ادامه فعاليت كمپ هاي غيرقانوني در سايه سكوت مسئولان

روح الله امين آبادي
پيرمرد در حالي كه چشمانش ديگر جايي را نمي بيند تنها پسرش را از زير قرآن رد مي كند و به اميد آن كه از بيماري خانمان براندازي كه گريبانش را گرفته رهايي يابد . راهي اش مي كند به سويي كه اعتياد را ترك گويد . باصدايي لرزان كه گويي مطمئن است كه اين كارها فايده اي ندارد به پسرش مي گويد نگران نباش ، به اميد خدا بعد اتمام دوره سالم به خانه برمي گردي و يك ماه بعد او به خانه باز مي گردد ولي اين بار علاوه بر درد اعتياد بيماري هاي متعدد جسمي و رواني او را مي آزارد كه قادر به گفتنشان نيست.
درمان هاي غير انساني در كمپ هاي غير مجاز
هفته گذشته كه در تحريريه روزنامه مشغول كارهاي روزانه بودم صداي زنگ تلفن ناگاه مرا به خود آورد ، شخصي با صدايي كه التهاب از آن مي باريد خبر از حادثه اي مي داد كه در يك كمپ اعتياد بر سر برادرش آمده بود.
نگران بود و از اين جهت نام خود و برادرش را ذكر نكردولي اين را گفت كه برادرش معتاد بوده و در يك كمپ ترك اعتياد علاوه بر اين كه او را به شدت كتك زده و مجروحش كرده اند با اعمال روش هاي غير انساني ضربات جبران ناپذيري به روح و روانش وارد آوردند.
او به نقل از برادرش گفت : كاركنان مركز ترك اعتياد علاوه بر اين كه خود مواد مصرف مي كرده اند مخدر تعدادي از بيماراني كه براي ترك در آن كمپ حضور داشتند را در ازاي دريافت پول تامين مي كردند.
بايد پذيرفت كه در برخي از كمپ هاي غيرمجاز گوني بر سر معتاد كرده و به زور آنها را به اين كمپ ها برده و نه تنها شلاق مي زنند، بلكه با زنجير كردن، بي حرمتي، نگهداري بالاجبار و اخذ پول هنگفت و بدون رعايت استانداردهاي بهداشتي و درماني در صدد ترك اعتياد اين افراد هستند.
در كمپ هاي غيرمجاز ترك اعتياد گاها حيثيت انساني افراد زير سئوال مي رود، اعمالي غيرانساني همچون شكنجه جسمي، روحي و رواني معتادان صورت مي گيرد كه از ديدگاه شرع مقدس اسلام بسيار زشت و مستحق مجازات سنگين است.
اجاره باغ ها و خانه هاي متروكه با قيمت هاي سرسام آور و تجمع صدها معتاد در محيطي محدود بدون حضور تيم پزشكي كه غذاي معمول آنها به هيچ وجه با رژيم غذايي فرد در حال ترك سازگار نيست، فجايعي هستند كه در كمپ هاي غيرمجاز روي مي دهد و با اقدام كند مسئولان در جهت مقابله با آن، شاهد گستاخي هرچه بيشتر مسئولان اين كمپ ها هستيم كه با گستاخي هر چه بيشترپا را از گليم خود فراتر گذاشته و علاوه بر اخاذي از خانواده ها، شربت مرگ را به حلقوم بيماران مي ريزند.
توهين، ضرب و شتم، استخر آب سرد، به زنجير بستن بيمار، كتك درماني و سگ درماني از روش هاي غير علمي درمان اعتياد در كمپ هاي بدون مجوز است كه انسان را به ياد رفتار وحشيانه نظاميان آمريكايي در زندان كوانتا نامو مي اندازد. اگر چه گزارش اين رفتارهاي وحشيانه به اطلاع مسئولان ذيربط رسيده است، اما تاكنون هيچ واكنش صريح و قاطعي در اين رابطه انجام نشده است.
اين شرايط درماني در حالي در كمپ هاي غير مجاز مشاهده شده است كه به گفته مسئولان بهزيستي در بيشتر مواقع بيمار جان خود را از دست داده است.
