جشنواره اي به نام علامه سيدمرتضي عسكري( ره)
مرزدار بيدار

اشاره: علامه عسكري، از جمله شخصيت هايي است كه همه ما نام او را بارها و بارها شنيده ايم. در بسياري از مباحث ديني نظرات او به نقل از كتاب هاي متعددش روايت مي شود. تلاش هاي او در حوزه هاي علوم قرآني، احاديث و تاريخ اسلام فراموش نشدني است. اما اين شخصيت برجسته، كمتر از آنچه كه بايد، معرفي شده است. مسئله اي كه حل آن، يكي از اهداف برگزاري جشنواره علامه عسكري عنوان شده است. هفته پيش حجت الاسلام «سيدمهدي حسين زاده»، دبير جشنواره، «احمد عظيم پور تبريزي»، معاون علمي جشنواره و «محمد رئيسي» دبير يادواره ادبي «مرزدار بيدار» در نشستي با خبرنگاران جزئيات بيشتري از اين جشنواره را ارائه كردند.
حجت الاسلام حسين زاده، دبير جشنواره، آغازگر اين نشست بود- در محل مؤسسه علمي فرهنگي علامه عسكري- او در تبيين شخصيت علامه عسكري گفت: با اينكه كشور ما كشور اهل بيت(ع) است، هنوز جاي فعاليت در حوزه معارف اهل بيت(ع) خالي است و بايد توجه بيشتري نسبت به اين مسايل داشته باشيم. علامه عسكري بنا به قول معروفي كه دارد، خودش را وقف اهل بيت(ع) كرده بود و عمرش را در آن مسير مصرف كرد و در جايي بيان كرد كه «فرزند حضرت زهرا(س) نيستم اگر ايشان را ياري نكنم.»
وي ادامه داد: علامه در حوزه مسايل سياسي و در حوزه علمي در كلام، تاريخ اسلام، قرآن و حديث تلاش و مجاهدت بسياري داشت و در اين چهار حوزه علمي درخشيد. در حقيقت او بعد از علامه اميني(ره) درخشيد و حتي برخي قرآن شناسان و حديث شناسان معتقدند كه او درخشان تر از علامه اميني بود. براي شناساندن اين چهره به نسل جوان، دانشگاهي و حوزوي، مصمم شديم تا جشنواره علمي فرهنگي علامه عسكري را برگزار كنيم.
دبير جشنواره علامه عسكري درباره اين جشنواره گفت: جشنواره در طول دو سال89 و 90 برگزار مي شود. جشنواره با برگزاري مسابقه كتاب خواني با محوريت كتاب «ولايت علي در قرآن كريم و سنت پيامبر اكرم (ص) »آغاز شد و در مراحل بعدي، اين مسابقات با موضوع هاي «سيماي قرآن در آثار علامه عسكري»، «وحي قرآني و وحي بياني»، «نقش ائمه در احياي دين» ادامه يافت و جوايز نفيسي هم به برگزيدگان مسابقات اعطا شد. دومين اقدام دبيرخانه، برگزاري همايش هاي علمي همراه با كار گروه مقالات و پژوهش است. در همين راستا همايش هاي علمي در سطح تهران برگزار شد و در مشهد مقدس نيز همايش علمي «نوسازي آموزشي از نگاه علامه عسكري» كه از نگاه هاي جدي علامه است، تشكيل شد.
حسين زاده گفت: گفت وگوها و جلساتي كه با مركز حوزه هاي علميه كشور داشتيم و مصمم هستيم كه در استان ها همايش هاي علمي با محوريت علامه عسكري را برگزار كنيم. بر همين اساس در تهران و مشهد برگزار شده است و همايش هاي بعدي هم در خوزستان و اصفهان برگزار خواهند شد. در اين استان ها ابتدا مسابقات كتاب خواني و پس از آن نشست هاي تخصصي علمي برگزار خواهد شد. در واقع اين مسابقات كتاب خواني مقدمه اي براي شناخت افراد از علامه عسكري و همايش ها مقدمه اي براي برگزاري نشست هاي تخصصي هستند. در اين باره نشست هاي تخصصي مطلوبي در نمايشگاه هاي بين المللي قرآن و كتاب و نشست تخصصي «تربيت محقق» در شهر قم برگزار شده است. بحث جدي ما نشست هاي تخصصي علمي است كه در حال برگزاري است.
وي همچنين به بخش جنبي جشنواره هم اشاره كرد و گفت: اين بخش شامل عكس، فيلم، خاطره، دست نوشته و... است كه در اين مدت آثار مطلوب از تهران، مشهد، اصفهان و شهرهاي ديگر به دست ما رسيده است كه مجموعه نفيسي را تشكيل مي دهد.
