اربابان قدرت فعاليت هاي جاسوسي را به فضا كشانده اند
كره زمين زير چشم ماهواره ها

مژگان نژند
اشاره:
بيش از نيم قرن است كه مردم جهان از تسخير فضا صرفا آنچه را مي دانند كه رسانه ها پيرامون پرتاب موشك ها، فرستادن انسان به فضا و تجسس در منظومه شمسي و كهكشان ها، به عبارت ديگر تمامي زمينه هايي كه ويترين رويارويي آمريكا و اتحاد شوروي در دوران جنگ سرد را تشكيل مي داده است، منتشر ساخته اند. اما، فعاليتي بسيار مهمتر به لحاظ اهداف مدنظر و نيز بودجه اختصاص يافته به آن، به طور كاملا پنهان سال هاست كه در جريان است، كه آن نيز جاسوسي به كمك ماهواره ها و طراحي سلاح هايي فوق پيشرفته به منظور كشاندن منازعه به فضاست! دراين راستا نيز، گنجينه هايي از نبوغ به كار گرفته شده وجنگ انديشه ها در جمع مهندسان و نظاميان غوغا كرده است، كه اوج آن را مي توان «جنگ ستارگان» ناميد. امروز، جاي جاي جهان زير «چشم و گوش» ماهواره هاي جاسوسي قرار دارد كه به ويژه آمريكايي اند، و اين درحالي است كه حدود 12 كشور جهان و حتي بسياري شركت هاي خصوصي نيز از «جاسوس هاي فضايي» خود برخوردار بوده و به طور كاملا مستقل عمل مي كنند. به عبارت ديگر، مي توان گفت كه امروز تقريبا همه كس زيرنگاه همه كس قرار دارد. اما، حاصل صدها ميليارد دلاري كه طي 5 سال گذشته صرف تجسس در فضا گرديده چه بوده، واقعيت اين جاسوس هاي فضايي چيست، از چه توانايي هايي برخوردارند و به چه كساني متعلق اند؟
ماهواره هاي جاسوسي امروز به يكي از مهمترين ابزارهاي سرويس هاي اطلاعاتي كشورهاي توسعه يافته مبدل گرديده اند، به گونه اي كه حدود 95 درصد اطلاعات محرمانه رده بندي شده از اين ماهواره ها به دست مي آيد.
در واقع، ماهواره ها در انواع گوناگون خود انقلابي در زندگي افراد بشر پديد آورده اند. به عنوان مثال، ماهواره هاي ارتباطاتي جهان مان را به «دهكده اي جهاني» مبدل ساخته اند كه هر آنچه در آن رخ مي دهد بلافاصله به چهار گوشه جهان انتشار مي يابد. پخش نخستين برنامه هاي تلويزيوني از قاره اي به قاره ديگر در اواسط سال هاي دهه 1960 انجام پذيرفته است. امروز، روزانه گزارش هايي از دور افتاده ترين نقاط كره زمين دريافت مي داريم كه به وسيله ماهواره ها انتقال يافته اند. انتقال هاي ماهواره اي نه تنها به كار اطلاع رساني مي آيد، بلكه تأثيري عمده و گاه سرنوشت ساز بر جريان رويدادها دارد. بدين سان، در بسياري منازعات مخابره اخبار از سوي گزارشگران به سراسر جهان اغلب سران سياسي و نظامي را به «خويشتنداري» واداشته است.
دراين حال، ماهواره هاي هواشناسي ما را در پيش بيني تغييرات آب و هوايي ياري داده، همچنين به ما اجازه مي دهند روند تولد و يا جابه جايي توفان ها و گردبادها و نيز تحولات حاصل در پديده هاي طبيعي مانند سيل ها، آتشفشان ها و... را پيگيري كنيم. ماهواره هايي ديگر به مشاهده جو زمين، اقيانوس ها و زمين، پيگيري روند ذوب يخ ها و غيره اختصاص يافته اند.
از جنگ سرد تا جنگ ستارگان
مي توان گفت كه سرويس هاي اطلاعاتي احتمالا به اندازه تاريخ جهان عمر دارند. در واقع، از همان آغاز انسان پيوسته در جست وجوي آن بوده كه بداند چه كساني در جوار سرزمين وي سكونت دارند، چگونه و با چه هدفي زندگي مي كنند، سرگرم كار خود هستند يا درصدد وارد آوردن ضربه اي به همسايه، و... و چنانچه اين همسايگان به قبيله و يا نژادي ديگر تعلق داشتند، اطلاعات به دست آمده نيز مي توانست براي بقاي افرادي كه جامعه اي را در سرزمين خود تشكيل مي دادند، بسيار حياتي باشد.
ژنرال هاي نامداري چون «ژول سزار»، «ناپلئون بناپارت» و يا «جرج واشنگتن» به منظور شناخت مقاصد دشمنان خود، پيروزي بر آنها و يا به بند كشيدن استقلال شان، به عمليات مخفي متعدد دست زده اند. در سال هاي دهه 1930، «اف بي آي» كه در آن زمان سرويس هاي جاسوسي را نيز دربرمي گرفت، با حمله به سرويس هاي ضدجاسوسي آلماني و ژاپني ده ها مأمور مخفي را كه با نفوذ به سرويس هاي غربي اقدام به خرابكاري كرده بودند، دستگير كرد. پليس فدرال آمريكا همچنين موفق گرديد شوروي ها را كه سعي در نفوذ به دولت و نهادهاي اقتصادي آمريكا را داشتند، سركوب كند.