تبليغ فرقه هاي منحرف در كمپ هاي ترك اعتياد
اخيراً نيز در سايه بي توجهي ها در برخي از مراكز و كمپ هاي ترك اعتياد در شهرهاي مختلف خصوصاً تهران، جلساتي هفتگي و يا بعضاً روزانه تشكيل شده و در اين جلسات اقدام به تبليغ و ترويج فرقه هايي از مسيحيت مي كنند.
اين گونه مراكز با هدف جذب افراد حاضر در كمپ به فرقه هاي مسيحي و خروج آن ها از دين اسلام نكات ابهام آميزي را در خصوص اسلام و حمايت از مسيحيت مطرح مي كنند.
مراكز مذكور كه مسئولان آن عمدتاً از وابستگان به فعالان مسيحي هستند با كمك هاي مالي به معتادان سعي مي كنند از اين طريق آن ها و خانواده هايشان را جذب فرقه هاي دين مسيح كنند.
آمار معتادان كشور
با شاهرخ رامين ،نائب رئيس كميسيون بهداشت مجلس شوراي اسلامي تماس گرفتيم تا در اين باره با وي گفت وگويي داشته باشيم . وي اطلاعي از كمپ هاي ترك اعتياد نداشت و نمي دانست كه در اين كمپ ها چه بر سر بيماران مي ايد .
رامين به ما گفت :چيزي در مورد كمپ هاي ترك اعتياد نمي دانم . وي كنگره 60 را به ما معرفي كرد كه در آنجا طي يك فرايند حدود يك ساله معتادان اعتياد را ترك مي گويند.
به گفته وي در سال 84 يك ميليون و 400 هزار معتاد در كشور داشتيم كه انتظار مي رفت در هر سال 200 الي 250 هزار معتاد ديگر به اين تعداد اضافه شود.
رامين ادامه مي دهد : با اين سير بايستي امسال نزديك دو ميليون و 500 هزار معتاد در كشور داشته باشيم ولي با تغيير نگرش به روند ترك اعتياد تعداد معتادان در كشور نه تنها افزايش پيدا نكرده بلكه از يك ميليون و 400 هزار معتاد در سال 84 به يك ميليون و 100 هزار معتاد در سال 89 رسيده ايم .
بي آن كه بخواهيم در آمارهاي ارائه شده در اين زمينه خدشه اي ايجاد كنيم لازم است به اين سوال بپردازيم كه در اين روندي كه مسئولان امر مدعي اند تعداد معتادان كاهش يافته است چه نهادها و ارگان هايي دخيل هستند .
خانواده ها به دليل نبود مركز پاسخگو در اين زمينه كه براي ترك اعتياد عزيزانشان چه بايد بكنند از سر استيصال به مراكز ترك اعتياد غير مجاز روي مي آورند .
مسئولان كمپ هاي غير مجاز با اين پيش فرض كه خانواده ها ديگر خسته شده اند از هيچ جنايتي در حق معتاداني كه به اين مراكز پناه آورده اند دريغ نمي كنند .
در كمپ ها حلوا خيرات نمي كنند!
با مسئول يكي از كمپ هاي ترك اعتياد گفتگوي كوتاهي داشتيم . اين شخص مي گفت كه خانواده ها خود به ما مراجعه مي كنند و اجازه مي دهند كه هر گونه مي توانيم با معتاد شان برخورد كنيم ، براي آن ها مهم نيست كه فرزندشان چگونه ترك مي كند :با دارو و درمان و يا به ضرب زور و كتك.
وي ادامه مي دهد : بديهي است كه در اين كمپ ها با معتاداني روبروهستيم كه بايد در كمترين زمان ممكن ترك كنند و براي اين كار نمي توان با سلام و صلوات برخورد كرد .
وي در پايان مي گويد : در كمپ ها حلوا خيرات نمي كنند و معتادها و خانواده هايشان با علم به اين موضوع به كمپ ها مراجعه مي كنند .
از نظر گردانندگان كمپ هاي غير مجاز، مشاوره هاي پزشكي و دادن غذا و داروي مناسب به افراد در حال ترك، نوعي لوس كردن آنهاست و موجب گرايش مجدد آنان به سمت اعتياد مي شود.
