ميلياردها تومان هزينه درمان بهاي دندانهايي كه كشيده مي شوند

سالانه حدود 2ميليون دندان پوسيده در كشور كشيده مي شود. دندانهايي كه با درمان استانداردي به نام «درمان ريشه» قابل ترميم هستند. اما اغلب افراد به ويژه در مناطق محروم شهري و روستايي به دليل هزينه هاي بالاي درمان ريشه، مجبور به كشيدن دندانهاي پوسيده خود مي شوند. اين در حالي است كه در كشورهاي پيشرفته افراد در 80سالگي بايد حداقل 20دندان سالم داشته باشند در اين كشورها و در سنين 35 تا 45 سالگي تمام دندانها حفظ شده است. اما براساس آمارهاي اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، ميانگين دنداني ايراني ها در اين سنين حدود 21 تا 7/21درصد است. به عبارتي اين راهكار درماني به اين ختم مي شود كه در 40 تا 50 سالگي پروتز جاي دندان ايراني ها را بگيرد. چرا كه از يك طرف بيمه ها براي خدماتي نظير پركردن يا عصب كشي دندانها هزينه اي پرداخت نمي كنند و از طرفي هزينه اين امور دست كم معادل يك سوم يا نيمي از حقوق يك كارگر يا كارمند است كه در نهايت به مدد بيمه فقط كشيدن دندان را شامل مي شود.
«علي محبي »كه هنوز نتوانسته دندان خراب خود را به طور كامل ترميم كند، در اين مورد مي گويد: معمولا روكش دندان براي حفاظت از دندان ها به كار مي رود كه از نظر شركت هاي بيمه جزئي از خدمات زيبايي است. بنابراين شركتهاي بيمه هزينه اين درمان را نمي پردازند. براي دو دندان روكش بريج انجام دادم و حدود 180 هزار تومان پرداختم. من يك كارمند ساده هستم و اين مبلغ براي من كمرشكن است، اما بيمه اين هزينه را پرداخت نمي كند.
كيفيت نامطلوب درمانگاه هاي دولتي
با وجودي كه در اين سالها خدمات دندانپزشكي توسط درمانگاه ها و كلينيك هاي مراكز خيريه يا دولتي و نيمه دولتي رشد چشمگيري داشته اما خدمات آنان چندان مطلوب نيست. خانم «حدادي» كه در يكي از مطب هاي وابسته به جهاد دانشگاهي پروتز متحرك براي چند دندان در فك و بالا و پائين كار گذاشته است، مي گويد: براي پركردن جاي خالي دندانهايم به مركز دندانپزشكي كه هزينه هاي آن تقريبا عادلانه است، 300هزار تومان پرداختم اما متاسفانه اين پروتزها با اينكه چندين بار معايب آن برطرف شده عملا قابل استفاده نيستند چرا كه يا لثه ام را مي زنند يا هنگام غذا خوردن از جاي خود خارج مي شوند.
«محمدعلي حسيني» نيز چندي قبل در يك درمانگاه دولتي يك دست دندان متحرك كار گذاشته است. او مي گويد: كليه خدمات اين درمانگاه رايگان بود ولي بعد از مدتي به علت كيفيت نامطلوب دندانها مجبور شدم به يكي از مطب هاي خصوصي مراجعه كنم و اين بار نزديك 350هزار تومان پرداختم.
وعده بي عمل وزير بهداشت
سالم بودن دندانها از اهميت بالايي در سلامت افراد برخوردار است چون بروز اغلب عفونتها در بدن كه منجر به بيماريهاي مختلفي مي شود، ريشه در خرابي و فاسد بودن دندانها دارد. به طوري كه بيماري هاي قلبي عروقي، كليوي و... مي تواند به دليل ناسالم بودن دندانها و عفونت هايي كه در بدن ايجاد مي كند، اتفاق بيافتد.
تحقيقات وزارت بهداشت نشان مي دهد 60درصد كودكان 12 ساله كشور دندان پوسيده دارند يعني هر كودك 12 ساله ايراني حدود دو دندان پوسيده دارد.
كارشناسان بهداشت و درمان معتقدند هنوز درصد زيادي از افراد جامعه اعتقادي به مسواك زدن ندارند و گران بودن خدمات دندانپزشكي نيز تاثير زيادي در بروز اين مشكل داشته است.
مرضيه وحيد دستجردي، وزير بهداشت سال گذشته در جمع دندانپزشكان كشور وعده داد كه پوشش بيمه اي خدمات دندانپزشكي شامل جراحيها، پروتز و ارتودنسي را پيگيري و اجرايي كند اما تا امروز چنين اتفاقي رخ نداده است.
