آجيل عيد با طعم خوش نوروز
نگاهي به وضعيت ميوه و آجيل شب عيد (بخش پاياني)

حسن آقايي
خانه تكاني و برق انداختن خانه با كل وسايلش به ساعات پايانش رسيده و حالا نوبت رفتن به سمت خريد آجيل و ميوه و شيريني است كه وصف آن خوش آيند و دلپذير است. يك فروشنده خشكبار مي گويد نرخ ها در شب عيد خرده تكاني مي خورند. تهيه سور و سات عيد نوروز و قيمت ها را به عنوان يك اتفاق ويژه سرورانگيز بنگريم. بيش از هر چيز ديگر حس نو شدن را در روح و فكرمان تصوير و قاب كنيم حتي خريد و تناول آجيل شب عيد را با طعم و احساس ديگري احساس كنيم.
سالي يك بار هزينه مخصوص آجيل و ميوه نوروز را به كام خود و خانواده شيرين تر كنيم و خستگي هاي سال را از سفره رنگارنگ عيد، پر كنيم. مطمئن باشيد قيمت ها و هزينه ها با اندكي ساده گذران كردن رسم نوروز چندان در معادلات دخل و خرج تأثير نخواهند گذاشت.
با هم سري به بازار آجيل و قيمت ها مي زنيم. اين بازار تا اواسط فروردين تحت نظارت بازرسان آشكار و پنهان است تا نرخ ها بلندپرواز نشوند و فرصت طلبان اجازه جولان نداشته باشند.
خشكبار هم كم كم به دنبال واردات برنج، لپه، عدس، ماش و... و ميوه جات، در بين توليدات داخلي نظير بادام، مغز گردو، تخمه و... براي خود جا باز كرده است. البته شناخت آجيل خارجي چندان ميسر نيست دست كم براي خيلي از مردم. اين تنقلات شبه داخلي نيز چانه بردار نيست ولي بازار شب عيد هيجانات خاص خود را دارد...
صف آرايي خريد آجيل
مغازه هاي خشكبارفروشي از اواسط اسفندماه رو به شلوغي مشتريان رفته و صف آرايي مصرف كنندگان باعث شكوه مندي بازار شده است. سري به آجيل فروشي هاي حوالي بازار مي زنيم. مغازه ها بدون مشتري نيستند. خانواده و افراد ديگر داخل مغازه ها مايحتاج شب عيدشان را انتخاب مي كنند. فروشنده ها بيش از هر زمان ديگر قبراق تر شده و عجولانه انواع آجيل را در كيسه هاي پلاستيكي وزن مي كنند، فوري گره مي زند روي هم مي گذارد بعد با ماشين حساب كرده اعلام دريافت وجه مي كنند.
برخي مردم هم جلوي مغازه ها ايستاده نرخ ها را سبك و سنگين مي كنند. كساني مي روند. بقيه با بيرون آمدن بعضي خريداران آجيل، داخل مي شوند. اما شايد بين 8-7 نوع بادام و پسته و... با قيمت هاي متفاوت كمي مشكل باشد كه كدام را انتخاب كرد و گرفت... يادم مي آيد كه دقايقي تماشاگر اين اوضاع و صحنه هاي پرشور و هيجان شده ام. از بين جمعيت به مغازه مي روم اما فرصت پرسش و پاسخ در اين حضور و داد و ستدها سهل نمي نمايد. در اندك فرصت، وضع بازار شب عيد را از زبان مسئول مغازه مي شنوم كه مي گويد: «در حال حاضر آن چنان بازار فروش مثل سال هاي گذشته، متعادل نيست. اين برمي گردد به توان خريد مردم. سال ها پيش مشترياني داشتيم كه براي مصرف آجيل شب عيد از هر نوع 2 كيلو مي خريدند. جمع مي زديم حدود 300-200 هزار تومان مي شد. الان بعضي 500 گرم و 250 گرم از هر نوع آجيل مي خواهند.»
مي گويم: شايد اين مقدار خريد كردن براي مصرف شخصي شان باشد؟
او مي گويد: «اگر به اين قصد باشد مي توانند با خريد مقدار نياز شب عيد، براي تفنن مصرف كنند.» حس مي كنم بيش از اين چند دقيقه نمي خواهد بيهوده وقتش را از دست بدهد. از بين جمعيت به پياده روي شلوغ تر مي آيم.
