كرسي هاي آزادانديشي مجراي نقد علوم انساني
ضرورت بازنگري غفلت دستگاه ها در تريبون هاي آزاد دانشگاهي( بخش پاياني)

پريسا جلالي
كرسي هاي آزادانديشي مجرايي است براي به چالش كشيدن وضع موجود علوم انساني و به جد بهترين فضا براي بحث و به نقد كشيدن علوم انساني فعلي و انتقاد درخصوص سرفصل دروسي است كه در حوزه علوم انساني جاي مي گيرند.
پس بايد كنترل دقيقي بر ارائه مستدل مباحث توسط دانشجويان صورت گيرد.
هرچند يكي از بخش هايي كه بحث اصلاح و بومي سازي علوم انساني بايد توسط آن پيگيري شود، معاونت آموزشي است اما معاونت فرهنگي دانشگاه مي تواند با تقويت كرسي هاي آزادانديشي كه البته در آغاز راه فعاليت هستند كمك هاي شايان توجهي به اين مهم در دانشگاه داشته باشد.
بدون شك اگر براي دانشجويان و اساتيد فضايي ايجاد شود كه علوم انساني را نقد كنند، قطعاً از دل اين نقدها و مناظره ها، انگيزه هايي براي تحول از بدنه دانشگاه به وجود مي آيد.
گفته مي شود بخشي از تحول در حوزه علوم انساني ستادي، ساختاري و دستوري است و بخش ديگر توليدي.
غالب كارشناسان از كادر دانشگاهي و اعضاي هيات هاي علمي هم توصيه مي كنند در دانشگاه يك حركت خودانتقادي صورت گيرد تا دانشجويان انگيزه اي براي ايجاد تحول در علوم انساني يافته و در اين راستا نقش آفريني كنند.
كرسي هاي آزادانديشي با ايجاد فضاي روشنگري و حقيقت يابي آگاهي بخشي و افزايش بينش و بصيرت را در ميان دانشجويان تضمين مي كنند.
اما تنها دلخوش كردن به نقش معاونت هاي فرهنگي دانشگاه و يا تشكل هاي دانشجويي كه فعالانه در تمامي برهه ها نقش آفريني كرده اند كافي نيست. بلكه دانشجويان، اساتيد و روساي دانشگاه ها هم مي توانند فعاليت درخوري در رشد و توسعه كرسي هاي آزاد انديشي داشته باشند تا بدين وسيله پايه هاي تحليل و تحقيق علوم انساني را بنا نهند.
همين هدف مي تواند انگيزه مهمي در تقويت جايگاه كرسي ها باشد.
چرا كه آزادي انديشي و تضارب آرا قلب تپنده نظام و سبب پيشرفت و اقتدار يك جامعه است بنابراين علاوه بر اينكه مي بايست ادب استفاده از آزادي را ياد بگيريم و به ديگران ياد بدهيم، در كرسي هاي آزاد انديشي بايد داوري هاي منصفانه صورت بگيرد تا ماهيت و هدف اصلي اين كرسي ها به دانشگاه منتقل شود.
آزاد انديشي نيازمند دبيرخانه اي فعال
فقدان دبيرخانه يا ستاد واحدي براي كرسي هاي آزادانديشي يكي از خلاء هايي است كه مي تواند كرسي ها را با مشكلاتي در آغاز راه مواجه كند همانطور كه تا حدودي توانسته روند تشكيل جلسات آزاد انديشي را كند سازد.
دكتر سيد مهدي قمصري معاون آموزشي و تحصيلات تكميلي دانشگاه تهران برگزاري مستمر كرسي ها توسط تشكل ها و با پشتيباني معاونت فرهنگي دانشگاه ها را نيازمند ستادي فعال و برنامه ريزي منطقي مي داند.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: در صورت ساماندهي شرايط برگزاري كرسي ها صاحبان فكر و انديشه تمايل بيشتري به شركت در جلسات آزاد انديشي خواهند داشت. بنابراين نبايد صرفا توسط تشكل ها فعاليت كرسي ها را انتظار داشت.
