E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

نامزدها و ماجراها

ثبت نام براي رقابت
در حالي كه اصلاح طلبان تلاش بسياري نمودند تا از ميان كروبي و موسوي يكي را به عنوان نامزد واحد معرفي نمايند، اما عدم توانايي آنان بويژه تلاشهاي سيد محمد خاتمي بر اين امر، اوضاع اصلاح طلبان را آشفته تر از گذشته كرد. خصوصاً تلاشهاي بسياري براي انصراف كروبي انجام شد و دلايل آنان براي انصراف كروبي، رأي آورتر بودن موسوي بيان شد.
محمد علي ابطحي (حامي كروبي) در وبلاگ شخصي خود با اشاره به گلايه كروبي از رفتار حاميان موسوي نوشت: «امروز با جمعي از دوستان، آقاي كروبي را ديدم. درد دل داشت. . . ظاهراً در جلسات سخنراني اش كساني به نام حاميان موسوي خيلي مزاحمت ايجاد مي كنند. مرتب به گردنش پارچه سبز مي اندازند و در خيابان گرديهاي انتخاباتي به نام اين كه بايد به نفع موسوي كنار برود، حتي جلوي منزلش چند شبي است تظاهرات مي كنند و شعار انصراف مي دهند. »1
موسوي خوئيني ها (دبيركل ّ مجمع روحانيون مبارز) ضمن تحليل وضعيت اصلاح طلبان گفت: «وضعيتي پيش روي اصلاح طلبان است قرار نبود اين گونه باشد. اصلاح طلبان طي ماهها مباحثه به يك نتيجه رسيده بودند و آن حضور خاتمي بود و با نگاه تحليلي و آماري مطمئن بوديم پيروزي با آقاي خاتمي است. كار صحيح اين بود كه آقاي خاتمي مي ماند . . . ولي مهندس موسوي وظيفه دانستند كه به صحنه بيايند و در نتيجه آقاي خاتمي هم رفتند. » موسوي خوئيني ها در توجيه فاصله گرفتن جريان اصلاح طلبي از آرمانهاي امام (ره) به تغيير دنيا متوسل شد و ادعا كرد «ما نبايد در اداره كشور چيزهايي را كه 30 سال پيش براي اداره كشور در آن زمان مهم بود ولي الان مهم نيست به كار ببنديم. . . اين كه يك نفر بيايد و بگويد برگرديم عقب به جاي آن كه به جلو حركت كنند، به عقب برگشتند و متأسفانه نام اين عقبگرد را هم گذاشتند بازگشت به اصول و بازگشت به خط امام. »2
عبدالله مؤمني (سخنگوي ادوار تحكيم) در مناظره خود با آرمين سلماسي (عضو ستاد موسوي) ضمن بيان ديدگاه خود نسبت به كروبي و موسوي گفت: «واقعيت آن است كه كانديداهاي موجود حداقل هاي ما را هم پوشش نمي دهند اما به طور كلّي فضايي وجود دارد كه ايجاب مي كند ما يكي از دو كانديدا را انتخاب كنيم. متأسفانه عملكرد گذشته اين دو نامزد ( كروبي و موسوي) به هيچ وجه مطلوب نيست و ما به نقطه اي رسيديم كه افرادي را كه در گذشته حتي حاضر نبوديم نقدشان كنيم، اينك بايد انتخابشان كنيم و اين نتيجه هشت سال اصلاحات نيم بند و سطحي آقاي خاتمي است. »3 اما اوضاع آشفته اصلاح طلبان محدود به آن نبود. ماجراي دست دادن خاتمي با راسموسن (دبيركل ّ ناتو و نخست وزير دانمارك) كه در زمان نخست وزيري اش از حاميان كاريكاتورهاي توهين آميز پيامبر اكرم (ص) بود، در اجلاس ائتلاف تمدنها درتركيه، اوضاع آنان را وخيم تر كرد. اگرچه اين اتفاق از سوي اصلاح طلبان چندان انعكاس نيافت اما آنان را با مشكل بزرگي روبه رو ساخت. خاتمي كه بارها اظهارات خود و فيلمهاي منتشر شده درباره خود بالاخص دست دادن با دختران و زنان در جريان سفر به ايتاليا و جشن شب يلداي مجله چل چراغ را تكذيب كرده و به نوعي از پذيرش آن طفره رفته بود، در پي انتشار خبر دست دادن وي با راسموسن، ديگر نمي توانست آن را تكذيب نمايد. ولي خاتمي كه بارها چنين مطالبي درباره اش مطرح شده بود، باز هم فيلم خود را كه در ايام انتخابات دهم ، از طريق بلوتوث در سطح جامعه پخش شده بود، مونتاژ شده خواند. در آن فيلم كه علاوه بر خاتمي برخي چهره هاي سياسي نظير مجيد انصاري نيز حضور داشتند، سيد محمد خاتمي در حال تعريف كردن جوك و لطيفه گويي درباره تركها بود. موسوي در اروميه در خصوص اين فيلم آن را يك پروژه براي تخريب خود دانست. 4 سيد محمد خاتمي پس از اعلام مونتاژ بودن آن فيلم، آن را حركتي براي تخريب در ميان آذري زبانها دانست و گفت: «با كمال تأسف از نابرابري در عرصه انتخابات، حالا كه يك فرزند آذربايجان (موسوي) آمده، به هر شيوه اي متوسل مي شوند تا احساسات پاك را جريحه دار كنند و جلوي آمدن او را بگيرند. . . همه ما جواب آن توطئه هاي زشت و اراده هايي كه نمي خواهند مردم در سرنوشت شان حاكم شوند و تغييري رخ ندهد را با رفتن بر پاي صندوق رأي خواهيم داد. »5
