(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


سه شنبه 9 شهريور  1389- شماره 19731

سجاده دعا در درگاه اجابت الهي تأملي بر فضيلت ها و اعمال شب هاي قدر (بخش پاياني)



سجاده دعا در درگاه اجابت الهي تأملي بر فضيلت ها و اعمال شب هاي قدر (بخش پاياني)

گاليا توانگر
همچون دانه هاي تسبيح در حرم امن الهي گره مي خوريم و قرآن بر سر مي گذاريم تا روشني آيات سرلوحه گفتار، رفتار و عملمان قرار گيرد. واي بر ما اگر ريسمان عهدي كه بسته ايم، پاره شود و به اتصال دانه هاي تسبيح پشت كنيم!
از همه چيز زيباتر اين صف آرايي دل هاي شكسته و نيازمند آمرزش در محضر خداست. خدا دوست ندارد يك دانه تنها در اسارت تاريكي شب باشيم، مي خواهد كنار هم قرار بگيريم، تسبيح بزرگي با دانه هاي دلمان بسازيم، براي هم دعا كنيم و با نور ستاره هاي معرفت به سپيده وصل برسيم.
خدا مي خواهد به ياد هم باشيم، وقتي قلبمان براي مردم و ديگران تپيد، آن وقت مستعد عاشقي در درگاه حق خواهيم بود. چنين دلي حق الناس را مي شناسد، عواقب دروغ و تهمت و دزدي را مي داند، چنين دلي مي خواهد خودش باشد و خداوند متعال. وقتي غير از حق چيزي نخواهيم و دلمان براي هدف هاي بزرگ بتپد، دعاهاي بزرگ بر بال ملائك به آسمان مي روند. دعاهاي بزرگ كه محقق شوند، تسبيح به دست خير مي چرخد و همه حاجتمندان به آنچه صلاحشان است، خواهند رسيد. پس بگذاريد خدا برايتان تصميم بگيرد.
يك بحث خيلي عالي فقط در ميان علماي شيعه است و در غير علماي شيعه نيست به نام بداء، يعني تغيير سرنوشت. مثلا جريان اصلي عالم اين بوده كه اوضاع چنان پيش برود كه فردي در لحظه معين زمين بخورد، ولي اگر همين فرد يك جريان ديگري به وجود مي آورد مثلا صدقه اي مي داد، ممكن بود همين صدقه يا يك دعا جلوي اين جريان را بگيرد. به همين دليل در باب دعا داريم: «ان الدعاء يرد القضاء»؛ دعا جلوي قضا و قدر را مي گيرد.
آورده اند كه عيسي مسيح(ع) از جلوي خانه اي مي گذشت كه در آن خانه عروسي بود. مسيح گفت: فردا شب كه شما بياييد اين جا مي بينيد كه عروسي تبديل به عزا شده. فردا شب آمدند ديدند باز هم عروسي است. گفتند چطور شد؟! فرمود: حتما جريان ديگري رخ داده است، عمل خير سرزده است، بنا و مقرر بود كه اين عروس تلف شود. بعد مي آيند و خانه را جستجو مي كنند، ماري را در آن جا مي بينند در حالي كه برگي در دهانش است و بعد از عروس تحقيق مي كنند، معلوم مي شود كه در همان شب فقيري مي آيد و كسي به آن فقير غذا نمي دهد تا اين كه عروس غذاي خودش را به او مي بخشد.
آيا شب قدر با اختيار سازگاري دارد؟
مي گويند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از خير و شر، ولادت و مرگ و خلاصه هرچه تا شب قدر سال آينده با آن مواجه مي شوند، تقدير و معين مي شود و هر كس سرنوشتش تا سال آينده مشخص است. امام باقر(ع) مي فرمايد: «در شب قدر به ولي امر(عج) تفسير كارها و حوادث نازل مي شود و وي درباره خويش و ديگر مردمان مامور به دستورهايي مي شود. معناي اصطلاحي قدر عبارت است از ويژگي هستي و وجود هر چيز و چگونگي آفرينش آن. به عبارت ديگر، اندازه و محدوده وجودي هر چيز قدر نام دارد. يعني در نظام آفرينش هر چيزي اندازه اي خاص دارد و هيچ چيز بي حساب و كتاب نيست. جهان حساب و كتاب دارد، براساس نظم رياضي تنظيم شده و گذشته و حال و آينده آن با هم ارتباط دارد.