به گفته حسين زاده در بخش پاياني جشنواره در تاريخ 29 دي ماه، كساني كه در طول دو سال برگزاري جشنواره به مكتب اهل بيت(ع) خدمت كرده اند را شناسايي خواهيم كرد و بهترين ها تقدير و تجليل خواهند شد و به يك نفر هم نشان علمي فاخر اين جشنواره اهدا خواهد شد. تقدير از خادمان اهل بيت(ع) هم در سطح كشور انجام خواهد شد و در سال 92، در صدمين سال تولد علامه عسكري، در حاشيه كنگره علمي بين المللي، تقدير از خادمين مكتب اهل بيت(ع) را جهاني خواهيم كرد. همچنين در يادواره ادبي «مرزدار بيدار» كه 29 دي در دانشگاه آزاد واحد شهرري برگزار خواهد شد، از «مهدي محقق» و «حبيب الله چاپچيان» تجليل مي شود.
معاون علمي جشنواره علامه عسكري بعد از قدرداني از توجه رسانه هاي كشور به شخصيت علامه عسكري، سخنان خود را با جمله اي از علامه طباطبايي درباره علامه عسكري آغاز كرد كه مي گويد: كتاب هاي ايشان پر قيمت و در فن خود بي سابقه اند. جواب هايي كه ايشان به سؤالات دادند، نشانگر عظمت علمي و عمق مجاهدت ايشان است. آنچه امروز بيش از گذشته به آن نياز داريم، ترس از خداست آن ترس كه از تقوا ايجاد مي شود.
عظيم پور تبريزي، بعد از نقل قول از علامه طباطبايي، سخنان خود را اين گونه ادامه داد: آيت الله صافي گلپايگاني، آيت الله جوادي آملي و همچنين بزرگان علمي كشور و علماي الازهر مصر، هم علامه عسكري را ستوده اند.
وي در ادامه سخنان خود گفت: از آيت الله جوادي آملي پرسيدم كه برجسته ترين ابتكار علمي علامه چيست، گفت: تأليف كتاب «150 صحابه ساختگي» از بزرگترين ابتكارات علمي علامه عسكري بود؛ چرا كه ما تا حالا به فكر كشف روايت ساختگي بوديم؛ ولي وي در پي كشف راويان ساختگي بود؛ از جمله «عبدالله بن سبأ» كه كتابي را به او اختصاص داد چرا كه بيشتر روايات عامه مبتني بر نقل از اين صحابي مجعول است.
معاون علمي جشنواره علامه عسكري سپس به جشنواره پرداخت و گفت: پس از گذشت بيش از سه سال از درگذشت علامه عسكري، موسسه علمي فرهنگي علامه عسكري در پي آن بود تا بتواند پاسداشتي براي اين چهره ارزشمند كه خودش را وقف اهل بيت(ع) كرده بود، برگزار كند.
وي ادامه داد: علامه عسكري يكي از نوآوران سيستم آموزش هستند، و ما اخيرا همايشي در مشهد با عنوان «نوسازي آموزش علوم اسلامي در حوزه و دانشگاه» برگزار كرديم و در آن روش شناختي و نگاه علامه به روش تحقيق مورد مطالعه و بحث قرار گرفت. وي با بيان اينكه همايش علامه عسكري در خوزستان و پس از آن در اصفهان برگزار خواهد شد، گفت: محصول همه اين فعاليت ها به كنگره علامه عسكري منتهي خواهد شد كه در سال 90 در قم برگزار مي شود.
عظيم پور ادامه داد: كار گروه مقالات كارش را در دبيرخانه جشنواره آغاز كرده است.
فراخوان با موضوعات محوري افكار علامه عسكري اعلام شده كه تا 20 اسفند ادامه دارد. به گفته معاون علمي جشنواره علامه عسكري، «تقريب مذاهب و وحدت اسلامي»، «آشنايي با افكار و آثار علامه عسكري»، «ابتكارات علمي علامه عسكري»، «كلام و اعتقادات»، «علوم قرآن و حديث» و «تاريخ اسلام» سرفصل هاي همايش علمي جشنواره علامه عسكري هستند كه در 68 محور، تعريف شده اند.
همچنين «محمد رئيسي» دبير يادواره ادبي «مرزدار بيدار» كه از بخش هاي جنبي جشنواره علامه عسكري است، در سخناني كوتاه گفت: فراخواني براي شاعران و نويسندگان منتشر كرديم تا شعرا در مدح علامه اشعاري به دبيرخانه ارسال كنند و يا اينكه نويسندگان از كتاب هاي علامه موضوعاتي را انتخاب كنند و به صورت داستان ارائه دهند.