جمعيت بي شمار سطح پياده رو را قرق كرده، پنداري آمده اند يك جا بازار را بخرند. وارد مغازه ديگري مي شوم آنجا هم مثل بيشتر مغازه ها مشتري دارد. مي ايستم تا شايد دو سه نفر از مشتريان بيرون بيايند... همين مي شود. داخل مي شوم. «رضا» مسئول اين مغازه هم مثل آن فروشنده، بر اين نظر است كه بازار فروش پررونق است در پاسخ به پرسشم كه قيمت هاي خشكبار در مقايسه با شب عيد پارسال چه جور است؟ جواب مي دهد: «امسال نرخ برخي خشكبار مقداري بالا است. پسته 16هزار توماني 18 هزار تومان شده است.»
اين نظر يك خانم به نام هدايت است كه مقداري آجيل خريده است، مي گويد: «براي برگزاري رسم عيد و رعايت مهمان و روحيه بچه ها مقداري خريد كردم آن هم از حقوق همسرم.»
خانم ديگري «نوري» نام به نامساوي بودن درآمد و هزينه ها اشاره مي كند و مي گويد: «سال هاي قبل مي ديدم كساني را كه چند كيلو آجيل مي خريدند. حالا يك سوم آن موقع مي خرند.» او سپس از تأثير نرخ هاي آزاد شده انرژي مي گويد كه روي دخل و خرج ها اثر دارد. ولي مي گويد: «من مغازه دارم. لوازم روشنايي مي فروشم. ناچار اجناس را مقتضي شرايط اقتصادي و هزينه ها قيمت مي گذارم.»
بازرسي پنهان و آشكار
واحدهاي سطح شهر
در گفت وگو با مدير بازرسي و نظارت اصناف تهران از وي درخصوص چگونگي نظارت بر واحدهاي صنفي به منظور تنظيم بازار عرضه و تقاضاي كالاي شب عيد، مي پرسم.
«داود اسكندري» پاسخ مي دهد: «شاخص هايي كه ما در تنظيم بازار و بازرسي لحاظ مي كنيم شامل گران فروشي، عدم صدور فاكتور و نصب اتيكت قيمت و خودداري از فروش كالا است.» مي گويم طي سال ها به ندرت ديده يا شنيده شده بازرسي از واحد صنفي صورت گرفته باشد او با اشاره به اين كه در سطح شهر نظارت روي واحدهاي صنفي داريم، مي افزايد: «بازرسي به دو صورت محسوس و نامحسوس داريم. از زمان قانونمند كردن يارانه ها، تشديد بازرسي در قالب 22 قلم كالاي اساسي و تنظيم بازار داشته ايم. اصولا هر واحد مكان هاي مشمول نظام صنفي با حضور مأموران ما در طول روز و شب تحت نظارت هستند. براي اين ايام كليه نيروهاي مان را تا نيمه دوم فروردين براي اين امر بسيج كرده ايم.»
ممنوعيت افزايش نرخ كالا
در صنوف
وي سپس در زمينه تأمين مايحتاج شب عيد با بيان اين كه تمام اجناس از جمله گوشت قرمز، ميوه در سردخانه ها موجود است و هيچ كمبودي نداريم و وزارت بازرگاني براي عرضه و تنظيم بازار تمهيدات لازم را انجام داده است، درباره قيمت ها مي گويد: «هيچ يك از صنوف اجازه ندارند قيمت كالا را بالا ببرند در حالي كه برخي از توليدكنندگان قيمت كالا از جمله ماكاروني را كاهش داده اند. اگر واحدي قيمت كالا را افزايش داده باشد و شكايت شود ظرف مدت نيم ساعت از طريق سامانه 124 موضوع رسيدگي شده و سرانجام نتيجه شكايت به شاكي اطلاع داده مي شود.»
از «اخوان» سؤال مي كنم: در سال جاري چه تعداد شكايت گزارش شده و موضوع شكايات گزارش شده چه بوده است؟ وي چنين مي گويد: «از اول بهمن تا بيست و نهم بهمن ماه 28879 مورد شكايت مردمي گزارش شده و اكثراً درباره گران فروشي بوده است. از اين تعداد شكايت 802 مورد تخلف بوده و تشكيل پرونده شده است.»
اهميت كيفيت كالا
تهيه گزارش را با سر زدن به بالاي شهر ادامه مي دهم. اندكي از ساعت 12 گذشته است كه به سوي يك مغازه خشكبارفروشي نسبتاً معروف مي رويم. پشت ويترين مغازه عده اي آقا و خانم آجيل هاي بسته بندي آذين شده را تماشا مي كنند. مثل جمعي ديگر در درون مغازه كه مشغول انتخاب و خريد تنقلات شب عيد هستند. دقايقي صبر مي كنم... چندان فايده ندارد. داخل مغازه شده با اولين مشتري كه آجيل خريده ولي باز نگاه به اطراف مغازه دارد، صحبت مي كنم كه قيمت ها چطور است. «عباس اهوازي» مي گويد كيفيت اجناس خوب و راضي كننده است. او مشتري چند ساله همين مغازه است و ادامه مي دهد: «قيمت ها هرچه مي خواهد باشد، مهم كيفيت آجيل است.» مي پرسم: حتماً كامل خريد كرده ايد؟
با لحن شادمانه و تبسمي كه محو نمي شود مي گويد: «150 هزار تومان.» و كلام آخر: «پارسال قيمت ها نسبت به حالا، ارزان بود.»
