اعجاز هنر خانه داري در پيوند بين خانه و جامعه
مقايسه اي بين مشكلات زندگي زنان شاغل و خانه دار (بخش نخست)

گاليا توانگر
شكوفه ها را پايين سارافون دخترم كوك مي زنم. بوي بادمجان سرخ شده بلند مي شود، بدو بدو خودم را به آشپزخانه مي رسانم و بادمجان ها را در ماهي تابه جابه جا مي كنم.
لباس هاي شسته شده را از دل ماشين بيرون مي كشم و روي طناب رخت بالاي پشت بام بر دوش باد مي نشانمشان. لباس هاي رنگارنگ كه مي رقصند به ياد رقص فصل هاي زندگي ام بر دوش زمان مي افتم.
از راه پله منتهي به پشت بام كه برمي گردم، روبروي آينه قدي راهرو مكث كوتاهي مي كنم، تارهاي سفيد لابه لاي موهايم كه به دست باد از زير روسري آبي ام بيرون كشيده شده اند، ايستادگي زني را نشان مي دهند كه هر روز در سكوت براي حفظ سنگر خانه اش جهاد مي كند، بدون آن كه توقعي، چشم داشتي يا ادعايي داشته باشد.
كبوتر نگاهم به سمت چشم هاي دخترم در قاب عكس پر مي كشد، بوي عطر برنج فضاي خانه را پر كرده است، وقتي با لبخند از مدرسه برگردد و برايش غذاي گرم بكشم، مي دانم كه من بهترين مدير دنيا هستم و مي دانم كه زمانم را تلف نكرده ام، بلكه زمانه را ساخته ام !
حتما فيلم «به همين سادگي» را به خاطر داريد. ريزه كاري هاي روحي بانوي خانه داري كه از صبح به انجام كارهاي خانه مشغول است، با زيبايي خاصي به تصوير كشيده مي شود.
زني كه لباس ها را از ماشين لباسشويي بيرون مي آورد، طعم غذا را مي چشد، از لاي در بر رفتار دختر نوجوانش نظارت دارد و شب تيماردار شوهر خسته اش است كه از كار برگشته و حتي به قدر نيم نگاهي به او توجه ندارد.
بهترين قسمت فيلم آنجاست كه پسرش در اتوبوس از او مي پرسد: مامان تو چه كاره اي؟!
اخيرا در باب مسئوليت هاي خانه داري و حق و حقوق اين نوع مديريت ارزشمند در محافل مختلف از جمله مجلس شوراي اسلامي بحث هاي داغي صورت گرفته است. اما حقيقت تلخ اين است كه نه خودمان و نه جامعه هنوز برايشان ارزش اين مسئوليت عظيم شناخته شده نيست. به نظر مي رسد بيش از هر چيز بايد از طريق مطبوعات و صدا و سيما به فرهنگ سازي مناسب پرداخت و براي رفع نيازهاي روحي زنان خانه دار راهكارهايي ارائه داد.
مديريت زمان را برعهده بگيريم
زنان دوره ما چهار گروهند: زناني كه مي خواهند فرشته باشند، زناني كه هميارند، زنان طلبكار و زناني كه به تعادل رسيده اند.
زنان فرشته خصال هميشه از سهم خود، از خود و آنچه كه بايد در زندگي داشته باشند مي گذرند. هميشه خسته اند، اما دم نمي زنند، يك نوع غرور مردانه در وجودشان مي جوشد. گاه هيچ گاه ازدواج نمي كنند و گاه در زندگي زناشويي له مي شوند! زناني كه هميارند بعضا هم در خانه و هم در اداره كار مي كنند و به شوهرشان از لحاظ مالي كمك مي كنند، ولي بازهم نتوانسته اند به تعادل مطلوب برسند.
