غذاهاي آماده دشمن وسوسه انگيز تندرستي
ضرورت بررسي مصرف بي رويه فرآورده هاي گوشتي در كشور (بخش پاياني)

صديقه توانا
پسرك هنوز كليدش را از توي توپي قفل درنياورده كه زنگ تلفن شروع به نواختن مي كند و صداي گرم مادرش را از پشت خط و هزاران سيم اينطور مي شنود: چند تكه شنيسل مرغ، مقداري سيب زميني نيمه سرخ شده و مقداري سبزيجات آماده را توي يك قابلمه پيركس گذاشتم، همه را داخل مايكروويو گرم كن و به همراه يك بطري نوشابه و مقداري سالاد كه درون يك ظرف يكبار مصرف است ميل كن، غذا نوش جانت پسرم. مطمئنم از غذايي كه صبح برايت آماده كردم خوشت مي آيد، ضمناً اگر دوست داشتي ته ليست برنامه غذايي هفتگي هم يادداشت كن.
هيچ با خود فكر كرده ايد كه چرا اين روزها اكثراً خواسته و ناخواسته با مصرف بي رويه، متنوع و البته خوش رنگ و لعاب غذاهاي آماده، ناگتها و فست فودها، آن هم در ظروفي كه به قول تمام متخصصان بهداشت و تغذيه سرطان زاست، سلامتي خود و افراد خانواده را به خطر مي اندازند. مصرف بي رويه فرآورده هاي گوشتي چه مضراتي براي بدن دارد كه اين همه پزشكان بر مصرف كم آن تأكيد مي كنند و از سوي ديگر استقبال مردم نيز روزبه روز بر مصرف بي حد و حصر اين قبيل محصولات بيشتر و بيشتر مي شود، به طوري كه اگر يك شب تعطيل آخر هفته سري به چند ساندويچي و يا رستوران بزنيد، مي بينيد ساعتها بايد در صف عريض و طويل مثلا يك هات داگ ساده منتظر بمانيد.
شكمهاي گرسنه و تبليغات وسوسه انگيز
- بالانس بودن اسيدهاي آمينه ضروري و ارزش غذايي بالاي ناگت مرغ در تغذيه روزانه مي تواند نقش بسزايي را ايفا كند.
- با استفاده از ناگت گوشت علاوه بر تأمين پروتئين مورد نياز بدن- مزه واقعي گوشت را نيز مي توان احساس كرد، تركيبات آن 75 درصد گوشت گوساله، انواع پودر سوخاري، روغن، نمك، پياز و انواع ادويه جات.
- فيله سوخاري محصولي لذيذ با طعمي منحصر به فرد و متفاوت.
تبليغات خيلي فريبنده و جذابي هستند كه به سرعت افراد گرسنه و پرمشغله و مخصوصاً نوجوانان و زوجهاي جوان را سخت تحت تأثير قرار مي دهند و سلامتي و تندرستي را هم به همان سرعت به مخاطره مي اندازند.
به همراه محمدعلي شيخ زاده عكاس روزنامه مقابل يك ساندويچي مي ايستيم، چند پسر جوان كه سرخوش از ايام جواني و غرق در صحبت هستند و با لذت و اشتهاي زياد ستاره هايي كوچك از ناگتهاي مرغ را به دندان مي كشند، سوژه گزارشم مي شوند.
علي 18ساله داوطلب مي شود و در پاسخ به اين پرسشم كه چرا غذاي خانه را به چند تكه مرغ آن هم با انواع و اقسام مواد افزودني و نگه دارنده ترجيح مي دهد، مي گويد: «البته سوسيس و كالباس نمي خورم اما ناگت مرغ و شنيسل خيلي دوست دارم و هفته اي دو سه بار با دوستان سري به ساندويچي هاي خوش نام و نشان مي زنيم، اين گونه غذاها خيلي خوشمزه است و سريع هم در دسترس است، ديگر كسي حال و حوصله غذاهاي خانگي را ندارد.»
سورنا هم صحبتهاي دوستش را قطع مي كند و با دهان نيمه پر مي گويد: «مادرم هرچه تلاش كند و تمام هنرهاي پنج انگشتش را هم ساعتها خرج آشپزي در منزل كند، اصلا نمي تواند يك وعده غذايي به اين خوشمزگي درست كند.»