نرخ ها در بالاترين زمان و مكان
در مغازه تا فرصت شود با شخص ديگري گفت وگو كنم، اتيكت نصب شده قيمت ها را مي خوانم: مغز فندق ايراني هر كيلو 18000 تومان، دو نوع فندق ديگر 23000 و 13000، پسته كله قوچي 800/18، دو نوع پسته ديگر 000/18 و 800/14، انجير 000/18، بادام آمريكايي 000/13، تخمه آفتابگردان 000/5، تخمه كدو گوشتي و تخمه كدو مشهدي 800/9، بادام استراليايي 000/13، 000/12 و 000/9 تومان است. روي ويترين نزديك در مغازه تعدادي بسته بندي پلاستيكي حاوي پسته است. مرد ميانسالي از بين مشتريان كنار قفسه هاي ديوار مي آيد او «اميني» دندان پزشك و پسته هاي بسته بندي روي ويترين را انتخاب كرده است. مشتري دايمي اين مغازه است. علتش را همچون آن مشتري، كيفيت آجيل مي خواند و قيمت را مهم نمي داند مي خندد: قيمت بعد از كيفيت است.» اصالتاً اهوازي است به مغز گردوهاي دم دستش اشاره مي كند مي گويد: «در اهواز مغز گردو كيلو 25-24 هزار تومان است. رنگش مثل اين، يكدست سفيد نيست. اما مغز گردو اينجا 18 هزار تومان است.»
او بعد مي گويد: «مقداري آجيل براي سوغات به خارج از كشور خريده و مقداري هم براي مصرف عيد است.»
10درصد سود براي آجيل
چند جور بودن هر قلم آجيل و هركدام هم يك نرخ مخصوص، مصرف كنندگان را با نوعي مشكل انتخاب مواجه مي كند و نبود نرخ مشخص اقلام آجيل مشكل ثانوي خريدار مي شود. در اين وضع به ويژه در بازار شب عيد، نظارت بر عرضه خشكبار چگونه است؟
«جواد اخوان» رئيس اتحاديه صنف خشكبار و آجيل فروش تهران در اين موارد توضيحاتي مي دهد: «آجيل نرخ مصوبه ندارد. براساس فاكتور خريد براي فروشندگان 10درصد سود منظور مي شود. اما به اين مقدار سود معترضيم چرا كه اين مبلغ نسبت به محصولات ديگر، كم است. اما در نمايشگاه قبل از افتتاح و عرضه آجيل، متقاضيان غرفه فروش خشكبار نمونه جنس قابل عرضه شان را به اتحاديه صنفي آورده و با اعلام قيمت آن، پلمب، نمونه نگهداري و هنگام فروش كالا در نمايشگاه، با نوع جنس نمونه مطابقت مي شود. اين شيوه، كيفيت و قيمت را شفاف و تعيين مي كند ضمن آن كه در نمايشگاه ها بازرسان سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان، اتحاديه صنف و تعزيرات حكومتي حضور دارند و نظارت مي كنند.»
«اخوان» در ادامه با اشاره به اين كه 10 نوع پسته در بازار وجود دارد، مي افزايد: «يك نوع پسته معروف به «پسته آب خندان (دهان بسته) هست كه فروش آن ممنوع مي باشد. پسته هاي دهان بسته در حوضچه هاي آب ريخته مي شوند تا مرطوب شوند. اين آب كثيف جذب پسته شده سپس در دستگاه حرارت داده مي شود تا پوست پسته باز شود ولي برخلاف ديگر پسته ها، از قسمت پايين دهان باز مي كنند. اين نوع پسته كيفيت ندارد و غيربهداشتي هستند و رنگ ظاهرشان مقداري تغيير مي كند و فروشگاه ها مجاز به فروش اين قبيل پسته نيستند.» مي پرسم: مردم چطور مي توانند اين نوع پسته در ميان پسته هاي تشخيص بدهند؟ مي گويد: «مردم نمي توانند آن را تميز دهند. بازرسان ما تشخيص مي دهند.»
گزارش روز