زنان طلبكار دائما مي گويند: «پولمان براي خودمان است و به من چه كه شوهرم دستش تنگ است؟!» اين گروه با خصلت خودخواهي معرفي مي شوند و چون كارشان اولويت اول را دارد، به زودي تنها مي مانند. زنان متعادل مديران موفقي هستند كه هم خانه را به نحو احسن اداره مي كنند و هم در محيط كار شايسته عمل مي كنند. اين قشر از بانوان توانسته اند با مهر خود و برنامه ريزي درست از مشاركت همسر و فرزندانشان در اداره امور منزل بهره ببرند، لذا براي خودشان و علايقشان نيز سهمي درنظر گرفته اند.
محسن اسكندري، روانشناس برايمان توضيح مي دهد:«زناني كه همه چيزشان شغل شان است به ويژه آنهايي كه ازدواج كرده اند و فرزند و همسرشان را در اولويت دوم قرار داده اند، زناني هستند كه هميشه تنها هستند و همه هم نسبت به عملكرد آنها گلايه دارند. اين يك واقعيت است كه زن شاغل چون ساعات زيادي از انرژي اش را صرف كار بيرون از منزل كرده و از سوي ديگر به محض رسيدن به منزل فرصت استراحت ندارد، هميشه خسته به نظر مي رسد و در دراز مدت به شدت مستهلك خواهد شد.
متأسفانه در خانواده سنتي مشاركت مردان در انجام امور منزل بعضا بسيار كمرنگ است و وقتي همياري نباشد، زن شاغل و متأهل دچار افسردگي و اضطراب شديد خواهد شد. او هميشه مضطرب است كه وقت كم نياورد و بتواند همه امور را رفع و رجوع كند.»
اين روانشناس پيرامون مشكلات زنان خانه دار در مقايسه با زنان شاغل مي گويد: «جالب است كه بدانيد حتي زنانه خانه دار هم دچار اضطراب هستند. آنها چون اغلب براي زمانشان برنامه ريزي دقيقي ندارند، يك كار را كه بايد در عرض دو ساعت خاتمه دهند، براساس يك وسواس فكري تمام طول روز گرفتارش هستند! زنان خانه دار ما معمولا تكرار در امور، افسردگي، احساس مفيد نبودن و اضطراب را تجربه مي كنند.»
وي در پاسخ به اين كه بالاخره شاغل باشيم يا خانه دار؟! با ارائه راهكار مي گويد: «هرچه كه هستيد، مدير و برنامه ريز خوبي باشيد. براي خودتان و علايقتان نيز سهمي درنظر بگيريد. از افراط و تفريط ها بپرهيزيد و سعي كنيد مشاركت ساير اعضاي خانواده را در انجام امور داشته باشيد.
زناني كه براي ورزش، تفريح و مطالعه خود نيز وقت مي گذارند، زنان شاداب تري هستند. حتي ما در كلام معصوم هم داريم كه روز را به سه بخش تقسيم كنيم؛ يك بخش براي كار، يك بخش براي تفريح و زماني براي استراحت.»
اهميت خانه داري كمتر از
مديريت جامعه نيست
يك زن موفق بايد از افراط و تفريط ها مبرا باشد. گاه زنان خانه داري را مي بينيم كه حتي تا سركوچه هم بدون همراهي همسر تردد نمي كنند. تعجبي ندارد كه حتي آدرس منزل خود را هم دقيقا نمي دانند. اين ها وابستگان محض اند.
از صبح به قول خودشان مي شويند و مي سابند و در نهايت هميشه مي نالند كه زندگي چيست؟! هيچ گاه فراموش نكنيم كه مردان از زنان مدير بيش از زنان خانه دار يا شاغل محض خوششان مي آيد. آنها مي خواهند شما شاد باشيد و به خانه طراوت ببخشيد. هنري داشته باشيد، اطلاعاتتان به روز باشد، مشاركت فكري كنيد، براي خودتان و براي خانواده تان به اندازه وقت بگذاريد.
بهجت السادات شهرتاش، مدير اجتماعي مركز امور زنان و خانواده نهاد رياست جمهوري كه خود جامعه شناس است براين باور است كه هر دو قشر زنان شاغل و زنان خانه دار با مشكلات خاص خود روبرو هستند. وي مي گويد: «بايد به اشتغال زن با اين ديد نگريست كه اشتغال بايد فرصتي براي بروز توانمندي هايش محسوب شود و حداقل آسيب هاي ممكن را درپي داشته باشد. مشخص است با اين نگرش بايد شرايطي را ايجاد كرد كه زنان شاغل كمترين فشارهاي روحي را متحمل شوند و شرايط به گونه اي باشد كه اشتغال، مانع حضور زن در حوزه هاي ديگر و خانواده نشود. بنابراين آسيب هاي اشتغال نبايد افزون بر بهره وري آن باشد.»
