نمايش تبلور هنر اسلامي در سال
2010 ايران سرزمين نيايش در چهارراه دنيا

ليلا شفيعي
درست يكصدسال قبل بود كه لونت پولد نايب السلطنه باواريا (بايرن آلمان) تصميم گرفت فرشهاي نفيس ايراني خزانه سلطنتي را در مونيخ به معرض نمايش بگذارد. كه اين تصميم به برپايي نمايشگاه بزرگ هنرهاي اسلامي در سال 1910 منجر شد در آن سال بيش از 3600 اثر هنري از سراسر عالم اسلامي در آن نمايشگاه به نمايش درآمد. رويدادي كه از آن به عنوان بزرگترين رويكرد عالم تمدن اسلام در قاره اروپا ياد مي شود در آن دوران كميته اي مركب از مستشرقان و متخصصان نمايشگاه مذكور را چنان با آثار هنري دنياي اسلام آراستند كه پيش از آن هرگز سابقه نداشت. با اين عمل اروپائيان به تدريج خود را از قرنها هراس و خيالپردازي موهوم و غيرواقعي درباره اسلام رهاندند و واقعيات و شگفتي هاي عالم اسلام را از نزديك لمس كردند. حالا در سالگرد يكصدمين سال آن رويداد بزرگ، مونيخ آلمان خود را مهياي برپايي دومين نمايشگاه بزرگ هنرهاي اسلامي در اين شهر مي كند. قرار است از 27 آذر تا 26 بهمن ماه امسال در 5 موزه، قصر شهر مونيخ و نيز كتابخانه بزرگ دولتي اين شهر هنرهاي اسلامي به شكل مبتكرانه اي به نمايش درآيد.
هرچند در اين نمايشگاه آثار هنرمندان دنياي اسلام به طور پراكنده به نمايش گذارده خواهد شد، اما ايران تنها كشوري است كه به طور مستقل در اين نمايشگاه حضور مي يابد.
محمدحسين برزين رئيس شوراي برگزاري رويدادهاي فرهنگي ايران مي گويد: مسئولان شهرداري مونيخ مقدمات برگزاري اين نمايشگاه را از دو سال قبل تدارك ديده بودند. وي به نقل از يكي از مسئولان بلندپايه شهرداري مونيخ درباره علت برگزاري اين نمايشگاه مي افزايد: از آنجا كه بسياري از مهاجران آلماني مسلمان هستند، آنان تصميم گرفتند با مسلمانان ارتباط بيشتري برقرار كنند تا هم آنها را بهتر بشناسند هم از عمق باروهايشان مطلع شوند. وي ادامه مي دهد: آلماني ها با هوشمندي كار خود را پي گرفتند و ما هم از فرصت پيش آمده استفاده كرديم تا بتوانيم در اين شرايط سياسي باور وارونه افكار عمومي جهان را نسبت به خودمان در قالب فرهنگ و هنر در كشور آلمان كه چهارراه دنيا ناميده مي شود، تغيير بدهيم.
اما چرا نمايشگاه سال 2010 با عنوان «ايران سرزمين نيايش» نام گرفته است؟
برزين دراين باره مي گويد: كشور ما سرزمين اديان توحيدي و ابراهيمي است. به طوري كه مدفن 20 پيامبر در ايران است. موحدان در اين كشور سابقه ديرينه كهن دارند و همه اديان داراي پرستشگاه ها و معابد هستند و آزادانه به انجام فرايض ديني خود مي پردازند.
وي به قدمت قره كليسا اشاره مي كند و مي گويد: قدمت اين كليسا به 2 هزار سال قبل برمي گردد و جالبتر آنكه در ايران براي تمام فرقه هاي مسيحي كليسا وجود دارد.
برزين ادامه مي دهد: همچنين در يكي از خيابان هاي تهران به فاصله اندكي از هم مسجد، كليسا، كنيسه و معبد زرتشتي قرار دارد كه همه اديان در نهايت صلح در كنار هم نيايش مي كنند. به همين دليل اين رويداد فرهنگي هنري «ايران سرزمين نيايش» نام گرفت.