دكتر قمصري معتقد است: فعاليت كرسي ها يك كار دانشجويي است نه صرفا تشكلي كه فقط توسط تشكل هاي دانشجويي انجام شود. در حالي كه اگر توسط يك دبيرخانه دنبال شود مي تواند رونق بخش جلسات آزاد انديشي باشد.
وي ضمن تاكيد بر تقويت روحيه تحمل نظر مخالف معتقد است: بعضا بحث هاي سياسي وارد كلاس هاي درس مي شود و به اظهارنظر يك يا دو دانشجو ختم نمي شود و اختلال در نظم كلاس ها به وجود مي آورد. بنابراين اين ضرورت وجود دارد دانشجويان ارايه نظر و ايده هايشان را با منطق و اطلاعات موثق به كرسي هاي آزاد انديشي دانشگاه ها محدود كنند. البته دروس رشته هاي علوم انساني گاهي ضرورت بحث و مناظره دارد و مي بايست كرسي ها براي تقويت جايگاه علوم انساني و تحليل آن تقويت شود.
آزاد انديشي؛ نشاط و انگيزه در دانشجويان
همانطور كه ركود فكري بي انگيزگي را در ميان جوانان ايجاد مي كند آزاد انديشي هم مي تواند بسترساز روحيه نشاط و انگيزه در ميان دانشجويان باشد.
اين اظهارات نكته اي است كه حامد سربازي عضو هيات علمي دانشگاه هم بر آن تاكيد دارد.
وي در همين رابطه به گزارشگر كيهان مي گويد: در ابتدا بايد اين ضرورت و اهميت را براي دانشجويان متذكر شد و آن ايجاد نشاط و انگيزه بخشي براي دانشجويان بالاخص رشته هاي علوم انساني با مباحث غيركاربردي است كه مي تواند حداقل رنگ كاربردي به دليل ارايه شفاف نتيجه گيري ها و به مباحثه قرار دادن موضوعات تئوري داشته باشد.
اين استاد دانشگاه ادامه مي دهد: از ديگر ضرورت هاي ايجاد اين كرسي ها تلاش و تكاپوي بيشتر دانشجويان براي ارتقاي سطح علمي براي ارايه تئوري ها و نظرات جديد خارج از چارچوب و نوگرايي و نوانديشي است. عنوان كردن انديشه ها بدون ملاحظات گاهي اوقات باعث توليد فرضيات، تئوري ها و قوانين خاص مي شود كه در صورت تحقيق و ادامه در اين مسير خود ممكن است باعث ايجاد يك شاخه جديد در برخي از انديشه ها شود.
آنچه مهم است ابتدا مي بايست چارچوب و ضوابط اين هم انديشي و آزاد انديشي را مشخص كرد تا در ايجاد اين فرصت ها بايد ها و نبايدها و معيارها و عرف اسلامي، اعتقادي و سياسي و اجتماعي لحاظ شود همچنين براي حفظ مسير بحث آزاد از جهت موضوعي كيفي و كلامي مي بايست يك مدير براي اينگونه مباحثات در نظر گرفته شود كه مسئول قرار دادن مباحثات در مسير درست باشد. همچنين تهيه يك دستور جلسه كه در آن موضوع، عناوين، سرفصل ها مشخص شده باشد ضروري است.
راهبرد كليدي در راستاي تحكيم پايه هاي فكري
راهبرد كليدي تحكيم پايه هاي فكري دانشجويان از ديد ديگر كرسي ها هستند.
ايوب توكليان مسئول واحد سياسي شوراي مركزي اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان معتقد است: كرسي ها در حال حاضر به عنوان يك راهبرد كليدي در راستاي تحكيم پايه هاي فكري دانشجويان و قدرت تميز بخشيدن ميان درست و غلط كه كارگاه تحليل و بررسي در راستاي شناسايي حق از باطل است.
