نگاهي به فضيلت شب هاي قدر در ماه مبارك رمضان (بخش پاياني)
خاكساري بندگي تا معراج رستگاري

پريسا جلالي
ليالي قدر به منزله كلاس جبراني براي محاسبه يك سال عمل به قوانين الهي و مقايسه خواسته هاي نفساني با حقيقتي است كه در اين شب ها پنهان شده است. حقيقت مطلوب هم دستيابي به كمال طي مبارزه با نفس و تفكر و تدبر در نيات و اعمال خلاصه مي شود. البته نيت و عملي كه با حذف عقل به انحراف كشيده مي شود و براي همين است كه مي گويند اگر جوامع شنيده ها را با كمال و عقل تطبيق دهند هيچ زمان دچار توهم در يافته هايشان نمي شوند. يعني راه انحراف و خرافات به انديشه هايشان مسدود مي شود و انسان درمي يابد كه چه مقدار از زندگي خود را سمت و سوي الهي دهد تا در مسير كمال قرار گيرد و نيكبخت كسي است كه با درك نياز خويش، ضرورت وحي را دريابد تا در پرتو آن، به ضرورت شب قدر واقف گردد و با اين هوشياري از بركات ربوبي قدر بهره گيرد.
به راستي شب هاي پرفضيلت قدر در ماه مبارك رمضان از شب هاي مقدس و متبرك اسلامي است.
فرصتي كه خداوند از آن به بزرگي ياد كرده و آن را از هزار ماه برتر دانسته است و سوره اي نيز به نام «سوره قدر» نازل فرموده است.
در تمام سال، شبي به خوبي و فضيلت شب قدر نمي رسد. اين شب شب نزول قرآن، شب فرود آمدن ملائكه و روح نيز نام گرفته است.
عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است و مقدرات يك سال انسان ها و روزي ها، عمرها و امور ديگر مشخص مي شود.
ملائكه در اين شب بر زمين فرود مي آيند، نزد امام زمان عليه السلام مي روند و آنچه را براي بندگان مقدر شده بر ايشان عرضه مي دارند.
شب انجام تكاليف عقب افتاده
شب زنده داري و تلاوت قرآن و مناجات و عبادت در اين شب، بسيار توصيه و تاكيد شده است و برتر از آن دستگيري از ايتام و محرومان و مستضعفان سفارش مي شود.
اما چگونه مي توان فرهنگ انفاق و همدلي را در جامعه نهادينه كرد و همراه با انجام اعمال اين شب ها بهترين فضيلت اين شب را درك كرد؟
حجت الاسلام محمدحسين نيك فال مولف و كارشناس علوم ديني شب هاي قدر را به منزله كلاس جبراني براي تكاليف عقب افتاده مسلمانان مي داند و يكي از اعمال مهم در اين شب را اداي نمازهاي قضا در كنار تفكر و تدبر به عمق هستي عنوان مي كند.
اين كارشناس مذهبي، عمل پسنديده ديگري كه مورد تاكيد ائمه معصومين(ع) است و بسيار در اين شب ها توصيه شده است احسان و نيكوكاري در راه رضاي خدا و كمك به نيازمندان برمي شمارد.
وي در گفت وگو با گزارشگر كيهان عمل ديگر مورد تاكيد در ليالي قدر را تفكر و انديشه در بزرگي خداوند و قدرت لايزال او، همچنين تفكر در خلقت جهان از طريق مطالعه و مباحثه با علما و شركت در جلسات مذهبي و سخنراني ها مي داند كه اين اعمال مي تواند بازگشت به خويشتن را به عنوان بهترين راه خداشناسي براي انسان ممكن كند.
فرهنگ سازي انفاق
صرف شنيدن و تفكر نكردن در باب اهميت شب هاي قدر و منزلت اين ايام كه رمز سعادت هر انساني است نمي تواند آثار مطلوبي داشته باشد.
به همين خاطر قهرماني، معاون فرهنگي هيئت رزمندگان اسلام نيز توجه ائمه اطهار(ع) را در شب هاي قدر معطوف به احيا گرفتن و مناجات با خداوند پس از همياري با نيازمندان عنوان مي كند.
وي در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان اظهار مي كند: شب زنده داري و خلوت كردن با خود و محاسبه نفس و اعمال يكساله و تدبر درباره آينده از ديگر اعمال اين شب هاست اما اين اعمال زماني محقق خواهد شد كه نفس انسان از بدي ها پاك و از ظواهر فريبنده دنيا عاري شود.