گردانندگان كمپ هاي غيرمجاز كه عمدتا خودشان معتاد هستند از بيماران در حال ترك براي رتق و فتق امور جاري كمپ ها استفاده مي كنند و داير كردن اين مراكز برايشان حكم سود خالص را دارد.
مبلغي كه از خانواده معتاد براي ترك دريافت مي شود از صدهزار تومان تا يك ميليون تومان متغير است و اين موضوع به احساسي يا منطقي بودن خانواده ها بستگي دارد.
طول هر دوره درماني 21 روز است و يك ضرب و تقسيم ساده نشان مي دهد خانواده ها در قبال حضور سه تا شش ماهه فرزندانشان در كمپ هاي غير مجاز ترك اعتياد بايد چه مبالغ كلاني به جيب دلالان مرگ واريز كنند.
جالب است بدانيد در برخي از اين كمپ ها از فال بين ها، رمالان و دعانويسان نيز كمك گرفته مي شود و با دريافت مبالغ كلان به خانواده ها وعده دروغ مي دهند كه سرنوشت بهبود فرزندانشان در اين كمپ رقم خواهد خورد و هرچند درمان طولاني باشد، بايد صبور باشند و كاملا به حرف مديران كمپ گوش كنند كه نماد كلاهبرداري و بازي با احساسات مردمي است.
گردانندگان كمپ هاي غيرمجاز ترك اعتياد كه فاقد كمترين علم و مهارت براي مراقبت از افراد در حال ترك هستند، با مشاهده بي قراري معتادان در حال ترك به جاي تلاش براي آرام كردن آنان، از سگها براي ترساندن معتادان استفاده مي كنند.
مسئولان اين كمپ ها فكر مي كنند با شكستن غرور و شخصيت يك معتاد مي توانند او را نجات دهند ولي نمي دانند كه با شكسته شدن غرور يك انسان مواد مخدر تنها جايگزين آن خواهد شد .
ضرب و شتم و تحقير در تحليل نهايي نه تنها نمي تواند در نجات يك انسان كه در گرداب اعتياد در حال غرق شدن است موثر باشد بلكه در هرچه بيشتر فرورفتن وي در باتلاق مرگ و نيستي نيز نقش مهمي ايفا خواهد كرد.
تاكنون شيوه هاي مختلفي براي ترك اعتياد ابداع شده و بسياري از معتادان نيز از آن استفاده مي كنند.
شيوه هايي از قبيل دارو درماني، بي هوشي و سم زدايي فوق سريع، سم زدايي سريع جريان خون و ... كه در كشور ما نيز بسيار شيوع دارد.
هر چند شيوه هاي فوق در ترك اعتياد جسمي تاثيرگذار است اما بسياري از معتاداني كه به اين شيوه اعتياد را ترك كرده اند، پس از مدت كوتاهي دوباره به سوي اعتياد سوق پيدا مي كنند.
عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد بهشتي در اين رابطه مي گويد : در موفقيت ترك اعتياد از طريق اعمال خشونت و ترس و روش هاي غير متعارف ترديدهاي جدي وجود دارد .
دكترمهدي فاني ادامه مي دهد : اصولا درمان اعتياد بايد طبق استانداردهاي پزشكي و روان پزشكي انجام شود كه به صورت مكمل عمل مي كند .
وي مي گويد: همواره خدمات درماني توام با آزادي و اختيار فرد بيمار و اذن و اجازه او وهمراه با روش هاي مسالمت آميز صورت مي گيرد .
دكتر فاني تاكيد مي كند : اعمال روش هاي خشن در درمان،مسئوليت هاي حقوقي قانوني و فقهي متوجه درمانگر مي كند و با آرمان اخلاق حرفه اي منافات دارد .
وي اضافه مي كند : بنا بر فرض بعيد كه استفاده از چنين روش هايي مفيد باشد قطعا اعتياد را درمان نمي كند بلكه از طريق ايجاد ترس و وحشت به صورت موقت براي فرد بيمار حالت بازدارندگي دارد كه بديهي است وقتي عامل بازدارنده وجود نداشته باشد بيمار به رفتار گذشته خود ادامه خواهد داد .