متاسفانه به رغم اظهارات كارشناسي كه دندانپزشكان در ارتباط با ضرورت سلامت دهان و دندان عنوان مي دارند اما خدمات دندانپزشكي آن همچنان در حوزه زيبايي قرار دارد و شامل بيمه نمي شود.
وزير بهداشت در اهميت خدمات دندانپزشكي عنوان كرده كه تحقق عدالت در سلامت در اولويت برنامه هاي اين وزارتخانه قرار دارد كه بخش مهم آن مربوط به دندانپزشكي و سلامت دهان و دندان است.
دستجردي همچنين از طرح ارائه خدمات بهداشت دهان و دندان با تكيه بر پيشگيري توسط پزشكان خانواده خبر داده و از تعرفه گذاري مناسب در ارائه خدمات دندانپزشكي به مردم و دندانپزشكان به عنوان حركتي ياد كرده كه هم مردم و هم دندانپزشكان از آن بهره مند خواهند شد.
دندانهايي كه از روي نداري كشيده مي شوند
كارشناسان معتقدند بحث هزينه هاي دندان و دندانپزشكي سالهاست كه مورد مناقشه مسئولان حوزه سلامت و مسئولان بيمه ها است. از يك سو وزير بهداشت به مردم اين نويد را مي دهد كه پوشش بيمه اي خدمات دندانپزشكي شامل جراحيها، پروتز و ارتودنسي را پيگيري و اجرايي كند و از سويي ديگر بيمه ها به دليل هزينه هاي بالاي خدمات دندانپزشكي و نداشتن توان مالي از زير بار اين مسئوليت شانه خالي مي كنند.
اما متأسفانه به رغم اظهارات كارشناسي كه دندانپزشكان در ارتباط با ضرورت سلامت دهان و دندان عنوان مي دارند، خدمات دندانپزشكي همچنان در حوزه زيبايي قرار دارد و شامل بيمه نمي شود.
اما فارغ از هزينه هاي سرسام آور خدمات دندانپزشكي، نبود نظارت بر اعمال تعرفه هاي درماني اين بخش از سوي دولت موجب شده كه برخي مطب هاي خصوصي، خدمات را در مقابل دريافت ارقام نجومي ارائه دهند. اين در حالي است كه تعرفه هاي درماني سال 89 با 4/13 درصد افزايش نسبت به سال 88 به تمامي بخشهاي درماني ابلاغ شده است.
يك دندانپزشك در اين باره مي گويد :
تعرفه كشيدن دندان عقل و ريشه هاي سخت در مطب خصوصي 15هزار تومان از سوي دولت تعيين شده است اين در حالي است كه اكثر قريب به يقين مطبهاي خصوصي اين كار را در قبال دريافت حداقل 30 هزار تومان انجام مي دهند كه البته اين رقم در برخي مناطق به 60 هزار تومان نيز مي رسد.
اين ميزان اختلاف در دريافت خدمات پزشكي گرانتر مانند روكش كردن يا ايمپلنت و ارتودنسي، به ارقام نجومي مي رسد و در واقع دولت با عدم نظارت بر اعمال اين تعرفه ها دست دندانپزشكان را در دريافت هر رقمي باز گذاشته است به نحوي كه در مورد ايمپلنت يك دندان رقمي مابين 800 هزار تومان در مطبهاي خصوصي مراكز شهر تا 2 ميليون تومان در مطبهاي خصوصي بالاي شهر تهران اختلاف وجود دارد.
وي مي افزايد : اين اختلاف رقم در موردي ارتودنسي ثابت دندان فاجعه آميز است و در حالي كه در تعرفه دولت هزينه اين خدمت دندانپزشكي يك ميليون و 400 هزار تومان ذكر شده است اما كمترين هزينه دريافتي در مطبها 2 تا 5 ميليون تومان است. در حالي كه مواد مصرفي همه اين مطبها تقريباً يكسان است.
واقعيت اين است كه نبود نظارت بر اعمال تعرفه ها از يك سو و بيمه نبودن خدمات دندانپزشكي و بالا بودن هزينه هاي درمان از سويي ديگر منجر شده كه بسياري از مردم قيد درمان دندان خود را زده و نهايتاً آن را بكشند.
در هر حال، هزينه هاي دندانپزشكي به هيچ عنوان با درآمد اغلب اقشار جامعه همخواني ندارد. نبود نظارت دولت بر اعمال تعرفه هاي درماني در مطب هاي خصوصي دندانپزشكي نيز، منجر به سوءاستفاده بسياري از دندانپزشكان در دريافت وجه اضافي از بيمار شده است.
همين امر سبب شده است كه مردم به دليل گراني اين خدمات، قيد سلامت دندانهاي خود را بزنند. در حالي كه عوارض دندانهاي خراب و فاسد باعث مي شود دچار بيماريهاي ديگري مانند نارساييهاي قلبي و كليوي شوند كه هزينه سلامت آنان را افزايش مي دهد.