قهرماني شرط پذيرفتن دعا از جانب خداوند را هم اينطور تشريح مي كند: تقدير الهي وقتي به كمك انسان مي آيد كه فرد در مسير دعاها و خواسته هايش حركت كند. در اين صورت دعايش هم مستجاب مي شود اما صرف خواستن بدون عمل، منجر به تحقق آن نخواهد شد.
وي گرايش انسان به خواسته هاي عاليه را فطري و در مسير كمال طلبي انسان عنوان مي كند كه در اين راه نمي تواند از انفاق كه يكي از برترين اعمال شب هاي قدر است چشم پوشي كند. حتي مي بينيم افرادي كه خودشان نيازمندند باز هم سعي مي كنند به اندازه ناچيزي هم كه شده به ديگران كمك كنند و يا گروه هاي خودجوش جوانان كه از وقت و مال خود مي گذرند تا به ديگران خدمت رساني كنند.
معاون فرهنگي هيئت رزمندگان اسلام همچنين فرهنگ سازي در رابطه با انفاق و كمك به ديگران علاوه بر اينكه به وفور در جامعه انجام مي شود را نياز طبيعي همه جوامع مي داند و عقيده دارد: هر چه بيشتر به فرهنگ سازي در امر رسيدگي به نيازمندان پرداخته شود همدلي و وحدت بين مردم بيشتر مي شود و با نهادينه شدن اين فرهنگ، كمك رساني استمرار پيدا مي كند. ضمن اينكه بايد آموزش داده شود ياري رساندن به نيازمندان اولويت هايي دارد از جمله كمك كردن به اعضاي خانواده سپس اعضاي فاميل و بعد از آن ياري رساندن به همسايگان و غريبه هاست.
خطر در كمين است
علاوه بر احسان و نيكوكاري، گفتيم كه شب هاي قدر هم نيازمند درك و تفكر است. چرا كه به دنبال تصورات نابجا و تدبر نكردن در فلسفه وجودي شب هاي پرفضيلت قدر و منحصر كردن آن در خواندن دعا و آمرزش طلبيدن براي گناهان و خلوت نشيني در اين شب ها و از مشكلات كشور و مردم غافل بودن مي توان بستر رسوخ خرافات به مجالس احياي شب هاي قدر را هم در آينده نزديك شاهد بود به شرطي كه اقدام جدي از سوي مسئولان و خود مردم انجام نشود.
با دقت در احوال و نيات فرقه هاي نوظهور و دست ساز جديد تبليغ و ترويج خلوت كردن با خود به مدت طولاني و دور شدن از مردم حتي خانواده و بي توجهي به نيازهاي آنان با اين تعبير كه پرداختن به امور خانواده مسائل مادي صرف است و انسان را از خداوند دور مي كند، به وفور ديده مي شود.
حجت الاسلام والمسلمين تاج لنگرودي استاد دانشگاه و از منبري هاي باسابقه ورود تحريفات به مجالس ائمه اطهار(ع) را وسيله سوءاستفاده دشمن از جلسات ديني مسلمانان عنوان كرده و نسبت به پيشگيري از چنين خطراتي هشدار مي دهد.
وي تاكيد مي كند كه دشمنان اسلام و مسلمين منتظرند تا اقدامي خلاف واقع و منطق از سوي مسلمانان سر بزند تا از همين ابزار براي بهانه جويي و محكوم كردن مسلمانان بهره بگيرند. دشمنان ترويج مي كنند مسلمانان ظاهرشان اسلامي است اما باطن اسلامي ندارند. شعارشان اين است كه «در دنيا مسلماني مي بينيد اما مسلمان نمي بينيد. اما در ايران مسلمان مي بينيد اما مسلماني نمي بينيد!!»
اين استاد دانشگاه خاطر نشان مي كند: «اينكه در روضه خواني ها يا مجالس شب هاي قدر فقط به ادعيه و مناجات بپردازيم و با خود خلوت كنيم و از مردم و محرومان و اقوام و مسلمانان جهان غافل شويم موضوعي است كه عقل اجتماعي آن را نمي پذيرد بنابراين دور شدن از مردم و كنج عزلت گزيدن كمكي به مسلماني انسان نمي كند.»
بنابر همين امر، رفع حاجت نيازمندان محتاج فرهنگ سازي است كه حجت الاسلام حميد احمدي هم اين موضوع را نيازمند اهتمام جدي از سوي اهل قلم، دانشگاه ها و طبقه تحصيل كرده مي داند.