در سال 1941، همان هنگام كه «هنري سيمسون»، وزير خارجه آمريكا، همه جا داد سخن مي داد كه: «اشخاص محترم نامه هاي يكديگر را نمي خوانند»، آمريكا خود شبكه اطلاعاتي جهاني بسيار پيشرفته اي تأسيس كرده و آن را «ورلد كلاس» ناميده بود. در فاصله ميان دو جنگ جهاني، نيروي دريايي آمريكا نخستين سيستم هاي كدگذاري ديپلماتيك ژاپن- «ماشين سرخ» معروف- را مختل كرد.
بخش علوم و تكنولوژي سازمان «سيا»- كه در سال 1947 با هدف هماهنگ ساختن فعاليت هاي اطلاعاتي آمريكا و در عين حال، برآورد و انتشار اطلاعاتي كه ممكن بود امنيت ملي را به خطر اندازند، تأسيس گرديد- نيز در تدوين روش هاي جمع آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات سهم بسزايي داشته است. همچنين، سازمان «سيا» است كه مهمترين ماهواره هاي جاسوسي آمريكا (از نوع «كي هول») و نيز هواپيماهاي جاسوسي «يو-2»، «اي-12»، «اورورا» و... طراحي كرده است. ماهواره ها و فعاليت هاي اطلاعاتي به آمريكايي ها اجازه داده اند تجارب خود را در زمينه سلاح هايي چون موشك ها و سيستم هاي فضايي گسترش دهند. بسياري از برنامه هاي آمريكا در زمينه جمع آوري اطلاعات به طور مستقيم از نخستين سيستم هاي راه اندازي شده توسط «سيا» منشأ گرفته است.
اين نكته را نيز بايد متذكر شد كه تلاش هاي تكنولوژيك «سيا» گاه به حوادثي جبران ناپذير انجاميده است. به عنوان مثال، آزمايش هاي انجام گرفته به كمك «ال اس دي» كه با كد «امكوكترا» شناخته مي شود، به خودكشي «فرانك اولسون»، «دانشمند نظامي» در سال 1953 انجاميد. صرفا 22 سال بعد بود كه خانواده وي به حقيقت مرگ او پي بردند. همچنين، خودنويس هاي سمي و صدف هاي انفجاري متعدد با انگيزه به قتل رساندن «فيدل كاسترو»، رهبر كوبا، ساخته شد. «سيا» حتي از گربه ها و پرندگان نيز با كار گذاردن ابزار جاسوسي در سر و بدن آنها براي جمع آوري اطلاعات استفاده كرده است. امروز نيز انواع «جاسوس هاي پرنده» الكترونيك با اهداف جاسوسي و يا نظامي به كار گرفته مي شوند. بايد گفت كه قتل رئيس جمهور «كندي»، «رابرت كندي»، «مارتين لوتركينگ» و نيز، ميليون ها قرباني ويتنام، السالوادور و غيره بر دوش سازمان «سيا» سنگيني مي كند. و البته، اقدامات نظامي اين سازمان در كويت و يا عراق نيز نبايد به فراموشي سپرده شود. آرشيوهاي از رده بندي خارج شده دانشگاه «جرج واشنگتن» اطلاعات گسترده اي در اين زمينه در اختيار علاقه مندان قرار مي دهد.
به هر شكل، معاهده سال 1967 در باره فضا و بهره برداري از آن، قرار دادن هرگونه سلاح هسته اي و يا كشتار جمعي در مدار زمين را ممنوع مي سازد، اما به هيچ وجه مانع از استفاده از ماهواره هاي جاسوسي و يا بهره گيري نيروهاي نظامي مستقر در زمين از كمك هاي اين ماهواره ها نمي شود. امروز، مدرن ترين ارتش ها بيش و كم به مجموعه اي از ماهواره هاي نظامي، به ويژه جاسوسي، ارتباطي و موقعيت ياب وابسته اند. اما، هيچ يك از اين ماهواره ها تاكنون به توانايي هاي تهاجمي مجهز نگرديده است.
يك «ماهواره جاسوسي» ماهواره اي ساخته دست بشر است كه هدف آن جمع آوري اطلاعات نظامي و يا امنيتي پيرامون كشورهاي مختلف جهان و يا شناسايي استعدادها و تأسيسات نظامي و غيرنظامي كشورهاست، و اين كار غالبا بدون اطلاع اين كشورها صورت مي پذيرد. ماهواره هاي جاسوسي به پيشرفته ترين وسايل شناسايي مانند رادارها و دوربين هاي عكاسي و مادون قرمز با لنزهايي بسيار قدرتمند مجهز و قادرند از ارتفاع 200 كيلومتري زمين اشيايي به طول 10 سانتيمتر را مشاهده كنند، به همين دليل نيز در انواع فعاليت نظامي جاسوسي مانند عكسبرداري، استراق سمع و ضبط ارتباطات راديويي مورد استفاده قرار مي گيرند. بدين سان، حاصل كار ماهواره هاي جاسوسي نظامي و يا «تجاري» دريافت اطلاعاتي است كه مي توانند به اتخاذ تصميمات استراتژيك كمك كنند. تصاوير به كمك ارتباطات هرتزي به زمين ارسال گرديده و يا در شكل فيلم هايي قرار دارند كه در كپسول هاي مخصوص گنجانده شده اند. البته، بايد گفت كه روش دوم بسيار قديمي است و به ندرت مورد استفاده قرار مي گيرد.
