نگاهي به جنجال رسانه اي پيرامون انفجار بيدگنه
سالانه چند زاغه در دنيا منفجر مي شود؟

ظهر روز شنبه گذشته در يكي از پادگان هاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در اطراف تهران، انفجاري به وقوع پيوست كه منجر به شهادت 17 تن از هم وطنانمان و مجروحيت 16 نفر ديگر از آنان گرديد. رسانه هاي دنيا هر از چند گاهي چنين حوادثي را مورد پوشش خبري خود قرار مي دهند اما نحوه ي مواجهه ي برخي از آنان و به خصوص رسانه هايي كه ايرانيان را به عنوان هدف اختصاصي، در حوزه ي كاري خود تعريف كرده اند با حادثه ي روز شنبه قابل تأمل است. به عنوان نمونه، شبكه ي ماهواره اي «بي.بي.سي» فارسي با قطع برنامه هاي عادي خود، به شكلي كاملاً مغرضانه، پرداختن به اين سوژه را در دستور كار خود قرار داد.
در اين راستا يك كارشناس، به اصطلاح در مصاحبه ي زنده از تهران با «بي.بي.سي» مدعي شد كه «مردم تهران وحشت زده و هراسان هستند.» وي هم چنين اين گونه وانمود كرد كه همه ي مردم تهران منتظر حمله ي آمريكا بوده اند و اكنون تصور مي كنند كه آمريكا حمله كرده است!
«جرس» نيز در گزارشي نوشت: «بحث جنگ در ايران در شرايطي بالا گرفته كه چند انفجار مشكوك روز شنبه تهران و اطراف آن را لرزاند و مسؤولان دليل آن را جابه جايي مهمات اعلام كردند.»
به طور كلي اين رسانه ها با تركيب چند محور تبليغاتي و به كارگيري شگردهاي عمليات رواني كوشيدند از حادثه ي انفجار روز شنبه به عنوان اهرمي براي ايجاد التهاب و تنش در جامعه ي هدف استفاده كنند. در يك بررسي اجمالي، اهم محورهاي اين پروپاگاندا را مي توان اين گونه معرفي نمود:
1- بزرگ نمايي حادثه؛
2- القاي حس ترس و ناامني در جامعه؛
3- ايجاد ارتباط ميان حادثه ي انفجار و تهديدهاي اخير نظامي؛
4-ارتباط دهي حادثه با گزارش اخير«آمانو» درباره ي فعاليت هسته اي ايران؛
5- ادعاي آزمايش هسته اي در پادگان ياد شده؛
6-ايجاد شايعه ي عمليات خراب كارانه؛ و...
نحوه ي پوشش و برخورد اين رسانه ها با حادثه ي انفجار اخير چنان است كه گويا اين ماجرا، اتفاقي نادر است كه هر چند سال
يك بار و حتي شايد هر چند دهه يك بار در جهان رخ مي دهد. مرور حوادثي از اين دست ـ يعني انفجارهاي رخ داده در زاغه هاي مهمات نظامي ـ در دنيا طي 15 سال اخير به روشني حاكي از آن است به دلايل متعدد، اين واقعه نه تنها نادر نيست، بلكه موضوعي پرتكرار بوده و سالانه تعداد زيادي قرباني اين حادثه مي شوند. در ادامه، اطلاعات منتشر شده در مورد اين گونه حوادث - شامل تعداد حوادث، آمار تلفات و علت حادثه - طي 15 سال اخير ارايه مي شود.
اين آمار از منابعي مانند: «مركز تحليل اطلاعات ايمني مهمات ناتو» (NATO MSIAC)، «پايگاه بهداشت و ايمني اجرايي انگليس»
(UK EIDAS)، «مركز جهاني ژنو» (GICHD)، «مركز جنوب شرق و غرب اروپا براي كنترل تسليحات سبك» (SEESAC)،«پايگاه توانمندي هاي مواد منفجره ي محدود» (EXCAP) و اخبار منتشر شده در رسانه ها جمع آوري شده است.
گفتني است همان طور كه منابع ياد شده اذعان كرده اند، آمار ارايه شده به دلايل مختلف كامل نيست و آمارهاي واقعي بيش از آن چه در جداول فوق ارايه شده است، مي باشد. هم چنين حوادث انفجاري كه هنگام توليد، استفاده و عمليات هاي خنثي سازي مواد منفجره و مهمات رخ داده در آمارها منظور نشده است. اين آمارها نشان مي دهد به طور متوسط سالانه، 4/15 و ماهيانه 28/1 انفجار در زاغه هاي مهماتي دنيا رخ مي دهد كه با توجه به ماهيت كاري اين پايگاه ها، عجيب به نظر نمي رسد.
نكته جالب ديگر در اين آمار آن است كه تعداد قابل توجهي از اين انفجارها طي سال هاي اخير در زاغه هاي عراق و افغانستان رخ داده كه تحت اشغال آمريكا بوده و لذا اين انفجارها را در عمل بايد در كارنامه كشور آمريكا ثبت كرد.
¤ براي كسب اطلاعات جزئي تر درباره انفجار در زاغه هاي دنيا به آدرس زير مراجعه كنيد:
http://wwwborhanir/NSite/FullStory/News/?Id=2212

سناريوهاي محتمل تهديد عليه ايران

اين روزها تهديدهاي آمريكا و رژيم اشغالگر قدس عليه ايران و پاسخ قاطع و محكم رهبر انقلاب اسلامي، تبديل به تحليل روز رسانه هاي منطقه اي و بين المللي شده است. اين تهديدها در شرايطي عنوان شد كه بسياري از كارشناسان مسائل خاورميانه و استراتژيك، وضعيت آمريكا و رژيم صهيونيستي را با وجود وقوع بيداري اسلامي در خاورميانه، نامناسب و غير قابل پيش بيني ارزيابي مي كنند. يادداشت زير به نقل از پايگاه اطلاع رساني رهبر معظم انقلاب اسلامي، تهديدهاي نظام سلطه را با توجه به متغيرهاي موجود بررسي مي كند.