وي با بيان اينكه بخش شعر تحت نظر سعيد بيابانكي مديريت مي شود، افزود: از شعراي نامداري كه براي اين يادواره اشعاري را سروده اند مي توان به موسوي گرمارودي، ميرشكاك، مجاهدي، مؤيد، آسمان و تعدادي از شعرايي كه براي يادواره اشعاري را ارائه كرده اند، نام برد.
وي اظهار كرد: در يادواره ادبي مرزدار بيدار در هريك از بخش هاي شعر، داستان و متن ادبي سه نفر برگزيده معرفي خواهند شد.
كتابشناسي علامه
از جمله آثار علامه عسگري، كتاب هايي هستند كه در بحث هاي قرآني نگاشته شده اند مانند: القرآن الكريم و روايات المدرستين در سه جلد كه جلد اول به دروس مقدماتي جلد دوم به روايات مكتب خلفا و جلد سوم به روايات مكتب اهل بيت( ع) مي پردازد و عقائدالاسلام من القرآن الكريم در سه مجلد كه يكي مربوط به مبدا تا معاد است ديگري به سيره انبيا و اوصيا اختصاص دارد و يكي هم با عنوان آخرين شريعت به چاپ رسيده است. برخي ديگر از كتب علامه پيرامون تعاليم اسلامي نگاشته شده اند كه از اين قرارند: تعاليم الاسلام، احكام الاسلام، منتخب الادعيه، الاداب الاسلاميه، السياسه في الاسلام او الاحكام السلطانيه، الامرضا الاجتماعيه و علاجها و معالم المدرستين در چهار جلد.

ربع رشيدي نگين ايران

محمدمهدي شهبازي

ربع رشيدي كه امروزه فقط آثار مختصري از آن باقي مانده در زمان تكامل، بزرگ ترين شهرك علمي جهان اسلام به شمار مي رفته و بدون ترديد يكي از بزرگترين مجموعه هاي علمي عصر خود در جهان بوده است كه توسط خواجه رشيدالدين فضل الله همداني، وزير سلطان محمود غازان ايجاد شده است. در آن زمان اين دانشگاه شامل چهار دانشكده بود كه در چهار طرف آن قرار داشت و به همين سبب واژه اربع يا چهار عربي را به خود اختصاص داد و اين مكان به نام ربع رشيدي شهرت يافت.
درباره زندگي رشيدالدين فضل الله آمده است: در سال 629 شمسي در خانواده اي كه پيشه آنها طبابت بوده در شهر همدان چشم به جهان گشود. فرزندي كه با گذشت دوران مي رفت تا در عصر خويش انقلابي عظيم در فرهنگ ايران به وجود آورد، رشيدالدين در زمان اسماعيليان به همراه دانشمند بزرگ خواجه نصيرالدين طوسي در قلعه الموت به اجبار ميهمان بود تا زمان هولاكوخان كه پس از آن به خدمت وي درآمد. رشيدالدين فضل الله همداني در زمان سلسله ايلخانيان زندگي مي كرد. در زمان پادشاهي اباقاخان، پزشك مخصوص او بود و در نزد او احترام و نفوذي به دست آورد. در زمان ارغون خان و كيخاتوخان نيز مراحل پيشرفت را سپري كرد تا اينكه در سال 674 شمسي غازان خان به سلطنت رسيد و سه سال بعد وزير اعظم خود خواجه صدرالدين زنجاني را به قتل رساند و به جاي او رشيدالدين فضل الله همداني و خواجه سعدالدين ساوجي را وزيران خود كرد. همچنين در همين هنگام فضل الله همداني رياست موقوفات شنب غازاني(شام غازان) را نيز برعهده گرفت. اين عصر و رسيدن رشيدالدين به وزارت آغازي بود بر ساخت شهرك عظيم علمي و آموزشي ربع رشيدي، شهركي كه در زمان خويش با نظاميه بغداد قابل مقايسه بود، كه اين بنا در زمان آباداني شامل 24 كاروانسراي وسيع و 1500 دكان و 30000 خانه و تعدادي حمام و باغ و كارخانه هاي پارچه بافي و كاغذسازي و دارالضرب و توليد رنگ و نظاير آن بوده است.