از سال 1958 (پرتاب «اسپوتنيك»)، شوروي/ روسيه و آمريكا حدود 3هزار ماهواره نظامي به فضا پرتاب كرده اند كه 80درصد اين ماهواره ها صرفا به شوروي تعلق داشته است. آمريكايي ها از ماهواره هايي با ابعاد بزرگتر و طول عمر بيشتر استفاده مي كنند. امتياز عمده ماهواره ها اين است كه از مانع «حاكميت ملي» عبور كرده، قادرند كل خاك كشورهاي مدنظر را پوشش دهند.
ساختن يك ماهواره زمان (5تا 8سال) و هزينه بسيار مي طلبد و به پايگاه پرتاب و تأسيسات زيربنايي گسترده براي تجزيه و تحليل اطلاعات جمع آوري شده نيازمند است. به همين دليل نيز، ماهواره ها به بهترين وسيله جاسوسي قدرت هاي بزرگ كه از توانايي هاي فضايي برخوردار بوده، قادرند شبكه اي از ايستگاه هاي زميني براي خود به وجود آورند، تبديل گرديده اند.
از هنگام پايان جنگ سرد، حدود پانزده كشور از جمله چين، انگليس، فرانسه، هند، ژاپن، آلمان، ايتاليا، پاكستان، مصر، تايلند، مالزي، تايوان، آفريقاي جنوبي، عربستان سعودي، كره جنوبي و نيز رژيم صهيونيستي خود به تنهايي و يا به كمك ديگر كشورها ماهواره جاسوسي با هدف نظامي و يا غيرنظامي در مدار زمين قرار داده اند كه آنها را به لحاظ اطلاعاتي «خودكفا» مي سازد. به عنوان مثال، اسرائيل به منظور جاسوسي از همسايگان خود به اين گونه توانايي بسيار نيازمند و وابسته است. هند به پاكستان و چين چشم دوخته، و چين نيز در زيرنگاه هاي تايوان قراردارد. در حالي كه، ژاپن سعي در برآورد تهديدهاي هسته اي و موشك هاي بالستيك كره شمالي دارد.
به عبارت ديگر، پايه هاي قدرت «جاسوسي فضايي» آمريكا و روسيه كه در طول جنگ سرد بسيار بارز بود، با پيدايش اين كشورهاي «نوظهور» سست گرديده است. علاوه بر اين، در حالي كه ماهواره هاي نظامي درگذشته صرفاً از سوي كشور دارنده اين گونه ماهواره ها پرتاب مي شد، امروز وضعيت كاملا تغيير يافته است. به عنوان نمونه، ماهواره هاي نظامي آلمان و يا ديگر كشورها از سوي روسيه و از پايگاه فضايي «بايكونور» قزاقستان به فضا پرتاب مي گردد.
بدين ترتيب، ارتش هاي مدرن امروز ديگر قادر به چشم پوشي از خدمات ماهواره ها نيستند و روز به روز نيز بيشتر به فضا وابسته مي شوند. در واقع، بايد گفت كه فضاي نظامي اهميتي فزاينده در عمليات نظامي استراتژيك و يا تاكتيك يافته است.
دقت يك ماهواره جاسوسي نظامي رازي است كه به خوبي از آن محافظت مي شود. تحليلگران آن را 15تا 30 سانتيمتر براي ماهواره هاي آمريكايي و روس و يك متر براي ماهواره هاي فرانسوي برآورد مي كنند. اين ميزان دقت سبب مي گردد تا صرفا سطحي كوچك توسط دوربين هاي ماهواره پوشش داده شود. به عنوان مثال، پوشش منطقه عمليات در طول جنگ خليج فارس به 1500 تصوير ماهواره اي و سه روز وقت نياز پيدا كرد. بنابراين، ماهواره هاي نظامي بايد كه به بهترين وجه سازش لازم را ميان «دقت مورد نياز» (كه خواسته فرماندهان يگان هاي زميني براي كشف تله ها و ترفندهاي دشمن است) و «تازگي» اطلاعات برقرار سازند. توانايي جذب و تجزيه و تحليل ايستگاه هاي زميني (يك ماهواره جاسوسي به راحتي 2گيگااوكتت تصوير در دقيقه ارسال مي دارد) و نيز مهارت تحليلگران آن به اندازه توانايي هاي خود ماهواره حائز اهميت است. ماهواره هاي جاسوسي كه غالباً در ارتفاعات پايين تر قرار داده مي شوند، قادرند ظرف كمتر از 2ساعت به دور زمين گردش و تصاويري دقيق از اهداف مورد نظر تهيه كنند.
در واقع، از اوت 1945 بود كه نظاميان آمريكايي به اين فكر افتادند كه ماهواره ها مي توانند در هدايت عمليات نظامي به ويژه در زمينه اطلاعاتي بسيار مؤثر واقع گردند. با اين حال، بايد منتظر پرتاب نخستين ماهواره (4اكتبر 1957) از سوي شوروي بمانيم تا «فضاي نظامي» شكل بگيرد و به يكي از موضوعات عمده جنگ سرد مبدل گردد.