نمايش تعزيه براي اروپائيان
يكي از نكات برجسته نمايشگاه 2010 مونيخ برگزاري هنرهاي نمايشي از جمله تعزيه است. اما بيان حماسه عظيم عاشورا و انتقال روح ايثارگري به مخاطبان اروپايي چگونه امكان پذير است؟
برزين مي گويد: تعزيه آئيني است مذهبي كه نه تنها شامل نهضت عاشورا مي شود، بلكه وقايع جهان اسلام را نيز در برمي گيرد تعزيه در واقع وارد كردن عاشورا به بخش هاي مختلف زندگي انسانها در دوره هاي مختلف تاريخ است. گفتن وقايع عاشورا در قالب تعزيه علاوه بر سرگرمي موجب زنده نگاهداشتن وقايع اسلام و نهضت عاشورا مي شود كه در نوع خود اطلاع رساني مهمي در قالب هنر است.
وي مي افزايد: حماسه و رشادت هاي امام حسين(ع) آنقدر غني است كه تمام عالم از آن آگاهند او از برگزاري مراسم مختلف عاشورا در نقاط جهان مثال مي آورد و مي گويد: در ناحيه كارائيب در جزيره ترينيداد تعزيه به مراسمي نمادين مربوط مي شد كه به آن «تجه» مي گويند. «تجه» در روزهاي محرم ساخته مي شود و پس از نمايش آن را در رودخانه غرق مي كنند. اين قبيل مراسم نمادين در نواحي ديگر جهان از جمله اندونزي نيز برگزار مي شود. به ياد دارم در اولين كنگره آواهاي موسيقيايي تعزيه يك محقق اسكاتلندي با ارائه مقاله اي اعلام كرده بود كه در كشور كاستاريكا روز عاشورا مراسمي به نام «خـسه» برگزار مي شود كه در اين روز تمام مشروب فروشي ها تعطيل مي شوند و بطري هاي آب رايگان بين مردم توزيع مي شود.
برزين با اشاره به نحوه انتقال پيام به مخاطبان اروپايي مي افزايد:
نشانه و نماد در تعزيه كاربرد زيادي دارد چنانكه گفته اند اين نمايش باغي از نشانه و نماد است. به همين دليل سعي كرده ايم كمتر كلام به كار ببريم و بيشتر با استفاده از نمادها از جمله انواع پرچمهاي سبز، سرخ و سياه استفاده از كبوترهاي سفيد و نوع لباس با القاي حس معصوميت فضاي ذهني مخاطب را عمق بدهيم و تمام وجوه حماسه عاشورا از جمله حزن و رشادت را به نمايش بگذاريم.
همچنين در طول اجرا مترجمان درباره واقعه توضيحاتي را به مخاطبان خواهند داد و پخش بروشور هم مي تواند ارتباط فضاي موجود با مخاطب را برقرار كند.
از برزين درباره مخاطبان و تعداد آنها مي پرسم او جواب مي دهد: احتمالا 20 هزار نفر مخاطب خاص از جمله هنرمندان، نويسندگان و محققان از نمايشگاه بازديد خواهند كرد. همچنين با تلويزيونهاي ZDF آلمان و شبكه هاي ماهواره اي براي پوشش رسانه اي اين رويداد هنري توافقاتي انجام شده است كه اميدواريم با اين تمهيدات با مخاطبان ميلياردي در فضاي مجازي مواجه شويم.
رونمايي از بزرگترين كاشي ايران با نام علي(ع)
يكي از اتفاقات منحصر به فردي كه در نمايشگاه 2010 مونيخ روي خواهد داد، رونمايي از بزرگترين كاشي هفت رنگ ايراني با نام مقدس حضرت علي(ع) است.برزين در اين باره مي گويد: اين اثر از استاد محمود ماهرالنقش چهره ماندگار هنر كاشي كاري ايران است كه در ابعاد 60*60 سانتي متر رونمايي خواهد شد.
وي از رو نمايي سه اثر بديع ديگر ايراني براي نخستين بار در اين نمايشگاه خبر مي دهد و مي افزايد: در بخش خوشنويسي و كتاب آرايي آثاري بي نظير از خوشنويسان صاحب نام ايران مانند سوره حمد ميرعماد و خطوط شكسته نستعليق عبدالمجيد درويش و تابلوهاي نقاشي خط حسين زنده رودي، فرامرز پيلارام، رضا مافي، جليل رسولي، نصراله افجه اي به نمايش گذاشته مي شود.