وي مي گويد : از نظر روانشناختي اعمال خشونت و اعمال رعب و وحشت باعث كاهش شديد اعتماد به نفس و تضعيف اراده مي گردد و اين سه يعني وجود اعتماد به نفس و دارا بودن عزت نفس و داشتن اراده قوي عامل موثري براي انگيزش دروني و انتخاب داوطلبانه ترك اعتياد خواهد بود .
عضو انجمن روانپزشكان ايران نيز مي گويد : بالا بودن آمار بازگشت به اعتياد در كشور پس از ترك به علت نبود انگيزه كافي معتادان براي ترك و استفاده از روش هاي خشونت آميز در كمپ هاي غيرمجار است.
جعفر عطاري مقدم ادامه مي دهد : در حيطه روانپزشكي در هيچ جاي دنيا ديده نمي شود كه روش هايي مثل كتك زدن، برخوردهاي قهرآميز و تهديدكردن و استفاده از شيوه هاي خطرناك موجب ترك اعتياد يك معتاد شود. بحث ترك مواد مخدر چون يك بحث چند عاملي است و اكثر افرادي كه در آن دست دارند تجربه و تخصص كافي ندارند متأسفانه مورد سوء استفاده زيادي هم قرار مي گيرد.
وي مي گويد : در حيطه هاي ديگر ترك اعتياد مي بينيم انواع داروها به عنوان داروهاي گياهي و سنتي و روش هاي مختلف الان در بازار هست و توسط افراد غيرمتخصص به اسم ترك اعتياد در يك روز چند روز يا يك هفته توزيع مي شود متأسفانه اين موضوع يك شكل معمولي به خود گرفته است كه انگار اين شيوه ها، علمي و تأييد شده است در حالي كه از نظر روانپزشكي اين شيوه ها مطرود است و بايد از طريق سيستم هاي نظارتي با آنها برخورد شود.
اين روانپزشك تصريح مي كند: در بحث ترك اعتياد يك ماده اعتيادآور چيزي بالاتر از انگيزه فرد نيست به همين دليل قبل از اينكه بخواهيم فرد را وارد مرحله ترك كنيم حتي اگر خانواده معتاد وي را به زور به مطب بياورند از خود فرد ابتدا سؤال مي شود كه آيا مايل به ترك هست يا نه كه يا فرد در اينجا جدا از فشارهاي خانوادگي به انگيزه ترك رسيده است يا اينكه فرد انگيزه كافي ندارد.
وي ادامه مي دهد : اگر فرد هنوز به انگيزه كافي نرسيده است هيچ وقت اقدامي براي ترك دادن فرد انجام نمي شود ؛چرا كه حتماً اين ترك با بازگشت به اعتياد مواجه خواهد شد و علت اينكه بسياري از ترك هايي كه در جامعه مي بينيم منجر به عود مي شود نبود انگيزه كافي براي ترك است.
عطاري مقدم خاطرنشان مي كند : در اين مرحله افراد را با جلسات روان درماني يا شيوه هاي مختلف با انگيزه و افراد را با پيامدهاي مصرف آشنا مي كنيم و وقتي به انگيزه كافي رسيدند شروع به استفاده از روش هاي ترك مي كنيم. به طور قطع استفاده از روش هاي آزاردهنده و تأسف بار مثل زنجير كردن، كتك زدن و حبس كردن به هيچ عنوان روش هاي مورد استناد علمي نيستند و اين وظيفه وزارت بهداشت و بهزيستي است كه نظارت كافي داشته باشند.
وي مي گويد: ترك اعتياد برخلاف باور عمومي كه شامل يك مرحله سم زدايي است كه اگر از مصرف مواد معتاد به مدت 2 هفته جلوگيري شود ترك كرده است، يك پروسه طولاني مدت است و مرحله سم زدايي تازه مقدمه اي براي باقي ماندن در ترك است و در مرحله بعد است كه فرد به طور مكرر وسوسه مي شود و در معرض دوستاني كه مواد تعارف مي كنند قرار مي گيرد يا جاهايي مي رود و چيزهايي مي بيند كه معتاد را به وسوسه مي اندازد و باعث مي شود تا دوباره مصرف كند.