در سال 1958، آمريكا كه در برابر افزايش تهديد شوروي در زمينه موشك هاي استراتژيك مستأصل مانده، قادر به برآورد وسعت اين تهديد نيز نبود، تصميم گرفت در كنار هواپيماهاي جاسوسي خود (يو-2) ماهواره هاي جاسوسي را نيز به كار گيرد (برنامه «كورونا»).بدين شكل، بين سال هاي 1960 تا 1972 تعداد 145 ماهواره «كي هول» به فضا پرتاب گرديد و اين ماهواره ها 866 هزار تصوير را كه معادل 88 بار كل خاك شوروي را با دقتي كه به تدريج از 10متر به 60سانتيمتر كاهش يافت پوشش مي دادند، به زمين ارسال كردند. از اواسط دهه بعد، آمريكا ماهواره هايي پيشرفته تر در مدار زمين قرار داد كه وزن آنها بين 15 تا 18تن بود و ذخيره سوخت شان به آنها اجازه مي داد از مدار «پاركينگ» خود واقع در ارتفاع حدود 400كيلومتري، تا ارتفاع 160كيلومتري زمين پايين آمده، و پس از تهيه تصاوير مورد نياز با دقتي معادل 10سانتيمتر، به موقعيت پيشين خود بازگردند. اين ماهواره ها قادر بودند در پرتوهاي مرئي مادون قرمز و امواج رادار به خوبي «ببينند». نتيجه آن كه، آمريكا از 30سال پيش دورافتاده ترين نقاط كره زمين را نيز زير چشمان جاسوسان فضايي خود دارد.
به موازات آن، از سال 1958 ماهواره هايي در مدار زمين قرار گرفته اند كه قادرند پرتاب موشك هاي بالستيك دشمن را بلافاصله رديابي كنند. همچنين، ماهواره هاي جاسوسي استراق سمع (مانند «مركوري») هر يك ماهانه نزديك به 100ميليون ارتباط راديوالكتريك را شنود مي كنند. به جمع اين ماهواره ها، ماهواره هاي ارتباطي تاكتيك و استراتژيك، ردياب انفجارهاي هسته اي، نظارت هوايي و دريايي، نقشه برداري، هواشناسي، هدايت مهمات و مطالعه بر روي شكل و ابعاد كره زمين نيز افزوده مي شوند. در طول جنگ سرد، به ترتيب 77 و 60درصد ماهواره هاي پرتاب شده از سوي شوروي و آمريكا، نظامي بودند. بين سال هاي 1962 تا 1987، اتحاد شوروي 712 ماهواره جاسوسي- به عبارت ديگر، به طور متوسط 28 ماهواره در سال- به فضا پرتاب كرده است.
بنابراين، عمده تلاش ها بر تهيه تصاوير، شنود، موقعيت يابي و برقراري ارتباط متمركز بوده است. به موازات آن نيز، بودجه هايي هنگفت به پژوهش هاي تسليحاتي- فضايي و توليد سلاح هاي فضايي به منظور كشاندن منازعات به فضا اختصاص يافته است. طي سال هاي اخير، چين و آمريكا آزمايشات متعددي به انجام رسانده اند كه به انهدام ماهواره ها به وسيله موشك هايي كه از زمين، هواپيما و يا كشتي پرتاب شده اند، منجر گرديده است.
ماهواره هاي ضدماهواره نيز از ديگر توليدات قدرت هاي بزرگ به ويژه اتحاد شوروي بوده است. اما، به غير از سيستمي از بمب هاي هسته اي شوروي كه در سال هاي 1968 تا 1983 با هدف قرار گرفتن در مدار زمين ساخته شدند، به دليل مخالفت كنگره آمريكا هيچ سيستم جنگي ديگري مدنظر قرار نگرفت.
فضا در تصرف ماهواره ها
آمريكا متراكم ترين شبكه ماهواره هاي جاسوسي را داراست. مشخصات اين ماهواره ها كه بهاي هر يك از ميليارد دلار متجاوز است، كاملا سري و محرمانه است. ماهواره هاي جاسوسي كه به منظور رديابي هرچه بهتر و بيشتر جزئيات عموما در مدارهاي پايين تر قرار داده مي شوند، براي پاسخگويي به نيازهاي نظامي بارها مدار خود را تغيير مي دهند. به طور كلي، مي توان گفت كه اطلاعات اندكي پيرامون اين ماهواره ها در دست است. هيچ كس هنوز به درستي نمي داند دقيقا چه تعداد ماهواره وجود دارد، در كدام مدارها واقعند و به چه كشورهايي تعلق دارند!
در آمريكا، دو ارگانيسم مسئوليت ماهواره هاي جاسوسي را برعهده دارند: سازمان «سيا» و «آژانس امنيت ملي». اين دو آژانس نقشي كاملا يكسان ايفا نمي كنند. همان گونه كه پيشتر نيز بدان اشاره شد، «سيا» در سال 1947 با هدف هماهنگ ساختن فعاليت هاي اطلاعاتي آمريكا و در عين حال، برآورد و انتشار اطلاعات مربوط به امنيت ملي اين كشور تاسيس گرديد. بودجه اختصاص يافته به اين سازمان- كه رقم آن به طور دقيق مشخص نيست- به كار محافظت از آمريكا و منافع آن در خارج از اين كشور مي آيد. «آژانس امنيت ملي» در سال 1952 در دوران حكومت رئيس جمهور «ترومن» تاسيس گرديده و ماموريت آن ارائه اطلاعات و انجام مأموريت هاي فوق امنيتي با همكاري سرويس هاي ارتش آمريكاست. اين سازمان به مرور زمان در همه گونه فعاليت مربوط به كدگذاري و رمزگشايي نظامي و يا غيرنظامي، و البته مبارزه با تروريسم تخصص يافته و همانند «سيا» مسئوليت امنيت ارتباطات در خاك آمريكا و متعلقات آن را برعهده گرفته است.
