آسيب هايي كه نوجوانان را تهديد مي كند
آفت هاي مدرنيته پيش روي نوجوانان - بخش پاياني

صديقه توانا
دغدغه هر پدر و مادري داشتن فرزند يا فرزنداني سالم و تندرست است. والدين بيش از هر چيز نگران خورد و خوراك و پوشاك و درس و مشق بچه ها هستند و براي برآورده كردن اين نيازهاست كه شب و روز تلاش مي كنند و لحظه اي آرام و قرار ندارند. اما آيا هيچ با خود انديشيده ايد كه دلبندان مان علاوه بر غذاي جسم به غذاي روح و روان هم احتياج دارند كه اگر چنانچه اين غذا در فضاي گرم و صميمي و در محيط خانواده برايشان فراهم نشود خود را براي تهيه اين غذاها به هر در و ديواري مي زنند يا با هر طناب پوسيده اي به قعر چاه مي روند و آينده خود را تباه مي سازند.
امروزه با گسترش وسايل ارتباط جمعي متأسفانه نوجوانان و جوانان گمشده ها و كمبودهاي عاطفي خود را در بازي هاي پرهيجان و بي محتواي رايانه اي، موسيقي هاي مبتذل غربي و فضاي پرخطر و مجازي اينترنت جست وجو مي كنند. آنها در يك گمان واهي بر اين باورند كه كامپيوتر و اينترنت دروازه ورود آنها به دنياي اطرافشان مي باشد و ما به عنوان والدين اگر لحظه اي، فقط لحظه اي غفلت كنيم فرزندان خود را غرق در خطر مي بينيم و اگر مديريتي صحيح و نظارتي دقيق بر كارها و رفتار آنها نداشته باشيم نوجوانان مان همچون ماهي از دست مان سر مي خورند و در درياي پرتلاطم امواج ماهواره و اينترنت غرق مي شوند. آن موقع است كه رهايي آنها از اين دام ها كاري بس دشوار خواهد بود.
رايانه، اعتياد جديد قرن
امروزه دنياي رايانه هويت يابي و هويت جويي نسل جوان را تا جايي در ابعاد فكري و اخلاقي تحت تأثير قرار داده كه آسيب هاي اجتماعي رابطه تنگاتنگ با مقوله فناوري اطلاعات، انفجار اطلاعات و جهاني شدن پيدا كرده است.
رضا نباتي، كارشناس فرهنگي در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش روز كيهان با بيان اين موضوع كه رايانه موجب بروز پديده جديد «اعتياد نو و مدرن» و افزايش آسيب هاي اجتماعي شده است، خاطرنشان مي كند: «استفاده خارج از حد متعارف از اينترنت باعث وابستگي شديد رواني و فكري كاربر مي شود. به طوري كه بعضي از كاربران به يك فضاي غيرواقعي پناه برده و در آن زندگي مي كنند. در اين ميان سودجويان نيز از طريق اينترنت به راحتي كالاهايشان را تبليغ مي كنند، خبرهاي دروغين و پيام هاي مورد نظرشان را براي جوامع مي فرستند، ابهت فرهنگي و ديني خانواده ها را مي شكنند و زمينه هاي آشفتگي هويت را براي نوجوانان فراهم مي كنند.»
اين كارشناس تأكيد مي كند: «آنان در اين بين با كوچك ترين غفلت و ناآگاهي والدين، راه را براي انواع انحرافات و آسيب هاي اخلاقي- فرهنگي فرزندان جامعه باز كرده و موجب سقوط آنان از درجات بلند معنويت خواهند شد.»
از وي در خصوص راهكارهاي برخورد با اين مشكلات و مناسب ترين برخورد والدين با نوجوانان و جوانان سؤال مي كنم كه در توضيحاتي با اشاره به تعريفي از آسيب مي گويد: «عواملي كه موجب دور شدن فعاليت هاي اجتماعي نوجوانان از مسير تربيت و حضور در رفتارهايي كه مي تواند به او در پيدا كردن مسيري مناسب صدمه بزند، آسيب ناميده مي شود. همچنين آسيب هاي نوپديد هم آسيب هايي هستند كه از ارتباط نوجوانان با ابزار و تكنولوژي هاي جديد ممكن است براي او پيش آيد و مسير تحصيل، تربيت و آينده او را از جهت اصلي دور كند. بنابراين يكي از راه هاي پيشگيري از بروز اين گونه آسيب ها در نوجوانان توجه ويژه به تربيت و تقويت مسائل ديني و مذهبي آنها از سوي مسئولان آموزشي و تربيتي و مخصوصاً خانواده ها است. ضمن اين كه نقش مديريتي والدين را هم در نحوه استفاده صحيح از اين ابزار نبايد ناديده گرفت.»