اين استاد دانشگاه با ورق زدن خاطرات و تجربياتش از دانشجويان جوان خود بر سر كلاس درس مي گويد: «وقتي دانشجويان دختر سركلاس به من مي گويند: براي ما دعا كن كار خوبي پيدا كنيم، من به آنها مي گويم دعا مي كنم كه برايتان شرايط كاري خوب و مناسب فراهم شود. گاه شايد اين شرايط فعاليت خوب در خانه مهيا باشد. زني كه ذهن آگاه دارد مي تواند درشرايط مختلف تشخيص دهد اولويت ها كدامند و با اين تشخيص درست همه كارها به نحو احسن انجام خواهدشد. اگر شرايط فعاليت خوب حتي در خانه براي زن مهيا شود، بهره وري دوچندان خواهدبود.»
وي صراحتا مي گويد: «خانه دار كار بي نظيري انجام مي دهد ولي اهميت كارش ديده نمي شود. اين ناديده گرفتن اهميت خانه داري هم از جانب جامعه و هم از جانب خود فردكاملا مشهود است. سيماي ما هر جا خواسته كه فرد فعاليت زن خانه دار را به تصوير بكشد اين فعاليت را به آه و ناله و بي اهميتي عجين كرده است. چرا بايد چنين باشد؟ اين درحالي است كه هركدام از زنان و مردان توانمند امروز ماحصل تربيت و عمر مادران ديروز هستند. به نظر مي رسد پرداختن به اين مقوله نياز به تكرار در رسانه هاي مختلف داشته باشد.»
شهرتاش، زن موفق و توانمند را اينگونه معرفي مي كند: «زني كه بتواند از لحاظ جسمي، روحي و اعتقادي خودش را تقويت كند. وقتي خودش راه را شناخت خود به خود معلم ديگران قرار مي گيرد و تاثيرگذار خواهدبود.
متاسفانه تعريف امروزه جهان از زن توانمند اين است كه از لحاظ اقتصادي بهره وري داشته باشد، اما ما به فعاليت زنان صرفا به چشم درآمدزايي نگاه نمي كنيم. اين نگاه اشتباه است.»
عنصر انسان ساز ملت ها
دين مبين اسلام جايگاه ويژه اي براي زن قائل شده است. پيامبر اعظم(ص) مي فرمايد: «بهترين شما كساني هستند كه براي زنان بهترين اند.»
از طرف ديگر در كنار اين ارزش گذاري براي زن هم وظايف و تكاليفي مشخص شده است كه اطاعت از فرمان خدا، اقامه نماز، رسيدگي به امور درون خانه، فرمانبرداري از شوهر و مهرباني با وي، حفظ عفت و پاكدامني، تسلسل نسل و محبت به والدين از اهم آنهاست تا جايي كه خداوند متعال مي فرمايد: «هريك از فرزندان آدم فرمانروايي است. مرد فرمانرواي كسان خويش و زن فرمانرواي خانه خويش است. اين تكاليف كه شايد در دوران جديد در ايدئولوژي - بدعت- برخي از هوچي گران و به قولي مدافعان حقوق زن ناخوش و ستم محسوب مي شود از نظر بزرگان دين و ادب و هنر مايه افتخار و سربلندي زن و بالطبع جامعه اوست. سعدي شيرازي مي گويد: «زن خوب فرمانبر پارسا/ كند مرد درويش را پادشاه»
ميترا زندي فر، مشاور خانواده توضيح مي دهد: «البته با توجه به تغييرات ساختاري كه در جوامع به وجود آمده و با عنايت به اين كه زن از حصار بي سوادي خارج شده است و در درون جامعه به عنوان نيمي از بدنه فعال درعرصه هاي مديريتي و اجرايي شناخته مي شود بازهم مي توان گفت؛ هيچ منافاتي بين خانه داري وي و وظايف اجتماعي زن ديده نمي شود. پس تقسيم بندي زنان به دو گروه خانه دار و مشاغل اساسا اشتباه است. اين تقسيم بندي اين شبهه را ايجاد مي كند كه زن شاغل الزاما بايد از انجام تكاليف خانه داري مبرا باشد و قصور وي قابل اغماض خواهدبود، درحالي كه بايد زنان را به دو گروه مديران متعادل و بي برنامه تقسيم كرد. كساني كه اولويت را به شغل مي دهند، هم محبت بين اعضاي خانواده را قرباني خودخواهي هايشان مي كنند و هم درنهايت خودشان هستند كه خسته و تنها مي مانند. در اين بين زناني الگو قرارمي گيرند كه براي فعاليت هاي خانه و بيرون از منزل برنامه ريزي دقيقي دارند و از طرف ديگر موفق شده اند كه مشاركت اعضاي خانواده را در انجام امور به دست آورند.»