«آژانس امنيت ملي» همچنين- و باز هم همانند «سيا»- يك شبكه اطلاعاتي بين المللي نيز راه اندازي كرده است. بدين سان، آژانس مزبور شنود مداوم ارتباطات دوربرد جهان (تلفن همراه، فكس، پست الكترونيك، نقل و انتقالات انفورماتيك) و تصاوير ماهواره اي را برعهده دارد. طبق اظهارات «جان پايك»، كارشناس امور اطلاعاتي آمريكا، «آژانس امنيت ملي» نزديك به 85درصد ارتباطات دوربرد جهان را كنترل و به كمك رايانه هاي برتر تجزيه و تحليل مي كند. اين جريان اطلاعات پيوسته از سوي حدود 50 ايستگاه كه در 20 كشور از پنج قاره جهان واقعند، تغذيه مي شود. ايستگاه هاي مزبور مسئوليت «گوش دادن» به سيگنال هاي منتشره از سوي ماهواره هاي مخابراتي (غالباً «اينتل ست») را برعهده دارند. مهمترين اين ايستگاه ها در انگليس، نيوزلند، استراليا، ژاپن و آلمان قرار گرفته اند. معروفترين ماهواره هاي نظامي جاسوسي عبارتند از:
¤ اسپوتينك: نخستين ماهواره ساخت دست بشر بود كه در 4 اكتبر 1957 توسط شوروي به فضا پرتاب شد. اين ماهواره كروي شكل قطري برابر با 58 سانتيمتر داشت، وزن آن 6/83 كيلوگرم بود و ظرف حدود 98 دقيقه يك بار به دور زمين مي چرخيد.
¤ گلوناس: برنامه «گلوناس» شوروي در سال هاي دهه 1980 در طول جنگ سرد شكل گرفت. ماهواره هاي تشكيل دهنده اين سيستم نام «توفان» را دارند، وزنشان به 1413 كيلوگرم مي رسد و به صورت گروه هاي 3 ماهواره اي در مدارهايي به ارتفاع 19130 كيلومتري زمين قرار مي گيرند.
¤ رورست: نامي است كه غربي ها به خانواده اي از ماهواره هاي جاسوسي شوروي داده اند كه بين سال هاي 1971 تا 1988 با هدف نظارت به تحركات ناوهاي ناتو به فضا پرتاب شدند.
«كاسموس»، «آلماز»، «يانتار» و «زنيت» از جمله ديگر ماهواره هاي روس به شمار مي روند. «كاسموس 954» در كانادا سقوط كرد در حالي كه حاوي مواد راديواكتيو بود. در فوريه 1983، يك ماهواره جاسوسي روسيه (كاسموس 1402) در جو زمين بر فراز اقيانوس آرام منفجر گرديد.
¤ ماهواره هاي جاسوسي «كي هول»: در سال 1959، آمريكايي ها 16 نمونه از نخستين مدل ماهواره هاي جاسوسي خود را با نام «كي اچ- اكورونا» به فضا پرتاب كردند، كه از اين تعداد 7 پرتاب با شكست روبرو گرديد. بعدها، مدل هاي ديگري از «كي هول» («كي اچ- 4بي»، «كي اچ- 5آرگون»، «كي اچ- 6 لانيارد») در مدار زمين قرار گرفت.
¤ لاكروس/ اونيكس: اين ماهواره در دسامبر 1988 با هزينه اي معادل 500 ميليون دلار توسط «ناسا»، آژانس فضايي آمريكا، ساخته شد. «لاكروس» به آنتن هايي مستطيل شكل به طول 16 و عرض 4 متر مجهز است كه دريافت سيگنال هاي ضعيف زميني را ممكن مي سازد.
از جمله ديگر ماهواره هاي جاسوسي آمريكا مي توان به «كورونا»، «ساموس»، «ولا»، «ميستي/ زيركونيك»، «كاسار»، «ورتكس/ چالت» و... اشاره كرد.
بعدها، بسياري كشورهاي ديگر نيز ماهواره هاي خود را به فضا پرتاب كردند، و از جمله اين كشورها: آلمان (سار- لوپه-1-5)، چين (فان هويي شي ويسينگ)، هند (تكنولوجي اكسپريمنت ساتلايت)، فرانسه (هليوس اآ و اب، هليوس 4-آ، هليوس 2ب)، انگليس (زيركن)، اسرائيل (اوفق)، ژاپن (اينفورميشن گاترينگ ساتلايت)، مصر (اجيپت ست1، غيرجاسوسي)، كره جنوبي (آريرانگ-2)، ايتاليا (كوسمو- اسكاي مد)، و...