استاد مطهري در تعريف قدر مي گويد: «قدر به معناي اندازه و تعيين است. حوادث جهان از آن جهت كه حدود، اندازه، موقعيت مكاني و زماني آن ها تعيين شده است، مقدور به تقدير الهي است.»
حجت الاسلام صادق عيدي مدير فرهنگي يكي از مساجد شهر اهواز توضيح مي دهد: «در يك كلام قدر به معناي ويژگي هاي طبيعي و جسماني چيزها است كه شامل اندازه، حدود، طول و عرض و موقعيت هاي مكاني و زماني آن ها مي شود و تمام موجودات مادي و طبيعي را در بر مي گيرد، بنابراين معناي تقدير الهي اين است كه در جهان مادي آفريده ها از حيث هستي و آثار ويژگي هايشان محدوده اي خاص دارند. اين محدوده با اموري خاص مرتبط است، اموري كه علت ها و شرايط آن ها هستند و به دليل اختلاف علل و شرايط، هستي و آثار و ويژگي هاي موجودات مادي نيز متفاوت است. موجود مادي به وسيله قالب هايي از داخل و خارج اندازه گيري و قالب گيري مي شود. اين قالب حدود يعني طول، عرض، شكل، رنگ و موقعيت مكاني و زماني ساير عوارض و ويژگي هاي مادي آن به شمار مي آيد. پس معناي تقدير الهي در موجودات مادي يعني هدايت آن ها به سوي مسير هستي شان كه براي آن ها مقدر گرديده است و در آن قالب گيري شده اند.»
اين پژوهشگر مسائل مذهبي براي روشن تر شدن اين قضيه كه مقدرات شب قدر به معناي سلب اختيارات بشري نيست با مطرح كردن چند مثال عيني توضيح مي دهد: «خداوند متعال چنان مقدر كرده است كه بين اشيا رابطه اي خاص برقرار باشد؛ مثلا بين عزت و دفاع از كيان و ذلت و پذيرش ستم. هر كس از كيان خود دفاع كند، عزيز مي شود و هر كس تسليم زور و ستم شود، ذليل مي گردد. اين تقدير الهي است. يا بين طول عمر و رعايت بهداشت و ترك بعضي گناهان مثل قطع صله رحم و دادن صدقه رابطه برقرار كرده و فرموده است: هركس طول عمر مي خواهد بايد در اين قالب قرار گيرد. آن كه اين شرايط را مهيا كرد، طول عمر مي يابد و آن كه در اين امور كوتاهي كرد، عمرش كوتاه مي شود. پس در افعال و كردار اختياري بين عمل و نتيجه كه همان تقدير الهي است، رابطه مستقيم وجود دارد.»
وي ادامه مي دهد: «انسان تا زنده است، جاده اي دو طرفه در برابرش قرار دارد؛ يا با حسن اختيار كميل بن زياد نخعي كه صاحب سر اميرالمؤمنان(ع) بود، مي شود و يا با سوء اختيار حارث بن زياد نخعي، قاتل فرزندان مسلم، مي شود. دو برادر از يك پدر و مادر، يكي سعيد و ديگري شقي. پس معناي صحيح تقدير الهي اين است: آن كه با حسن اختيار خود به جاده صواب رفت، كميل مي شود و آن كه با سوءاختيار خود به بيراهه گناه و انحراف پا گذاشت، حارث مي گردد. بين تقدر الهي و اختيار آدمي هيچ منافاتي وجود ندارد، زيرا در سلسله علل و شرايط به ثمر رسيدن كار و ايجاد حادثه، اراده آدمي يكي از علل و اسباب است.»