پيشگيري ارزان ترين راهكار براي بي پولها
حالا كه نه مي توانيم هزينه هاي درمان دندانهايمان را بپردازيم و بيمه ها نيز زيربار خدمات دندانپزشكي نمي روند، بهترين راهكار چيست؟ دكتر معصومه درگاهي دندانپزشك، در اين باره معتقد است كه مي توان از روش هاي پيشگيري بسيار ارزان و قابل دسترسي استفاده كرد.
وي به پيشگيري به موقع بيمارهاي دهان و دندان اشاره مي كند و ادامه مي دهد: روشهاي پيشگيري مانند بهداشت دهان و دندان، تغذيه مناسب و مراجعه هر 6 ماه يكبار براي ويزيت دندان ها و بكارگيري از روشهاي پيشگيري مانند فلورايد تراپي و فيشور سيلند است. به عبارت ديگر اگر اين چهار اصل طلايي از سوي مردم رعايت شود دندان ها دچار پوسيدگي زودتر از موعد و بيماري لثه نمي شوند در نتيجه مردم به اين مرحله نمي رسند كه نتوانند هزينه هاي درمان را پرداخت كنند.
وي فلورايدتراپي را توصيه مي كند و مي گويد: همچنين استفاده از خميردندان هاي حاوي فلورايد و دهان شويه هاي حاوي فلورايد نيز بسيار مؤثر است.
دكتر درگاهي مي گويد: فلورايد روي سطح ميناي دندان باند مي شود و مقاومت ميناي دندان را افزايش مي دهد .
در راستا ي اقدامات پيشگيرانه مسئولان وزارت بهداشت نيز اقدام به اجراي طرح جديدي براي كودكان متولد سال 1389 كرده اند. براساس اين طرح والدين مي توانند با پرداخت مبالغ اندك، حدود هزار تا دو هزارتومان در ماه سلامت دهان و دندان فرزند خود را تضمين كنند كه اين حركتي به سمت زمينه سازي بحث بيمه دندانپزشكي در كشور است.
دكتر محمدحسين خوشنويسان با بيان اينكه طرح بيمه مادام العمر نوزادان متولد فروردين ماه89 بزودي اجرا خواهد شد ، گفت: در مورد متولدين ماه هاي ديگر بعد بعداً تصميم گيري خواهد شد.
وي با بيان اينكه والدين نوزادان با پرداخت ماهانه 10هزار ريال تحت پوشش خدمات آموزشي و پيشگيري از بيماري هاي دهان و دندان و بيمه مادام العمر دندانپزشكي قرار مي گيرند، تأكيد كرد: والدين اين نوزادان مي بايست در كلاس هاي آموزشي كه به همين منظور داير شده است شركت كنند در غير اينصورت حذف خواهند شد.
دبير علمي كنگره ملاحظات دندانپزشكي ادعا كرد: اين برنامه به عنوان نمونه در حال اجراست و به محض آماده شدن نتيجه آن در سطح گسترده تري اجرا خواهد شد.
خوشنويسان افزود : با اينكه كودكان تا شش ماهگي دندان ندارند، ولي برنامه پوشش بيمه اي از همان بدو تولد اجرا خواهد شد و طبق اين برنامه نوزادان طي دوره هاي منظم 3، 6، 9و 12 ماهه مورد معاينه قرار مي گيرند تا روند سلامت دندانها ي آنها كنترل شود.

پرقدرت ترين زمين لرزه ها از سال 1900 ميلادي

وقوع اين زمين لرزه ها نه تنها باعث ايجاد خسارات و برجاي گذاشتن تلفات سنگين انساني شده بلكه باعث شدت تغييرات محسوس در طول شبانه روز و حتي حركت صفحات تكتونيكي زمين پيدا شود.
وقوع زمين لرزه هاي متعدد و خانمان برانداز در سال هاي اخير باعث شده تعداد آمار و ارقام آنها ضمن برخورداري از يك رشد صعودي قابل توجه در حافظه معمولي ما آدم ها هم به آساني قابل يادآوري نباشد. طوري كه تاريخ نگاري در باره زلزله ها و توجه به فهرست زلزله هاي روي داده در كره خاكي اين روزها قابل توجه و حائز اهميت شده است. در اين گزارش به تعدادي از زلزله هاي خانمان برانداز و پرقدرت از سال 1900 ميلادي اشاره مي شود كه جداي از آثار مخرب و ويرانگرشان به لحاظ كمك به افزايش معلومات و آگاهي ها بسيار جالب به نظر مي رسند.