¤ ¤ ¤
طي سال هاي گذشته، آمريكا و متحدان غربيش به همراه رژيم صهيونيستي سعي كرده اند كه احتمال درگيري با ايران را دائماً در بوته ي امكان نگهدارند. فضاسازي هماهنگ رسانه هاي غربي عليه فعاليت هاي هسته اي ايران، زمينه ي بهره برداري آنها از اين بهانه را براي اعمال فشار بر ايران فراهم آورده است. هر چند كاملاً آشكار است كه فعاليت هاي هسته اي ايران صرفاً بهانه و دستاويزي بوده كه آنها به تلاش خود براي رويارويي با تنها رژيمي دامن بزنند كه با ايستادگي در برابر تز نظم نوين جهاني و نيز با تأثيرش بر پيدايش امواج جديد بيداري در كشورهاي اسلامي عملاً اقتدار نظام كنوني جهان را به چالش كشيده است. تحليل حاضر، سناريوي تهديد به جنگ و حمله به ايران و اهداف و امكان آن را مورد واكاوي قرار مي دهد.
مواضع اخير سران ايالات متحده و رژيم صهيونيستي و برخي كشورهاي غربي عليه ايران كه فشارهاي جديدي را به بهانه ي گزارش آمانو بر ايران وارد آورده اند و حتي بر طبل جنگ هم كوبيده اند، در دوران رياست جمهوري اوباما نيز سخنان جديدي نيست. چنان چه در 25 سپتامبر 2009 در نشست كشورهاي صنعتي غربي (جي20) در پيتسبورگ، باراك اوباما و سران انگليس و فرانسه از وجود تسهيلات اتمي مخفي ايران در دل كوه هاي جنوب تهران خبر دادند و مدتي نيز به جنجال تبليغاتي درباره ي آن دامن زدند.
ايران در آن هنگام براي خنثي سازي تبليغات غربي ها اعلام كرد كه به بازرسان سازمان ملل اجازه ي بازديد از نقاط اعلام شده را مي دهد. زمان بندي تبليغات غربي ها هم جالب بود؛ آنان اين سخنان در 25 سپتامبر و در حالي ابراز كردند كه قرار بود در 1 اكتبر 2009 گفت وگوهاي مستقيم ايران با كشورهاي غربي طبق برنامه آغاز شود. اين بازي تبليغاتي غربي ها البته بي پاسخ نماند و ايران نيز هم زمان با روز «يوم كيپور»1 كه جشن اسرائيلي ها است، آزمايش برنامه ي موشكي خود را اجرا كرد و شادي جشن صهيونيست ها را در كام آنان به تلخي مبدل ساخت.
مطالعه ي رفتارها و تحليل هاي اسرائيلي ها و غربي ها در قبال ايران نشان مي دهد كه رفتار فعلي آنها بر اساس اميدها و نگراني هاي آنها شكل گرفته است:
نقاط اميد غربي ها در قبال ايران
آنان ايران را كشوري با تركيب قوميتي متكثر مي دانند و در همين راستا سعي كرده اند كه ناامني را در مرزهاي ايران و در نقاط تماس قوميت هاي ايراني با همسايگان پديد آورند يا تشديد كنند. پديدآوري و حمايت از مواردي همچون ريگي در شرق و پژاك در غرب در همين راستا بوده است.
آنان چشم اميد به تحولات دروني همسو با خواسته هاي خود يا آشوب هايي داشته و دارند كه كنترل را از دست دولت مركزي ايران خارج كند؛ رسانه هاي غربي در همين راستا آشوب هايي مانند اتفاقات سال 1388 ايران را تقويت كردند.
نقاط نگراني غربي ها در مورد ايران
گسترش نفوذ ايران در منطقه و رشد بيداري اسلامي كه عملاً بخش اعظم متحدان آمريكا و كشورهاي محافظه كار منطقه را كه با ايران شديداً مسئله دار بودند؛ يا سرنگون كرد يا شديداً تهديد به سرگوني را براي آنان به همراه آورد.
عدم تأثير قابل توجه و ناتواني در بازدارندگي مورد انتظار از تحريم ها
ارتباط بسيار نزديك و عقيدتي ايران با حزب الله كه به صورت نگراني از پشتيباني حزب الله توسط ايران ابراز شد.
ارتباط نزديك ايران و سوريه
رشد قدرت نظامي ايران عليرغم تحريم ها كه به صورت نگراني از مانورها و تحركات نظامي ايران كه اسرائيل را تهديد مي كند، بيان شد.
اقدامات انجام گرفته و نتايج
نقاط اميد غربي ها و اسرائيل در مناطق مرزي با دستگيري ريگي و سركوب پژاك به نااميدي مطلق يا حداقل نسبي تبديل شد و ايران در اين زمينه بازي موفقي را اجرا كرد.
غربي ها براي محدود كردن حزب الله و قطع رابطه ي ايران با سوريه، حركت اپوزيسيون در سوريه را فرصت دانسته اند و مي كوشند تا با سرنگوني بشار اسد، هم ارتباط ايران با سوريه را از ميان ببرند و هم پل حمايت ايران از حزب الله را تخريب كنند و عملاً حزب الله را نيز تحت فشار قرار دهند. آنها با اين تصور كه دليل بقاي بشار اسد تاكنون هدايت ها و مديريت ايران بوده است، تلاش كرده اند با طرح بحث ترور يكي از فرماندهان سپاه قدس، عملاً تحرك او را به حداقل كاهش دهند و مديريت اوضاع در سوريه را از پشتيباني فكري و عملياتي كه از ديدگاه آنها تجربيات ارزنده اي در كنترل آشوب هاي گسترده ي پس از انتخابات 1388 ايران دارد، محروم سازند و از اشتباهات احتمالي سوري ها نهايت بهره را ببرند. اين در حالي است كه چه بسا آن چيزي كه آنان خطر بزرگ ايران مي نامند، بيشتر توهمي است كه آگاهانه يا ناآگاهانه بر آن دامن مي زنند.