طبق افشاگري هاي اخير سايت «ويكيليكس» كه در روزنامه نروژي «آفتن پوستن» به چاپ رسيده است، آمريكا و آلمان به رغم مخالفت هاي شديد فرانسه هم اكنون به طور محرمانه درحال ساخت ماهواره هاي جاسوسي جديد هستند. اين پروژه كه «هيروس» نام گرفته است، ساخت تعدادي نامعلوم ماهواره جاسوسي فوق دقيق را پيش بيني مي كند كه قادر خواهند بود اجسام را از فاصله 50سانتيمتري تشخيص داده، تصاوير آنها را بسيار سريع تر از ماهواره هاي كنوني به زمين ارسال دارند، و يا به تهيه تصاوير مادون قرمز درشب بپردازند. اين برنامه تحت كنترل كامل سرويس هاي امنيتي آلمان و آژانس فضايي اين كشور به اجرا درخواهد آمد و 70 درصد تصاوير دراختيار اربابان قدرت و بازيگران خصوصي قرارخواهدگرفت.
درسال 2007، آژانس هاي دولتي آمريكا مختصات فضايي ماهواره هاي اطلاعاتي فرانسه را در اينترنت منتشر ساختند. در فرانسه، رادار نظارت فضايي «گراوس» 30 ماهواره جاسوسي آمريكايي را كه تا آن زمان تنها آژانس هاي اطلاعاتي بزرگ از وجود آنها مطلع بودند، رديابي و فرانسه تهديد كرد در صورتي كه آمريكا به اين فعاليت خود پايان ندهد، مختصات فضايي اين ماهواره ها را افشا خواهد كرد.
اشلون يا «گوش هاي بزرگ جهان»!
امروز، مي دانيم كه «گوش» هايي بزرگ پيوسته مكالمات مان را در آسمان، زمين و زير درياها شنود مي كنند. شبكه اي جاسوسي كه قادر است تمامي مكالمات تلفني جهان، مكالمات دولت ها، شركت ها و افراد را بشنود. هيچكس و هيچ چيز از اين استراق سمع گسترده در امان نيست. مكالمات تلفني، فكس ها، پست هاي الكترونيك، راديوها، پيامك ها و... همه و همه با دقت تمام مطالعه و تجزيه و تحليل مي شود! درصدر اين «ماشين» بزرگ جاسوسي كه «اشلون» نام گرفته، «آژانس امنيت ملي» قرار دارد. اما، آمريكا به منظور گسترش قدرت خود، كشورهاي ديگري چون انگليس (ستاد ارتباطات كل)، استراليا (سياست امنيت دفاعي)، نيوزلند (دايره امنيت ارتباطات كل) و كانادا (مقر امنيتي ارتباطات) را نيز شريك ساخته است، كه تنها كشورهايي هستند كه مي توانند از اطلاعاتي كه «اشلون» به دست مي آورد بهره مند گردند. كارشناسان رقم اين هم پيمانان را دست كم 10كشور (ازجمله نروژ، دانمارك و كره جنوبي) ذكر مي كنند.
و البته، مشكل همين جاست! چرا كه، كشورهايي كه از اين«اتحاد مقدس» جاسوسي بين المللي حذف گرديده اند (و درصدر آنها، فرانسه و كشورهاي اروپاي مركزي) خود را هدف عمده اين شبكه مي بينند. وگرنه، دليل وجود «اشلون» چيست؟
«آژانس امنيت ملي» درآغاز با هدف رديابي و ضبط ارتباطات استراتژيك بلوك سابق كمونيست در اروپا تأسيس گرديد، اما از هنگام پايان جنگ سرد (1989) و سقوط اتحاد شوروي(1999) ديگر دشمني باقي نمانده است. با اين حال، اين مانع از آن نمي گردد كه تعداد آنتن ها و ابعاد ايستگاه هاي استراق سمع به طور منظم افزايش يابد. از ديدگاه «گيوم واكي»، سردبير مجله «لوموند دو رانسنيومان»، هدف آمريكا الزاماً شنود سراسر كره زمين نيست، بلكه بيشتر ايجاد روابط وابستگي با برخي كشورهاست. اين راهكار همچنين روشي به منظور تشويق آنان به انصراف از ايجاد شبكه اي خودمختار و وابسته ساختن سيستم اطلاعاتي آنان به آمريكاست. امروز، قدرتي كه هنوز در زنجيره اطلاعاتي خود تكامل نيافته باشد، قدرتي «كور» است. اين كه بگوييم:«بفرماييد، من اين اطلاعات را دراختيار شما قرار مي دهم»، به منزله ايجاد يك وابستگي وحشتناك به اندازه وابستگي به مواد مخدر است. در 90 درصد موارد، مي توان از كشور «ميزبان» هرگونه اطلاعات مورد نياز را طلب كرد، اما در 10درصد باقي مانده اطلاعاتي كه به واقع حائز اهميت است، ممكن است «دستكاري» شود. چرا كه، با ارائه اين اطلاعات كشور ميزبان آنچه را كه در راستاي منافع خودش است، دراختيار كشور متقاضي قرارمي دهد.
