ضرورت توجه به غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان در فصل تابستان (بخش نخست)
بطالت ثانيه ها در فصل فراغت

صديقه توانا
¤ زكريا يازرلو، معاون پرورشي و تربيت بدني وزير آموزش و پرورش: برنامه هاي اوقات فراغت
6 ميليارد و 966 ميليون نفر ساعت دانش آموز ايراني از اول تير تا پايان شهريور با سه رويكرد، مزيت محور، نياز محور و آينده نگري رقم خواهد خورد.
پايان موسم امتحانات و شروع فصل تابستان و به دنبال آن پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان، آغاز داستاني تكراري است. داستاني كه هر سال با پايان يافتن خرداد ماه دغدغه اصلي خانواده ها براي گذراندن سه ماه تعطيلات بچه ها مي شود و از سوي ديگر مسئولان آموزش و پرورش را هم به تكاپو و فعاليت بيشتر براي غني سازي اوقات فراغت ميليونها دانش آموز وا مي دارد.
برنامه ريزي دقيق و پرمحتوا براي سپري كردن سه ماه از گرم ترين ماههاي فصل سال، انصافاً كار بس دشواري است و نياز به تفكر و تامل زيادي دارد، در اين ميان والدين نبايد بي گدار به آب بزنند و براي راحتي خيال خود و عدم حضور زياد بچه ها در خانه آنها را اسير كلاسهاي متعدد كنند.
چرا كه شواهد و قراين زيادي حاكي از آن دارد كه هنوز مهر قبولي كارنامه بچه ها خشك نشده مادران براي جلوگيري از ريخت و پاش و سر و صداي فرزندان و نجات يافتن از شيطنت آنها، سريع اين طفل معصوم ها را در كلاسهاي زبان، كامپيوتر، نقاشي و... ثبت نام مي كنند و ظاهراً اوقات فراغت خوب و پرآب و رنگي براي آنها تدارك مي بينند؛ البته اينكه والدين اين قدر به فكر آموزش فرزندان خود هستند خيلي هم خوب است، چون اگر اين ايام مفيد به بطالت و بي برنامگي و صرفاً پاي تلويزيون و كامپيوتر نشستن گذرانده شود واقعاً عمر گرانمايه است كه هدر مي رود، اما نبايد برنامه ها فشرده و خسته كننده باشد كه بچه ها وقتي براي نفس كشيدن نداشته باشند و به جاي سه ماه تعطيلي به سه ماه اضافه كاري بروند، ضمن اينكه برخي از كلاس هايي كه صرفاً براي خالي كردن جيب والدين در سه ماه تابستان داير مي شود، آن طور كه بايد و شايد از محتوا و غناي بالاي علمي برخوردار نيستند و اين نكته اي است كه والدين بايد قبل از ثبت نام فرزندان خود در اين كلاسها دقت نمايند. اما آنچه در اين بين حائز اهميت مي باشد اين است كه غني سازي اوقات فراغت بايد يكي از برنامه هاي هدفمند آموزش و پرورش باشد، چرا كه باتوجه به امكانات بسيار زياد و فضاي تربيتي مناسبي كه در اختيار اين وزارتخانه است، مسئولان مي توانند اوقات خوش توأم با آموزش و يادگيري براي دانش آموزان رقم بزنند اوقاتي كه نه بار مالي به خانواده ها تحميل نمايد و نه بچه ها را از حضور در اين كلاس و آن كلاس دلزده كند.
اوقات فراغت، ايامي ماندگار و تاثيرگذار
كارشناسان علوم تربيتي بر اين باورند كه استفاده بهينه و درست از اوقات فراغت تابستاني مي تواند به دوراني اثرگذار در زندگي حال و حتي آينده كودكان و نوجوانان مبدل شود.
زهره حضرتي مربي تربيتي مدرسه دخترانه هاجر در يكي از مناطق آموزش و پرورش استان تهران، در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه اوقات فراغت بخش جدايي ناپذير زندگي دانش آموزان و نوجوانان امروزي است، مي گويد: «چگونگي نحوه گذران اوقات فراغت هم ممكن است باعث سلامت رشد و كمال شود و هم موجب انحراف و انحطاط آدمي گردد، به خصوص در دوره نوجواني كه اوقات فراغت اهميت زيادي دارد.»