عطاري مقدم يادآور مي شود: به فرد معتادي كه مي خواهد ترك كند قبل از ورود به مرحله ترك بايد آگاهي دهيم كه مدت ترك طولاني است و گاهي اوقات لازم است براي مدتي تحت نظر يك روانپزشك روان درماني شود تا از وسوسه ها در امان بماند. ضمن اينكه پروسه ترك كردن فقط فردي نيست و خانواده نيز دخالت دارد و اگر خانواده سركوب كننده، تهديدكننده و مسخره كننده باشد بسياري از شيوه هاي روانپزشكي براي ترك كردن به هدر مي رود لذا لازم است در طي 6 ماه تا 2 سال كه فرد تحت نظر است خانواده را هم آگاه كنيم.
بررسي عملكرد كمپ هاي ترك اعتياد به خوبي نشان مي دهد كه اين مراكز علاوه بر اين كه اكثرا داراي مجوز از نهادهاي ذيصلاح نيستند حتي درصورت برخورداري از مجوز نيز كارايي چنداني ندارند.
معتاداني كه در اين مراكز ترك مي كنند بعد از گذشت چند روز و يا حداكثر چند ماه دوباره به اعتياد و اين بار در فازهاي خطرناكتري روي مي آورند.
رئيس فراكسيون مبارزه با دخانيات مجلس شوراي اسلامي در اين زمينه مي گويد : بررسي ها نشان داده است كه فعاليت كمپ هاي ترك اعتياد در كشور ناموفق بوده است.
وي ميگويد : متولي بحث درمان اعتياد در كشور وزارت بهداشت است و اين وزارتخانه بايد بر همه مراكز درماني نظارت داشته باشد .
رنجبرزاده ادامه ميدهد : در اين مراكز امكان انتقال بيماري هاي واگيردار بسيار زياد است و از اين رو وزارت بهداشت بايد بعد نظارتي خود را در اين زمينه تقويت كند.
نائب رئيس كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي مي گويد : در گذشته مجوز تاسيس كمپ هاي ترك اعتياد از طريق بهزيستي و نماينده نيروي انتظامي در استانداري ها صادر مي شد ولي امروز به دليل اينكه ستاد مبارزه با مواد مخدر با دستور رئيس جمهور تحت نظارت وزارت كشور قرار گرفته است صدور مجوز براي كمپ ها ، نظارت و حمايت بر عهده وزارت كشور و استانداري ها است .
وي ادامه مي دهد: در كمپ هاي ترك اعتياد به علت عدم نظارت شاهد مرگ و ميرهاي گسترده اي هستيم و گزارش هاي متعددي در اين زمينه به دست ما مي رسد كه بايد به اين گزارش ها رسيدگي كرد.
رنجبرزاده ادامه ميدهد : مسئولان اين كمپ ها از خانواده ها تعهد مي گيرند كه در صورت بروز اتفاقي براي بيمار آنها مسئوليتي نداشته باشند و خانواده ها نيز از سر استيصال اين موضوع را مي پذيرند ولي حاكميت نبايد اين اقدامات غير قانوني را بپذيرد و بر آنها صحه بگذارد .
دكتر اكبر رنجبرزاده ادامه مي دهد: قوانين خاصي بر فعاليت كمپ هاي ترك اعتياد در كشور حاكم نيست و متاسفانه معتادان به دليل از دست دادن حمايت هاي خانوادگي و اجتماعي چاره اي جز پناه بردن به مراكز ترك اعتياد را نداشتند.
وي همچنين مي گويد : مدارك و اسناد مبني بر تخلفات برخي كمپ ها به حدي شفاف و واضح بود كه وزير كشور دستور تعطيلي كمپ هاي غيراستاندارد را صادر كرد.
نماينده مردم اسدآباد همچنين تاكيد مي كند: رها سازي معتادان در جامعه بدون حمايت و پشتباني خاصي از طرف خانواده ها و دولت زمينه را براي وقوع بسياري از جرايم و ناهنجاري هاي اجتماعي و همچنين آلودگي بيشتر جوانان و نوجوانان فراهم مي كند.