اين فعال دانشجويي در گفت و گو با گزارشگر كيهان مي گويد: برگزاري كرسي ها يك حركت مثبت و همه جانبه در مقام خروج از انفصال در مقابل انحراف و التقاط است كه متاسفانه در برخي دانشگاه ها مورد بي مهري قرار گرفته است. كرسي هاي آزاد انديشي سهم بسزايي در ترويج فرهنگ آزاد انديشي در جامعه دارند و بايد در مقابله سوءاستفاده هايي كه حتما در اين مسير اتفاق مي افتد با برنامه ريزي بايستيم.
اين دانشجوي دانشگاه مشهد كه البته از عدم برگزاري كرسي ها در دانشگاه هاي شهرستان ها دلخور است اضافه مي كند: ما بايد بتوانيم ابتدا كرسي هاي آزاد انديشي ومفهوم آن را به اساتيد دانشگاه معرفي كنيم چرا كه اين باعث تقويت جلسات حتي در سر كلاسها مي شود و به طور حتم كلاسهاي بسيار خشك و كسل كننده را جذاب و پر مخاطب مي كند. البته فراموش نكنيم كه اين در مورد علوم انساني مصداق بيشتري دارد.
توكليان اظهار مي دارد: تشكل هاي دانشجويي در ايجاد فضاي باز بسيار موثر هستند و بايد آنقدر آماده و پخته باشند كه از فكر آزاد دانشجو استقبال كنند و آماده همفكري و همراهي و جهت دهي به اين جلسات باشند.
روزمرگي سم مهلك كرسي ها
ضرورت و هدف اصلي اين كرسي ها توليد علم، تفكر و دانش بومي است كه نتيجه اش هم توسعه علمي و فرهنگي كشور خواهد بود.
زهرا سلطاني فعال دانشجويي توليد فكر و دانش بومي را ضرورت انكار ناپذير كرسي ها قلمداد كرده و توجه به اين جايگاه مهم را مهمترين فعاليت در عرصه جنگ نرم مي خواند.
وي در گفتگويش با خبرنگار سرويس گزارش كيهان اينطور ادامه مي دهد: مي توانيم خود صادر كننده تفكر باشيم و با اين حربه به جنگي كه طي سال هاي اخير به راه افتاده است برويم. البته با گسترش طيف موضوعات اين كرسي ها به مديريت كشور از طرف نسل جوان و دانشگاهي كمك موثري بشود و مشاركت دانشگاه با مسئولين نيز بسيار موثر است.
سلطاني معتقد است: سياست زدگي و روزمرگي خطري است كه كرسي ها را تهديد مي كند چرا كه هنوز هدف و استراتژي براي آن تدوين نشده است.
وي با تاكيد بر نقش اساتيد و اعضاي هيات علمي در كمك به تشكل هاي دانشجويي در برپايي كرسي ها تصريح مي كند: كادر دانشگاهي و اساتيد داراي تجربه هاي گرانقدري هستند كه اين تجربيات را مي توانند در اختيار دانشجويان قرار دهند.
روزمرگي كرسي ها كه از جانب وي به عنوان سم مهلكي خوانده مي شود مساله اي است كه توسط ديگر اعضاي تشكل ها هم خطري بزرگ در كمين كرسي هاي آزاد انديشي عنوان مي شود.
ابوالفضل چمندي دبير جامعه اسلامي دانشجويان دانشگاه شهيد باهنر كرمان با تشريح اين مساله مي گويد: تا به حال كه اين مطالبه از طرف مقام معظم رهبري صورت گرفته بدليل نداشتن هدف و استراتژيك برگزار كنندگان كه با عنوان مناظره در سطح دانشگاه بوده در توليد فكر و هدف اصلي موفق نبوده است. آزاد انديشي اين كرسي ها بايد بر پايه و مبناي اصول و بنيان هاي اصيل و ارزشي جامعه باشد و گرنه دچار انحراف خواهد شد.