خانم حضرتي به تمايل دانش آموزان براي بازيهاي رايانه اي و خشن پلي استيشن و ايكس باكس اشاره مي كند و مي گويد: «باتوجه به اينكه هر روز بازيهاي جديدي با متدي كاملا پيشرفته وارد بازار مي شود، عملا دوري بچه ها از دسترسي به آنها غيرممكن است، اما آنچه بايد مورد دقت نظر مسئولان امر آموزش قرار گيرد اين است كه بايد اين اوقات فراغت به گونه اي براي دانش آموزان پر شود كه نحوه استفاده صحيح از اين ابزارها و فن آوري ها را به آنها آموزش دهد، ضمن اينكه اگر بسياري از كلاسهاي تابستاني كه در مؤسسات غيرانتفاعي و خارج از محيط آموزشي داير مي شود، توسط خود مربيان آموزش و پرورش اداره شود يا در فضايي مشابه در خود مدارس اين كلاسها برگزار گردد، ديگر لزومي ندارد كه خانواده ها بچه هاي خود را در كلاسهاي بيرون از مدرسه، آن هم با هزينه هاي سرسام آور ثبت نام كنند.»
اين مربي پرورشي و تربيتي تاكيد مي كند: «اگر دانش آموزان براي گذراندن اوقات فراغت درست راهنمايي نشوند، ممكن است به انجام اموري گرايش پيدا كنند كه آثار نامطلوبي بر آنها داشته باشد و لذا در اين ميان نقش والدين و مسئولان آموزش و پرورش به خصوص مربيان تربيتي پررنگ تر از ديگران ظاهر مي شود و همه بايد براي كمك به اين قشر پويا و آينده ساز جامعه اهتمام ويژه بورزيم.»
تربيت غيررسمي دانش آموزان
اوقات فراغت باهدف گذراندن وقت براي فعاليت خاص و با هدف بهره وري از زمان صورت مي گيرد و زمينه ساز تربيت غيررسمي دانش آموزان است.
تحقيقات نشان مي دهد كه ميان انواع تربيت، تربيت غيررسمي و زمينه هاي اجتماعي- فرهنگي بيش از محيط و عوامل در تغيير رفتار مؤثر است.
بنابراين اگر تربيت غيررسمي در زمينه هايي صورت گيرد كه مورد علاقه و رغبت افراد باشد، تاثيرات مثبت بيشتري بر رشد بچه ها خواهد گذاشت. فعاليتهاي غيررسمي و مورد علاقه يك دانش آموز كه معمولا آزادانه انتخاب مي شود، تاثير غيرقابل انكاري در جوانب مختلف رشد آنان به جاي مي گذارد.
خانم مهتاب صمديار دو فرزند دارد، دخترش ارغوان كه 11 ساله است و پسرش ايمان كه امسال در مقطع پيش دانشگاهي مشغول تحصيل است. او از اينكه تابستان نزديك است و اوقات فراغتي براي بچه هاش پيش آمده از يك سو خوشحال است كه فرزندانش از درس و مشق راحت مي شوند و مي توانند استراحت كنند و از سوي ديگر هم اين دغدغه را دارد كه دخترش را در چه كلاسي، در چه محيطي و با چه سيستم تربيتي ثبت نام كند.
خانم صمديار با گله و شكايت از اينكه كلاسهاي تابستاني يك مشكل و كار اضافه به خانواده ها تحميل مي كند مي گويد: «رفت و آمد و بردن و آوردن بچه ها از اين كلاس به كلاس ديگر واقعاً سخت است اگر در هر مدرسه اي خود مسئولان آموزشي كلاس هاي تابستاني داير كنند هم خيال ما راحت تر است و هم اينكه بچه ها وارد فضايي متفاوت با فضاي مدرسه نمي شوند.»
و آقاي الله مرادي كه پدر يك پسر 14 ساله است و مغازه خواربارفروشي دارد، نقطه نظرات خود را در مورد كلاسهاي تابستاني و اوقات فراغت بچه ها اين طور مطرح مي كند: «برنامه ريزان و طراحان مسائل تربيتي و آموزشي بايد در گزينش و انتخاب كلاس و معلمان براي ايام تابستان دقت و توجه بيشتري داشته باشند، مثلا اردوهاي دسته جمعي بگذارند، كلاس هاي شنا داير كنند و صرفاً كلاس هاي خشك درسي يا تقويتي نباشد كه بچه ها دلزده و سرخورده شوند.»
