديده است.»
دكتر خرسندي با استناد به مطالبي از كتاب سيره پيامبر(ص) احيا و بيدار بودن شبهاي قدر را از تكاليف ديگر در اين شبها ذكر كرده و تصريح مي كند: «شب زنده داري يا عبادت و دعا، وظيفه اي براي همه شبهاي قدر است. همانطور كه امام حسن عسگري(ع) هم فرمودند: اگر نتوانستي در شبهاي ديگر احيا داشته باشي، سعي كن احيا و شب زنده داري شب بيست و سوم را از دست ندهي. و اما نكته بسيار مهمي كه درباره احيا بايد مورد توجه باشد اين است كه اولا: شب را تا سپيده صبح به دعا و عبادت بگذرانيم و ثانيا به بيداري چشم قناعت نكنيم، زيرا آنچه داراي اهميت فوق العاده است، بيداري دل و آگاهي و بصيرتي است كه انسان را در محضر الهي و قرآن كريم و فرشتگان آسماني مودب، منظم و لايق گرداند، زيرا فرشتگان آسماني كه به زمين نزول مي كنند، طبق روايت، نخست به محضر حضرت صاحب الامر(ع) شرف حضور مي يابند، تا علاوه بر سلامت آفريني در شب قدر يا سلام رساني به بندگان، پيام الله را به حجت الله ابلاغ دارند و طبيعي است اگر حجت الله از وضع عبادالله رضايت و خرسندي داشته باشد، وضع تقدير و سرنوشت سال آينده عبادالله از جانب الله، وضع بهتر و سعادتمندانه تري خواهد بود.
وي مي گويد: از ديگر اعمال شب قدر، نمازي است كه در آن يك بار حمد و هفت بار «قل هوالله احد» خوانده مي شود و بعد از پايان نماز هفتاد بار ذكر «استغفرالله ربي و اتوب اليه» گفته مي شود و سپس حوائج از خدا خواسته مي شود.
همچنين به جا آوردن صد ركعت نماز و خواندن دعاهايي كه در بين آن وارد شده از ديگر اعمال اين شب است، زيرا مضامين آن برآمده از سينه امامان دين بوده و در اين ادعيه علوم گران بهايي است كه جز پيامبران و جانشينان آنان كسي از آن آگاه نيست.
دكتر خرسندي در ادامه چنين مي گويد: «خواندن دعاي گشودن قرآن و قرآن را روي سر گذاشتن از ديگر اعمال شب قدر است به اين نيت كه عقل و انديشه با اين عمل تقويت شده و با دانش هاي قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضميمه گردد.»
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اين مطلب كه مؤمنان در ماه خدا و در خانه خدا، كتاب خدا را مي گشايند به سر مي گيرند و آن را شفيع خود قرار مي دهند تصريح مي كند:«مؤمنان بايد با قرآن پيوند و پيمان مجدد برقرار نمايند تا با معارف نوراني آن بتوانند همه زواياي زندگي خويش را نوراني و متعالي گردانند.»
وي با استناد به روايتي از امام صادق«ع» در مورد نمازهاي ليالي قدر مي گويد : در هر يك از دو شبهاي قدر صد ركعت نماز مي بايست خوانده شود. چنانچه حضرت صادق«ع» خود نيز اين عمل را انجام مي داد، و از سر شب تا سپيده صبح به دعا و مناجات با خداوند مي پرداخت.
از جمله دعاهايي كه به خواندن آنها سفارش شده دعاي «جوشن كبير» و «ابوحمزه ثمالي» است، زيرا انسان با يادآوري لطف، گذشت، كرم، رحمت و بخشش بي پايان خداي مهربان او را در كنار و دستگير خويش مي بيند و نور اميد در دلش مي درخشد.
بر بال دعا نشينيم
در شبهاي قدر انسان وارد مسير سرنوشت خود گشته و آن را تغيير مي دهد، گاهي براي پيمودن مسير مقدرات بر بال دعا و گاه بر بال عمل مي نشيند و با درك اين شب، از شر نفس و شياطين، بر نزد خالق يكتا دست ياري دراز مي كند تا همواره نگاهبان او باشد تا بتواند ره توشه اي از اعمال نيك و شايسته براي سفر آخرت خود ذخيره كند.
كارشناسان علوم ديني مي گويند : از اعمال شب قدر آن است كه انسان به نگهبانان اين شب ائمه معصومين«ع» توسل جسته و توفيق در اعمال و احوال را كه به آن احتياج دارد، به دست آورد و تلاش كند تا با استغفار از گناهان خود باران رحمت و جود و بخشش خداوند را شامل حال خود گرداند.
در تفسير سورآبادي جلد چهارم صفحه 2851 در مورد شبهاي قدر چنين آمده است : روح و فرشتگان در اين شب به زمين فرود مي آيند و مي گويند اين روح همان جبرئيل است كه به اندازه همه فرشتگان توان و قدرت دارد و هرگز به زمين نمي آيد مگر شبهاي قدر يا هنگام نزول وحي. همچنين در اين شب جبرئيل پرچم سبز بر بام كعبه مي زند، ميكائيل پرچم سفيد بر بام مسجدالنبي نصب مي كند و اسرائيل هم پرچم سرخي بر فراز بيت المقدس. اما عزرائيل به فرمان خدا فرود نمي آيد. پس تمام فرشتگان در همه شهرها، ده ها، محله ها و مساجد و خانه ها پراكنده مي شوند تا سلام خدا را به مؤمنان برسانند، اگر كسي خوابيده باشد، برمي گردند و تا هفتاد بار به او سر مي زنند تا شايد بيدار گردد و سلام خدا را به او برسانند و در اين شب همه جهان پرنور مي شود و هر كس هر حاجتي بخواهد برآورده مي گردد.
آنچه مسلم است از سوي ائمه اطهار و بزرگان دين شب زنده داري و احيا ليالي قدر بسيار سفارش شده است. اما بايد ديد در اين شب ما هستيم كه بيداريم يا اين شب قدر است كه ما را بيدار نگه مي دارد؟ آيا در اين شب جسم بيدار، ما را به مقصود مي رساند يا آنكه بيداري جان بايد ما را به سرمنزل مقصود برساند. در اين شبها چشم سر را بايد بيدار داشت تا چشم جان بيداري و بينايي يابد، دل از بندها برهد و پرده ها از ديدگان فرو افتد. بيائيد در اين شبهايي كه در پيش رو داريم، اين بينايي را در خود حاصل كنيم و چه زيانكاريم اگر از شب قدر تنها بيداري چشم نصيبمان شود و راهي به وراي آن بر اقليم جان نيابيم. بي ترديد دانستن و درك شبهاي قدر، فهميدن، بيداري دل، ايمان آوردن و چشم جان گشودن و دل صافي يافتن رزق هاي پاك خداوند. اميد كه در شبي چنين بزرگ از اين نعمت ها بي بهره نمانيم.

 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14