حدود 200 قاري قرآن از كوفه و بصره و شام به نوبت در اين تاسيسات قرآن را تلاوت مي كرده اند و 500 فقيه و 1000 طلبه در مدارس آن سكونت داشته و به كسب علم مشغول بوده اند. تعداد 50 پزشك حاذق از كشورهاي مختلف در دارالشفاي آن به معالجه بيماران اشتغال داشته اند. به اين ترتيب معلوم مي شود كه ربع رشيدي در زمان خود يك شهرك علمي با كتابخانه اي حاوي هزاران جلد از كتب معروف زمان و آزمايشگاه هاي متعدد كشاورزي بوده كه در اين آزمايشگاهها انواع گياهان دارويي كشت و تكثير و آزمايش مي شده است در مورد كتب شهرك ربع رشيدي در كتاب تاريخ وصاف يا تجزيه الامصار و تزجيه الاعصار از قديمي ترين منابع درباره دوره ايلخانان به زبان فارسي و نوشته شرف الدين عبدالله شيرازي است آمده است تنها براي استنساخ و صحافي نقشه ها و تصاوير كتب ارزشمند رشيدالدين چيزي حدود شصت هزار دينار خرج كرده بود.
در سال 718 هجري قمري پس از به قتل رسيدن رشيدالدين فضل الله همداني دشمنان او هر چه را كه داشت غارت كردند و شهرك را با تمام تاسيساتش ويران كردند و هر آنچه را كه سالها براي ايجاد آن وقت صرف شده بود را به غارت بردند. چهارپايه برج و يك پشته خاك و سنگ به جاي مانده كنوني از آثار ربع رشيدي نيستند، بلكه پايه هاي برجهاي قلعه اي هستند كه در سال 1020 هجري قمري به امر شاه عباس، با تخريب و حمل مصالح ساختماني بناهاي عظيمي چون شنب غازان، بقاياي ربع رشيدي، قلعه ها و سراهاي روميان و قبور شعرا و عرفا و امراي مدفون در مقبره الشعراي سرخاب و دمشقيه آنها را بنا كرده اند.
امروز در كتابخانه ملي تبريز اثري وجود دارد به نام وقف نامه ربع رشيدي، كتابي است به خط رشيدالدين فضل الله همداني كه در آن به شرح و توضيح املاك وقف شده براي شهرك علمي ربع رشيدي در تبريز و شرح وضعيت و چگونگي اداره آن پرداخته، بر اصالت اين نسخه علما، دانشمندان و ديوانيان زيادي از جمله علامه حلي گواهي داده اند. تنها يك نسخه از اين اثر موجود است كه در سال 1348 از بازماندگان حاجي ذكاءالدوله سراجمير توسط انجمن آثار ملي ايران خريداري و به كتابخانه ملي تبريز اهدا شد. اين اثر توسط كتابخانه ملي ايران در سال 1386 به سازمان يونسكو معرفي و به عنوان اولين اثر ايراني در حافظه جهاني يونسكو ثبت شد.
اما امروز از آن عظمت ربع رشيدي و از آن شهرك علمي كه هر دانشمندي آرزوي تحصيل در آن را داشت تنها آثار مختصري به جا مانده است! عده اي بسيار در طول تاريخ با سوداي چپاول پاي در ربع رشيدي نهاده اند! زمين خواران كوچك و بزرگ؛ فراماسونرها؛ شازده هاي قاجار و صاحبان قدرت دست در دست افراد فاسد و موقوفه خواران چراغ به دست با آرزو تصاحب املاك وقفي پاي در اين مكان گذارده اند و با دست كاري در وقف نامه خواجه رشيد و متولي جلوه دادن خود؛ چون مغولان سوداي تاراج آن را نموده اند، سرزميني كه روزي تاريخ، از آنجا شاهد بلوغ ايران بوده، امروز در خطر چپاول و غارت عده اي است كه خود را وارث اين شهرك تاريخي ميدانند، اينان هر كدام به قدر توان خود موقوفات وقف نامه ربع رشيدي را از عراق و سوريه تا ايران و ديگر نقاط مورد تجاوز و چپاول قرارداده و هم چنان نيز بر كرده خويش پاي ميفشارند، اين جنايات كه در خلا محسوس قوانين باز دارنده و قدرت نمائي سوداگران همچنان ادامه دارد ، دوستداران فرهنگ و سازمان هاي حافظ آن را در آزموني سخت در تقابل با بيگانگان فرهنگ و سودجويان قرارمي دهد.

فرصت
اميلي ديكينسون

فرصتي براي تنفر نداشته ام.
چون كه مرگ مانع آن بوده است !
زيرا كه زندگاني آن چنان طولاني نيست،
تا بتوان به نفرت پايان داد!
اما من فرصتي براي عشق هم نداشته ام!
اما از آنچا كه بايد؛ عشق نيز باشد!
من فكر كردم ، كمي از رنج عشق ؛
براي من به حد كافي ؛ بسيار خواهد بود .
ترجمه : توفيق وحيدي آذر