در مورد كنترل نفوذ ايران بر جنبش هاي فعال در منطقه، غربي ها با تحليلي واژگونه نقش سپاه قدس را پررنگ ديده و تصميم گرفته اند براي در بند كردن آن، سپاه قدس را از لحاظ تبليغي به عنوان عنصر خطرناك جايگزين القاعده سازند. آنان با زير ذره بين قرار دادن سپاه قدس، بنا به زعم خود، مي خواهند بازوهاي فعال ايران در منطقه و بلكه جهان را قطع كنند. در حالي كه انگيزه ها و مباني فكري و عقيدتي مشابه بيشترين اثر را در الگوگيري نهضت هاي منطقه از ايران دارد و تقليل يا انحراف انگيزه هاي تحرك مردم منطقه به پشتيباني يا دخالت خارجي صرفاً موجب بدفهمي و واكنش نادرست در مورد جنبش هاي منطقه است و قدرت درك و حل مسئله را از كشورهاي غربي خواهد گرفت.
در پي ناكارآمدي تحريم ها، آمريكايي ها مي كوشند كه با تشديد تحريم ها عليه ايران، بر كارآمدي آن در جهت فلج سازي ايران بيفزايند و فعلاً هيچ گزينه ي ديگري جز تشديد تحريم ها را در ذهن ندارند.
جنگ؛ موسيقي متن آمريكايي
در تمام مدتي كه بازي هاي سياسي غرب در حال اجرا است، دائماً سر و صداي امكان وقوع جنگ همچون موسيقي متن به گوش مي رسد. اما آيا غربي ها واقعاً امكان جنگ تمام عيار عليه ايران را دارند؟ امكان جنگ محدود و نقطه اي را چطور؟ اهداف چنين جنگ هايي چه مي تواند باشد؟ واكنش ايران چه خواهد بود؟ تبعات جنگ چه خواهد بود؟
تحليل وضعيت فعلي نشان مي دهد كه هدف آمريكا و متحدانش و به ويژه اسرائيل از هر جنگي، تأمين هدف نهايي آنان، يعني شكست نظام انقلابي و اسلامي ايران است. در اين راستا مشكل اصلي آنان، احتمال و نيز هزينه هاي احتمالي آن است. اميد بستن به فشار همسايگان -نظير آن چه كه اقدام صدام و جنگ تحميلي براي آن رخ داد- يا نوعي قيام يا شورش دروني -نظير آشوب هاي 1388- يا تحولات آرام دروني به سمت سكولاريزه كردن نظام -مانند حركات هشت ساله ي دوران اصلاحات- يا فشارهاي ايذايي از حاشيه ها -مثل عمليات سازمان مجاهدين خلق (منافقين)، پژاك و ريگي- عملاً بيش از 30 سال فرصت به نظام اسلامي داده است. پس ناكارآمدي اين سناريوها قبلاً آشكار شده است و لذا تنها دو راه براي غربي ها باقي مي ماند:
1. تضعيف نظام تا حدي كه امكان سر باز كردن شكاف ها و اختلافات دروني پيش آيد و مخالفان دروني آن چنان جسارتي پيدا كنند كه همچون ويروس هاي دروني، پيكر ضعيف شده ي نظام را مورد حمله قرار دهند.
2. وارد آوردن يك ضربه ي سنگين از طريق يك جنگ تمام كننده
آن چه كه هر يك از اين سناريوها را اولويت مي بخشد، ميزان هزينه ها و فوايد آنها است. در ميان اين دو سناريو ابتدا هزينه هاي اقدام سخت و خشن را مورد تحليل قرار مي دهيم. نخست بايد دانست كه جنگ عليه ايران به سه صورت امكان تحقق دارد:
1. جنگ تمام عيار فرسايشي با مداخله ي نيروهاي زميني پس از يك عمليات هوايي مخرب
2. جنگ به عنوان مقدمه ي هدف سياسي و به منظور ضربه زدن به اعصاب كنترل گر نظام (مخچه ي نظام) تا با از ميان بردن قدرت تعادل نظام اسلامي عملاً در خوشبينانه ترين سناريو منجر به بروز آشوب در كشور شود و نظام را از درون متلاشي كند يا آن كه در بدترين سناريو، نظام را از فاز تهاجمي به فاز بقاء بكشند و پاي ميز مذاكره براي تسليم بنشانند.
3. جنگ كانوني يا نقطه اي با هدف از كار انداختن ماشين تهاجمي نظام به ويژه عليه رژيم صهيونيستي
اما گزينه ي نخست به چند دليل زير از كمترين احتمال برخوردار است:
امكان هماهنگ سازي كشورهاي هم پيمان براي چنين عملياتي دشوار و توجيه همه ي آنها تقريباً ناممكن است.
تسخير و كنترل كامل ايران را حتي اگر فرضاً محتمل بدانيم، تأثيرات ژئوپوليتيك و ژئواستراتژيك گسترده اي در سطح توازن قواي بين المللي خواهد داشت و به دليل قرار دادن كامل كليد كنترل انرژي جهان در دست آمريكا، موقعيت روسيه و چين را شديداً تهديد خواهد كرد و واكنش آنها را به دنبال خواهد داشت.
سابقه ي تاريخي نبردهاي خارج از مرزهاي ايالات متحده حاكي است كه اين كشور بعد از جنگ ويتنام وارد هيچ جنگي نشده است كه از واكنش كشور هدف مطمئن نبوده است. دو مورد عراق و افغانستان هم عليرغم اطمينان از عدم واكنش سوژه ها، به هزينه هاي سنگيني انجاميده كه هر حركت مشابهي را براي آنان غير عقلاني مي سازد.