براساس گزارش مؤسسه لرزه نگاري و زمين شناسي دانشكده ژئوفيزيك دانشگاه آمريكا مشخص شد كه تاكنون تنها 9 زمين لرزه بزرگ و قدرتمند كه به روند گردشي زمين و حركت صفحات تكنونيكي اثر گذاشته، رخ داده كه همگي آنها از سال 1900 ميلادي تاكنون روي داده اند.
در اين گزارش آمده است كه در سال 1906 ميلادي و در 31 ژانويه يك زمين لرزه به قدرت 8/8 ريشتر در مقياس امواج دروني زمين سواحل «اكوادور» و «كلمبيا» را لرزاند كه دست كم يك هزار نفر طي آن كشته شدند.
در 21 مه سال 1960 ميلادي هم زمين لرزه اي به قدرت 5/9 ريشتر در مقياس امواج دروني زمين شيلي را لرزاند و يك هزار و 655 نفر جان باختند. اين زمين لرزه ركورد پرقدرت ترين زمين لرزه ها از سال 1900ميلادي را از آن خود كرد.
در گزارش مؤسسه لرزه نگاري و زمين شناسي دانشكده ژئوفيزيك دانشگاه آمريكا به زمين لرزه 4/8 ريشتري 27 مارس سال 1964 ميلادي كه «آلاسكا» در ايالات متحده آمريكا را لرزاند، نيز اشاره شده است. در اين زمين لرزه كه سونامي بسيار قدرتمندي نيز به همراه داشت هزاران نفر جان باخته و خرابي هاي فراواني نيز به وجود آمد.
به گزارش خبرگزاري شينهوا، در گزارش مؤسسه لرزه نگاري و زمين شناسي دانشكده ژئوفيزيك دانشگاه آمريكا، زمين لرزه 8/9ريشتري 26 دسامبر سال 2004 ميلادي كه سواحل جزيره «سوماترا» در اندونزي را لرزاند و سونامي نيز در پي داشت 220 هزار نفر را به كام مرگ كشاند و حتي در كشورهاي همسايه اندونزي نيز خسارات و تلفاتي برجاي گذاشت.
در 28 مارس سال 2005ميلادي نيز زمين لرزه اي به قدرت 5/8 ريشتر در مقياس امواج دروني زمين سواحل همين كشور را لرزاند كه بازهم خسارات و تلفات فاجعه بار برجاي گذاشت.
در 12 مه سال 2008 ميلادي نيز در پي وقوع زمين لرزه اي به قدرت هشت ريشتر در مقياس امواج دروني زمين كه جنوب غرب چين و شهر «ون چوآن» را لرزانده است دست كم 70هزار نفر به ويژه كودكان جان باخته و بيش از 18 هزارنفر هم مفقود شدند.
براساس اعلام اين مؤسسه زمين لرزه هاي سال جاري ميلادي در دو كشور هائيتي و شيلي نيز كه به ترتيب هفت و 8/8 ريشتر در مقياس امواج دروني زمين قدرت داشتند، باعث به وجود آمدن خرابي هاي فراوان و تلفات سنگين شد. البته بايد به اين موضوع اشاره كرد كه وقوع اين 9 زمين لرزه نه تنها باعث ايجاد خسارات و برجاي گذاشتن تلفات سنگين انساني شده بلكه باعث شده است تغييرات محسوس در طول شبانه روز و حتي حركت صفحات تكتونيكي زمين به وجود آيد. همچنين در برخي از اين زمين لرزه ها مناطق زلزله زده حركت هايي را به جهات مختلف داشتند.

يك روز با مردم در جشنواره تابستانه

قبل از آن ديار پرهياهو، نام و نشان اين جشنواره را از هركس مي پرسيدم مي دانست. در مراسم روز جمعه 15 مرداد اكثر شهروندان منطقه 8 شركت كرده بودند.
ظرف هاي تزيين شده روي ميز بزرگي وسط فرهنگسراي تابستانه پرديس قرار داده شده بود. درحالي كه حضور زنان و مردان انگار كه تندبادي از شادماني براي اين فرهنگسرا به ارمغان آورده بود، هر كدام از زنان تلاش مي كردند رمز و راز خانه داري و مديريت خانواده را براي همگان به نمايش بگذارند.
تمام تلاش ها بر اين بود تا در راستاي پر كردن اوقات فراغت شهروندان و ايجاد زمينه شادي در ميان خانواده با نظارت سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران در منطقه 8، پنج هفته متوالي جشنواره هاي متعددي برگزار گردد. جشنواره اي با 43 ايستگاه فرهنگي و 27 ايستگاه ثابت براي جلب رضايت شهروندان منطقه.
