ضرورت وجود هدف و برنامه ريزي در سال جديد- بخش نخست
راه آينده از امروز مي گذرد

پريسا جلالي
تقريبا همه با نو شدن سال تصميم مي گيرند امروزشان با ديروز تفاوت فاحشي داشته باشد، اما هرچه از روزهاي ابتدايي سال فاصله مي گيريم، تصميم ها كم رنگ تر مي شود و با گذشت اندك زماني مي بينيم برخي به عهدي كه لحظه تحويل سال با خود و خدايشان كرده اند، پايبند نمانده اند.
بعضي ها هم بر تصميم قبلي شان پابرجا مانده اند اما هنوز فرصتي براي آپديت آن ندارند و امروز و فردا كردن برايشان درست مانند آن گروه ديگري است كه هيچ برنامه اي ندارند و حالا حالا هم قصد ندارند برنامه اي براي آينده شان داشته باشند و از ق بل آن به هدفي برسند چون هنوز هدفي تعريف نكرده اند.
ناگفته نماند عده اي ديگر به عهدشان وفا كرده و براي رسيدن به هدف مقدس تعريف شده شان از هيچ تلاشي مضايقه نمي كنند.
آينده يافتني نيست بلكه ساختني است. آينده را تلاش ما مي سازد و اين آتيه چيزي جز محصول همت مضاعف امروز و تلاشي مضاعف تر نخواهد بود.
امروز من و تو ميراث نگاه تاريخي و نگاهي روانشناسانه به گذشته اي است كه از هويت ديني سرچشمه گرفته، با هدف و برنامه اي راسخ همراه شده و پيشرفت و فناوري را با هويتي اسلام گرايانه و انقلابي نهادينه كرده است.
به اعتقاد برخي از صاحبنظران اگر بخواهيم هويت مان تحقق پيدا كند بايد به سبك زندگي دانش آموز و دانشجوي مسلمان كه بخشي از اين هويت است، توجه كنيم.
برخي ديگر به دانشجويان تاكيد دارند و بعضي ها هم كل جوانان را مخاطب قرار مي دهند و به قول حجت الاسلام حميد آقائي قائم مقام نماينده ولي فقيه در اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانش آموزان نبايد سبك زندگي نوجوان و جوان ايراني «سيب زميني» باشد و زندگي «سيب زميني» داشته باشد؛ چرا كه در اين سبك هيچ تلاش و خلاقيتي وجود ندارد، در حالي كه اسلام مي گويد بايد مانند زنبور عسل زندگي كرد و دروني شيرين داشت.
يعني يك زندگي توام با آرامش و نشاط كه در گرو برنامه ريزي منسجم براي رسيدن به يك هدف مشخص پديد آمده است.
چنانچه برنامه ريزي را شرط اوليه ايجاد محيطي آرام و بدون استرس ناشي از بي نظمي در نظر بگيريم موفقيت در زندگي شخصي و اجتماعي تضمين شده است اما بنابر هر دليلي فرد قادر به درك اهميت هدف مشخص در زندگي نبوده و تحليل خوبي از آينده زندگي اش نداشته باشد حتي در صورت داشتن برنامه منظم، موفق نخواهد بود؛ موضوعي كه خيلي از افراد به ظاهر منظم كه در روزمره شان موفق نيستند را درگير كرده است.
تطبيق برنامه با شرايط متغير
پاسخ به اين سوال كه آيا صرف داشتن يك هدف و يك برنامه براي تجربه كردن زندگي موفق كافي است؟ زياد هم دشوار نيست.
همه بايد اهداف بلند مدت داشته باشند كه نقطه شروع برنامه ريزي است. در طول تاريخ انسان هاي موفق همه داراي اهداف بلند مدت بودند. علاوه بر آن اراده راسخ هم بايد داشت اما نحوه دستيابي به آن به عنوان اجزاي برنامه ريزي را از زبان دكتر حسين عابدي عضو هيات علمي دانشگاه جويا مي شويم.
وي در اين رابطه به گزارشگر كيهان مي گويد: در ابتدا تعيين هدف و دوم نحوه دست يابي به آن به عنوان اجزاي برنامه ريزي مطرح مي شود. موفقيت هر فردي در گرو برنامه ريزي و اجراي منظم آن است. هر فردي بايد هدف بلند مدت تعيين كند و براي نيل به آن اهداف كوتاه مدت داشته باشد.
به گفته اين كارشناس مديريت در اكثر جوامع جوانان به ويژه دانشجويان براي تحصيل از مقاطع كارداني، كارشناسي تا مقاطع عالي تحصيل برنامه ريزي منسجمي دارند يعني پله پله اين مسير برايشان تعريف شده است اما نبايد منحصر به تحصيل شود چرا كه آ ينده شغلي فرد و ازدواج و غيره تحت تاثير برنامه هاي كوتاه و بلند مدت ميسر مي شود.
