فردگرايي ارثيه اي بازمانده از رژيم طاغوت
ضرورت بازنگري علل ضعف روحيه جمعي در فعاليت هاي اجتماعي -بخش نخست

پريسا جلالي
شراكت آخر و عاقبت ندارد
خودت آقا باش و سرور خودت
شريك اگر خوب بود خدا هم مي گرفت
با اين جماعت نمي شود كار كرد و ده ها حرف و حديث ديگري در همين باب كه روحيه كار جمعي و تيمي را در ميان ايرانيان زير سوال برده و تضعيف مي كند و متاسفانه دلايل آن هم عدم تحمل انتقاد و نظر مخالف، نپذيرفتن اشتباهات، فقدان احساس مسئوليت و
وظيفه شناسي و يا عدم رعايت قوانين و مقررات از سوي شركا عنوان مي شود.
اما آيا به راستي اين گفته ها صحت دارد و تاكنون هيچ فعاليت جمعي در ايران صورت نگرفته و هر گونه مشاركت در اين كشور عقيم مانده است؟
همفكري، مشاركت و نظرخواهي جزئي از خصايل گروهي است كه موجب تجميع افكار و توانايي ها و انجام امور به بهترين وجه مي شود.
درست هنگامي كه مشاركت در يك فعاليت جمعي غالب مي شود تمام كاركنان وجود خود را محترم، با ارزش، كارساز و موثر مي يابند و خود را در سرنوشت و موفقيت گروه سهيم مي دانند.
خب طبيعي است در اين حالت افراد احساس كنند در شكست و زيان دهي يا در موفقيت و سودآوري نقش كليدي داشته اند اما اين موضوع فقط مختص اعضا نيست بلكه مديران گروه هم به عنوان قسمي مهم و موثر زماني مي توانند طعم موفقيت را دريابند كه شورآفرين مشاركت و همراهي با گروه شوند و مدام بر اين روحيه بيافزايند.
كار جمعي؛ از فعاليت خدماتي
تا توليدي
آسيب شناسي عدم رغبت و تمايل به كار تيمي و گروهي موضوعي نيست كه بتوان نسبت به آن بي توجه بود چرا كه هر فعاليتي اگر با مشاركت انجام شود اثربخشي آن چندين برابر كاري است كه به تنهايي انجام شده است.
از فعاليت در يك توليدي پوشاك گرفته تا توليد يك قطعه سخت افزاري و ... با ايده هاي نو و جديد و متنوع نتايج بهتري خواهد داشت.
فعاليت جمعي حتما انجام يك اقدام خيلي بزرگ نيست. همانطور كه كار تيمي حاصل يك گروه صدها يا هزاران نفره نيست. بلكه جمع عده قليلي مثلا كمتر از انگشتان يك دست هم مي توانند تيمي تشكيل داده و كار بزرگي انجام دهند.
اين اظهارات حميدرضا، صاحب يك دفتر كوچك حوالي ميدان انقلاب است كه سال گذشته با جمع سه نفره از دوستانش دانش فتوشاپي كه آموخته بود را صرف اصلاح تصاوير قديمي و پوسترهايي مي كند كه مستهلك شده و ديگر كاربردي ندارد.
ديگر دوستانش هم بازاريابي و جذب مشتري را برعهده گرفته اند و تاكنون
توانسته اند چند برابر هزينه اي كه براي تشكيل دفتر پرداخت كرده اند، كسب كنند.
حتي فعاليت جمعي مي تواند نمونه
فعاليت هاي گروه مخترعين فيزيك دانشگاه تهران باشد. مثل گروه حسين توحيدي كه از زمان دانشجويي تيمي تشكيل دادند و پس از دو سال فعاليت جمعي توانستند انجام پروژه بزرگي از اداره راهنمايي و رانندگي را برعهده بگيرند.
مانند گروه سيد جلال الدين سجادي مخترع جوان ايراني كه موسسه نخبگان سفير اميد را با 12 گروه كارآفريني تشكيل داده است.
وي در همين باب توضيحات خوبي دارد كه در گفت و گو با گزارشگر كيهان مي گويد: اين گروه با دست خالي تشكيل شد و امروز داراي 1200 نخبه اي است كه اغلب توسط كشورهاي توسعه يافته در حال جذب شدن بودند و حالا با ماندن در ايران 40 تا 50 پروژه بزرگ را در دستور كار دارند.
ايمان به موفقيت، سرمايه كار تيمي
او هم كار خود را با سرمايه اي كه از
پس اندازهاي پنج نفر از دوستانش تهيه شده آغاز كرده و فقط انگيزه كار و توكل و اعتماد به دوستان و ايمان به موفقيت را عامل موفق شدن گروه كاري اش عنوان مي كند.
فريبا الهي كارآفرين و صاحب يك كارگاه كوچك توليدي جوراب بافي است كه به قول خودش حرف و سخن ياس آور زيادي را تحمل كرده تا بتواند امروز طعم موفقيت را بچشد.
