تهاجم عروسكي به دنياي پاك كودكان نگاهي به اسباب بازي هاي وارداتي - بخش نخست

صديقه توانا
خاتون و تورج با چهار سال اختلاف سني موقع بازي خوب با هم كنار مي آمدند و اگر گاهي هم سر گردو بازي دعوايشان مي شد، خيلي زود با هم آشتي مي كردند و دوباره سراغ خاله بازي مي رفتند و در خانه اي كه با چادر وال مادربزرگ درست شده بود، به بازي مشغول مي شدند، خانه اي كه مادر حريم آن را از دستگيره در يك اتاق تا اتاقي ديگر با گره زدن براي بچه ها مشخص كرده بود. آنها مثل نازيلا و ژينوس و رامتين كلبه هايي با طرح هاي باربي و سندي و مرد عنكبوتي نداشتند، آنها همچنين ماشين ظرفشويي و لباسشويي، سرويس 30 پارچه آشپزخانه صورتي و پلاستيكي و تفنگ آتشي هم نداشتند، بچه ها فقط با قطعاتي چوب كم تراش و چند تكه ظرف آلومينيومي كه پدربزرگ از شاه عبدالعظيم برايشان سوغات آورده بود بازي مي كردند و در آن كشمش و مويز و توت خشك مي ريختند و براي ساعت ها در گوشه اي از بهارخواب خنك با وسايل ساده و ابتدايي، اما تميز و بهداشتي و متناسب با شأن يك خانواده اصيل ايراني سرگرم بازي مي شدند و مادر در حالي كه آنها را زيرنظر داشت با دم قيچي ها و پارچه هاي ريون و ژرسه براي بچه ها عروسك مي دوخت و با اسباب بازي هاي سالم آنها را سرگرم مي نمود. اسباب بازي هايي كه هيچ گونه سرب، جيوه اي در آنها ديده نمي شد و مغايرتي هم با فرهنگ اسلامي و ديني خانواده ها نداشت و از اسباب بازي هاي مبتذل و به اصطلاح مدرن امروزي و ساخت كشورهاي خارجي فرسنگ ها كيلومتر فاصله داشت.
بازي و سرگرمي و فرآيند آن براي كودكان يك واقعيت است، و كودكان از طريق بازي تجارب ارزنده اي را دريافت مي كنند. اگرچه بازي هاي كودكان يكي است، اما محتواي بازي ها تا حدود زيادي به شرايط فرهنگي محل زندگي آنها بستگي دارد و بخشي از هويت فرهنگي و ارزشي هر ملتي را از خلال بازي ها و اسباب بازي هايشان مي توان شناخت.
به اعتقاد كارشناسان مسائل تربيتي متأسفانه طي يك غفلت فرهنگي طولاني مدت در حيطه طراحي و ساخت اسباب بازي هاي مناسب و بومي، امروز شاهديم كه كودكان ما در حصار اسباب بازي هاي بيگانه محصور مانده اند، به نحوي كه فقط 5درصد از اسباب بازي هاي موجود در بازار، ساخت ايران است! كه آن هم به دليل پايين بودن تكنولوژي ساخت و ضعف طراحي و قيمت بالاي آن خريدار ندارند. در حال حاضر 95 درصد از نياز اسباب بازي كودكان ايران را كشورهايي همچون دبي، ايتاليا، آلمان و چين تأمين مي كنند كه سهم چين در اين بين از همه بيشتر است. كارشناسان معتقدند انواع و اقسام عروسك هاي باربي و سندي و... با لباس هاي نامناسب به همراه موسيقي هاي تند غربي و انواع بازي هاي رايانه اي خشن، تفنگ هاي ساچمه اي، كلت هاي كمري و... كه اغلب از طريق قاچاق وارد كشور مي شوند.