نباتي با اشاره به اين كه خودباوري ضعيف در نوجوانان و عدم توجه به نيازهاي عاطفي و احساسي در سنين بلوغ از سوي خانواده زمينه گرايش آن ها را به سوي اعتياد فراهم مي كند، مي گويد: «اگر اوليا و مربيان آموزشي اين اجازه را به نوجوان بدهند كه هر كدام با توانمندي هايي كه دارند به موقعيت هاي مناسب و صحيحي دست يابند و اين احساس «من مي توانم خوب باشم» را در خود ببينند، اعتماد به نفس و باور جوان و نوجوان از خودش در سطح بسيار خوبي قرار مي گيرد و اگر نوجواني خود را باور داشته باشد و ارزش خاصي براي خود قائل باشد كمتر تحت تأثير ديگران، عوامل بيروني و فضاي مجازي قرار مي گيرد.»
جواني، دنيايي سرشار از تحرك
دنياي جواني و نوجواني، دنياي هيجان و تحرك، شور و نشاط و شادي است. امروزه در برخي از خانواده ها اين هيجانات و تحركات با شنيدن موسيقي هاي غربي از طريق ماهواره و سي دي، تخليه مي شود. البته موسيقي به خودي خود آسيب زا نيست. اما وقتي موسيقي با چاشني زيرزميني و آهنگ هاي غربي مثل رپ و متال و... همراه شود، آن وقت است كه بايد گفت خطري جدي خانواده ها را تهديد مي كند. چرا كه گرايش نوجوانان به موسيقي هاي مبتذل زمينه ورود آنها را به انحرافات اجتماعي از قبيل اعتياد و گرفتار شدن در دام هاي مصيبت بار را فراهم مي سازد. حال اين كه چگونه موسيقي به عنوان يكي از ابزارها باعث اعتياد در نوجوانان و جوانان مي شود، سؤالي است كه حسين سيراني، روان شناس و مدرس دوره هاي مهارت هاي زندگي به آن پاسخ مي دهد. وي در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه افراد در موقعيت هاي متفاوت واكنش هاي مختلفي از خود نشان مي دهند، مي گويد: «هر وقت تعادل جسمي، رواني و اجتماعي نوجوانان در برابر موقعيت ها به هم بريزد، آسيب شروع مي شود. گوش انسان و حس شنوايي او يكي از حواسي است كه اگر تعادل آن از بين رود، آسيبي جدي متوجه فرد مي شود. مقدار صدايي كه قرار است هر كس بشنود مي تواند به او آرامش دهد يا اين كه آسيب ايجاد نمايد و اگر در اين بين سيستم عصبي هوشمند خود را به خوبي بشناسيم و كارايي آن را بدانيم، قطعاً كمتر دچار آسيب هاي متعدد مي شويم.»
اين روان شناس با بيان اين كه به طور متوسط ميلياردها سلول عصبي هوشمند در بدن و مغز انسان ها وجود دارند، مي گويد: «اين سلول هاي عصبي هوشمند وظايف متعددي را برعهده دارند كه از جمله انتقال پيام هاي عصبي به سيستم عصبي خودكار يا مغز مي باشد كه به طور طبيعي يك سرعت زماني خاص براي انتقال اين پيام ها در نظر گرفته شده است، چنانچه اين زمان كاهش يا افزايش يابد، سيستم عصبي دچار اختلال مي شود و فرد براي رفع اين اختلال نياز به كمك هاي حمايتي دارد كه گاهي محرك بيشتر يكي از آنها مي باشد كه اين محرك مي تواند موسيقي باشد.»
سيراني مي گويد: «گوش انسان به طور طبيعي با شنيدن صداي طبيعت آرامش پيدا مي كند، اما با شنيدن موسيقي هايي كه صداي آنها از حد طبيعي خارج هستند همچون موسيقي زيرزميني كه به سبك متال، هوي و رپ توليد مي شوند، باعث مي گردند سرعت طبيعي درك صوتي از حد طبيعي خارج شده و شدت پيدا كند بر همين اساس است وقتي فرد به موسيقي تند گوش مي دهد احساس هيجان و نشاط پيدا مي كند، اين نشاط بيش از حد فقط براي مدت كوتاهي در وي هيجان دارد و بعد از تكرار سلول هاي عصبي از دريافت و انتقال اين پيام هاي زياد و سريع خسته مي شوند و حالت عصبي و پرخاشگري را به طور ناخودآگاه در فرد ايجاد مي كنند و به اصطلاح فرد جرقه اي مي شود و از كوره درمي رود. در ادامه فرد جرقه اي شده مدام خسته تر مي شود و واكنش هاي هيجاني يا خوشحالي ديگر از خود نشان نمي دهد و به مرور زمان براي درس خواندن و انجام كارهاي روزمره نيز به مشكل برخورده و با كم حوصلگي و عدم تمركز بر روي كارها مواجه مي شود كه شايع ترين آنها «پرش افكار» است.»