دعا قضا را برمي گرداند
شما در هيچ يك از حالات خود مكره و مجبور نيستيد. گاه افرادي مي پرسند: چگونه مكره و مجبور نيستيم، حال آن كه حركت، طي طريق و دگرگوني ما همه مشمول قضا و تقدير الهي است؟ پاسخ اين است: آيا گمان مي كنيد كه قضا و تقدير، حتمي و اجباري است؟ اگر تقدير موجب جبر انسان باشد، ثواب و عقاب الهي باطل مي شود.
حجت الاسلام صادق عيدي در ادامه مي گويد:
«با توجه به معناي صحيح تقدير الهي و سازگاري آن با اختيار بشري مي بينيم كه آيات و روايات فراواني اشاره دارند كه دعا، صدقه و نيكوكاري انسان، به دگرگوني و بهبود وضع زندگي وي مي انجامد، يعني پيامد كارهاي خوب و بد انسان در تغيير سرنوشت او، يكي از قضا و قدرهاي كلي و ثابت به شمار مي آيد.
در قرآن كريم آمده است: «و ما كان الله معذبهم و هم يستغفرون»؛ يعني استغفار به رفع عذاب مي انجامد. و يا « و لو ان اهل القري آمنوا واتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء والارض»؛ يعني اگر اهل قريه ها ايمان بياورند و تقوي پيشه كنند، بركات آسمان و زمين را برايشان نازل مي كنيم.»
اين پژوهشگر مسائل مذهبي ضمن اشاره به اين گفته خداوند متعال كه ليس للانسان الا ما سعي، يادآور مي شود كه نقش انسان در تعيين سرنوشت خود انكارناپذير است. وي مي گويد: «اين گونه كه بينديشيم نقش دعا در زندگي بشري روشن مي شود، زيرا دعا نيز يكي از مظاهر قضا و قدر است كه هم در سرنوشت انسان موثر خواهد بود و هم مي تواند جلو قضا و قدر ديگري را بگيرد. پس دعا به معني تغيير دادن خواست الهي نيست، بلكه به معناي اين است كه خواست خدا چنين تعلق گرفته است كه هر كس دعا كند و يا صدقه بدهد و... فلان مورد ابتلا از او برداشته شود. ورود به عذاب مشروط به عدم دعاي بشري و برداشته شدن عذاب و گرفتاري به واسطه دعا، خود يكي از خواست هاي الهي است. علي بن عقبه مي گويد از امام صادق(ع) شنيدم كه فرمود:
«دعا قضا را برمي گرداند، هر چند آن قضا محكم شده باشد، پس بسيار دعا كنيد، زيرا دعا كليد هر رحمتي است.»
برپايي محافل مذهبي و آرامش جامعه
مجيد كاشاني جامعه شناس با مطلوب ارزيابي كردن برپايي مراسم دعا به صورت جمعي توضيح مي دهد: «از ديدگاه جامعه شناسي اجراي مناسك ديني و اجراي دستورات مذهبي به صورت گروهي موجب انسجام و يكپارچگي روح جمعي و يكسان شدن نگاه ها به زندگي و هدف از زيستن مي شود كه نقطه مثبتي در حيات اجتماعي يك ملت است. شركت در اينگونه مراسم علاوه بر ابعاد روحاني و معنوي و خالص شدن نيات زمينه وحدت روابط انساني در يك جامعه را فراهم مي كند.»
وي ادامه مي دهد: «اصولا رفتارهاي بزهكارانه يا آسيب هاي اجتماعي در صورتي رخ مي دهند كه ارزش ها و هنجارهاي مذهبي و ديني كم رنگ شوند، در چنين شرايطي هنجارها قدرت نگهداري و نگهباني از رفتارهاي صحيح را در بين افراد يك جامعه ندارند. جامعه اي كه به ارزش هاي ديني، آيين ها و مناسك ديني خودش پايبند باشد، كمتر دچار كجروي و آسيب هاي اجتماعي خواهد شد.»