به منظور آگاهي بيشتر از چگونگي واردات اسباب بازي ها، ساخت و طراحي و استاندارد بودن وسايل كمك آموزشي و از همه مهمتر دلايل مختلف برخي از مسئولان از تهاجم جديد فرهنگي در دو شماره گزارش پيش رو به سراغ كارشناسان و صاحب نظران رفتيم تا نقطه نظرات آنها را درخصوص موارد فوق جويا شويم.
تهاجم از نوع عروسكي و اسباب بازي
تاكنون از انواع و اقسام تهاجم فرهنگي سخن زياد گفته شده، اما از تهاجمي به نام «تهاجم عروسكي» كمتر سخن به ميان آمده است. ورود و توزيع انواع و اقسام عروسك ها با پوشش نامناسب و اسباب بازي هايي با آهنگ هاي مبتذل و ماشين و تفنگ هايي با خشونت هاي فراوان، حاكي از گستره اين تهاجم است كه متأسفانه هنوز فكر متوليان فرهنگي را به خود مشغول نكرده است. اين حركت خزنده تهاجم خاصي است كه اختصاصا كودكان و نوجوانان را بيشتر مورد هدف قرار داده تا ذهن آنها را در مورد نحوه پوشيدن لباس و تفريح كردن تغيير دهد.
الهه سرابي كارشناس ارشد تكنولوژي آموزشي در گفت وگو با گزارشگر كيهان نظرش را در مورد سوژه گزارش و تهاجم عروسكي اين طور بيان مي كند: «كودكانمان با شيوه بازي هاي گذشته ايراني مثل لي لي، خاله بازي، الك دولك، هفت سنگ و... بيگانه شده اند، زيرا تحت فشار تبليغي غرب در دو بعد كارتون و اسباب بازي هاي متنوع اما عجيب و غريب و بسيار خشن قرار دارند.»
خانم سرابي مي گويد: «هجوم عروسك هاي
نيمه عريان با ژست هاي زننده با هدف نابودي تربيت ديني كودكان وارد كشور مي شود و در مقابل حجاب به عنوان نماد شاخص زن مسلمان قرار مي گيرد. ماهيت پنهان در مورد اين عروسك ها و اسباب بازي ها اين است كه خانواده ها در برابر اين اسباب بازي ها كمترين كار مقاومتي انجام نمي دهند و آنها را با سرمايه هاي خود و خريد آن در اختيار نابودي فرهنگي و ارزشي كودكانشان قرار مي دهند.»
اين كارشناس تكنولوژي آموزشي در ادامه مي گويد: «اين طراحي زيركانه از آن جهت در ساخت چنين عروسك هايي كه داراي ابعاد كودكانه، اما اندام هاي بزرگسالانه هستند، مدنظر قرار گرفته كه سازندگان آن مي دانند شخصيت و اصالت افراد از دوران كودكي شكل مي گيرد و دختري كه زيبايي را در بي حجابي مي بيند، از ماهيت اصلي حجاب غافل خواهد ماند. اين تهاجم در مورد اسباب بازي هاي ديگر نيز صورت گرفته است. اسباب بازي هاي خشن و ترسناكي كه با روحيه كودكان سازگار نيست و آنها با بازي با انواع شمشيرها و تفنگ هايي كه بسيار شبيه واقعي هستند، مهرباني، عطوفت و انصاف را از دست مي دهند و يا با انواع و اقسام لوازم لوكس و جانبي كه عروسكهاي باربي، بت من و سندي و... دارند، آنها به سمت تجملات گرايش پيدا مي كنند و در واقع در روياي خود در آرزوي داشتن چنين لباسها و وسايلي هستند.»
سرابي در ادامه با اشاره به اينكه عروسكهاي باربي در 250 نوع توليد مي شود و در هر ثانيه 3 عدد آن به فروش مي رسد و درهر 24 ساعت دو بازي يارانه اي جديد به بازار مي آيد، بر ضرورت حمايت از صنعت اسباب بازي در كشور تاكيد مي كند و مي گويد: «متاسفانه براي فرهنگ سازي و ارتقاي سطح صنعت اسباب بازي كاري نكرده ايم. اين درحالي است كه درحال حاضر دشمن انديشه و قلب كودكان ما را هدف قرار داده است و اكثر والدين از آن بي خبرند، و حال آنكه حركت به سمت ساخت اسباب بازي هاي بومي، نه تنها كاري فرهنگي است، بلكه كاري بسيار اقتصادي و سودآور هم مي باشد.»