آمريكا دوره ي اوج راديكاليسم در سياست خارجي را به صورت يكجانبه گرايي دوران بوش پسر طي كرده است و ظهور اوباما در واقع حاصل تجربه گرفتن از اشتباهات دوران بوش بوده است؛ دوراني كه تكرار آن هم به وجهه ي دموكرات ها صدمه مي زند و هم توجيه افكار عمومي داخل آمريكا را دشوار خواهد ساخت.
انتخابات رياست جمهوري آمريكا و رقابت هاي انتخاباتي آن در رويكرد سياست خارجي آن كشور تأثير قاطعي دارد و هرگونه جنگي تنها زماني ارزش انتخاباتي خواهد داشت كه نتيجه ي مثبت آن تا قبل از انتخابات به دست آيد وگرنه هر حركتي كه آغاز شود و تا انتخابات نتيجه ي مثبت نداشته باشد و حتي چشم انداز منفي يا نامعلومي ارائه كند، فقط شكست حزب دموكرات را تضمين خواهد كرد.
ايالات متحده در حال حاضر با مشكلات اقتصادي و اجتماعي و حتي سياسي قابل تأملي مواجه است كه عقلاً افزودن بر آنها از طريق ورود به جنگي با دامنه و هزينه ي نامشخص قابل پذيرش نيست.
گستره ي ايران با تنوع جغرافيايي و موانع طبيعي آن، ياريگر نبردهاي فرسايشي است. همچنين نوع حكومت حاكم و حجم هوادارانش كه تجربه ژرف و گسترده ي جنگي دارند، ورود به هر نبرد فرسايشي با اين كشور را نامعقول مي سازد.
فقدان اطلاعات كافي غربي ها از ميزان، نوع، شدت و حتي دامنه ي واكنش ايران هر حركتي را در فضايي مبهم، غير عقلاني و حتي محاسبه ناپذير قرار مي دهد.موارد فوق و پاره اي عوامل ديگر امكان درگيري گسترده و جنگ تمام عيار را تا حد صفر پايين مي آورد.
اما سناريوي جنگ به عنوان مقدمه ي عمل سياسي نيز مشكلات خاص خود را دارد كه برخي از آنها به قرار زير است:
براي ضربه زدن به سامانه ي اعصاب نظام ابتدا بايد مطمئن شوند كه اين نظام با ضربه ي نخست از كار خواهد افتاد يا كارآيي خود را از دست خواهد داد. چنين اطميناني وجود ندارد، زيرا اولاً نظام سياسي با كسب تجربه از اقدامات ايالات متحده در قبال كشورهاي ديگر، پوشش لازم دفاعي را براي حفاظت از مغز سيستم خود در هنگام درگيري هاي محتمل تدارك ديده است. ثانياً شرايط ايران حاكي از آن است كه نظام قادر است با «ساماندهي لانه زنبوري» از انتقال ضربات در هر بخش به ديگر بخش ها و مكانيزم هاي درگير دفاع جلوگيري كند. ثالثاً معلوم نيست ضربه و از كاراندازي مكانيزم تعادلي نظام -حتي اگر ممكن باشد- مفيد تلقي شود، زيرا در اين صورت آمريكا با واكنش هاي محاسبه ناپذير بسياري مواجه خواهد شد كه كنترل آنها برايش بسيار پرهزينه خواهد بود.
آمريكا چگونه مي تواند مطمئن باشد كه در صورت زدن ضربه اي اين چنيني، نظام ايران به سمت رفتاري نرم با واكنش هاي كنترل شده ي سياسي خواهد رفت؟ شايد ضربه به سيستم تعادلي كشور، ايران را به سمت حركت هاي راديكال بكشاند و آتش را به صورت واكنش هاي زنجيره اي به منطقه و جهان سرايت دهد. آيا كشورهاي منطقه با موقعيت بسيار شكننده اي كه دارند، حاضرند در چنين ريسكي با ايالات متحده همراه بمانند؟ چنين ضربه اي قطعاً آمريكا را اذيت خواهد كرد و كشورهاي عربي منطقه را با وضعيت نامطمئن داخلي نابود خواهد ساخت.
كشورهاي اروپايي چطور؟ آيا آنها حاضرند هزينه هاي حركت محاسبه نشده ي آمريكا را بپردازند؟ كشورهاي اروپايي كه اكثراً ارتباط اقتصادي خوبي با ايران دارند، چرا بايد براي منفعت بيشتر آمريكا با يك احتمال ضعيف ولي با هزينه اي زياد وارد يك بازي خطرناك شوند؟ اروپايي ها بارها نشان داده اند كه تمايل دارند شريك نتيجه اي بشوند كه آمريكا هزينه ي آن را داده باشد. به عبارتي مايلند از كيسه ي آمريكا به جشن و شادي بپردازند. ضمن آن كه آمريكا مي داند اروپايي ها -غير از انگليس كه در صورت جدايي از آمريكا جزيره اي در برابر اروپا خواهد بود- از گرفتاري هاي آمريكا زياد هم نگران نمي شوند؛ به ويژه اكنون كه خطر شوروي هم از بين رفته است.
ضربه به سامانه ي اعصاب نظام و آشوب در كشور، هدف روشني را تأمين نمي كند، زيرا دشمن داراي جايگزين هاي فعال و ساماندهي شده اي در درون كشور نيست كه بتواند آشوب فرضي را تحت كنترل درآورد. هدف «آشوب براي آشوب» نيز اساساً در سياست معقول نيست؛ آن هم براي كشوري با مسئوليت هاي آمريكا!
بنابراين چه بسا ممكن است كه حتي بر فرض موفقيت، برنامه ي مورد نظر ايران آشوب زده فضاي تحرك را براي راديكال هاي ضد آمريكايي به جبهه ي گسترده اي از افغانستان تا عراق مبدل كند و جهان را نيز به آشوب هايي غير قابل كنترل گرفتار سازد.