به گفته واشنگتن (كه در3 فوريه 2000 مجبور به اعتراف به وجود شبكه «اشلون» شد)، شبكه جهاني استراق سمع صرفاً به كار مبارزه با جنايات سازمان يافته، تروريسم، قاچاقچيان مواد مخدر، فروش سلاح هاي ممنوع و يا پولشويي مي آيد. اما، اگر اين چنين است دليل پنهان نگاهداشتن اين «راز بزرگ» چيست؟ به چه علت ديگر كشورها نبايد به اين «باشگاه بسته» راه يابند، مگر نه اينكه دراين صورت «مبارزه» مؤثرتر واقع خواهد گرديد؟
درواقع، رازي كه«اشلون» را دربرگرفته هرگونه برآورد دقيق توانايي ها و منافع واقعي «پنج» عضو باشگاه را دشوار مي سازد. هيچ كس در حال حاضر نمي داند چه تعداد پرسنل به طور مستقيم در شبكه جهاني به كار مشغولند، تنها مي توان گفت كه «آژانس امنيت ملي» خود بيش از 38 هزار پرسنل دارد. «اشلون» همچنين 120 ماهواره جاسوسي در اختيار دارد كه كوچكترين ارتباط خصوصي را رهيابي و ضبط مي كنند. كافي است كه اين ارتباط ازطريق ماهواره انجام پذيرد! كابل هاي مسي قطور در اعماق اقيانوس ها- كه قاره ها را به هم پيوند مي دهند- نيز قابل اعتماد نيستند، چرا كه از 30 سال پيش آمريكايي ها اين عادت موذيانه را يافته اند كه از زيردريايي ها براي اتصال سيستم هاي شنود خود استفاده كنند. در مورد ترافيك فيبرهاي نوري و يا پست الكترونيك نيز به همين منوال مي گذرد! حال، با توجه به اين كه شبكه اينترنت از آمريكا ريشه گرفته است، حتي پيام هايي كه براي رسيدن به مقصد تنها بايد «چندمتر» را طي كنند، از زيرساخت هاي آمريكايي گذر مي كنند. درنهايت، توانايي شنود «اشلون» حدود 2 ميليارد ارتباط خصوصي در روزاست.
شبكه «اشلون» علاوه بر 120 ماهواره خود، هواپيماها و كشتي هاي «آژانس امنيت ملي» همچنين مجموعه اي از ايستگاههاي زميني از جمله سفارتخانه ها را نيز دراختيار دارد. پايگاههاي انفورماتيك «آژانس امنيت ملي» به وسعت 4هكتار كه در زير مقر اين آژانس قرار دارند، و 31 ماشين حساب برتر آن نيز كاملا به كار «اشلون» مي آيد. كارشناسان «آژانس امنيت ملي» امروز افكار خود را بر برنامه هايي متمركز ساخته اند كه قادرند اطلاعات به دست آمده را با سرعتي برابر با 100 ترافلوپس پردازش كنند. اين بدان معناست كه صدها تريليون عمليات ظرف يك ثانيه پردازش مي گردد!
«دفتر شناسايي ملي» متشكل از 2هزار پرسنل تعمير ماهواره ها را برعهده داشته، تصاوير به دست آمده از آنها را دراختيار سرويس هايي كه بدانها نيازمندند (اساسا «سيا») قرار مي دهد. بودجه اين سازمان 2/6 ميليارد برآورد مي شود. «ايميج اينتليجنت» با بودجه اي برابر با 7 ميليارد دلار، به جاسوسي به وسيله ماهواره هاي عكاسي و رادارها مي پردازد. «آژانس امنيت ملي» به نوبه خود بودجه اي در اختيار دارد كه به 307 ميليارد دلار بالغ مي شود.
انواع جاسوسي از جمله نظامي، سياسي، اقتصادي و... در شبكه «اشلون» انجام مي پذيرد اما، به گفته يك مقام اين سازمان، اولويت هاي شبكه جاسوسي نظامي و سياسي است. سياسي، زيرا كه آگاهي به گرايش هاي يك دولت خارجي و يا محتواي مبادلات ديپلماتيك هميشه «خوب» است. اقتصادي، زيرا كه درسراسر جهان شركت ها و كارخانجات براي فروش هواپيماها، ساخت مراكز هسته اي، ساخت رايانه هوشمند، صادرات كالا و غيره، پيوسته درگير يك جنگ تجاري واقعي اند! و رقابت به حدي است كه هرگونه اطلاعات «اشلون» مي تواند شركتي را در يكي از پنج قاره جهان بر ساير شركت ها برتري دهد.
به طور كلي، در مورد نحوه فعاليت «اشلون» مي توان گفت كه ايستگاه هاي گيرنده آن كه در سراسر جهان مستقرند، كليه ماهواره ها، طول موج هاي كوتاه و نقل و انتقالات ارتباطاتي سلولي و فيبرنوري را به دام انداخته، آنها را به منظور تجزيه و تحليل دقيق محتوا به انبوه رايانه هاي برتر «آژانس امنيت ملي» ارسال مي دارند.
محدوديت ها؟!