برزين خاطرنشان مي كند: همچنين مجموعه جلدهاي كتاب شامل 10 قرن هنر جلدسازي ايران به همراه نمايش بخشي از ابزارآلات هنر كتاب آرايي متعلق به دوره هاي تيموري و صفوي و بزرگترين جلد لاكي ايران متعلق به اوايل دوره قاجاريه با طرح لچك ترنج و گل و بوته روي طلا و زمينه مرغش در ابعاد 70*50 سانتيمتر رونمايي خواهد شد.
وي ادامه مي دهد: در بخش كتاب و شعر و ادب از كتاب رباعيات خيام به خط استاد محمد سلحشور به پنج زبان آلماني، انگليسي، فرانسه، عربي و فارسي در قطع رحلي رونمايي خواهد شد.
همچنين در بخش هنرهاي تجسمي معاصر بزرگترين پرده نقاشي قهوه خانه اي ايران اثر صادق تبريزي به نمايش گذاشته مي شود.
بررسي تأثير متقابل موسيقي ايران و آلمان بر يكديگر و بررسي موسيقي يكصد سال اخير ايران، بررسي 100 سال سينماي ايران از ديگر بخش هاي اين رويداد خواهد
اين مقام مسئول ادامه مي دهد: در اين اتفاق با شكوه برنامه ها در يك جدول زمان بندي و در قالب دوره هاي متضاد بر اساس موضوع كلي نمايشگاه تغيير نگاه و اعتنا ويژه به تم ها و مفاهيمي چون نيايش، صلح و گفت وگو در چشم انداز انديشه و خرد ايران با حضور تعدادي از هنرمندان برجسته و شاخص ايران در هر يك از حوزه هاي مختلف هنري جهت پاسخگويي و توجه به علاقه هاي مخاطبان اجرا خواهد شد.
رئيس شوراي برگزاري رويداد فرهنگي هنري ايران سرزمين نيايش خاطرنشان كرد: اين ويژه نامه از سوي شركت نمايشگاه هاي ميراث فرهنگي و گردشگري ايران و با پشتيباني نهاد رياست جمهوري، رئيس شوراي ايرانيان خارج كشور، همكاري موزه هنرهاي معاصر و سركنسولگري جمهوري اسلامي ايران در مونيخ برگزار مي شود.

همچون زينب (ع) در مبارزه با خرافات بكوشيم

عباس صالحي
پيرمردي آفتاب سوخته و ژوليده با لباسي مندرس در گوشه خيابان نشسته و رمل و اسطرلاب خود را روي زمين چيده است تا شايد فردي بيايد و او از باز شدن گره كارش بگويد و در گوشه اي از خيابان دختري كولي دست زني را گرفته و از خيانت شوهرش براي او مي گويد و در نقطه اي در بالاي شهر هم زني روي مبل لميده و نگاهي به انتهاي فنجان قهوه مي اندازد تا هم از گذشته بگويد و هم از آينده، اما آيا براستي آينده آدمي در فنجان قهوه و رمل و اسطرلاب رقم مي خورد.
خرافات و خرافه پرستي، ديرزماني است كه در فرهنگ همه جوامع در سرتاسر جهان رسوخ كرده و بمانند پوستيني وارونه واقعيت ها را تحريف نموده است.
بطور كلي هر نوع عقيده نامعقول و بي اساس را خرافات گويند و اين پديده منحصر به يك جامعه انساني خاص نبوده و در پنج قاره اين كره خاكي در بين ملل و اقوام مختلف از گذشته تا هم امروز حضور ونمودي آشكار و پنهان داشته است. خرافات و خرافه پرستي ارتباط مستقيم با بي سوادي و كم سوادي دارد، البته اين سخن حاكي از اين نيست كه افراد تحصيل كرده از اين معضل دور هستند بلكه در مجموع شخصي كه آگاه به مسائل اجتماعي و مذهبي و آشنا به فرهنگ بومي خود باشد با توجه به دانستنيهاي خود هيچگاه در دام خرافه نمي افتد و از همين جهت است كه شيادان و مروجان خرافه پرستي در جامعه بيشترين سرمايه گذاري خود را روي افراد بي سواد مي كنند.