اگر فرض شود كه فشارها موفق باشد و ايران را پاي ميز مذاكرات تسليم در حوزه ي هسته اي بكشاند، اما چه تضميني براي نتيجه گيري سريع وجود دارد؟ شايد در شرايط جديد نيز مذاكرات فرسايشي شده ي ايران با استفاده از يك فريب استراتژيك و به روش «يك گام آشكار به پس و دو گام پنهان به پيش» بازي را به گونه ي ديگري ادامه دهد.
بر فرض كه اساساً دولت ايران در مذاكرات تسليم شد و قراردادي را مبني بر از ميان بردن تأسيسات هسته اي خود امضا كرد. اگر اين رفتار تسليم طلبانه مورد تأييد مردم ايران قرار نگرفت، آيا آمريكا به بمباران مردم ايران خواهد پرداخت؟
در مورد گزينه ي جنگ نقطه اي يا كانوني هم كه از درصد احتمال بيشتري برخوردار است، پرسش هاي جدي زير مطرح است:
نقاط كانوني مورد نظر كجاست؟ مراكز اقتصادي؟ يا نظامي؟ يا سياسي؟ يا هسته اي؟ اگر مراكز اقتصادي را هدف بگيرند، عملاً مردم ايران را مورد تهاجم مستقيم قرار داده اند. پس هدف ايجاد شكاف ميان حكومت و مردم محقق نخواهد شد و مردم را در حمايت از حكومت بسيج خواهد كرد. چنان چه مراكز نظامي را هدف قرار دهند، با عدم تمركز يا پراكندگي مركز نظامي به چه حجمي از پرواز نياز دارند؟ پس اين امر ظرف يك روز و دو روز يا حتي چند ماه محقق نخواهد شد و اساساً معلوم نيست چه ضربه اي به نظام دفاعي يا تهاجمي ايران خواهد زد. ضمن آن كه ايران نيز در اين ميان ساكت نخواهد ماند و واكنش هاي سنگيني نشان خواهد داد كه حجم و نوع آن نامشخص است. پس عملاً جنگ نقطه اي به جنگي تمام عيار تبديل خواهد شد و حداقل منطقه را به آتش خواهد كشيد.
اما اگر اهداف سياسي را مورد تهاجم قرار دهند نيز حمايت مردم از حكومت دوچندان مي شود. ضمن آن كه عدم تمركز آن، معني نقطه اي بودن را زير سئوال برده و مردم را نيز احتمالاً هدف قرار خواهد داد كه اساساً اثر بازدارنده اي بر آن مترتب نيست.
اما اهداف هسته اي كه محتمل ترين هدف اسرائيل و آمريكاييان خواهد بود؛ كدام است؟ بوشهر؟ يا چند مركز هسته اي مطرح ديگر؟ آيا حمله به بوشهر كه هم اكنون فعال شده است، با موازين اعلام شده و اعلام نشده ي بين المللي هم خواني دارد؟ آيا آلودگي هاي پس از چنين حمله اي كشورهاي منطقه را دچار وضعيتي همچون وضعيت رآكتور شماره 4 نيروگاه چرنوبيل اوكراين نخواهد كرد؟ اثرات اقتصادي آن چه خواهد بود؟ آيا اين اقدام فارغ از واكنش محتمل ايران، تير خلاصي به كشورهاي جنوب خليج فارس نخواهد بود؟
اين پرسش جدي نيز مطرح است كه آيا ضربه به تأسيسات بوشهر منجر به از كار افتادگي سيستم اتمي ايران خواهد شد؟ آيا بوشهر تماميت توان هسته اي ايران است؟ آيا ضربه به يك تأسيسات هسته اي، توان علمي قابل تكرار ايران را نيز از ميان خواهد برد؟
آيا ضربه به گوشه اي از توان هسته اي ايران ارزش پرداختن چنين هزينه هاي سنگين با دامنه اي نامشخص را خواهد داشت؟ آيا جهانيان براي وضعيت بحراني پديد آمده، آمريكا و رژيم صهيونيستي را خواهند بخشيد؟ آيا رژيم صهيونيستي آماده ي پرداخت سنگين ترين هزينه هاي تاريخ محدود خود خواهد بود؟
همه ي اين پرسش هاي و ده ها پرسش ديگر ما را به اين باور مي رساند كه هر چند احتمال حمله ي نقطه اي بيشتر از ديگر سناريوها است، ولي وضعيت نامعلوم اقدام به آن و خطرات محتمل براي مرتكبين آن كاملاً اين رفتار را غير عقلاني مي نمايد؛ هر چند سيستم دفاعي ايران نيز خوب مي داند كه حتي اگر اين احتمال ضعيف باشد، اما چون محتمل قوي است، بايد خود را در بالاترين سطح آمادگي و با فرض حداكثر سطح درگيري نگهدارد.
حال پرسش نهايي اين است كه اگر هزينه هاي جنگ در وجوه مختلف آن زياد و عمدتاً نامعلوم است، پس چرا بر طبل آن مي كوبند؟ پاسخ اين است كه جنگ به عنوان يك بلوف هميشه وسيله ي خوبي براي آزمايش اراده ي طرف مقابل بوده و نيز اهداف چندي را دنبال مي كند:
به هراس انداختن مردم در جهت اعمال فشار به حكومت
ايجاد شكاف در حاكميت ميان آن چه كه بازها و كبوترها مي دانند.