اين مدرس مي گويد: «در اين زمان است كه فرد براي ادامه فعاليت هاي خود كمافي السابق به محرك ديگري روي مي آورد تا بتواند به حالت نرمال گذشته برگردد. در اين موقع است كه نياز به دوپينگ كردن پيدا مي كند. چنانچه براي اين شارژ شدن در محيطي قرار داشته باشد كه اين شرايط به آساني براي او فراهم شود، به راحتي از آن استفاده خواهد كرد. در غير اين صورت با راهنمايي و كمك دوستان درصدد راه چاره اي برمي آيد و از همين جاست كه پاي او به جاده خطرناك اعتياد باز مي شود.»
اين روانشناس خاطرنشان مي كند: «يك نوجوان يا جوان با يك بار مصرف مواد مخدر معتاد نمي شود، بلكه در وهله اول او نشاط بيشتري نيز مي يابد، در مرحله بعد جمع گراتر مي شود و به قول معروف سرحال مي گردد، و شايد حوصله اش هم براي انجام كارها بيشتر شود. اما اين آغاز راه اعتياد است، چون تا زماني كه اثر ماده در بدن فرد وجود دارد او قدرت و توانايي دارد، و اين روند آرام آرام كاهش مي يابد تا جايي كه او همان آدم قبلي نيازمند به محرك مي شود.»
وي مي گويد: «با توجه به اين كه فرد، تجربه خوشايندي را كسب كرده دوباره سراغ همان عمل مي رود تا انرژي مضاعفي بگيرد و چون سرعت حركت سلول هاي عصبي انتقال پيام به صورت مصنوعي افزايش يافته است، اين دفعه تداوم آن شور و نشاط كم تر از دفعه قبل است و اين چنين است كه فرد آرام آرام براي تأمين انرژي مورد نياز خود دز ماده را بالا برده و اين چرخه آن قدر تكرار مي شود تا فرد به مواد مخدر معتاد مي گردد.»
سيراني اضافه مي كند: «موسيقي مخرب غربي به گونه اي فرد را به هيجان مي رساند كه درنهايت به سمت مواد مخدر سوق داده شود و افكار و عقايد مورد نياز استعمارگران را از فرد معتاد به دست آورند.»
وي با اشاره به استفاده بي رويه نوجوانان و جوانان از هندزفري براي گوش كردن آهنگ ها و موسيقي هاي تند به آلودگي صوتي بيش از حد آن ها اشاره مي كند و مي گويد: «ضرب آهنگ و دسيبل اين موسيقي ها چندين برابر شديدتر از صداي بوق ماشين و موتور و آلودگي صوتي موجود در كوچه و خيابان است كه به طور غيرمستقيم به گوش مي رسد و متأسفانه الآن گوش كردن آهنگ از طريق اين گوشي ها بسيار رايج شده است. خانواده ها بايد از هر حيث متوجه سلامت جسم و روان فرزندان خود باشند، تا خداي ناكرده در دام اعتياد از طريق موسيقي هاي زيرزميني، گرفتار نشوند؛ چرا كه گسترش اين فرهنگ موسيقي در جوامع جهان سوم و رو به توسعه به شدت در حال افزايش است. مخصوصا دشمنان داخلي و خارجي از طريق دشمني خاموش به كشورهايي كه از منابع ثروت زياد ملي، معدني و انساني برخوردارند- مثل ايران- هجوم مي آورند و آنها را سخت تحت تأثير قرار مي دهند. بنابراين مسئولان فرهنگي و مربيان تربيتي بايد موسيقي هاي اصيل ايراني و آهنگ هاي مجاز را به شكلي در اختيار نوجوانان و جوانان قرار دهند كه مورد پسند آنها قرار گيرد تا راه ورود موسيقي هاي زيرزميني بسته شود. همچنين مي بايست براي هر منعي جايگزيني داشته باشيم در غير اين صورت آن منع خود به خود باعث گسترش بيشتر مي شود.»