جاي خالي اسباب بازي هاي ايراني در مغازه ها
شما هنگام خريد اسباب بازي براي فرزند دلبندتان به چه معيار و ملاكهايي توجهي مي كنيد آيا به شكل ظاهري و زيبايي آن اهميت مي دهيد، به استاندارد بودن يك اسباب بازي تا چه حد توجه مي كنيد، آيا كشور سازنده براي شما ملاك تعيين كننده در يك انتخاب درست است و اينكه كودكتان را تا چه حد در انتخاب اسباب بازي آزاد مي گذاريد؟
داخل يك فروشگاه بزرگ اسباب بازي آقاي محمدزاده براي خريد كادوي تولد پسرش، هواپيماي سفيدبزرگي را انتخاب كرده و مشغول امتحان كردن آن است. وقتي به او مي گويم معيار شما براي انتخاب يك اسباب بازي خوب چه مي باشد، مي گويد: «بسياري از اسباب بازي هاي پسرانه اي كه الان دراين مغازه ها مي بينيد همه خشن هستند و بچه را عصبي مي كنند، من دنبال اسباب بازي هستم كه او را سرگرم كند و خلاقيتش را رشد دهد ضمن اينكه اصلا اسباب بازي چيني نمي خرم!»
وقتي به او مي گويم همين هواپيما كه الان انتخاب كرده ايد ساخت چين است، مي خندد و مي گويد: «البته هنوز ماركش را نديده ام ولي گويا چاره اي نداريم، دلمان مي خواهد از توليدات خودمان استفاده كنيم ولي شما ببينيد اسباب بازي هاي ايراني با كيفيت خوب نداريم و يا خيلي گران هستند»، و فروشنده مغازه در تاييد صحبتهاي مشتري اينطور مي گويد: «من خودم جزو توليدكنندگان اسباب بازي بودم، اما الان متاسفانه به دليل گران بودن مواد اوليه، بالا رفتن نرخ كارگر و هزاران مشكل ديگر برايم صرف نمي كند اسباب بازي توليد كنم. وقتي واردات اسباب بازي آزاد است و بسياري از عروسكها و تفنگهاي خوب هم براحتي به صورت قاچاق در دسترس مردم قرار مي گيرد، ديگر چرا به خودمان زحمت توليد دهيم.»
«مهديه سيدقاسم» كه 30 سال سن دارد و كارمند بانك مي باشد براي خريد اسباب بازي (البته به تنهايي نه با فرزندش) به چهارراه استانبول آمده است. او نظرش را اينطور بيان مي كند: «براي من جاي تعجب است كه چرا مسئولان فرهنگي اين عروسكهاي نيمه عريان و خلاف شئونات اسلامي و سي دي هاي خشن رايانه اي را از بازار جمع نمي كنند. واقعا اين عروسكها اصلا با فرهنگ ديني و ارزشهاي خانوادگي ما همخواني ندارند و به همين دليل سعي مي كنم اسباب بازيهايي براي فرزندم انتخاب كنم كه از همين بچگي به رشد شخصيتي او كمك كند و هيچ منافاتي هم با ارزشهاي ديني نداشته باشد.»
ضعف در صنعت اسباب بازي
«چيزي به نام صنعت اسباب بازي در كشور وجود ندارد. طوري كه اگر خوشبختانه نگاه كنيم توليدات داخلي شايد فقط 2 دهم درصد نياز جمعيت 17 ميليوني كودك و نوجوان را پاسخگو باشد.»