اما خاتمي كه به عنوان يكي از برجسته ترين چهره هاي اصلاحات شناخته مي شد و حتي برخي از اصلاح طلبان وي را رهبر اصلاحات خطاب مي كردند، با انجام برخي عملكردها و اظهارات، جريان اصلاح طلبي را سخت دچار چالش كرد.
خاتمي كه در گذشته هم مورد سرزنش بسياري از هواداران خود قرار گرفته بود و بارها به دليل عدم همراهي با آنان تهديد به پياده شدن از قطار اصلاحات شده بود، اين بار هم مورد اعتراض بسياري از صاحب نظران و حتي سياسيون اصلاحات قرار گرفت. ولي وضعيت اصلاح طلبان در روزهاي منتهي به دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري به گونه اي آشفته بود كه نوميدي نامزدهاي اصلاح طلبان از پيروزي در دور اوّل انتخابات بيش از مطالب ديگر خودنمايي مي كرد.
ميرحسين موسوي نامزد مطرح اصلاح طلبان در اظهاراتي گفت: «ما برنده انتخابات دو مرحله اي هستيم. »6
در همين حال رئيس جمهور در ادامه سفرهاي استاني دولت نهم در استان اصفهان، از تمام نخبگان و كساني كه داراي نظر و برنامه هستند و در خود توان اداره كشور را مي بينند، دعوت كرد كه به صحنه بيايند، احمدي نژاد گفت: «در انتخابات بايد همه انديشه ها، افراد، سلايق، ديدگاهها و نظرات به صحنه بيايند. . . ملّت ايران هنوز دنبال نمونه اي مثل شهيد رجايي مي گردد. »7
اگرچه احمدي نژاد اعلام كانديداتوري نكرده بود، ولي پس از استعفاي سيد مجتبي هاشمي ثمره (مشاور ارشد احمدي نژاد) بعدها مشخص شد كه استعفاي وي براي تشكيل ستاد انتخاباتي احمدي نژاد بوده است. هاشمي ثمره در اظهاراتي بيان داشت: « احمدي نژاد در صورت پيروزي در تحقق شعارهاي قبلي اش كه همان عدالت گستري، خدمت به بندگان خدا، مهرورزي، تعالي و پيشرفت كشور بود، بيش از پيش خواهد كوشيد. »8 وي همچنين اعلام كرد؛ احمدي نژاد آماده مناظره با همه نامزدهاست. هاشمي ثمره در خصوص تخريبها عليه دولت نهم گفت: «امروز شبهه افكنيهاي فراواني مي شود و همه كارهاي مثبت دولت مورد هدف مخالفان قرار گرفته است. بايد تلاش كنيم كه در انتخابات، مشاركت هرچه بيشتر بالا رود و رأي احمدي نژاد نيز بيشتر شود. . . همه در داخل و خارج دست به يكي شده اند كه هركسي جز احمدي نژاد در انتخابات برنده شود. »9 وي همچنين گفت: «برخي با تهمت و دروغ مي خواهند دل مردم را خالي كنند، اما ان شأالله به فضل الهي جشن پيروزي احمدي نژاد را در روزهاي پاياني خرداد خواهيم گرفت. »10
هاشمي ثمره به عنوان رئيس ستاد انتخاباتي احمدي نژاد در دستوري به ستادهاي وابسته مواردي را متذكر شد كه در نوع خود بي سابقه بود. وي بيان داشت: «تأسي به سلوك متواضعانه احمدي نژاد، عدم مطابقت اهانت و رفتار غير اسلامي و غير اخلاقي نسبت به ديگر نامزدها با مشي اسلامي، لزوم جلوگيري از نفوذ عناصر فرصت طلب يا كاسبكاران قدرت طلب در فعاليتهاي ستاد، توجه ويژه به نماز اوّل وقت در ستادها، پرهيز از افراط و تفريط در گزارش عملكردها، جدّي گرفتن رقابت و مايه آسودگي خاطر نبودن استقبال مردمي در سفرهاي استاني و. . . ». 11
با نزديك شدن زمان برگزاري دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري مهندس محصولي (وزير كشور) طي حكمي كامران دانشجو را به عنوان رئيس ستاد انتخابات كشور معرفي كرد و فعاليتهاي اين ستاد آغاز گرديد.