گاهي خرافه چنان در زندگي ما رسوخ كرده كه بصورت قانون آن را لازم الاجرا مي دانيم و شايد هرگز به خرافه بودن آن فكر نكرده باشيم و اين عمل به تدريج به صورت يك اعتقاد، حتي در بين افراد تحصيل كرده و روشنفكر جامعه شكل گرفته است و همگي ما هر روز و شب بلكه سالها با آن زندگي كرده ايم.
در كشورهاي اروپائي و آمريكائي و حتي آسيائي كه مسئله اعتقادي و ايمان به خدا در هاله اي از ابهام بوده و مردم آن ديار در يك سردرگمي و بي هويتي به سر مي برند، خرافه پرستي و اوهام، رواج بيشتري دارد تا جائي كه اخيرا توسط رسانه ها اعلام گرديده كه فقط در اروپا 600 هزار شيطان پرست زندگي مي كنند و اين به جز مكاتب خرافي و پرستش هاي غيرمنطقي و غيراصولي در سراسر دنياست. شايد تصور شود پيشرفت علم و فناوري و آشنائي جوامع با علوم جديد، سدي است بر اشاعه و رواج خرافه پرستي، در صورتي كه اشتباه مي كنيم چون با گسترش علم و تكنولوژي، چهره هاي جديدي از خرافات و اوهام در گوشه و كنار جهان خودنمائي مي كند.
به براستي مي توان گفت بيشترين ضربات خرافه پرستي در طول تاريخ، متوجه عقايد و اعتقادات مذهبي مردم بوده كه توسط عده اي از افراد آگاه و سودجو به جهت فريب مردم، وارد دين و اعتقادات مذهبي آنها كرده اند و عده اي ناآگاه و جاهل با دامن زدن به اين جريانات و دميدن در بوق دشمن آب را در آسيابشان مي ريزند. دين اسلام و اعتقادات ما نيز در طول تاريخ از ظهور اسلام تا امروز، مورد تهاجم خرافه بوده و افرادي با اهداف پليد سعي در وارد كردن عقايد منحرف خود در مذاهب اسلامي داشته و تا حدودي در اين راه، با نفوذ خود در افراد ناآگاه موفق بوده اند. ورود احاديث جعلي توسط جاعلان حديث از جمله سلاطين اموي و عباسي و به وجود آمدن مذاهب انحرافي به جهت انحراف عقايد راستين اسلامي، به شهادت تاريخ نتوانسته روح زنده و پوياي اسلامي را كمرنگ كنند. قرآن مجيد در آيات متعدد بر اطاعت و پيروي از حقيقت و دوري از باطل تاكيد داشته و مي فرمايد: بشارت باد بر كساني كه همه سخنان را مي شنوند و بهترين آن را انتخاب مي كنند (سوره بقره، آيه 78) بايد با خرافات، عاقلانه مقابله كرد وبهترين ميزان جهت حفظ باورها و اعتقادات مردم آيات نوراني قرآن مجيد و احاديثي است كه از خاندان نبوت برجاي مانده است. از آنجا كه اسلام ديني كامل و جامع است تا زماني كه قرآن كريم و دستورات اهل بيت را داريم، نبايد به دنبال اوهام و خرافات برويم.
پيامبر مكرم اسلام اولين كسي بود كه با خرافات و اوهام و افسانه و هرچه كه با عقل و خرد در تضاد بود برخورد كرد و همه را بدور ريخت و بشر را از غبار و زنگار خرافه پرستي تطهير كرد و فرمود: من آمده ام تا قدرت فكري بشر را تقويت كنم. اكنون در ماه محرم و بزرگداشت حماسه عاشوراي حسيني (ع) هستيم. در اين ماه، يكي از مهمترين و تاثيرگذارترين رويدادهاي تاريخ جهان اسلام اتفاق افتاده است. كاروان عاشورائيان از مكه به بلاد عراق وارد شدند و در نينوا راه را بر آنها بستند، نهم و دهم با تمام شقاوتهاي جبهه كفر و ناداني و شهامتها و شهادتهاي ياران امام، به پايان رسيد و كاروان اسيران راهي كاخ سبز دمشق شدند.