دكتر محمدجواد اميري، رئيس فرهنگسراي مترو و تابستانه پرديس در رابطه با اين جشنواره گفت: در سطح شهر تهران برنامه هاي متعدد و شادي در فرهنگسراهاي تابستاني از روز سه شنبه 20 تيرماه الي 20مرداد برپا شد.
به گفته وي هدف اين جشنواره اين بود تا زنان در كنار همسران و فرزندانشان هنرهاي خود را به معرض نمايش و مسابقه بگذارند.
ايستگاه گل و گياه
از جمله غرفه هاي پرطرفدار و پرطراوت جشنواره ايستگاه گل و گياه بود. در اين ايستگاه مردم با مهندسان كشاورزي تبادل نظر مي كردند. خانمي كه برگ سبزي در دستش بود طرز نگهداري گياهان و گل هاي آپارتماني مانند كاكتوس و بامبو را از كارشناس مستقر در غرفه سؤال مي كرد و او هم با تخصصي كه داشت درخصوص سيكل زندگي آفات، بيماري ها و روش هاي مبارزه غيرشيميايي، روش هاي كمبود غذايي، طرز كود دادن و زمان، روز و كوددهي به گياهان آپارتماني، بيماري، آفات، روش هاي تكثير و پيوند، ميزان آب دهي، رطوبت، دما، آشنايي با سيكل زندگي آفات مراجعه كنندگان آشنا مي ساخت.
ايستگاه يار مهربان
در اين ايستگاه كه پر رفت و آمدترين قسمت بخش جشنواره بود كتاب هاي مختلفي با موضوع هاي اجتماعي، فرهنگي، عقيدتي و روان شناسي در معرض ديد همگان قرار داشت.
از گذرگاهي باريك رد شدم درحالي كه انبوهي از جمعيت كودكان در سمت راست من حركت مي كردند دستانشان با رنگ هاي مختلف آغشته شده بود. در وهله اول ايستگاه نقاشي كودكان به چشم مي خورد به زبان خودشان با هم صحبت مي كردند گويا موضوع نقاشي را كه در مورد هواي پاك بود، زمزمه مي كردند و نقاشي هاي خود را بر روي بوم نقاشي مي كشيدند.
اين غرفه به جايگاهي از رقابت كودكان تبديل شده بود. اين كودكان مرا به چشم آدم بزرگ ها نگاه مي كردند. درحالي كه مطالب زيادي به ذهنشان مي رسيد مداوم مي گفتند: خانم خوبه؟ نقاشي زيبايي كشيدم؟ هنوز درست پايم به زمين سفت نگذاشته بودم كه دختري محجبه با جنب و جوشي مبهوت كننده هديه اش را به من نشان داد و گفت: از بين 10 نفر كه نقاشي روي بوم مي كشيدند 3 نفر انتخاب شدند كه من يكي از آنها هستم.
غرفه عكاسي
در اين غرفه علاقه مندان با تكنيك هاي جديد عكاسي مانند كادربندي، تنظيم دوربين هاي مختلف و غيره آشنا مي شدند. بوروشورهايي نيز در زمينه آموزش عكاسي به صورت رايگان در اختيار شركت كنندگان قرار مي گرفت كه در آن به زباني صريح و روان آموزش عكاسي را به عموم مي آموخت.
كلينيك رايانه
برپايي اين ايستگاه از كارهاي پرطرفدار برگزاركنندگان جشنواره بود به طوري كه مراجعه كنندگان هرگونه مشكل درخصوص رايانه را با متخصص در ميان مي گذاشتند و كارشناس مستقر در اين غرفه نيز به علاقه مندان روش آشنايي با اينترنت را مي آموخت.
در ايستگاه ماهي هاي آكواريوم نيز ماهي هاي زينتي متعددي قرار داشت. بنرهايي نيز در مورد آشنايي با ماهيان زينتي، طرز نگهداري، نحوه تغذيه و آكواريوم هاي مختلف را به مردم توضيح مي دادند.
در ادامه اين جشنواره ايستگاه طهران قديم مردم را به سفر دوره قاجار و معماري هاي سنتي، مشاهير و مفاخر ايراني مي برد.
غرفه مشاوره هاي خانوادگي
انبوهي از جمعيت در اين غرفه حضور داشتند زنان و مردان مراجعه كننده به غرفه در رابطه با مشكلاتشان با كارشناس غرفه به صحبت مي نشينند و نظر او را براي حل مسائلشان جويا مي شوند.
به تدريج با تاريك تر شدن هوا خانواده ها كه لحظات شاد و پرباري را در جشنواره سپري كرده بودند، آماده ترك محل مي شدند به اين اميد كه در زمان مناسب ديگري بتوانند به اتفاق خانواده از برنامه هاي شاد و سرگرم كننده ديگري در چنين محيط سالم و به يادماندني اي لذت ببرند.