رنجبرزاده مي گويد : ساماندهي، حمايت ، فراهم كردن زيرساخت ها، هدفمند كردن كمپ ها، استفاده از كارشناسان و ايجاد مجتمع هاي فرهنگي، ديني، ورزشي، اجتماعي و فراهم كردن زمينه اشتغال، ازدواج و مسكن براي گروه هدف ضروري است و بايد مورد توجه جدي مسئولان و خانواده ها قرار گيرد.
وي پيشگيري و آموزش را كم هزينه ترين و موفق ترين راه حل براي رهايي از معضل اعتياد مي داند و ادامه مي دهد : هميشه اصل بر پيشگيري بوده و دولت بيشترين اعتبار را به اين بخش اختصاص داده است.
متاسفانه خانواده ها به علت سردرگمي و نبود نهادي مشخص در جامعه براي ساماندهي معتادان به كمپهاي غيرمجاز روي آورده و از آنجا كه گردانندگان اين مراكز غيرمجاز فاقد كمترين علم براي مراقبت از فرد در حال ترك هستند، ترجيح مي دهند از آسانترين كار كه همان رها كردن فرد به امان خداست استفاده كنند و در جواب خانواده هاي نگران بگويند: اينطوري بهتر است، بگذاريد كمي با سختي هاي روزگار آشنا شوند تا قدر آغوش گرم خانواده را بدانند.
90درصد كمپ ها غير مجاز هستند
در حالي كه مسئولان بهداشتي كشور مي گويند مراكز ترك اعتياد بدون مجوز بهزيستي، غيراستاندارد بوده و مشكلات عديده اي براي فرد معتاد و خانواده هاي آنان ايجاد مي كند مسئولان انتظامي نيز تاكيد مي كنند تنها 10 درصد مراكز ترك اعتياد در تهران داراي مجوز بوده و به عبارتي ديگر نزديك 90 درصد اين مراكز به صورتي غير قانوني تشكيل شده و داراي مجوز نيستند .
وضعيت آنگاه بحراني مي شود كه بدانيم در بعضي از شهرهاي كشور هيچ يك از مراكزي كه براي ترك اعتياد تشكيل شده اند داراي مجوز نيستند و اين به آن معنا است كه مردم بايد از سرناچاري به اين مراكز مراجعه كنند و عزيزانشان را براي رهايي از تب به خود كشي وادارند .
اگر چه معتادان انسان هايي هستند كه از لحاظ شخصيتي و رواني فروريخته هستند و جامعه كمتر سراغي از آنان ميگيرد ولي بايد به آنان نيز چون يك انسان نگريست و پيگير حق و حقوق انسانيشان شد . خانواده ها چنان چه ذكر آن رفت از سر استيصال عزيزانشان را به مراكز به اصطلاح ترك اعتياد ميسپارند و تعهد ميدهند كه درصورت وقوع خطر احتمالي شكايتي نداشته باشند و در اين ميان انسان هاي زيادي كشته ميشوند و يا دچار بيماري هاي روحي و رواني عديده اي ميگردند.
حكايت كمپ هاي ترك اعتياد حكايت سركنجبيني است كه صفرا فزوده است ، اين كمپ ها نه تنها در ترك بيماري خانمان برانداز اعتياد نقشي ندارند بلكه با وارد آوردن ضربات روحي و جسمي فراوان بر پيكر نحيف شخص معتاد او را به سوي مخدرهايي قويتر و مهلك تر چون شيشه سوق ميدهند.
در رابطه با كمپ هاي ترك اعتياد فارغ از اين كه اين مراكز مجاز و يا غير مجاز هستند آن چيزي كه بايد مورد نظر قرار گيرد آن است كه وزارت بهداشت بايد نظارت دقيقي بر اين مراكز داشته باشد چرا كه معتادان علاوه بر اعتياد داراي بيماري هاي قابل انتقال ديگري نيز هستند .
بر مسولين امر است كه با كمپ هاي غير مجاز برخوردي قاطع داشته باشند تا ديگر شاهد اين گونه مسائل كه بي شك تصويري زشت از جامعه در اذهان باقي ميگذارد نباشيم.