اثرگذاري بر وضعيت اقتصادي و كاستن از قدرت حكومت در توجيه شرايط براي مردم
ايجاد بحران هاي دروني از طريق دامن زدن به وحشت عمومي
نتيجه گيري در حوزه ي تعاملات سياسي
كشاندن حكومت از فاز تهاجم به فاز دفاع، آن هم دفاع از بقاء و ماندگاري خود
آزمودن حد آستانه ي بحران پذيري نظام
نتيجه گيري
ايالات متحده جز در دوران بوش پسر همواره در قبال ايران از دو تز مكمل بهره برده است؛ نخست تز «قورباغه ي آرام پز»كه مي كوشد بدون واكنش شديد ايران، اين كشور را در مسير اهداف خود قرار دهند و دوم تز «تضعيف مستمر» از طريق كاستن از توان اقتصادي ايران و نيز قدرت چانه زني سياسي به واسطه ي اعمال تحريم ها. ظاهراً كوبيدن بر طبل جنگ مقدمه ي لازم و راديكالي است كه آنها مي كوشند با طرح آن اروپاييان و حتي روسيه و چين را با تحريم هاي شديدتري موافق سازند كه در مقايسه با جنگ، نرم تر مي نمايد.
بنابراين طرح بحث جنگ، آن هم با شدت بيشتر، نوعي عمليات رواني است كه چند هدف را دنبال مي كند:
-آزمايش واكنش ايران (حكومت، مردم و سياسيون) و بررسي ميزان شكاف ميان حاكميت
-راضي ساختن روسيه و چين با اقدام نرم تر تشديد تحريم ها در برابر اقدام شديدتر جنگ
-ايجاد وحشت هدف دار در كشورهاي عربي براي فروش سلاح هاي دفاعي به آنها
-وادار ساختن ايران به امتيازدهي در حوزه ي سياسي؛ مثلاً خودداري از حمايت حزب الله يا سوريه يا تأثيرگذاري بر روند بيداري اسلامي
واكنش هاي فعلي ايران
واكنش مشترك و همسوي سران قوا و جريانات سياسي و نيز بي اعتنايي مردم به تهديدها نشان از بي اثر بودن آنها دارد.
در مورد روسيه و چين بايد منتظر رفتار اين دو كشور باشيم. طبعاً تحركات ديپلماتيك ايران در اين راستا مؤثر خواهد بود.
كشورهاي عربي همواره مشتريان منفعل كشورهاي غربي بوده اند و اين بهانه مي تواند منجر به فروش حجمي از سلاح به آنان شود؛ سلاح هايي كه مشكل آنها را حل نخواهد كرد، ولي شايد كمي از مشكل اقتصادي آمريكا را حل كند.
واكنش محكم رهبري ايران در كرمانشاه و سخنان ايشان در دانشگاه امام علي عليه السلام مبني بر پاسخ كوبنده ي مردم ايران به هر نوع حمله اي، عملاً تز امتيازگيري از ايران را با شكست مواجه كرده است و سيگنالي منفي را به سوي طراحان اين پروژه ارسال كرده است. اهداف زير را مي توان براي اين واكنش متصور دانست:
1. توهم زدايي: اين پيام با بياني محكم قصد داشت اين توهم را از ميان ببرد كه با اعمال فشار و ادبيات سخت مي توان از ايران امتياز گرفت.
2. محوريت رهبري در موضوع آمريكا: آمريكايي ها ظرف سه دهه ي گذشته مستمراً و شديداً در پي يافتن شكافي در ميان مسئولان ايراني
(ولو وهمي) براي نشان دادن اختلاف موضع در ايران عليه آمريكا بوده اند. البته موضع صريح رهبري نشان داد كه وحدت تصميم با محوريت رهبري در اين موضوع وجود دارد.
3. عقلاني سازي نوع تعامل: رهبري پيش از اين از تمام رفتارهايي كه تغيير در رفتار آمريكا را نشان دهد، به شرط صداقت و اثبات حسن نيت استقبال كرده اند و نشان داده اند كه ايران در پي تز «خصومت براي خصومت» نيست و اگر تغييري عقلاني در رفتار ايالات متحده ديده شود، ايران آن را مورد توجه قرار خواهد داد؛ تغييري كه متأسفانه هنوز رخ نداده و رهبران آمريكا لجوجانه بر مواضع و رفتار قبلي خود اصرار دارند.
4. اصلاح ديدگاه: رهبري ايران با تأكيد بر اين كه «ما اهل تجاوز به هيچ ملتي و هيچ كشوري نيستيم. ما هرگز اقدام به جنگ خونين نمي كنيم» ديدگاهي را اصلاح كرده كه مي كوشد ايران را خطري براي منطقه وانمود كند. البته ايشان با بيان اين كه «ما ملتي هستيم كه هرگونه تجاوز را، بلكه هرگونه تهديد را، بااستواري و باقدرت كامل پاسخ خواهيم داد. ما ملتي نيستيم كه بنشينيم تماشا كنيم قدرت هاي پوشالي مادي كه از درون كرم خورده و موريانه خورده اند، ملت استوار و پولادين ايران را تهديد كنند» به تهديدات اخير رژيم صهيونيستي نيز پاسخي بازدارنده دادند.
5. ارائه ي مدل رفتاري: رهبري ايران براي ترسيم مدل واكنش ايران در برابر هرگونه رفتار محتمل، مدلي را ارائه كرده اند تا ايالات متحده به روشني نحوه ي رفتار ايران را بداند و دچار سوء فهم نگردد. رهبري ايران با اظهار اينكه «ما در مقابل تهديد، تهديد مي كنيم» عملاً نوع رفتار ايران را منوط به رفتار طرف مقابل كرده اند. هر چند كه رهبر نظام اسلامي بارها بر اين مدل تأكيد داشته اند، ولي ايشان اين بار صريح ترين پيام را در حساس ترين زمان بيان كرده اند.
1- يوم كيپور در لغت به معناي روز بخشايش گناهان و نام بزرگ ترين جشن مذهبي يهوديان در طول سال است. ساكنان سرزمين هاي اشغالي همه ساله اين عيد را جشن مي گيرند. در حال حاضر اين عيد به نماد پيروزي رژيم صهيونيستي در جنگ اعراب و اسرائيل تبديل شده است.