از جمله اقدامات جديد اين دوره ثبت نام اينترنتي داوطلبان بود كه در اين فرصت هزار نفر ثبت نام نمودند و از تاريخ 15 ارديبهشت به مدت 5 روز ثبت نام رسمي داوطلبان در وزارت كشور آغاز گرديد.
اگرچه درباره چگونگي و شرايط ثبت نام نامزدهاي رياست جمهوري بحثهايي در محافل مختلف بويژه مجلس شوراي اسلامي انجام گرفته بود، اما ثبت نام اين دوره نيز با حاشيه هايي همراه بود همانند گذشته تيپهاي خاص و با انگيزه هاي خاص براي ثبت نام آمده بودند كه مورد توجه خبرنگاران و عكاسان قرار گرفت.
در اين ميان محمود احمدي نژاد و محسن رضايي جزو اوّلين چهره هاي سرشناسي بودند كه پس از 2 روز از مهلت ثبت نام پا به وزارت كشور گذاشتند. محمود احمدي نژاد را كه مردان دولتش يعني سيد مجتبي هاشمي ثمره، مسعود زريبافان، علي سعيدلو و غلامحسين الهام همراهي مي كردند، پس از ثبت نام در جمع خبرنگاران گفت: «بنده هيچ ستاد تبليغاتي از سوي خودم ندارم و فاقد منابع مالي براي تبليغات هستم. » وي ضمن هشدار به هواداران خود گفت: «كسي حق ّ ندارد بويژه به نام من عليه كسي حرف بزند و حق ّ ندارد بزرگنمايي كند و يا در برابر نقدهاي درست از ضعفها مقاومت كند. احدي حق ّ ندارد از بيت المال و اموال عمومي براي تبليغات استفاده كند. تلاش در ستادهاي انتخاباتي هيچ حقّي را براي كسي ايجاد نمي كند و كسي نبايد انتظار داشته باشد بدين واسطه در گزينشها و تصميم گيريها مورد توجه قرار مي گيرد. »12
محسن رضايي نيز با حضور در وزارت كشور رسماً نامزد انتخابات دهم شد و به اما و اگرها درباره حضورش پايان داد. رضايي را كه همسرش دانش جعفري وزير اقتصادي دولت نهم همراهي مي كرد، در جمع خبرنگاران ضمن بيان دلايل حضور خود و ارائه برخي برنامه هايش، گفت: « سازمان مديريت و برنامه ريزي را بايد احيا كرد، اما نه حالت گذشته بلكه با تفكيك وظايف بايد اين سازمان را به اتاق فكري براي نظام تبديل كرد.»13
يك روز بعد يعني 18 ارديبهشت در حالي كروبي با عباس عبدي، كرباسچي، ابطحي و جميله اشكوري به ستاد انتخابات كشور آمد شايعه انصراف وي توسط برخي مدام مطرح مي شد. كروبي پس از ثبت نام در جمع خبرنگاران گفت: «چنانچه مردم مرا بپذيرند و موفق شوم، هم انساني، هم اخلاقي و هم قانوني است كه به نيروهايي كه در كنارم هستند و مرا پذيرفته اند و با من همكاري مي كنند، نقش اوّل را بدهم. »14 وي در جنجالي ترين بخش سخنانش با انتقاد از سخنان سردار جعفري گفت: «من از 48 سال پيش بسيجي بوده ام، قطعاً آن زمان آقاي جعفري يك كودك بود، اما بايد گفت آن بسيجي كه زير نظر آقاي جعفري است نيروهاي مسلح هستند. ما آمده ايم براي انتخاباتي آزاد و بدون دخالت بسيج و نيروهاي مسلح يا نيروهاي خودسر. »15