او كه به اشاره دوست ديگرش، سس گوشه لبش را با پشت دستش پاك مي كند، ادامه مي دهد:«فريزر ما مدتي است كه پراز انواع و اقسام سبزي هاي كنسروي و آماده طبخ خورشت هاي آماده، ناگتهاي گوشت و مرغ به همراه نوشابه هاي رنگارنگ است و هركس هر ساعتي كه به خانه برسد مي تواند غذايي براي خودش انتخاب كند و در عرض چند دقيقه با استفاده ازگرماي مايكروويو، لذيذترين غذاي روز را ميل كند.
زيان مصرف بي رويه غذاي آماده
«اگر غذاهاي آماده درحد متعادل مصرف شود، خطري براي سلامتي ندارد، همانطور كه غذاهاي خانگي و غيرآماده هم سراپا خواص نيستند و مصرف بيش از حدبرخي از آنها هم مي تواند براي سلامتي مضر باشد.»
مجتبي دجله طلب، مديرعامل شركت غذاهاي آماده و نيمه آماده كايسر در گفت وگو با گزارشگر كيهان ضمن بيان مطلب فوق و با تاكيد بر اينكه دراين شركت براي تهيه انواع ناگتها مواد نگه دارنده استفاده نمي شود، به روش طبخ انواع ناگتها و شنيسل اشاره مي كند و مي گويد: «دراين روش طبخ پس از پخت كامل مواد به روش انجماد سريع (IQf) آماده مي شود و سپس در كمتر از 30 دقيقه در دماي منهاي 35 درجه سانتيگراد منجمد مي شود كه اين عمل ضمن حفظ سلامت، بهداشت، طعم و مزه واقعي و خواص غذايي ماندگاري بالايي هم دارد.»
وي مي گويد: «با توجه به اينكه شرايط نگهداري اين نوع غذاها بايد در دماي 18- درجه يا منجمد باشد، بنابراين دراين روش محصولات تا 6 ماه بدون مواد نگه دارنده، ماندگاري خواهند داشت، اما با توجه به اينكه كالري اين نوع غذاها بالاست، اگر درحد متعادل سه وعده در هفته استفاده شود مشكل خاصي براي مصرف كنندگان ندارد اگر بيشتر از اين مقدار مصرف شود ممكن است فرد را با اضافه وزن روبه رو سازد كه البته در غذاهاي خانگي هم در صورت مصرف بي رويه گوشت و چربي و نمك مي تواند اين مشكلات را براي افراد ايجاد كند.»
دجله طلب، در ادامه به دليل استقبال زياد مردم از انواع غذاهاي آماده اشاره مي كند و مي گويد: «كمبود وقت و طبخ سريع اين غذاها و اشتغال اكثر زنان در بيرون از منزل و ارزان و مقرون به صرفه بودن اين نوع محصولات از جمله عواملي هستند كه باعث شده گرايش مردم روزبه روز به سوي اين فرآورده ها و فست فوت ها بيشتر شود.»
به او مي گويم وقتي يك بسته 4 قطعه اي شنيسل مرغ بيش از 5 هزار تومان قيمت دارد چطور مي توانيد بگوييد اين بسته از يك مرغ تازه ارزانتر است، با ذكر مصداقي اين گفته خود را چنين توجيه مي كند: «مثلا در يك بسته 600 گرمي شنيسل، 4 قطعه 150 گرمي وجود دارد كه قيمت آن 5 هزار و 500 تومان است، حال اگر بخواهيد همين تعداد را از يك مرغ تازه به دست آوريد، قيمت تمام شده آن براي شما بيشتر از مبلغي خواهد بود كه ما با روشي كاملا بهداشتي به اضافه پودرسوخاري، ادويه در اختيار شما قرار مي دهيم ضمن اينكه در وقت شما هم صرفه جويي كرده و كار شما را راحتتر كرده ايم.»
از آقاي دجله طلب درخصوص نحوه بازرسي بازرسان وزارت بهداشت سؤال مي كنم كه در پاسخ مي گويد: «ماموران بصورت كاملا سرزده و هفته اي يك تا دوبار از شركتها بازديد مي كنند تا جلوي هرگونه تخلفي گرفته شود.»