جهاد اقتصادي و لزوم پردازش اقتصاد جهادي

مصطفي انصافي
واژه جهاد، از ريشه (جهد) و در معناي تلاش وكوشش در جهت بدست آوردن هدفي خاص است. در گفتمان اسلامي ما، جهاد هر تلاش وكوششي نيست، بلكه به معناي تلاشي است كه در راه خدا (في سبيل الله) و براي رفاه حال بندگان خدا باشد. جهاد از فروع دين حنيف اسلام است، از اين رو واژه و مفهومي مقدس در دل آموزه هاي اسلامي مي باشد. جهاد صرفاً عملي نظامي نيست و جهاد نظامي تنها يكي از گونه ها و اشكال آن است. جهاد در اشكال و صورت هاي ديگري چون سياسي، فرهنگي، اجتماعي، علمي و اقتصادي نيز مصداق دارد.
سومين سال از دهه عدالت و پيشرفت از سوي مقام معظم رهبري به عنوان سال جهاد اقتصادي نامگذاري شد. مقام معظم رهبري با نگاهي جامع و تدبيري آينده شناسانه دو واژه جهاد و اقتصاد را در كنار يكديگر نشاندند تا از تركيب اين دو واژه جامعيت آموزه هاي اسلامي را نشان دهند. معظم له واژه ارزشي جهاد را در كنار واژه مادي اقتصاد قرار دادند تا نشان دهند كه اسلام به عنوان كامل ترين و آخرين دين براي بشر، براي همه سطوح زندگي فردي و اجتماعي انسان برنامه دارد و هيچ جاي خالي براي ابهام در چنين عرصه كلاني، يعني عرصه اقتصادي باز نگذاشته. مقام معظم رهبري در سخنراني شان در لحظه تحويل سال 90 فرمودند كه، آنچه كه در عرصه ي مجموعه ي مسائل كشور انسان مشاهده مي كند، كه در سال 90 بايد ما آن را وجهه ي همت خودمان قرار بدهيم، اين است كه از جمله ي اساسي ترين كارهاي دشمنان ملت ما و كشور ما در مقابله ي با كشور ما، مسائل اقتصادي است...اين تحريم هايي كه دشمنان ملت ايران زمينه سازي كردند يا آن را بر عليه ملت ايران اعمال كرده اند، به قصد اين بود كه يك ضربه اي بر پيشرفت كشور ما وارد كنند و آن را از اين حركت شتابنده باز بدارند از اين رو اين سال جاري را كه از اين لحظه آغاز مي شود، ما بايستي متوجه كنيم به اساسي ترين مسائل كشور، و محور همه ي اين ها مسائل اقتصادي است. لذا اين سال را (سال جهاد اقتصادي) نام گذاري مي كنيم و از مسئولان كشور، چه در دولت، چه در مجلس، چه در بخش هاي ديگري كه مربوط به مسائل اقتصادي مي شوند و همچنين از ملت عزيرمان انتظار دارم كه در عرصه اقتصادي با حركت جهادگونه كار كنند، مجاهدت كنند. حركت طبيعي كافي نيست؛ در اين ميدان، حركت جهشي و مجاهدانه داشته باشيم.
معظم له، با درايت به اين نكته توجه داشته اند كه دشمنان اسلام و انقلاب بعد از نااميدي و سرخوردگي هاي سياسي و نظامي، اين بار از جانب اقتصادي عزم خود را جزم كرده اند تا به ما لطمه وارد كنند. از اين رو ايشان با تاكيد بر تزريق روحيه جهادي به مسئولان و مردم اين توطئه شوم را نيز عقيم نمودند. از اين منظر روشن مي گردد كه مفهوم جهاد اقتصادي با مفهوم تلاش اقتصادي تمايز دارد و به يك معنا نيستند، و بايد براي مقابله با دشمناني كه هم اكنون در جبهه هاي اقتصادي مشغول پيكار با ايران اسلامي هستند، وارد عرصه جهاد شويم. ايشان در اين مورد اشاره داشتند كه، جهاد يك بار معنائي ويژه اي دارد. هر تلاشي را نمي توان گفت جهاد. در جهاد، حضور و رويارويي با دشمن مفروض است. انسان يك تلاشي مي كند، دشمن در مقابل او نيست؛ اين جهاد نيست. اما يك زماني شما مي خواهيد يك تلاش را انجام دهيد، كه به خصوص يك دشمن سينه به سينه شما ايستاده است؛ اين مي شود جهاد.