وي به گذشته هاي دوري كه خودش دانش آموز بوده برمي گردد و مي گويد: « آن موقع كه دانش آموز بوديم، امروز كه كارنامه را مي گرفتيم، فردايش شال و كلاه مي كرديم و با پدرمان سركار مي رفتيم. يادم مي آيد مغازه پدرم در خيابان مولوي بود و خانه مان در خيابان شهدا، او هم مغازه خواربارفروشي داشت. يك كارتن كوچك برمي داشتم و از هر نوع خوراكي كه در مغازه بود يك يا دو عدد توي آن قرار مي دادم و جلوي در مغازه براي خودم كاسبي مي كردم، بچه ها كه از من خريد مي كردند پولش توي جيب خودم مي رفت، هم سرم گرم مي شد هم در واقع كار ياد مي گرفتم و مزاحمتي براي خانواده و اطرافيان نداشتم. وي مي گويد: «در برخي موارد هم ديده مي شد پسران همراه پدران خود به كارگاه هاي نجاري و نقاشي مي رفتند هم حرفه اي را به صورت مقدماتي آموزش مي ديدند و هم در كنار پدران خود بودند . متاسفانه الان اين آموزش ها فراموش و منسوخ شده و بهتر است مسئولان روي اين گونه مسائل هم فعاليت كنند.»
نقش مربيان تربيتي
بدون شك توجه به اوقات فراغت دانش آموزان و برنامه ريزي براي اين سرمايه هاي گران سنگ ملي كشور، يكي از دغدغه هاي مهم خانواده ها، متوليان و دست اندركاران آموزش و پرورش است كه البته آموزش و پرورش در اين جريان اولين متولي است و نقش اساسي را ايفا مي كند ولي چند سالي است كه كانون هايي مثل كانون فرهنگي هنري، شهرداري، فرهنگسراها، سازمان ملي جوانان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز نقش زيادي براي پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان دارند.
سيدحسين ميرركني با سابقه 20ساله اي كه در آموزش و پرورش دارد و مربي پرورشي هم مي باشد، بحث اوقات فراغت را يكي از مسائل مهم و حائز اهميت براي دانش آموزان مخصوصا در مناطقي كه اماكن گردشگري و تفريحي زيادي وجود ندارد، ذكر مي كند و به گزارشگر كيهان مي گويد: «آموزش و پرورش و سازمانهاي مربوطه بايد با توجه به توانمنديهاي موجود در منطقه برنامه ريزي كنند تا بتوانند انگيزه هاي لازم براي حضور دانش آموزان در كلاس ها را به وجود آورند و از طرف ديگر محيطي امن براي بچه ها فراهم كنند تا والدين با اطمينان خاطر فرزندان خود را براي شركت در كلاسها بر مبناي علايق و سليقه ها، ترغيب و تشويق نمايند.»
آقاي ميرركني در ادامه به نقش محوري و موثر مربيان پرورشي در ايجاد انگيزه براي حضور بچه ها در كلاسهاي تابستاني مي پردازد و مي گويد: «بايد براي اوقات فراغت دانش آموزان به گونه اي برنامه ريزي كنيم كه صرفا هدف بالا بردن آمار و ارقام حضور فيزيكي بچه ها در كلاس ها كه خالي از تربيت است نباشد، هرچه كلاسهاي مفيدتري از نظر محتوا و برنامه هاي آموزشي، ورزشي، هنري و اعتقادي داشته باشيم، انگيزه و تمايل بيشتري بين خانواده ها و حتي خود بچه ها براي حضور در كلاسها ايجاد مي شود و براي رسيدن به اين هدف مساجد و پايگاههاي بسيج مناسب ترين فضا براي حضور بچه هاست.»
برنامه هايي نياز محور و آينده نگر
با سه رويكرد مزيت محور، نياز محور و آينده نگري برنامه هاي اوقات فراغت 6ميليارد و 966 ميليون نفر ساعت دانش آموزان ايران اسلامي از اول تيرماه تا پايان شهريور رقم خواهد خورد.
زكريا يازرلو، معاون پرورشي و تربيت بدني وزير آموزش و پرورش در گفت وگو با گزارشگر كيهان در حاشيه گردهمايي روساي امور تربيتي استانهاي سراسر كشور در اردوگاه شهيد باهنر با اعلام خبر فوق مي گويد: «برنامه ريزي جامع و عميق متناسب با نياز و تمايلات دانش آموزان براي اوقات فراغت آنان در استان ها فراهم شده كه اين برنامه ها از نخستين روز تابستان اجرا مي شود.»