به او مي گويم مگر در محصولات شما هم امكان تقلب وجود دارد، محصولات شما كه بايد از تكه هاي مرغ و گوشت باشد و جاي تقلب ندارد در پاسخ مي گويد: «حتي در تهيه اين محصولات هم عده اي سودجو هستند كه به صورت جسته و گريخته با استفاده از خميرهاي مرغ و پودرهاي سوخاري نامرغوب اقدام به توليد اين گونه محصولات مي كنند و توصيه ما اين است كه مصرف كنندگان هميشه در انتخاب خود دقت لازم به خرج دهند.»
چاقي، اپيدمي قرن
پيشرفت روزافزون علم و تكنولوژي باعث شده استفاده از فست فودها و پخت وپز توسط دستگاه هايي همچون مايكروويو و سرخ كن افزايش بيشتري پيدا كند، اما يافته هاي مطالعاتي نشان مي دهد، غذاهاي فوري و غذاهايي كه توسط اين دستگاهها در اختيار همه قرار مي گيرد، عوارض شديدي را بر سيستم ايمني بدن افراد خصوصا كودكان برجاي مي گذارد و از جمله پيامدهاي مصرف اين نوع غذاها در كودكان دريافت كالري بالا و افزايش امكان بروز چاقي در بزرگسالي است كه معمولا اين چاقي در بزرگسالي، با بيماري هاي قلبي و عروقي، فشارخون بالا، سرطان و ديابت همراه مي شود.
دكتر فرشته خدادادي، متخصص تغذيه در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه تركيبات موجود در فرآورده هاي گوشتي مانند سوسيس و كالباس، همبرگر و... موجب بروز بيماري هايي همچون فشارخون بالا و پوكي استخوان مي شود، مي گويد: «در اغلب فرآورده هاي گوشتي موادمغذي همچون پروتئين خالص وجود نداشته ولي موادي مانند فسفات، نيترات، نمك، چربي و ... كه براي سلامتي بدن مضر است به وفور يافت مي شود.»
وي در ادامه اظهار مي كند: «نيترات و فسفات بدليل خاصيت ضدباكتريايي به عنوان نگه دارنده اين موادغذايي و جهت حفظ رنگ آن استفاده مي شود، به اين ترتيب نيترات پس از وارد شدن به دستگاه گوارش به نيتريت و نيتروزآمين تبديل و سرطان زا مي شود، همچنين فسفات با PH بالايي كه دارد ضمن ايجاد اختلال در جذب كلسيم توسط بدن، احتمال ابتلا به پوكي استخوان را در افراد بويژه زنان و سالمندان افزايش مي دهد.»
وي به مضرات ديگر سوسيس و كالباس اشاره مي كندو مي گويد: «سرانه مصرف سوسيس و كالباس در كشور ما پايين تر از كشورهاي ديگر است ولي متاسفانه ما با چالش تغيير الگوي غذايي به سمت فست فود روبرو هستيم، بنابراين بايد از حالا نگران تبعات اين مسئله باشيم.»
دكتر خدادادي مي گويد: «گذشته از مسئله نيترات و نيتريت در سوسيس و كالباس، محتواي چربي بويژه چربي هاي اشباع و ترانس در اين محصولات بالاست ضمن اينكه با جذب روغن در طي سرخ كردن، چربي آن بالاتر مي رود طوري كه هر 30 گرم سوسيس (حدود 1 سوسيس كوكتل) 8 گرم چربي، 12 ميلي گرم كلسترول و 320 ميلي گرم سديم دارد و كمتر از 3 درصد آهن مورد نياز را تامين مي كند.»
وي مي گويد: «ميزان بالاي نمك در اين محصولات در ايجاد پرفشاري خون و همراه با بالا بودن فسفات باعث به هم خوردن تعادل كلسيم و فسفر شده و در جذب كلسيم تداخل ايجاد مي كند.»
50 درصد افراد جامعه اضافه وزن دارند
امروزه با توجه به تغيير الگوي زندگي با مشكلي در جامعه به عنوان اضافه وزن و چاقي روبرو هستيم و كشور ما در يك گذار تغذيه اي به سرعت به طرف يك مشكل مضاعف پيش مي رود. از يك طرف با مشكل سوءتغذيه كودكان زير 5 سال و نيز كمبود ريزمغذي ها مواجه هستيم و از سوي ديگر با گسترش بيماريهاي متابوليك كه اضافه وزن و چاقي بدليل افزايش مصرف غذاهاي پركالري و كم ارزش سهم بزرگي در بروز آنها دارند، مواجه شديم.