لشيني

آموزش مهارت هاي زندگي عامل ارتقاي رشد شخصي و اجتماعي

كنار آمدن با فشارهاي زندگي و كسب مهارت هاي فردي و اجتماعي، همواره بخشي از واقعيات زندگي انسان بوده و در ادوار متفاوت زندگي او، به اشكال گوناگون تجلي يافته است. در دوره كودكي، تعارض ها جلوه چنداني ندارد، اما با افزايش سن و هنگام مواجهه با دشواري هاي ويژه سنين نوجواني و جواني، كشمكش هاي دروني و محيطي بيش تر تظاهر پيدا مي كنند (كتاب معلم، 1385). تا مدت هاي طولاني اين موضوع كه مسايل روزمره زندگي مي تواند اثرهاي زيان بخش بر روي سلامت جسمي و رواني داشته باشد، مورد ترديد بود، اما مطالعات اخير نشان داده است كه اين امر حقيقت دارد. در واقع بين تعداد مسايل روزمره اي كه افراد تجربه مي كنند و علايم مشكلات سلامت و تنش هاي روان شناختي و هم چنين فيزيولوژيكي، همبستگي وجود دارد (برانتلي و همكاران، 1998؛ دلانگيس و همكاران، 1982؛ كانر و همكاران، 1981؛ دايتز، مك نايت و داكوف، 1982؛ كوهن، لافرنير و گوروويچ، 1991؛ مونورو، 1983). حتي شواهدي وجود دارد دال بر اين كه استرس مي تواند بر سيستم ايمني تأثير منفي بگذارد و خطر ابتلا به بيماري هاي عفوني را افزايش دهد (كوهن و ويليامسون، 1991؛ كوهن، تيرل و اسميت، 1991، 1993).
آن چه امروزه به مهارت هاي زندگي مشهور است، حاصل كار پژوهشگران عصر حاضر نيست، بلكه بسياري از اين مهارت ها در لابه لاي تعاليم الهي و به خصوص در قرآن كريم و احاديث معصومين(ع) بيان شده است. تلاش براي «برقراري ارتباط مفيد و موثر با ديگران»، «خودشناسي» و «توجه به ارزش ها» كه از اصول اصلي مهارت هاي زندگي است، به كرات در آيات قرآن، نهج البلاغه، صحيفه سجاديه و احاديث منقول از ساير معصومين(ع) مورد تأكيد قرار گرفته است. عبارت مشهور «من عرف نفسه، فقد عرف ربه» از امام علي(ع)، سرلوحه بهره مندي از يك زندگي مطلوب و موثر است و مهارت هاي زندگي بدون «خودشناسي» بي معناست (كتاب معلم، 1385).
¤ انواع مهارت هاي زندگي
«مهارت هاي زندگي» عبارت اند از مجموعه اي از توانايي ها كه زمينه سازگاري و رفتار مثبت و مفيد را فراهم مي آورند. اين توانايي ها، فرد را قادر مي سازند مسئوليت هاي نقش اجتماعي خود را بپذيرد و بدون لطمه زدن به خود و ديگران، با خواست ها، انتظارات و مشكلات روزانه، به ويژه در روابط بين فردي، به شكل موثري روبه رو شود (همان، 1385).
توانايي هاي رواني- اجتماعي لازم براي رفتار انطباقي و موثر، افراد را قادر مي سازد تا به طور موثر با مقتضيات و چالش هاي زندگي روزانه مقابله كند. آموزش اين مهارت ها موجب ارتقاي رشد شخصي و اجتماعي، محافظت از حقوق انسان ها و پيش گيري از مشكلات رواني و اجتماعي مي شود.
مهارت هاي زندگي بي شمارند، اما مهم ترين اين مهارت ها به شرح زير است:
1- مهارت خودآگاهي
آگاهي فرد از «موجوديت» خود بدين مفهوم است كه كيست، چيست و به كجا خواهد رفت. «خود» قبل از يادگيري زبان شكل مي گيرد و مهم ترين منبع شكل گيري «خود»، مادر است؛ اما تا بلوغ مراحل متعدد ديگري را طي مي كند تا فرد به يك خود تثبيت شده تري برسد.
كاري كه بايد بكنيم اين است كه خود را بشناسيم و ياد بگيريم كه با خود چگونه كنار بياييم، همواره به نكات مثبت خود بيش تر اهميت دهيم و منفي ها را حذف كنيم. مهارت خودآگاهي شامل اجزايي از قبيل: آگاهي از نقاط قوت و ضعف، تصوير خودواقع بينانه، آگاهي از حقوق و مسئوليت ها، توضيح ارزش ها و انگيزش براي شناخت است. به خاطر داشته باشيم كه مدارا كردن از درون خود فرد آغاز مي شود. براي دوست داشتن ديگران ابتدا بايد خود را با همه توانايي ها و ناتوانايي ها دوست داشته باشيم (پايگاه اينترنتي آفتاب، 1386).