با اين وجود اظهارات برخي از افرادي كه مراحل زندگي شان تحت برنامه خاصي اداره مي شود، هم خواندني است وقتي كه از عدم ثبات شرايط اقتصادي صحبت مي كنند و يا آينده شغلي را داراي حساب و كتاب نمي دانند و معتقدند نمي توان روي آينده با برنامه ريزي هاي امروز حسابي باز كرد.
اما اين استاد رشته مديريت و برنامه ريزي پاسخ خوبي به اين ادعا دارد و در همين رابطه تصريح مي كند: صرف برنامه ريزي نمي تواند تاثير شگرفي در رسيدن به مقصد داشته باشد بلكه اين هنر فرد است كه با شرايط گوناگون بتواند برنامه اش را تطبيق دهد تا به هدف برسد. براي شرايط محيطي متغير،
مي بايست برنامه اي تدوين كرد در پيچيده ترين شرايط محيطي هم بتوان آن را تغيير داد.
وي البته فقدان برنامه ريزي را ناشي از برخي كم كاري ها در فضاي آموزشي مي داند اگرچه نمي توان نقش خانواده را هم در اين ميان بي تاثير دانست.
دكتر عابدي در ادامه تاكيد مي كند: دانشجويان در رشته هاي علوم انساني مستقيم و غيرمستقيم با مطالب درسي برنامه ريزي آشنا مي شوند اما هر مطلبي در اين مورد تحت عنوان برنامه ريزي و
تصميم گيري به صورت تئوريك تدريس مي شود و جنبه عملي آموزش آن محدود است.
خب اين هم حرفي است كه نياز به تامل بيشتر مسئولان نظام آموزشي و برنامه ريزان برنامه هاي كلان در كشور دارد.
هر فرد نيازمند يك افق
تهيه چشم انداز در مرحله نخست پس از مشخص شدن مأموريتها و ارزشها قرار مي گيرد. اين مسير برنامه ريزي استراتژيك، نه فقط در زندگي جمعي بلكه حتي در حيات فردي نمود پيدا مي كند.
در تعريف مأموريتها بايد به اين سؤال پاسخ دهيم كه «ما براي چه هستيم؟» در ارزشها پاسخ به اين سؤال مطرح مي شود كه «به چه چيزهايي معتقديم؟» و در چشم انداز مي گوييم «در يك افق مشخص، مي خواهيم چه بشويم؟» اكنون سومين مرحله هم انجام شده است. در مرحله بعد بايد به اين سؤال پاسخ بدهيم كه «چگونه مي خواهيم به آن اهداف و چشم اندازي كه تصوير كرديم، برسيم؟»
در اين مرحله است كه سياستهاي كلي تعريف دقيق تر و جنبه راهبردي پيدا مي كنند و تعريف ما نسبت به آغاز كار، دقيق تر مي شود.
با تعيين چشم انداز براي زندگي هر فرد، ما براي سياستهايمان تعريف دقيقتري داريم. چون براي رسيدن به هدف، سياستهاي كلي بايد جنبه راهبردي داشته باشد.
درهمين رابطه عباس قاضي ها استاد مديريت دانشگاه غيرانتفاعي غزالي قزوين مهمترين رمز موفقيت و ركن اصلي مديريت جامع را برنامه ريزي مي داند.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان ضمن تاكيد بر استفاده از فرصت ها معتقد است: آموزش برنامه ريزي و تعيين هدف براي زندگي از سوي هر فرد از اعضاي جامعه مساله مهمي است كه گاهي نبود آن منجر به بروز مشكلاتي مي شود.
بنابر باور وي، بايد از فرصت ها استفاده كرد چون هميشه انسان در حال زندگي نمي كند و بايد پيش بيني از شرايط آينده داشته باشد تا طبق آن برنامه خاصي تدوين كند.
وي با تقبيح سخن افرادي كه به ارايه نظريات روانشناسانه مي پردازند و زندگي حال را نسبت به آينده مهمتر و لذت جويي در زمان حال را ترويج مي كنند، مي افزايد: اينكه فرد در حال زندگي كند موضوع بدي نيست اما رواج دادن اين تصور براي جوانان خطرناك است چون جوانان زندگي آينده خود را فداي اكنون مي كنند و در آينده بدون پشتوانه تلاش و همت رها مي شوند.
قاضي ها با تاكيد بر اين كه داشتن چشم انداز فردي در زندگي نياز به فرهنگ سازي دارد، ادامه مي دهد: يك جوان بايد بداند چند سال ديگر به چه كاري مشغول است و به چه نقطه اي از مسيري كه تعيين كرده، مي خواهد برسد.