وي گام نخست براي موفقيت فرهنگ سازي را منحصر به شناخت مي داند و تاكيد مي كند: «در تفسير شب هاي قدر نمي توان گفت شب قدر يك بار در طول سال اتفاق مي افتد و تمام مي شود بلكه خداوند در هر لحظه مي تواند اين نعمت بزرگ را جاري كند و هميشه هم به همان اندازه نيكي و احسان از بنده دريافت كند. اما لازمه درك فضيلت شب هاي قدر ، جاري شدن آن در همه لحظات انسان شناخت و درك درست از مفاهيم ديني است.»
به اعتقاد اين عضو هيئت علمي دانشگاه تا زماني كه شناخت حاصل نشود و بينش فرد از تعاليم الهي و اسلامي ميسر نگردد انسان نمي تواند به درك عميق از فضيلت مناجات با خدا برسد و در نتيجه اين درك عميق اثري در طول زندگي او نخواهد داشت.
شب هاي قدر نيازمند محافل عمومي
چندي پيش در گفت وگويي كه با حجت الاسلام والمسلمين اديب يزدي داشتيم، وي به تقويت ارتباط منبري ها با جوانان تاكيد داشت.
وي معتقد است كه بايد به جوانان الگو بدهيم و نوآوري در جهت هاي صحيح و به دور از مسائل خرافي داشته باشيم تا مردم احساس كنند اگر در محافل مذهبي و جلسات شب هاي قدر حضور نيافتند خلائي در زندگي شان ايجاد شده است. چرا كه بيان حقايق دين خدا مستلزم ارتباط مستمر و متقابل منبري ها با مراجع و مطالعه كتب و فنون تربيتي، روانشناسي و تاريخي است. مردم بايد براي منبري ها ارزش قايل شوند. هر زمان كه احساس كنيد مردم پاي منبرها نمي آيند و آمادگي دريافت معارف دين خدا را ندارند اين خطرناك است.
به همين منظور فرهنگ سازي شب هاي قدر و صحبت از منزلت و عظمت ليالي قدر و ديگر شب هاي ماه مبارك رمضان بهترين ابزار به منظور پيشگيري از انحراف تلقي مي شود. اين اقدام ناخودآگاه مي تواند در مقابل تعصبات رايج قد علم كند و مسير صحيح را در گرامي داشت اين شب ها بيابد.
همان طور كه مهدي اقراريان، كارشناس فرهنگي كه مدت هاست در باب تلاش وهابيت براي از صحنه خارج كردن اسلام و عقايد شيعه مطالعه مي كند، هدف و خواسته دشمنان ايران را تهي كردن مجالس عزاداري عنوان مي كند كه حتي نمونه هاي اين طراحي و اجرا را در تاريخ مي توان جست وجو كرد.
وي در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش روز كيهان اشاره مي كند: «همواره در طول تاريخ مجالس عزاداري و مناجات و دعا نوك پيكان حملات دشمنان بوده و اخيرا هم قوت گرفته است. البته اين موضوع بيانگر اهميت مجالس عزاداري است. به طوري كه در سال هاي گذشته شاهد بوديم برنامه ريزي هايي براي به انحراف كشاندن طراحي شده است.»
اين دانشجوي كارشناسي ارشد علوم سياسي اضافه مي كند: «البته مجالس عزاداري كه در اقصي نقاط كشور برگزار مي شود علي رغم تفاوت هاي فرهنگي موجود ويژگي هاي خاص خود را دارد كه مقدس است اما در برخي شهرهاي بزرگ شاهد مظاهري از زندگي شهرنشيني هستيم كه نيازمند دقت و بررسي بيشتر از سوي مسئولان است.»
وي نفوذ تجملات در مراسم افطاري ماه مبارك رمضان و جلساتي كه بعضاً توسط افراد ناآگاه و كم سواد در خانه ها برگزار مي شود را از خطراتي مي داند كه مي تواند به رسوخ خرافه و مسائل انحرافي در اين شب ها كمك كند.
البته اقدامات ارزشمندي طي سال هاي اخير صورت گرفت و اگر نسبت به مسائل خرافي و تعصبات رايج كه خلاف واقع است در جهت فرهنگ سازي آن تلاش كنيم به طور حتم مردم به صورت خودجوش با مظاهر غيرواقعي برخورد خواهند كرد و اين خطر دامان مناسبت هايي مثل شب هاي احيا را نخواهد گرفت.
از ديگر مثال هايي كه مي توان ذكر كرد دعا و نذورات مردمي است كه طبيعتاً هر فرد مومني را در نهايت براي دستيابي به خواهش هايش به سمت يگانه خالق هستي رهنمون مي شود. اما نذر كردن عملي منطقي است كه مي بايست با عقل و درايت عمل شود تا به نوعي روش تبليغي در دين قلمداد شود.
گزارش روز