2- مهارت همدلي
يعني از دريچه چشم مخاطب به مسئله نگاه كردن. به عبارت ديگر، آن گونه كه او حس مي كند، حس كنيم و در نهايت به يك حس مشترك برسيم. همدلي در دل مهارت خودآگاهي و هسته اصلي مهارت ارتباط است.
گام هاي رسيدن به همدلي
الف) پرهيز از ارزيابي و قضاوت درباره رفتار طرف مقابل.
ب) خود را در جايگاه فرد ديگر قرار دادن.
ج) افزايش تحمل و ظرفيت رواني.
د) رشد شخصيتي (يك انسان رشد يافته توان همدلي بيش تري دارد.)
ج) داشتن دلي بي كينه، بي حسد، بي كبر، بدون غرور و طمع و دوست داشتني شدن و... (همان).
3- مهارت تفكر خلاق:
يعني توانايي ابداع فكر و راه حلي كه قبلا وجود نداشته است. به عبارتي، توانايي نوآوري و خود را محدود نديدن (از شكست نترسيدن)، چرا كه با شكست تجربه بيش تري پيدا مي كنيم.
گام هاي رسيدن به تفكر خلاق
الف) سؤال كردن (آيا راه ديگري وجود دارد يا نه؟).
ب) مثبت نگري.
ج) يادگيري فعال (جست وجوي اطلاعات جديد).
د) افزايش اعتماد به نفس و خودباوري.
ح) تشخيص راه حل هاي جديد براي مشكلات.
و) افزايش عزت نفس (همان).
4- مهارت تفكر انتقادي
يعني شك مقدس داشتن. بدين مفهوم كه در پديده ها شك كنيم، اما در آن شك باقي نمانيم و با استفاده از تفكر خلاق راه هاي بهتري را نيز جست وجو كنيم. ابراز عقيده و ارزشيابي كنيم. قوه تجسم داشته باشيم. تصميم گيري كنيم و مسايل را حل كنيم.
ويژگي هاي افراد داراي تفكر انتقادي
ذهن فعال و عدالت جو دارند، كار گروهي و با برنامه را دوست دارند، دلسوز مردم اند و با آن ها ارتباط خوبي دارند، ابتكار عمل و استقلال فكر دارند، افق ديدشان باز است و خود را «عقل كل» نمي دانند (همان).
5- مهارت ارتباط
ارتباط انساني زيبايي هاي درون هر يك از ما را آشكار مي سازد. ارتباط ميان دو فرد تنها از طريق كلمات برقرار نمي شود. بلكه همه كارهاي ما نوعي ارتباط محسوب مي شود.
مهارت هاي ارتباطي شامل اجزايي از اين قبيل است:
الف) ارتباط كلامي و غيركلامي موثر
ب) ابراز وجود
ج) مذاكره
د) گوش دادن
هـ) غلبه بر خجالت
و) امتناع (هدف).
6- مهارت روابط بين فردي
ارتباط، لازمه بقا و خوش بختي انسان است. انسان از طريق ارتباط برقرار كردن با ديگران نياز اساسي خود را به بقا، امنيت و آرامش، عزت نفس، خودشكوفايي و شركت مؤثر در يك دنياي متنوع اجتماعي برطرف مي كند. افرادي كه در ارتباطات ميان فردي خود ماهرانه و به شكل مناسب و كارآمد عمل مي كنند، بايد نحوه ارتباط خود را با اهداف و شرايط افراد مقابل منطبق كنند. كارآمدي و مناسب بودن، مستلزم اين است كه به زمينه هاي شخصي و فرهنگي متفاوت ديگران توجه كنيم و براي اين تفاوت ها احترام قايل شويم. به همين جهت بايد به اين رهنمودها توجه كرد: برخورداري از مهارت هاي گوناگون براي تنظيم دقيق ارتباطات، توجه به ديدگاه طرف مقابل، بازبيني ارتباط و متعهد بودن نسبت به ارتباط ميان فردي كارآمد و اخلاقي، همكاري و مشاركت، اعتماد به گروه، تشخيص مرزهاي بين فردي مناسب، دوست يابي، شروع و خاتمه ارتباطات (همان).
7- مقابله با هيجانات
به واقعه اي كه اخيرا موجب برانگيخته شدن خشم، شادي، غم و... شما شده است، فكر كنيد و احساسي را كه به شما دست داده بود، به ياد آوريد.