مسئول «دفتر شناسايي ملي» مدعي است: «ماهواره هاي جاسوسي آمريكا قادرند فردي را در حياط منزلش شناسايي كنند، روزنامه اي را كه در دستانش قرار دارد بخوانند و عكسي از چهره اش تهيه كنند!» با اين حال، چشمان تيزبين و گوش هاي تيز اين ماهواره هاي «فوق قدرتمند» هنوز هم نتوانسته اند «اسامه بن لادن» را شناسايي كنند و يا از محل اختفاي وي آگاهي يابند! چه تعداد موشك هدايت شونده ليزري و ماهواره اي به پناهگاه هاي احتمالي «صدام» شليك گرديد بي آن كه به هدف اصابت كند؟
اظهارات فوق در واقع اطلاعاتي غلط و تفاسيري نادرست- از نوع «ماهواره هاي جاسوس قادرند مخلفات شام و ناهار و يا ساندويچ شما را تشخيص داده، حتي تيترهاي روزنامه هايتان را بخوانند!»- از طريق رسانه ها در اختيار مردم قرار مي دهد. پيشرفته ترين ماهواره هاي نظامي كنوني نه تنها از اين گونه توانايي ها بي بهره اند، بلكه هنوز تا دستيابي به آنها راه بسيار است. درحال حاضر، بيشترين «دقتي» كه كارشناسان به طور غيررسمي بدان اشاره دارند به زير 10 سانتيمتر نمي رسد، كه اين ميزان دقت شناسايي يك چهره را مقدور نمي سازد چه رسد به خواندن تيترهاي روزنامه ها! علاوه بر محدوديت هاي دقت- و بدون در نظر گرفتن اختلالات آب و هوايي و جوي- بهترين ماهواره هاي نظامي قادر به ديدن آن سوي ديوارها نيستند. بنابراين، ادعاي مشاهده پناهگاه هاي زيرزميني و يا درون غارها كاملاً بي معناست! حال، اگر چه اين ادعا كه گيرنده هاي رادارهاي روز به روز پيشرفته تر اين محدوديت ها را تا حدي جبران مي سازند، اما دقت آنها به وضوح كمتر از گيرنده هاي نوري است. بدون شك، قدرت ميكروپردازشگرها پيشرفت هاي چشمگيري را در زمينه رديابي فضايي ميسر ساخته است، اما اين پيشرفت ها هنوز با آنچه در فيلم هاي تخيلي مشاهده مي شود، بسيار فاصله دارند. اين نكته را نيز بايد يادآور شد كه ماهواره هايي كه از دقت بالايي برخوردارند، «مشاهده بدون وقفه» را ممكن نمي سازند. در واقع يك ماهواره نظامي جاسوسي در مدار پايين موسوم به «هليو سينكرون» (زير 1500 كليومتر ارتفاع) قرار گرفته، به طور مداوم به دور زمين مي چرخد، همين امر نيز امكان نظارت دائم هدف مورد نظر را از بين مي برد. هرچه دقت بالاتر باشد، وسعت منطقه مدنظر نيز به ناچار كاهش مي يابد. براي دستيابي به تصويري دائم كه منطقه اي وسيع را پوشش دهد، بايد كه ماهواره در مدار «ژئو استاسيونر»، در ارتفاع 36 هزار كيلومتري زمين، قرار گيرد. اما، مداري با اين فاصله از زمين محدوديتي بارز براي دقت بالاي تصاوير به شمار مي آيد.و بالاخره، سرويس هاي ضدجاسوسي كشورها اغلب ترفندهاي متعددي براي مقابله با جاسوسي ماهواره اي به كار مي بندند. به عنوان مثال، ارتش عراق از خودروهاي نظامي «بادي» استفاده مي كرده است كه از فضا كاملاً حقيقي به نظر مي رسيدند.
براساس كاتالوگ آمريكايي مسئول رديابي و شمارش ماهواره ها و اجرام، امروز بيش از 9 هزار ماهواره يا شيء با ابعاد بيش از 10 سانتيمتر به دور كره زمين در گردش اند كه از اين تعداد، 3500 ماهواره نظامي اند. اگرچه نقش عمده ماهواره نظامي جاسوسي است، اما برخي كارشناسان معتقدند كه نظارت بر فعاليت هاي نظامي كشورها گاه نقشي تعيين كننده در حفظ صلح ايفا كرده و اين موضوع به ويژه در طول جنگ سرد (1960 تا 1990) صحت داشته است. طي سه دهه اخير، آمريكا و شوروي صدها موشك حامل كلاهك هسته اي آماده پرتاب به سوي يكديگر نشانه رفته اند. بنابراين، پيگيري آنچه در جناح مخالف مي گذرد به كمك اطلاعات ماهواره هاي جاسوسي، بي شك سبب جلوگيري از «حمله پيشگيرانه» يكي از دو كشور- با اين تصور كه طرف مقابل خود را آماده حمله اي گسترده مي سازد- گرديده است. علاوه بر اين، دريافت اطلاعات ماهواره ها از سال هاي دهه 1970 به عقد معاهدات خلع سلاح انجاميده است. از نقش هاي كمتر شناخته شده ماهواره هاي نظامي نيز، نظارت بر انفجارهاي هسته اي در هر گوشه از كره زمين است، كه بلافاصله معلوم مي سازد چه كشوري اقدام به آزمايش هسته اي كرده و در چه سطح تكنولوژيك قرار دارد. اما، مهمتر آن كه، ماهواره هاي جاسوسي هسته اي امروز كار بررسي ميزان احترام به معاهدات منع آزمايش هاي هسته اي را(البته نه از سوي دارندگان اصلي سلاح هاي هسته اي) تسهيل ساخته اند.
منابع: انتليژانس آنلاين، اشلون آنلاين، گاليلئو، ويكيليكس، اپيك، كي هول ال تي، استيت واچ، يواس ساتلايت ايميجري، ايرفورس لينك، چك پوينت آنلاين، مامبر مولتي مانيا، آرمه، ويكيپديا، انگلفاير، كمپبل ريپورت، كلود لافلور، يي مراكش، اسپاي ورلد، لوموند، فرانس كولتور، كالامئو، ديپلووب، آلترانفو، موندياليزاسيون.