ميرحسين موسوي نيز در حالي به ميدان فاطمي و وزارت كشور رفت كه هيچ يك از اعضاي سرشناس ستادش او را همراهي نمي كردند. مير حسين در حالي كه خود خودروي پرايدش را مي راند در نزديكي وزارت كشور با استقبال هوادارانش روبه رو شد. وي پس از نام نويسي براي دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري، پس از آن كه شناسنامه خود را كه عكس دوره جواني اش بود به خبرنگاران نشان داد، در ميان خبرنگاران حاضر شد و از دلايل آمدنش گفت. وي اظهار داشت: «شرايطي كه امروز در آن به سر مي بريم بهترين نيست. وضعيت در حال حاضر در شأن ملّت و مردم ما نيست و سرمايه هاي انقلاب در خطرند. » وي يكي از انگيزه هاي حضور خود را احيأ سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور دانست و افزود: «آمده ام تا از طريق احيأ سازمان مديريت و برنامه ريزي و شوراهاي عالي ساختار آسيب خورده را ترميم كنم. »16
رفعت بيات و اكبر اعلمي نمايندگان دوره هفتم مجلس و همچنين قاسم شعله سعدي نماينده دوره هاي سوم و چهارم مجلس از ديگر چهره هاي سياسي بودند كه براي نامزدي انتخابات رياست جمهوري دهم ثبت نام كردند. 17
پس از پايان مهلت ثبت نام، رسيدگي به صلاحيت 475 نفر داوطلب رياست جمهوري آغاز گرديد و در نهايت پس از بررسيهاي لازم، 4 نامزد مطرح كه طي روزهاي قبل حضور خود را اعلام كرده بودند، از سوي وزير كشور به عنوان نامزدهاي نهايي در دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري معرفي شدند.
پس از معرفي نامزدهاي نهايي از سوي وزارت كشور فعاليتهاي انتخاباتي نامزدها شكل قانوني به خود گرفت و آنان برنامه هاي مختلفي را در دستور كار خود قرار دادند. انجام سفرهاي استاني، برگزاري جلسات سخنراني و ميتينگهاي تبليغاتي، انجام رايزني براي جلب حمايت احزاب و گروهها و اشخاص، انجام مصاحبه ها و نشستهاي مطبوعاتي و. . . برنامه هايي بود كه هريك از نامزدها براي معرفي خود و همچنين غلبه بر رقبا به كار گرفتند. در همين حال بازار اعلام حمايت اشخاص و گروهها و تبليغات نامزدها و بويژه مناظره هاي تلويزيوني داغ از ديگر برنامه ها بود. مناظره هاي تلويزيوني كه يكي از مهمترين نقشها را در شناخت مردم نسبت به نامزدها ايفا كرد، به عنوان كانون توجه بسياري از مردم قرار گرفت.
تبليغات - رسانه - مردم
تبليغات به عنوان يكي از عوامل تأثيرگذار بر افكار عمومي در حوزه مختلف همواره مورد توجه بوده است. تبليغات سياسي در حوزه انتخابات نيز از اين امر مستثني نيست و كانديداها و طرفداران آنها، سعي دارند تا با استفاده از شيوه هاي مختلف بر جامعه آماري خود تأثير گذارند. در دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري نيز نامزدها سعي كردند تا با استفاده از روشهاي مختلف تبليغات، از پوستر و بنر و پارچه نوشته، تبليغات تلويزيوني و اينترنتي گرفته تا پيامك و بلوتوث و تبليغات چهره به چهره و. . . مواضع و برنامه هاي خود را براي مخاطبان تبيين كنند.
اگرچه تبليغات در اين دوره تفاوتهايي با دوره هاي گذشته داشت، ولي عموماً شيوه تبليغات را مي توان در 3 سطح تقسيم بندي كرد.