نشانه هاي جسمي مانند تنفس مشكل، ضربان سريع قلب، گرفتگي معده و پشت و... حالات رواني مانند احساس عدم كنترل، احساس تمايل به زدن ديگري و... را در نظر آوريد.
به طور كلي بايستي براي مقابله با هيجانات مراحل ذيل در نظر گرفته شود:
الف) شناخت هيجان هاي خود و ديگران.
ب) درك و شناخت ارتباط اين هيجان ها با تفكر و انديشه.
ج) آموزش روش هاي خودكنترلي درمقابله با ناكامي، خشم، بي حوصلگي، غمگيني، ترس و اضطراب و كسب مهارت هايي چون خودآگاهي، همدلي و ارتباط (همان).
8- مهارت مقابله با استرس
استرس، واكنش هيجاني بدن به عوامل استرس زاست. عوامل استرس زا شامل فشارهاي شغلي، ترافيك، تصادفات و مسايل خانوادگي است.
استرس بر دو نوع است:
- استرس مفيد
- استرس مضر
- استرس مفيد و لازم همان ترس واقعي يا عاقلانه است. استرس مضر در واقع عبارت است از نگراني مفرط يا ترس مبالغه آميز و غيرضروري.
روشهاي مقابله با استرس
الف) ورزش
ب) تمرين تحليل درست موقعيت ها
ج) مديريت زمان
د) يادگيري مهارت تفكر منطقي
ح) استراحت، تغذيه و تفريح مناسب
ز) عدم درشت نمايي مشكل
ط) يادگيري مهارت ارتباط، خودآگاهي، ابراز وجود، تصميم گيري و حل مسئله (همان).
9- مهارت تصميم گيري
تصميم گيري ابزاري است براي شكل دادن به آينده مثبت و فرآيندي است پيچيده شامل انواع توانايي هاي فكري و نيز داشتن اطلاعات در مورد تصميمي كه مي خواهيم بگيريم. به خاطر داشته باشيم وقتي با مسئله اي روبه رو مي شويم، قدرت فكر، عالي ترين نيروي ماست. براي تصميم گيري منطقي و خوب بايد سه مرحله زير را در نظر داشته باشيم:
الف) تصميمي را كه با آن مواجهيم، از همه جوانب مورد بررسي قرار دهيم.
ب) انتخاب هايي را كه در پيش رو داريم مشخص كنيم.
ج) عواقب هر انتخاب و جوانب مثبت و منفي هر يك از آن ها را مشخص كنيم و براساس راه حلي كه بيش ترين امتيازات مثبت و كم ترين امتيازات منفي را داراست، انتخاب نهايي را به عمل آوريم (همان).
10- مهارت حل مسئله
وجود مشكلات كوچك و بزرگ در زندگي، عادي است و همه مردم خواه و ناخواه در طول زندگي با مشكلات مختلف روبه رو مي شوند. مسايل مهم زندگي چنانچه حل نشده باقي بمانند، استرس ايجاد مي كنند كه به فساد اجتماعي منجر مي شود(همان).
حل مسئله، فرد را قادر مي سازد كه به طور سازنده با مشكلات زندگي خود مواجه شود. حل مسئله، مستلزم چندين فعاليت است؛ به طوري كه ابتدا بايد «مسئله» را با دقت و صحت تعريف كرد و سپس راه حل هاي متفاوت را در كنار هم قرار داد و در نهايت، راه حل مناسب را از ميان راه حل هاي ممكن انتخاب و اجرا كرد (كتاب معلم، 1385).
نتيجه گيري
پژوهش ها نشان داده اند كه اثرهاي زيان بخش مشكلات روزمره در افرادي كه تا به حال تحت استرس بوده اند (مونرو، 1982) افراد مضطرب و نيز كساني كه در حالت آشفتگي رواني قادر به مقابله مؤثر نيستند (كوهن و همكاران، 1991) شديدتر است. فشارهاي ناشي از مسائل روزمره براي افرادي كه داراي عزت نفس بالا هستند و از سيستم حمايتي خوبي برخوردارند، كم تر است (كلينكه، 1380). پژوهشگران تأثير مثبت مهارت هاي زندگي را در كاهش سوءمصرف مواد، استفاده از ظرفيت ها و كنش هاي هوشي، پيش گيري از رفتارهاي خشونت آميز، تقويت اتكا به نفس، تقويت خودپنداري مثبت و... مورد تأييد قرار داده اند.
مهارت هاي زندگي، شخص را قادر مي سازد دانش، نگرش ها و ارزش ها را به توانايي هاي واقعي و عيني تبديل كند. او بايد ياد بگيرد كه «چه كاري را بايد انجام دهد و چگونه آن كار را انجام دهد.» (كتاب معلم، 1385)
¤ منبع
نشريه ماهنامه آموزشي. تربيتي پيوند، تابستان .1387