اما سؤال اساسي كه در اين مورد پيش رو داريم اين است كه چه عواملي باعث شده اين مشكلات پيش آيد و براي مقابله با آن چه بايد كرد؟ دكتر مجيد حاجي فرجي رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي كشور در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه در اين خصوص با دو مشكل مواجه هستيم، خاطرنشان مي كند: «افراد در جامعه، در عين حال كه با كمبود و رشد ريزمغذي ها روبه رو هستند، از افزايش وزن و چاقي و عوارض متابوليك آن مثل بيماريهاي قلبي و عروقي، ديابت و انواع سرطان ها رنج مي برند به طوري كه طبق آمار حدود 50 درصد افراد به صورت ميانگين دچار اضافه وزن هستند و اين مشكل بين 19 تا 20 درصد كودكان و حتي بچه هاي پيش دبستاني نيز شايع شده است.»
دكتر حاجي فرجي مي گويد: «اگر مصرف غذاهاي پركالري و كم ارزش با همين سرعت در زندگي روزمره پيش رود، بچه ها خيلي زود دچار كمبود ريزمغذي ها شده و به سوءتغذيه مبتلا مي گردند، بنابراين تنها راه حل اين مشكلات اولاً جايگزين كردن غذاهاي خانگي به جاي فست فودها است و راه حل ديگر افزايش تحرك و ورزش در برنامه هاي روزانه و پياده روي مي باشد.»
رئيس انستيتو تحقيقات صنايع غذايي كشور با اشاره به مصرف نوشابه هاي گازدار به همراه فست فودها به عوارض ناشي از مصرف زياد آنها هم اشاره مي كند و مي گويد: «يك قوطي نوشابه گازدار معادل 10 قاشق شكر و معادل 150 تا 200 كيلو كالري است. اين مسئله غير از آنكه براي بيماران ديابتي مضراتي را به همراه دارد، براي افراد معمولي هم انرژي زيادي توليد مي كند، ضمن آنكه گاز موجود در نوشابه به دليل وجود اسيد فسفريك و دي اكسيد كربن وارد محيط طبيعي معده مي شود و جذب بسياري از عناصر مغذي مثل كلسيم، منيزيم، روي و آهن را در يك ساعت در روده كوچك به حداقل مي رساند و باعث طپش قلب و بروز اضطراب در فرد مي شود.»
وي اضافه مي كند: «در مجموع مصرف سوسيس وكالباس و فست فودها را به عنوان يك غذاي سالم تاييد نمي كنم چون مصرف طولاني و مستمر آن مي تواند باعث بروز بيماريهاي مزمن و حتي بدخيم شود و اين مسئله از نظر پزشكي كاملاً ثابت شده است.»
مصرف بي رويه فست فودها، ممنوع!
تمام محصولات غذايي كه از وزارت بهداشت مجوز توليد مي گيرند، شرايط كنترل كيفيت آنها مورد تاييد مسئولان بهداشتي است و مشكل از خود محصولات نيست، بلكه فقط افزودني ها و مصرف بي رويه آنهاست كه براي مصرف كنندگان مشكل ساز مي شود.
دكتر حامدپور آرام كارشناس ارشد دفتر امور تغذيه در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه مصرف زياد سوسيس و كالباس و فرآورده هاي گوشتي با وجود تخلفات زياد در توليد اين محصولات توصيه نمي شود، مي گويد: «متاسفانه با وجود كارخانه هاي زيرپله اي و دور از چشم بازرسان عده اي سودجو فرصت اين كار را پيدا مي كنند و چون نظارت كاملي در اين خصوص وجود ندارد، زمينه بيشتري براي فعاليت آنها فراهم شده است كه اميدواريم نمايندگان مجلس و مسئولان وزارت بهداشت اين موضوع را به صورت جدي در دستور كار خود قرار دهند.»
وي مي گويد: «توصيه ما اين است تا آنجا كه مي توانيم از محصولات مرغوب به همراه سبزيجات تميز و فراوان و آب و دوغ به جاي نوشابه هاي گازدار استفاده كنيم.»
گزارش روز