مجيد قادري، طراح و مدير مركز سرگرمي هاي سازنده كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در پاسخ به اين سؤال كه چرا مسئولان فرهنگي و مخصوصا متوليان امر در كانون پرورش فكري به نقش تربيتي و ديني اسباب بازي ها كمتر توجه مي كنند و توليد اسباب بازي در داخل كشور ضعيف است، با ذكر مقدمه فوق چنين مي گويد: «با توجه به اينكه در صنعت ساخت اسباب بازي ضعف داريم، بديهي است كه بايد اسباب بازي را وارد كرد و اين خلأ موجود را با اسباب بازيهاي خارجي پر نمود؛ اما از سوي ديگر با مشكلي به نام قاچاق اسباب بازي مواجه هستيم.»
قادري در ادامه مي گويد: «متاسفانه عروسكهاي مبتذل، اسباب بازيهاي خشن و به طوركلي غيرمجاز موجود در بازار و اكثرا با برندهاي تقلبي و غيراستاندارد از طريق قاچاق وارد كشور مي شود طوري كه مي توان گفت 30 تا 40 درصد اسباب بازي ها از اين طريق و از مرزهاي جنوب و شمال غرب ايران و از كشورهاي آسياي ميانه، امارات، دبي و چين وارد مي شود.»
وقتي به آقاي قادري مي گويم، شما چه اقدامي براي جلوگيري از اين حركتهاي خزنده انجام داده ايد اينطور پاسخم را مي دهد: «از موضع شوراي نظارت بر اسباب بازي ها به اتحاديه خرازي فروشان تذكر داده و مي دهيم اما آنها كوتاهي مي كنند، ضمن اينكه اداره اماكن هم مسئول رسيدگي و بازرسي از مغازه ها و جمع آوري اسباب بازي هاي غيرمجاز است كه از سوي آنها هم كم كاري مي شود.»
قادري در پاسخ به اين سؤال كه نقش شما در كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان براي گسترش فرهنگ اسلامي و ارزشهاي ديني در وسايل بازي و جلوگيري از گرايش خانواده ها به اسباب بازي هاي غيرمجاز چه مي باشد، چنين مي گويد: «متأسفانه در اين مورد با فقر فرهنگي مواجه هستيم و برخي از خانواده ها و مسئولان هم نسبت به شناخت كالايي به نام اسباب بازي آگاهي كافي ندارند، از همين رو جا دارد در اين خصوص بيشتر كار شود و براي تعديل آن بايد يك جريان فرهنگي در حوزه روانشناسي اسباب بازي بوجود آوريم.»
همين فردا بازرسان اتحاديه را اعزام مي كنيم!
براي روشن تر شدن موضوع و دلايل كم كاري اتحاديه خرازي فروشان طبق گفته طراح و مدير مركز سرگرمي هاي سازنده كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، سيدحسين دگمه چي رئيس اتحاديه صنف خرازي تهران نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان در پاره اي از توضيحات خود چنين مي گويد: «به طور كلي ورود اسباب بازي از مبادي رسمي برعهده كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان است و چنانچه گزارشي در خصوص ورود اسباب بازي هاي غيرمجاز به اتحاديه ابلاغ شود، سريعا ما اقدام مي كنيم ضمن اينكه كانون پرورش و شوراي نظارت و اداره اماكن يك نمونه از ليست اسباب بازي مجاز را در اختيار ما قرار مي دهند كه آنها را به زيرمجموعه هاي خود يعني مغازه ها و فروشگاهها و مراكز اصلي در بازار به صورت اطلاعيه رسمي ابلاغ مي كنيم و از سوي ديگر ليست اسباب بازي هاي غيرمجاز را هم به زيرمجموعه هاي خود مي دهيم و چنانچه با اسباب بازي هايي مثل عروسكهاي باربي، تفنگهاي ساچمه اي و سي دي هاي بدون هولگرام برخورد كنيم، بازرسان بصورت جدي وارد عمل مي شوند.»