به گفته او روحيه جمعي و باور پذيري موفقيت در كارهاي جمعي و تيمي خلائي است كه احساس مي شود و هنوز بسياري از مردم به اين باور نرسيده اند.
وي عمده ترين علت برخي شكست ها را فقدان همين روحيه جمعي توصيف و تاكيد
مي كند: دولت با تشويق و تحسين كارآفرينان مي تواند روحيه جمعي را تقويت كند. البته اين تحسين منحصر به افرادي نباشد كه حتما يك كار بزرگ و چشمگير يا شركت صنعتي و توليدي عظيمي احداث كرده باشند.
وي كارآفرين نمونه را فردي مي داند كه از حداقل ها حداكثرها را ساخته باشد ضمن اينكه ديگران را هم به كار مشغول كرده باشد.
خانم الهي ادامه مي دهد: البته انجام كار تيمي بستگي به نوع كار و فعاليت دارد. بعضي كارها احتياج به تمركز فردي بيشتري دارند مثل شعر و قصه و ... كه فرايند خلاقيت يك شخص است ولي برخي كارها ماهيتا خصلت جمعي دارند. مثل تهيه يك روزنامه ديواري تا كارهاي بزرگ تر. اين كار معنادار و جذابيت آن در صورت فعاليت گروهي بيشتر خواهد شد كه حاصل آن همكاري و همفكري چند نفر است. اگر جوانان دوست دارند فعاليتي انجام دهند كه اثربخش باشد و درعين حال اشكالات آن هم كمتر، بهتر است با تشكيل گروه فعاليت هايشان را آغاز كنند و اصلا اين مهم نيست كه آن كار كوچك است يا بزرگ.
فردگرايي ريشه يافته
از رژيم هاي پيشين
گذشته از موارد موفق، تعداد زيادي از جوانان هم هستند كه با وجود دانش و استعدادهاي بالقوه حاضر به كار جمعي نيستند وترجيح مي دهند سال ها در انتظار فرصت مناسب يا سرمايه مالي كه شايد هيچ وقت نصيبشان نشود بيكار بمانند.
حجت الاسلام حميد احمدي مدير گروه معارف دانشگاه صنعت آب و برق شهيد عباسپور چنين روحيه اي را بازمانده رژيم هاي پيشين مي داند و در اين رابطه به گزارشگر كيهان مي گويد: طي دوران حكومت پهلوي عدم اعتماد به يكديگر نهادينه شد و فرهنگ حاكم بر مناسبات اجتماعي فعاليت هاي فردي را مي طلبيد. در گذشته توليد فردي بود و تقسيم كار فردي را مي طلبيد اما اكنون توسعه اجتماعي و اقتصادي نياز به روحيه جمعي دارد و بايد از مراكز آموزشي و خانواده ها شروع شود.
اين عضو هيات علمي دانشگاه ادامه
مي دهد: امروزه با تخصصي شدن امور ناگزير از فعاليت جمعي هستيم اما خلاء هايي ديده مي شود به طور مثال نظام آموزشي فني و
حرفه اي در ايران از فيليپين هم عقب تر است در آن كشور وقتي دانش آموزان مهارت مي بينند به كشورهاي آفريقايي و ديگر كشورهاي كوچك اعزام مي شوند تا فعاليت هاي فني را در آن كشورها انجام دهند اما در كشور ما اين نظام آموزشي نمي تواند فن و حرفه لازم را به دانش آموزان ارايه دهد.
وي ضمن اشاره به فقدان روحيه جمعي حتي در ميان احزاب مي گويد: نمود فعاليت تيمي احزاب سياسي در كشور هستند اما اغلب آنها با كار تيمي آشنا نيستند در مواردي دبير كل حرف اول و آخر را مي زند و در مواردي هم نماينده حزب حقي وراي تشكيلات حزبي دارد. تا زماني كه فرهنگ سازي نشود نمي توان انتظار داشت جوانان هم به تشكيل تيم و فعاليت جمعي تمايل نشان دهند.
احمدي توصيه مي كند كه فرهنگ سازي به منظور اصلاح اين روحيه بايد از خانواده و مراكز آموزشي آغاز شود چرا كه يكي از كاركردهاي آموزش و پرورش اجتماعي كردن افراد و تقويت روحيه جمعي به عنوان يكي از ملزومات جامعه در افراد است.
اين استاد دانشگاه ادامه مي دهد: روحيه مدارا، تسامح و پذيرفتن سلايق ديگران به همراه نقدپذيري در كنار توانايي تقسيم كار مواردي است كه نياز به بازتعريف دارد. و ابتدا بايد از كارهاي كوچك هم شروع كرد.