وي تاكيد مي كند: در بحث علوم انساني برگزاري كرسي هاي آزاد انديشي بسيار موثر است چرا كه مطالبات مقام معظم رهبري از شوراي انقلاب فرهنگي و مسئولين بازنگري در علوم انساني است و اين كرسي ها مي توانند سهم بسزايي به اين بازنگري داشته باشند.
به اعتقاد چمندي برگزاري كرسي هاي آزاد انديشي در دانشگاه و حوزه كمك بسزايي در از بين بردن فضاي چاپلوسي و تملق در جامعه دارد كه اين هم يك مطالبه جدي مقام معظم رهبري بوده است. بايد كرسي هاي آزاد انديشي تعريف و تبيين شود و با نظريه پردازي اشتباه گرفته نشود چرا كه نظريه پردازي بخش كاملا تخصصي است اما كرسي هاي آزاد انديشي بستر حضور افراد بدون داشتن تخصص است.
به اعتقاد كارشناسان در اين كرسي ها بايد از بحث هاي تكراري پرهيز كرد و عام ترين مخاطبان را در دانشگاه در نظر بگيريم چرا كه دادن اعتماد به نفس به دانشجو يكي از اهداف اين جلسات است.
كرسي آزاد انديشي در تعريفي ديگر همفكري بر سر مسئله يا موضوعي و نهايتا اجماع نظر براي رسيدن به جواب است و به هيچ عنوان نبايد به عنوان حركت هاي سياسي تهاجمي عليه گروه يا اشخاص خاص تلقي شود. چرا كه در اين صورت سطح گفتگوها و نظرها تقليل پيدا مي كند و اگر بتوانيم اين معضل را از بين ببريم قطعا فضاي آزاد امني در جامعه ايجاد كرده ايم.
ابوالفضل چمندي مسئله ديگري كه توجه مخاطبان را بدان جلب مي كند اين است كه فضاي نقد و مناظره منصفانه كه جزئي از كرسي هاي آزاد انديشي محسوب مي شود هنوز حتي در فضاي نخبگان سياسي كشور، رسانه ها و احزاب وجود ندارد و فضاي دانشگاه نيز با توجه به كم تجربگي از اين مسئله مستثني نيست.
وي به همين منظور توصيه مي كند: برخي از دانشجويان با توجه به خاصيت جواني و حس نقادي و حركات راديكاليسم و نداشتن ارتباط با بدنه مسئولين كشور كه نتيجه آن كمبود اطلاعات است به يك خانه يا بنگاهي پر درآمد براي احزاب و گروه هاي سياسي داخل و البته خارج تبديل شده اند. هنوز دانشگاه هاي ما دوران ريكاوري جراحي دوران اصلاحات را پشت سر مي گذارند و فضاي دانشگاه هاي ما دچار محيط هاي ضد فرهنگي است. بنابراين بايد قانونمندي خاصي را در اين كرسي ها تعريف كنيم تا بتوانيم با برگزاري اين كرسي ها در ارتقا سطح فرهنگ دانشگاه سهيم باشيم.
وي ادامه مي دهد: هنوز در دانشگاه اولويت اول علم و تخصص نيست و فضاي فرهنگي ملتهبي حاكم بر دانشگاه است. بايد مفهوم آزادي را تبيين كنيم و اين باور غلط را كه آزادي رهايي از هرگونه قيد و بند است را با مفهوم اصيل آزادي جايگزين كنيم. بايد نگاه صرف سياسي را از كرسي هاي آزاد انديشي دور كرد و در جبهه اي سالم و بدور از سياست زدگي به اين موضوع بسيار مهم و تاثير گذار نگاه كرد.
گزارش روز