رئيس اتحاديه خرازي تهران در ادامه مي گويد: «مشكل اصلي ما اسباب بازي هاي قاچاق است كه بصورت پيله وري (معاف از ماليات) و بدون گمرك از كيش، قشم، زاهدان، چابهار، تركيه و... وارد كشور مي شود، اما بازرسان اتحاديه طبق دستوري كه از اداره اماكن دارند، اقدام به جمع آوري آنها مي كنند. ضمن اينكه با شوراي نظارت بر اسباب بازي هم در تماس هستيم و از آنها مي خواهيم مجوزهاي خود را به همراه يك نمونه از اسباب بازي در اختيار ما قرار دهند تا ما هم به زيرمجموعه هاي خود بدهيم، اما شورا ليست جديد اسباب بازي هاي مجاز و غيرمجاز را در اختيار ما قرار نداده است.»
وقتي از وي تعداد بازرسان اتحاديه را جويا مي شوم، مي گويد: «اتحاديه 10 بازرس دارد كه اگر بگويم هر روز تقريبا به فروشگاههاي اسباب بازي سركشي مي كنند، گزاف نگفته ام.»
زماني كه به دگمه چي مي گويم در خيابان... شاهد بسياري از اين اسباب بازي هاي ممنوعه از جمله باربي و تفنگ ساچمه اي بوديم، خيلي سريع مي گويد: «همين فردا بازرسان خود را براي رسيدگي به موضوع به محل اعزام مي كنيم!»
نگاه مسئولان بايد عوض شود
«نگاه مسئولان از زمان دولت نهم تاكنون نسبت به موضوع اسباب بازي براي كودك و نوجوان و همچنين شوراي نظارت بر اسباب بازي، باعث دگرگوني و تحول در اين مقوله شده است و همه به نوعي تلاش مي كنند تا مافات وارده را جبران نمايند.»
محمدحسين فردجو، دبير شوراي نظارت بر اسباب بازي در گفت وگو با گزارشگر كيهان، با تاكيد بر هماهنگي تمام دستگاههاي مسئول مي گويد:
«شوراي نظارت بر اسباب بازي، سي دي محتويات اسباب بازي هاي ممنوعه را در اختيار شوراي اصناف قرار داده تا از اين طريق در اختيار اتحاديه قرار گيرد، همچنين درخصوص نحوه نظارت اتحاديه هم دستورالعملي تدوين شده و از دو زاويه قاچاق و اسباب بازي هاي ممنوعه موضوع مورد بررسي و تاكيد قرار گرفته است.»
فردجو در ادامه با ارائه آماري در مورد ورود اسباب بازي ها از مبادي رسمي چنين مي گويد: «در هر ماه 2 ميليون و 600 هزار دلار اسباب بازي از مبادي ورودي و به صورت قانوني و با كنترل فرهنگي واحدهاي مختلف وارد كشور مي شود و صدور مجوز توسط دبيرخانه شوراي نظارت بر اسباب بازي انجام مي شود همچنين تا زمانيكه نمونه اسباب بازي ها تست و كنترل نشود، به هيچ وجه مجوز صادر نمي شود.»
دبير شوراي نظارت بر اسباب بازي در ادامه به كمبود بودجه براي ساخت و توليد اسباب بازي در داخل كشور اشاره مي كند و مي گويد: «تنها كمتر از 5 درصد اسباب بازي ها توليد داخل است. همچنين سرانه مصرف اسباب بازي در دنيا 34 دلار، در چين 3/6، در برخي از كشورها تا 350 دلار و در ايران متأسفانه زير 5 دلار است. و در خصوص قاچاق هم، بايد بگويم اسباب بازي در رده دهم به بعد قرار دارد در نتيجه از نظر ستاد مبارزه با كالاي قاچاق، ميزان و مقدار آن در حدي نيست كه بحراني باشد و اولويت اول آنها نمي باشد و طبق آمار، قاچاق اسباب بازي در كشور معادل 4 تا 5 برابر كشفيات ديگر است.»
گزارش روز