از نقد شدن مي ترسيم
شايد از نقد شدن مي ترسيم كه به فعاليت جمعي تن نمي دهيم. اين موضوعي است كه شايد در ذهن خيلي از افراد نقش بسته باشد اما به راستي چه تعداد از افراد چنين پيله اي را شكسته و حاضر به قرار گرفتن در معرض ديد عموم شده اند؟
البته برخي تصور مي كنند اگر فعاليت به صورت گروهي انجام شود بي شك بايد بزرگترين ثمره را بدون هيچ كم و كاستي داشته باشد چرا كه چندين ايده و فكر پشت ماجرا است و همين سبب مي شود تا عده اي تن به فعاليت گروهي به خاطر انتظار بيشتر ناظران ندهند.
منصوره نيكو گفتار روانشناس و عضو هيات علمي واحد علوم پزشكي دانشگاه آزاد تهران يكي از افرادي است كه علل و آسيب فردگرايي و دوري جوانان از مشاركت و فعاليت هاي جمعي را از زبان او جويا شديم.
وي اين هراس را ناشي از عدم درك از نقد صحيح و اصولي مي داند و مي گويد: نقد كردن لزوما پرداختن به ويژگي هاي منفي نيست. اگر نقد مي كنيم نقد اعم از ويژگي هاي مثبت و منفي است. آنچه رايج است اينكه در نقد بايد عيب و ايرادها گفته شود. به طوري كه حتي گاهي ديده و شنيده مي شود كه ادبيات ما هم بر اين موضوع صحه مي گذارد.
برخي ضرب المثل ها حكايت از اين تصور اشتباه دارند. همين كه مي گويند «منتقد مثل خرمگسي است كه روي زخم مي نشيند».
حتي نقد پذيري و كار تيمي هم نياز به روحياتي دارد كه همه اين خصلت را نداشته و يا هنوز فرهنگ آن جا نيافتاده است.
اين استاد دانشگاه معتقد است: وقتي افراد مي خواهند كنار هم و با هم كار كنند احتياج به تساهل و تسامح بيشتري است. بايد
انعطاف پذير باشند و ديدگاه ها و نظرات يكديگر را بررسي كنند. روي آن فكر و همفكري داشته باشند. افراد بايد به يك سطح رشد شناختي و عاطفي رسيده باشند تا بتوانند خود را به جاي ديگران قرار دهند و از ديدگاه ديگران موضوع را بررسي كنند. اين احتياج به رشد يافتگي دارد كه محقق شود و البته پيش از آن فرهنگ سازي از طريق رسانه ها و تلويزيون و حتي كتاب هر چند كه افراد كتابخوان زيادي نداريم.
پيروزي انقلاب اسلامي
الگوي برتر روحيه جمعي
فقدان فعاليت هاي گروهي و تيمي نشان از بي اعتمادي به يكديگر به انضمام منيت، ترس از برخورد، نبود تعهد، پرهيز از
مسئوليت پذيري و غيره دارد.
اما جاي اين سوال است كه آيا ايرانيان متعهد نيستند يا همگي بدنبال منيت هستند بدون هر گونه حس مسئوليت پذيري يا اينكه روحيه كار جمعي آنها پايين است؟
نيكوگفتار در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان اين انتقاد را وارد مي داند كه اغلب مردم فعاليت هايشان را به صورت فردي انجام مي دهند و در همين رابطه مي گويد: عمده ترين عامل فردگرايي و گريز از مشاركت جوانان از بزرگسالان نشات گرفته است. البته نسل هاي قبلي كارهاي تيمي و گروهي هم داشته اند اما شايد به خاطر بزرگي اين فعاليت ها هنوز باور نكرده اند كه كارهاي كوچك تر از آن را هم مي شود به صورت گروهي انجام داد. نمونه اش انقلاب اسلامي ايران. شايد انقلاب اسلامي آنقدر بزرگ بود كه مردم احساس
مي كنند اين روحيه را نمي توان به فعاليت ها و اهداف كوچكتر هم تسري داد.
نيكوگفتار اضافه مي كند: فردگرايي در كارهايي كه نياز به فعاليت و همفكري و همكاري گروهي دارد آسيب و افت تلقي
مي شود بنابراين برعكس تصور برخي، منفي تلقي مي شود. البته بعضي فعاليت ها در جامعه نياز به فعاليت گروهي دارد و برخي هم تحت تاثير خلاقيت شخص صورت گرفته است. اما فرهنگ ما و حتي در تاريخ وقتي نگاه مي كنيم همه متمركز بر فرد بوده و كمتر كارهاي جمعي مورد تشويق واقع شده است. به نوعي از فعاليت جمعي غافل شده ايم.
اين استاد دانشگاه تاريخ را زمينه ساز و بستر اين فرديت گرايي جوانان ايراني مي داند و تاكيد مي كند: در مقايسه با مردم ديگر كشورها، ايرانيان جزء افرادي هستند كه چندان كار گروهي نداشته اند . دلايل تاريخي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي هم وجود دارد كه اين موضوع را ريشه دار كرده و هر كس براي خودش كار مي كند و هميشه فرد مورد تشويق يا نكوهش واقع شده است.