حكام جور سخت در تلاشند كه با گسترش خرافات و بي ديني حماسه عاشورا را به خزان تبديل كنند اما در اين كاروان شيرزني از خاندان رسول خدا (ص) با خطابه هاي آتشين، تومار بني اميه را در هم كشيد و پيام عاشورا را به همه تاريخ رساند. حماسه قيام امام حسين (ع) در طول تاريخ و به خصوص چند دهه گذشته مورد يورش مروجان خرافه بوده و تحريف آن هنوز استمرار دارد و وارونه كردن هدف اصلي قيام در دستور كار دشمنان اسلام قرار گرفته است. موج تهاجمي كه در گذشته بوده و در سال هاي اخير در اكثر نقاط ايران گسترش يافته و گروهي خواسته يا ناخواسته حماسه عاشورا و عزاداري سالار شهيدان را مورد هدف قرار داده اند و قصد دارند با وارد كردن خرافات متعدد و گذاشتن بدعتها، فرهنگ عاشورا و شهادت را در افكار نسل جوان كمرنگ كنند. در همايش عاشورائيان كه اخيرا در سمنان برگزار شد شركت كنندگان به اتفاق، استفاده از علم و كتل و آلات موسيقي و نذرهاي واهي مانند قمه زني در مجالس و دسته هاي عزاداري به لحاظ اينكه استناد تاريخي و مذهبي ندارد، تحريفي در اين حماسه خدائي عنوان كردند. نصب تصاوير مجهول از بزرگ مردان حماسه عاشورا در تكايا و هيئت هاي مذهبي و خيابانها و يا استفاده از ابزار و آلات غيرمتعارف و رقابت در بكار بردن موسيقي هاي نامتجانس و نامناسب با فرهنگ تشيع و عاشورا و يا مبالغه گوئي و داستان پردازي هاي غلط و بدون پايه و اساس در خصوص واقعه كربلا، هدف اصلي اين قيام الهي كه همانا قيام عليه ظلم و فساد و برپا كردن سنت رسول الله است، را در اذهان جوانان و جويندگان راه حق وارونه جلو مي دهند. بايد تا فرصتها از دست نرفته با اين خرافات و بدعتها كه از آفتهاي بسيار مخرب دين است مبارزه كنيم. بايد خرافات شناسائي شود و رسانه هاي عمومي و مبلغين مذهبي مردم را نسبت به آثار مخرب آن آگاه سازند.
اين وظيفه علماي دين و مسئولين فرهنگي نظام است كه راهكارهاي لازم را براي جلوگيري از اين انحرافات و ناداني ها بويژه در آئين هاي عزاداري محرم و بزرگداشت شهداي كربلا كه به مرور زمان موجب ايجاد انحراف و تخريب ارزشهاي اسلامي مي شود، ارائه دهند و نگذارند اين حماسه به يك واقعه احساسي صرف مبدل شود. سيماي جمهوري اسلامي بايد با سرو سامان دادن و نظارت بيشتر مانع پخش مجموعه مراسم ها و برنامه هاي بزرگداشت عاشورا كه احتمال غلو، مبالغه، و اغراق گوئي و وارونه جلوه دادن اين آئين الهي است، گردد. سال گذشته فيلمي از مراسم عزاداري در ايران و پاكستان برروي خروجي همه شبكه هاي تلويزيوني و ماهواره ها ارسال شد كه با صحنه هاي خرافي و نامناسب همراه بود، و گردانندگان اين حركت، مذهب تشيع را افراطي و غيرمنطقي و عوامگرا جلوه داده بودند. رسانهاي گروهي بخصوص تلويزيون بايد با شناخت واقعي خرافات و استفاده از كارشناسان حوزه و دانشگاه، بدعتها را شناسائي و در جامعه فرهنگ سازي كنند و با ارائه به مردم، نگرش عموم را اصلاح نمايند. آن چيز كه هويت ما را مي سازد، گذشته و تاريخ و حوادثي است كه در سرنوشت ما تاثير داشته و ما همچنان از آنها الگو مي گيريم و مورد احترام ماست و اگر نگذاريم اين ارزشها بتدريج مورد تحريف قرار گيرند و نگذاريم تبديل به حاشيه و خرافات گردند، آنگاه تلاشهاي دشمنان براي معرفي و ارائه چهره اي شرك آميز و خرافه پرست از مكتب تشيع به جهانيان ناكام مي ماند.