وي بااشاره به اينكه برنامه ها طبق مزيتهاي استاني مورد توجه قرار گرفته و براساس قابليت ها و توانمنديهاي هر استان به اجرا در مي آيد، مي گويد: «چيزي كه در اين برنامه ها مورد توجه قرار گرفته بسته هاي مختلفي در قالب بسته هاي علمي و پژوهشي است كه با توجه به سند جامع علمي كشور درباره سلامت، رشد علمي و مسئوليت بهره مندي دانش آموزان از بسته هاي ناب فرهنگي و اجتماعي تهيه شده است.»
معاون پرورشي و تربيت بدني وزير آموزش و پرورش در ادامه مي گويد: «در زمينه طراحي بسته علمي و پژوهشي دانش آموزان آماده كردن آنها براي حضور در المپيادها و مسابقات روبوكاپ را با توجه به ظرفيت هاي خوب علمي كه در ميان دانش آموزان وجود دارد، در پايگاه هاي تابستاني دنبال مي كنيم.»
يازرلو در ادامه با توجه به رويكرد جهاني آموزش و پرورش از حافظه محور به فكر محور در توضيحات بيشتري در اين خصوص چنين مي گويد: «در اين عرصه تلاش بر كاركردهاي پژوهشي با شرايطي كه در پژوهش سراهاي تمام كشور فراهم خواهد شد، انجام شود و باور ما بر اين است كه فرآورده هاي فرهنگي بايد خود انگيخته باشد و خود دانش آموزان آن را طراحي كنند و پيش ببرند.»
وقتي به آقاي يازرلو مي گويم، آموزش و پرورش امكانات بسيار خوب و زيادي در اختيار دارد كه مي تواند برنامه هاي پربارتري را براي اوقات فراغت دانش آموزان در نظر بگيرد و خانواده ها را از ثبت نام فرزندانشان در كلاس هاي غيرانتفاعي و خارج از محيط مدارس بي نياز سازد، وي در توضيحاتي اين طور مي گويد: «مدارس غيردولتي و موسسات آموزشي هم جلوه اي ديگر از كار در آموزش و پرورش است كه در بخش فرهنگي ما را ياري مي كنند، اين مدارس خارج از آموزش و پرورش نيستند و همه همگام و همسو جهت ارتقاي سطح علمي دانش آموزان گام برمي دارند.»
وي در ادامه به حجم بالاي خدمات آموزشي اشاره مي كند و مي گويد: «دانش آموزان براي پركردن اوقات فراغت مي توانند از ظرفيت هاي زياد آموزشي چه در بخش دولتي و چه غيرانتفاعي بهره مند شوند و آموزش و پرورش از مدارس دولتي و غيردولتي حمايت مي كند و تمام امكانات خود را براي غني تر ساختن اوقات فراغت دانش آموزان به كار مي گيرد.»
10هزار مدرسه قرآن كريم
در سراسر كشور
در همين راستا زكريا يازرلو به مدارس قرآن كريم كه يكي از ويژگي هاي ناب آموزش و پرورش امروز كشور است اشاره مي كند و مي گويد: «اين مدارس يكي از زمينه هايي خواهد بود كه در ابعاد مختلف قرآن كريم امكان آموزش را براي دانش آموزان فراهم خواهد ساخت.»
محمد بنيادي، مشاور وزير آموزش و پرورش در امور قرآن و مديركل قرآن، نماز و عترت وزارت آموزش و پرورش هم در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه يك حركت جهشي خاص و ويژه در حوزه آموزش و پرورش به وجود آمده و آن بهبود مديريت در اوقات فراغت است، مي گويد: «امسال براي اولين بار شاهد فعاليت 10هزار مدرسه قرآن در سراسر كشور خواهيم بود كه برنامه هاي قرآني خاص مثل كرسي تلاوت، دكلمه و هنرهاي تجسمي در مورد قصص قرآن را تحت پوشش قرار مي دهد و دانش آموزان به صورت رايگان مي توانند در اين كلاسها در تمام طول تابستان در مدارسي كه تابلو دارند، شركت كنند.»
آقاي بنيادي مي گويد: «در كنار اين مدارس بالغ بر 20هزار پايگاه تابستاني داريم كه فعاليت آنها منحصرا در زمينه ورزش، استخر و سالن هاي ورزشي و تفريحي و كلاس هاي مهارتي است ضمن اينكه در ماه مبارك رمضان مدارس بعد از افطار به فعاليت هاي ورزشي و مذهبي مي پردازند و دانش آموزان مي توانند از اين امكانات استفاده كنند.»
گزارش روز