اين كارشناس مسائل خانواده ادامه مي دهد: «در جامعه اسلامي ما كه معمار كبير انقلاب، زن را مربي انسان و مظهر تحقق آمال بشري مي داند، از دامن زنان مؤمنه، مردان مرد راهي جبهه هاي حق عليه باطل شدند. اين قشر از زنان توانمند هستند كه مي توانند رهبر نهضت هاي خودباوري، سربلندي و عزت زنان ديگر و در مرتبه اي بالاتر ملت باشند. بانواني كه مردان و پدران امروز را تحويل نسل جوان داده اند و به آنها افتخار مي كنيم و بانواني كه بزرگمردان ديروز و دانشمندان امروز را تحويل جامعه داده اند؛ همگي بانواني داراي تحصيلات كلاسيك و مدرن و مديران بخش هاي مختلف و رئيسان و كارمندان شركت ها و ادارات نبوده اند، بلكه بانواني هستند كه درس آموخته مكتب ايراني بودند كه دانشگاهشان نقل قول ها و تجربيات
مادر بزرگ هاي ماست و جزوه هايشان ورق ورق از دفتر عمرشان است كه بايد در بزرگترين مركز علمي يعني همين زندگي با نمره عالي پاسشان كرد، چرا كه درتربيت و تعليم جامعه، بانوان پيشتازند. بنابراين اگر به خانه دار به عنوان فردي كم سواد و بي تاثير نگريسته شود، در حقيقت عنصر انسان سازي را از بدنه جامعه حذف كرده ايم.»
توانمندي هايتان را متبلور كنيد
زن خانه دار مي تواند مترادف واژه هايي چون: مادر، همسر، عروس و دختر خانواده باشد كه صفت بهترين را به خود اختصاص مي دهد. واژه بهترين در موارد فوق كه صفتي تفضيلي است، كاربردي انحصاري دارد و زن بايد با كسب امتياز آن را به خود اختصاص دهد.
ميترا زندي فر، مشاور خانواده مي گويد: «زن خانه دار تحصيل كرده براي كسب اين امتيازها لايق تر است. زن خانه دار بايد در دنياي امروز همپايه مردان تاثيرگذار و اجتماعي باشد. بيشتر از هر زمان ديگري چالش ها را درك كند و در رفع آنها مشاركت داشته باشد. زن خانه دار بايد با علم روز آشنا باشد تا بتواند همپاي فرزندانش در وادي علوم مختلف گام بردارد و تا مقطعي كه نياز به كمك دارد راهنمايش باشد. زن خانه دار بايد هنرمندي باشد كه با اعجاز خود بين خانه و جامعه پيوند برقراركند. او بايد يك روانشناس و منبع الهام مردش باشد. او بايد تكيه گاهي باشد كه بتواند تيمار مردش و تربيت فرزندان را به بهترين نحو انجام دهد، حتي اگر خارج از چهارديواري منزل دكتر، مهندس، معلم، كارمند و... است.»
گزارش روز