لذا بيان برنامه ها و وعده هاي قبلي در قالب برنامه هاي اقتصادي را نمي توان مهيا شدن براي ورود به جهاد اقتصادي ناميد بلكه اين برنامه بايد رنگ جهادي به خود گرفته و با پشتوانه علمي و عملي دقيق به مرجله اجرا در بيايد. بنا به رهنمودهاي مقام معظم رهبري، مهم ترين بخشي كه مي تواند يك شكوفائي پايدار را به وجود بياورد، توليد است. توليد اقتصادي، علمي است، عملي دانش بنيان است. يكي از ملزومات جهادي عمل كردن در اقتصاد و اقتصاد جهادي استخراج علم اقتصادي از دل آموزه هاي اسلامي و ديني است. براي نيل به يك علم اقتصاد جهادي كه از جمود ومزاياي اقتصاد غربي مصون باشد بايد با تمام قوا براي توليد و ايجاد يك علم اقتصاد اسلامي كوشش نمود چون علم اقتصاد موجود چه مدل غربي و چه مدل شرقي آن (مدل شوروي سابق) توان تزريق روحيه جهادي و پيشبرد آموزه هاي اقتصادي اسلامي را ندارند. نگاهي به مكاتب اقتصادي موجود و سوابق آن ها نشان مي دهد كه كاركرد هاي اقتصادي در جوامع مختلف، اكثراً پيرامون دو قطب افراط و تفريط در نوسان بوده است. در جوامع غربي تحت تاثير آموزه هاي سرمايه داري، اقتصاد به عنوان اصل و هدف نهايي فعاليت هاي بشري قلمداد شده و متقابلاً در كشورهاي نوعاً مسلمان نيز اقتصاد و كاركردهاي آن به بهانه اجتناب از ماديات، ناديده انگاشته و يا كم رنگ به حساب آمده اند. اقتصاد اسلامي مي تواند بديلي براي اين وضعيت دوقطبي ناكارآمد باشد چرا كه دين حنيف اسلام با رعايت جانب اعتدال راهي ميانه را در حد فاصل مادي گرايي و توليد ستايي افراط گونه و طرد هر گونه فعاليت اقتصادي ارائه مي دهد كه با دستاويزي به آن مي توان راهي نوع در پيشرفت اقتصادي را پيمود و دام هيچ گونه افراط و تفريطي در نغلتيد. در اين بين تدوين الگوي مناسب علوم انساني و استخراج مباني اقتصاد اسلامي، متناسب با شرايط و مقتضيات زمان، قطعاً از اولويت هاي پيش روي دانشگاهيان و نخبگان حوزوي خواهد بود. نيل به علم اقتصاد اسلامي، دو بال پيشرفت مادي و معنوي، يعني توليد و توسعه و اخلاق اسلامي را به جامعه ما اعطا خواهد كرد و در پناه اين اصول مي توانيم به مسير پيشرفت همه جانبه اي كه مقام معظم رهبري در نظر دارند نائل آييم.
واقعيت آن است كه اقتصاد، يكي از پايه هاي اصلي بقاء و دوام تمدن هاست. نظام هاي پديد آمده بر اساس هر نوع از تفكر و بينش، براي دوام و قوام خود به بنيان هاي اقتصادي نياز دارند. در اين مسأله ترديدي نبوده و نظام اسلامي هم از آن مستثني نيست. در سيره پيشوايان معصوم (ع) فعاليت هاي اقتصادي افراد ارزش بالايي دارد. آن بزگواران كارگران و توليد كنندگان را بسيار تشويق مي كردند. سيره عملي پيامبر اكرم(ص) و امامان(ع) اين بود كه بار زندگي خود را شخصاً به دوش مي كشيدند و هيچ گاه براي تامين ضروريات زندگي ، خود را وابسته به ديگران نمي كردند، اين امر بيانگر نوع نگرش آن برگزيدگان به دنيا و رابطه آن با آخرت است و بر انديشه هاي انحرافي زهد مآبانه كه كار و توليد را با كمالات معنوي ومصالح اخروي در تصاد مي دانستند و يا افكار باطل ارباب مابانه كه كار را وظيفه افراد پست و پايين جامعه مي دانستند، خط بطلان مي كشد. و لذا دين حنيف اسلام هموار به اقتصاد به عنوان يكي از ساحت هاي مهم زندگي مادي و معنوي انسان نگريسته و براي آن برنامه هاي خاصي دارد.
ولي توجه وعنايت به بعد اقتصادي نبايد دليلي براي تقليد ما از مادي گرايي غرب شود بلكه ما بايد با توجه به سنت اسلامي خود عمل نماييم تا هم نيازهاي خود را مهيا كرده باشيم و هم در مقابل جبهه استكبار ايستادگي و جهاد نموده باشيم. از اين رو براي مديريت اقتصادي جامعه بايد سه معيار كليدي در نظام اقتصادي يعني؛ ارزش ها، ابزارها و مناسبات بين آن ها را، متناسب با فرهنگ و ارزش هاي بومي به درستي مورد توجه قرار داده و آن گاه به حركتي جهادي براي نيل به اهداف آن همت گمارد. بديهي است كه اين حركت قبل از هر چيز نيازمند تبيين شاخصه هاي مورد نظر در نظام اقتصادي خاص جمهوري اسلامي ايران است. همه اقشار مردم، در هر لباسي كه باشند، كارگر، كارمند، مدير، دانشجو، كار آفرين و...همگي كارگزاران و جهادگران جهاد اقتصادي هستند. جهاد اقتصادي تنها بر عهده يك سري از افراد خاص نيست بلكه همه بايد با خط مشي جهادي به اين مهم بپردازند تا كشور از گزند تحريم هاي اقتصادي دشمنان و مستكبرين در امان بماند و در عين حال بتوانيم مدل و الگوي اسلامي از اقتصاد ارائه دهيم كه ديگر كشورهاي اسلامي نيز بتوانند از آن منتفع گردند. ايشان در اين رابطه معتقدند كه، ما بايد بتوانيم قدرت نظام اسلامي را در زمينه ي حل مشكلات اقتصادي به همه ي دنيا نشان دهيم؛ «الگو» را بر سر دست بگيريم تا ملتها بتوانند ببينند كه يك ملت در سايه اسلام و با تعاليم اسلام چگونه ميتواند پيشرفت كند.
در نتيجه مهم ترين مسئله اين است كه بدانيم در رسيدن به اين الگو نيازمند تعريف بومي خود هستيم. جهاد و جنگ بدون داشتن نقشه منطقه جنگي و جهاد اقتصادي بدون داشتن نقشه راه ممكن نيست. اين اساتيد اقتصاد و صاحب نظرانند كه اكنون مي بايست در راستاي تكميل الگويي مبتني بر باورهاي اسلامي تلاش كنند. رهبر انقلاب در خرداد ماه 88 تصريح كردند: بايد دقت كرد، بايد تعقيب كرد، بايد تحقيق كرد. صاحبان فكر در دانشگاهها بنشينند و روي اين مسائل مطالعه كنند؛ تبيين علمي بشود؛ مدل سازي علمي بشود تا بتوانيم اين را به برنامه تبديل كنيم و بيندازيم در ميدان اجرا تا در پايان ده سال، ملت احساس كنند كه پيشرفت حقيقي پيدا كردند.