1- تبليغات در سطح رسانه: كه شامل مطبوعات، صدا و سيما و اينترنت و. . . مي باشد. اين نوع تبليغات يكي از مؤثرترين ابزارها براي هريك از كانديداها بود كه در آن نامزدها سعي كردند تا با استفاده از پايگاه مطبوعاتي و امكان برابري كه صدا و سيما براي معرفي كانديداها و ارائه برنامه هايشان تدارك ديده بود، به تبليغ بپردازند. براي اين امر نمايندگان كانديداها براي قرعه كشي زمانبندي برنامه هاي تبليغاتي نامزدها به صداوسيما دعوت شدند. مهدي كلهر نماينده احمدي نژاد (رنگ قرمز)؛ شهرام گيل آبادي نماينده رضايي (رنگ آبي)؛ مرتضي الويري نماينده كروبي (رنگ زرد) و بيژن زنگنه نماينده موسوي (رنگ سبز) را انتخاب و در حضور رئيس سازمان صداوسيما مهندس ضرغامي مراسم قرعه كشي انجام گرفت و برنامه هاي تلويزيوني نامزدها در زمانهاي مختلف در شبكه هاي گوناگون مشخص گرديد.
علاوه بر صحبتهاي نامزدها در راديو، برنامه هايي تحت عنوان؛ با دوربين - گفتگوي ويژه خبري - پاسخ به سؤالات كارشناسان و. . . از سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش شد. اما آنچه با دوره هاي گذشته متفاوت بود و برنامه هاي ديگر را تحت الشعاع قرار داد، پخش مستقيم مناظره هاي نامزدها با يكديگر بود. اين برنامه كه تأثير بسزايي در نظرگاه انتخاباتي مردم داشت و سبد رأي كانديداها را دستخوش تحولات جدّي ساخت، موجب تمايز چشمگير تبليغات در اين دوره از انتخابات رياست جمهوري بود.
ابراز نظرات صريح كانديداها درباره موضوعات مختلف در مواجهه با رقباي خود و تن دادن به چالشهاي صريح كه باعث محك خوردن هوش و ذكاوت و توانايي آنها براي مديريت صحنه هاي سخت و دشوار و قدرت آنها در دفاع از برنامه ها و كارنامه خويش شد، توجه بسياري از مردم را به خود جلب كرد.
در دوره هاي گذشته بويژه در نهمين دوره انتخابات رياست جمهوري نمايندگان نامزدها به گفتگو و مناظره مي پرداختند. گرچه آن شيوه هم خالي از لطف نبود و تا حدي در شناخت و انتخاب كانديداي اصلح از نگاه مردم كمك مي كرد، ولي پس از بيان برخي مطالب از سوي نماينده نامزدها، بعضي از كانديداها كه اين اظهارات را موجب ريزش آرأ خود احساس مي كردند، از پذيرش آن طفره رفته و آن را بيان شخصي نماينده خود مي دانستند. چنان كه پس از مناظره محمدباقر نوبخت با محمد خوش چهره و مناظره حسين مرعشي با مهدي كلهر (نمايندگان هاشمي و احمدي نژاد) و در پي برخي اظهارات نمايندگان هاشمي رفسنجاني كه به اذعان بسياري از كارشناسان يكي از دلايل رويگرداني مردم از هاشمي به احمدي نژاد شد، هاشمي رفسنجاني آن اظهارات را نظر شخصي آنان دانست.
در اين دوره مناظره هاي تلويزيوني كه در ساعات پاياني شب (30/22 تا 24) برگزار شد، جزو جذاب ترين و پربيننده ترين برنامه هاي تبليغاتي و حتي سياسي محسوب گرديد. كانديداها با طرح مباحث مورد نظر خود سعي در به چالش كشيدن طرف مقابل داشته و مباحثي در مناظره ها بيان شد كه حتي بحث عدم تفاوت بين كانديداها كه عموماً توسط دشمنان انقلاب اسلامي مطرح مي شد را رد كرد. مناظره ها نشان داد كه درست است كانديداهاي محترم از فيلتر شوراي نگهبان عبوركرده اند و هركدام كه رأي مي آوردند به عنوان رئيس جمهور قانوني كشور محسوب مي شدند، اما اختلاف زيادي در رويكردها و نگاه هريك از نامزدها به مسائل مختلف داخلي و بين المللي وجود دارد.
1-كيهان، 16/3/.1388
2- ايران، 5/3/.1388
3- كيهان، 2/3/.1388
4-آفتاب يزد، 9/3/.1388
5- كيهان، 9/3/.1388
6-اسرار، 13/2/.1388
7- كيهان، 7/2/.1388
8-همان، 14/2/.1388
9- همان، 4/3/.1388
10- ايران، 13/3/.1388
11- كيهان، 30/2/.1388
12-كيهان، 18/2/.1388
13- همان.
14- كيهان، 19/2/.1388
15-ماهنامه نسيم، شماره چهلم، خرداد .1388
16- همان.
17-ماهنامه نسيم، شماره چهلم، خرداد .1388