وي به كاركرد سوم محافل مذهبي و مراسم دعا به صورت جمعي اشاره كرده و مي گويد: «كاركرد سوم اين قبيل محافل ارتقاي سطح آگاهي هاي مذهبي و اتصال با ميراث ديني مخصوصاً اجتماعي شدن مذهبي نسل هاي جديد، كودكان و نوجوانان است. كاركرد آموزشي و تربيتي اين مراسم ها و آيين ها كمتر از موارد ديگر نيست و اتفاقاً خيلي هم اهميت دارد. معمولاً والدين به دليل مشغله اي كه دارند، فرصت لازم براي آموزش فرزندان را ندارند و اين قبيل آموزش ها به گردن آموزشگاه ها و مدارس است. اما حضور فرزندان و والدين در محافل مذهبي گروهي بخش بزرگي از اين خلأ را پر كرده و به هدايت فرزندان مي انجامد. صفاي معنوي حاكم بر اين مراسم خودبه خود به همه افرادي كه شركت كرده اند تأثير گذاشته و روح و فكر افراد را تربيت خواهد كرد.»
وي به نزديكي همه آحاد ملت در زمان برپايي مناسك مذهبي اشاره كرده و مي گويد: «نتيجه مثبت ديگري كه مي توان براي برپايي محافل مذهبي تعريف كرد، در كنار هم بودن و همدلي همه آحاد ملت است. اصولاً ارزش هاي اجتماعي و ملي در مناطق مختلف يك كشور به واسطه اجراي مناسك و آيين هاي مذهبي رخ مي دهد. ضمناً افراد به انرژي مثبت و آرامشي دست پيدا مي كنند كه به پربارتر شدن زندگي آنها كمك بزرگي خواهدكرد.»
قرآن، دروازه سعادت بشري
زيرك انساني است كه اگر عمل صالحش زياد و گناهش كم است، نسبت به گناهان توبه كند. اگر گناه و ثوابش مساوي است، حضرت علي(ع) فرمود: اين فرد ضرر كرده و سرمايه عمرش سپري شده است. و اگر عمل ناشايست فردي بيشتر از عمل صالحش باشد، حضرت علي(ع) فرمودند: واي بر تو! واي بر تو!
حجت الاسلام عليرضا روحي، مسئول نمايندگي ولي فقيه در بسيج دانش آموزي و فرهنگي مي گويد: «خواسته ها دو دسته هستند، خواسته هايي كه به مصلحت ما هستند و خواسته هايي كه ظاهراً به مصلحت ما هستند. در روايات آمده در عوض دعاهايي كه در دنيا مستجاب نمي شود، در آخرت چه بسيار دعاهايي كه اجابت خواهد شد. آنجاست كه در دل آرزو مي كنيم، اي كاش هيچ يك از دعاهايمان در دنيا مستجاب نمي شد و در عوض در قيامت پاسخ مي گرفتيم.»
وي با اشاره به اين نكته كه در روايات آمده شب قدر برابر با 83سال و چهار ماه است، ادامه مي دهد: «انسان در اين شب مي تواند به اندازه صدسال عبادت كند. چنانچه توبه اش پذيرفته شود به تعداد گناهان در كارنامه اش عمل خير ثبت مي شود. قرآن به سر گرفتن معناي بزرگي دارد. ما با بر سر گذاشتن قرآن مي گوييم: خدايا! همه گرفتاري هاي من براي اين است كه از قرآن فاصله گرفته ام. دستورات آن را فراموش كردم و طبيعي است كه عاقبت بدي را دچار شوم. خدايا! در رمضان از گناه فاصله گرفتم، با فاصله گرفتن از نفس و شيطان اميد دارم كه به محيط تقوا و رستگاري راه پيدا كنم. حالا كه اين ظرفيت و آمادگي در من پيدا شده، آمده ام اعتراف كنم كه بد كرده ام، مرا مورد عفو خويش قرار بده.»
اين كارشناس مسائل مذهبي ضمن اشاره به اين كه حضرت محمد(ص) با قرآن توانست انسان هاي بزرگي را تربيت كند كه قدم در راه عشق و شهادت گذاشتند، مي گويد: «اگر مي خواهيم ره صد ساله را يك شبه طي كنيم، به قرآن پناه ببريم و با آيات روشن الهي آشتي و پيوند برقرار كنيم.»
گزارش روز

 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7 (صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14