تاسي به بزرگان در نحوه تلاش و همت
مطرح كرديم كه اگر هر فردي هدفي نداشته باشد به نتيجه مطلوب در زندگي نخواهد رسيد؛ حال نمونه اين ادعا در صحبت هاي عده اي هويدا مي شود كه شانس را بهانه اي براي توجيه شكست هايشان مي دانند غافل از اين كه نه سرنوشت تعيين و تضمين كننده آينده درخشان است و نه شانس مي تواند يك انسان را به آينده اي مثبت يا منفي سوق دهد.
تكيه به سيره پيشتازان انقلاب اسلامي ايران و الگو گرفتن از تلاش و همت بزرگاني مثل امام خميني(ره) و شهيد مطهري و استاد علامه طباطبايي و غيره مسير دستيابي به زندگي پرثمر و آينده نگري عميق را براي انسان تضمين مي كند.
دكتر حميد نگارش استاد دانشگاه صنعتي شريف و عضو هيات علمي پژوهشكده تحقيقات اسلامي با بيان اين مطلب تاكيد مي كند: اگر در رمز و راز اين مردان بزرگ و اسطوره تامل كنيم مي فهميم رموز موفقيت آنها داشتن اهداف معين با نظم مشخص بوده است. در بحث سيره و روش و الگوها توجه اين بزرگان به اهداف متعالي بود و اينكه هدف جايگاه حساسي در نقش انسان و مسير حركت و سعادت او دارد.
صاحب كتاب هاي «حديث پايداري» و
كتاب هاي رمز موفقيت استاد مطهري، امام خميني(ره) و علامه طباطبايي موضوع ديگر با اهميت را نوعي هدف مي داند كه هر چه والاتر و مقدس تر باشد و زمينه هاي تعالي آن مشخص باشد، موفقيت دو چندان خواهد شد.
اين استاد دانشگاه در توضيح بيشتر ادامه
مي دهد: آموزه هاي وحياني توسط اسلام به عنوان كامل ترين برنامه اهداف متعالي زندگي انسان را نمايان مي كند به ويژه وقتي از تلاش انسان ها و وقت گذاري و همت صحبت مي شود چون سرمايه گذاري بر همت انسان نكته ديگر با اهميت است. مردان بزرگ مثل امام راحل براي رسيدن به آن اهداف متعالي همه تلاش و توانشان را صرف كردند و انقلاب اسلامي رقم خورد.
نياز به پارامترهاي هدفمند
نكته مشترك بزرگان و نامداران نظام جمهوري اسلامي در انتخاب اهداف مقدس و متعالي و در وهله بعد استفاده از همه ظرفيت هاي وجودي آنها است.دكتر نگارش با بيان اين مطلب تصريح مي كند: رهبر معظم انقلاب تعبيري در مورد استاد شهيد مطهري دارند مبني بر اينكه ايشان ديده بان جبهه اعتقادي هستند. به حتم اگر كسي بخواهد ديده باني كند بايد اين مشخصات را داشته باشد. بنابراين اگر هر فردي بدنبال جايگاهي است به تاسي از اين بزرگان بايد عمل كند.
شرط رسيدن به اهداف عاليه در زندگي شخصي، وجود برنامه ريزي دقيق به منظور دستيابي به اهداف درازمدت است.
اين اتفاق از طريق تقويت نظام آموزشي و رسانه ها در آموزش هاي فردي و جمعي ميسر مي شود و نقش مهم نهادهاي فرهنگي را
نمي توان در اين ميان ناديده گرفت.
دكتر مجيد كاشاني جامعه شناس و استاد دانشگاه در تعريف هدف هاي جامع معتقد است كه اين اهداف نيازمند پارامترهاي هدفمند و سازمان دهي شده است يعني منابعي كه شامل پنج مورد است. البته اين پنج شاخص عناصري هستند كه براي برنامه ريزي در سطح اجتماع مطرح مي شوند اما اين موارد در سطح فردي نيز داراي تعاريف مشتركي با جامعه هستند.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان ادامه مي دهد: نخستين عامل، امكانات ملي و مادي مورد نياز است و در درجه دوم نيروي انساني مي بايد نيرويي به حركت درآورنده، هدايت كننده و راهبر باشد. البته اين دو شرط در صورتي محقق مي شود كه ساختارهاي رسمي و سازمان هاي اجتماعي كه نقش تعيين كننده اي دارند، فراهم باشند.
كاشاني در ادامه توضيح مي دهد: تمامي اين پنج شاخص زماني امكان دستيابي به هدف را آسان مي كند كه ضمانت و پشتيباني براي ساختارهايي كه تدوين مي شود، تعريف شود.
گزارش روز

توضيح و تصحيح

در گزارش مورخ 24 اسفند 89 تحت عنوان «نگاهي به وضعيت ميوه و آجيل شب عيد» در ستون ششم، پاراگراف دوم جمله از «اخوان» سؤال مي كنم اشتباه و صحيح آن از «اسكندري» سؤال مي كنم است.