سيراني با اشاره به اين كه در نوجوانان بايد علامت سؤال ايجاد كرد و آزادي تصميم گيري به آنها داد، مي گويد: «نوجواناني كه ما فكر مي كنيم از اعتقادات ديني و اصول ريشه اي خانواده دور هستند، درواقع اين گونه نيستند، بلكه آن ها دنبال نگاه متفاوت اند و بهتر است اين نگاه متفاوت به آن ها عرضه شود، آن موقع چيزي در جامعه و بين نسل ها اتفاق مي افتد به نام «همدلي» كه اين همدلي از هم زباني، هم نژادي و هم مليتي برتر است و ما را به سمت بهداشت رواني، جسمي و اخلاقي در جامعه پيش مي برد. هيچ انساني نمي خواهد به خودش آسيب رساند، مگر اين كه ناآگاه باشد، بنابراين از خانواده ها و جوانان مي خواهيم به سمت واژه همدلي پيش روند.»
موسيقي هاي كفرآميز شيطاني
از سيراني درخصوص مضامين و متن اشعار موسيقي هاي زيرزميني سؤال مي كنم كه در توضيحاتي مي گويد: «متن اشعار موسيقي هاي زيرزميني غربي كلماتي كاملا كفرآميز، شيطاني و تحريك آميز است كه سلسله اعصاب و هورمون هاي جنسي را سخت تحت تأثير قرار مي دهد و متأسفانه به شكلي بسيار هنرمندانه طراحي شده اند كه روي ناخودآگاه انسان تأثير مي گذارد و رفتار فرد را تحت اختيار خود درمي آورد.»
شب نشيني هاي جوانان ممنوع!
يكي از آسيب هايي كه جوانان و نوجوانان را تهديد مي كند اعتياد به الكل و مواد مخدر است كه اكثرا در شب نشيني ها اتفاق مي افتد.
دكتر حميد جمشيديان، روان شناس در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اين كه اكثر آسيب ها از دوره نوجواني و جواني در جمع و گروه همسالان رخ مي دهد، مي گويد: «متأسفانه به دليل اين كه زمينه هاي گرايش نوجوانان و جوانان به سمت اين مواد از سوي رسانه ها، مسئولان و مربيان آموزشي به صورت مستقيم براي آن ها تفهيم و بازگو نشده است و نوجوانان در اين گونه موارد با نقصان جدي روبه رو هستند، خيلي راحت در دام اعتياد گرفتار مي شوند.»
دكتر جمشيديان همچنين به نقش كم رنگ خانواده ها در جلوگيري از حضور فرزندان خود در جمع دوستان كم تجربه و كم سن و سال اشاره مي كند و مي گويد: «خانواده ها در جلوگيري از ورود بچه ها به وادي اعتياد خيلي نقش دارند. اما به نظر مي رسد آن ها از اين خطري كه جامعه و فرزندان شان را تهديد مي كند، خيلي آگاه نيستند و به واسطه مشغله زياد كاري و نگراني هاي معيشتي و شايد به دليل عدم توانايي در برقراري ارتباط خوب با فرزندان، وظيفه اصلي خود را تا حدودي فراموش كرده اند و نمي توانند به خوبي ايفاي نقش تربيتي كنند.»
اين روان شناس به نقش فراموش شده و كم رنگ مسئولان آموزشي هم اشاره مي كند و مي گويد: «بچه ها از 20 درصد هوش منطقي (آي كيو) و 80 درصد هوش عاطفي (اي كيو) برخوردار هستند و متأسفانه اكثر مسئولان و مربيان مدارس به هوش منطقي دانش آموزان توجه دارند و از اعتماد به نفس دادن به بچه ها و ترسيم چشم انداز آينده آنها غفلت مي ورزند. اگر خانواده ها و مربيان مدارس به هوش عاطفي نوجوانان و جوانان توجه ويژه اي داشته باشند و تمام هم و غم خود را صرف آموزش دروس نكنند و آنها را از نظر عاطفي غني سازند فرزندان را به طور طبيعي به سوي يادگيري سوق مي دهند.»
دكتر جمشيديان مي گويد: «اولويت هاي آموزشي بايد تغيير كند و خلأهاي احساسي و عاطفي بين نوجوان و خانواده و مدرسه پر گردد، چنانچه به نيازهاي عاطفي يك دانش آموز توجه شود، به اعتماد نفس دادن به او كمك مي شود و نوجواني كه از يك اعتماد به نفس و شناخت واقعي نسبت به محيط پيرامون خود برخوردار باشد، به هيجانات و لذت هاي زودگذر دل خوش نمي كند و حتي درصدد يك بار امتحان كردن هم برنمي آيد. چون مي داند هيجان و تجربه اول بسيار خطرناك است.»
گزارش روز