آسيب شناسي دلايل نگهداري از حيوانات وحشي در اماكن مسكوني- بخش دوم
مجازات قانوني صيد و شكار فقط 1 تا 100 هزار تومان!

انگار همين ديروز بود كه با بانگ خروس خوان سحر از خواب شبانگاهي بيدار مي شديم و بساط سفره صبحانه را روي ايوان پهن مي كرديم، بوي شير تازه كه نيم ساعت قبل از گاو شيرده دوشيده شده بود، به همراه نيمرويي از تخم مرغ دوزرده تازه به همراه عطر روغن كره گوسفندي در تابه مسي، اشتهاي تمام اهل خانه را به شدت تحريك مي كرد. زمان هايي نه چندان دور و به سبك و سياق زندگي روستايي كه هنوز هم در مناطق مختلف كشور وجود دارد نگهداري حيوانات خانگي از قبيل سگ نگهبان، گاو و گوسفند، و مرغ و خروس در مزارع نه تنها امري اجتناب ناپذير بود، بلكه بخشي مهم از زندگي و كار مردم را تشكيل مي داد و نقش مهمي در تأمين سلامت و تغذيه افراد داشت و وجود اين حيوانات در حياط و خانه هيچ تداخلي با فضاي زندگي افراد نداشت و مخل آسايش نبود. اما امروزه درحالي شاهد گسترش باغ وحش هاي خانگي در فضاي آپارتمان نشيني هستيم كه نه تنها سلامت اهل خانه را به خطر مي اندازد و مخل آسايش همسايگان و ساكنان مجتمع هاي مسكوني مي شود، بلكه اين حيوانات در اسارت هاي خانگي دست ساز بشر افسرده شده و از زندگي در حيات وحش خود محروم مي شوند.
متأسفانه پديده نگهداري از حيوانات وحشي روزبه روز شيوع بيشتري پيدا كرده است و مي رود كه نگهداري از مارپيتون، ايگوآنا، سوسمار و تمساح، شير و روباه يا حيوانات وحشي ديگري از قبيل كركس و شاهين به صورت يك اپيدمي در اكثر خانه ها درآيد. پس تا دير نشده بايد چاره اي انديشيد و افرادي كه نگهداري از اين حيوانات در منازل خود را تنها سرگرمي و نوعي علاقه عنوان مي كنند بايد بيشتر فكر كنند كه چرا و به چه قيمتي آزادي را از اين حيوانات بي زبان مي گيرند و سلامتي خود و ديگران را به خطر مي اندازند.
رها شدن توله شيرها در تهران
درواقع رها شدن توله شيرها، روباه و كركس در خيابان هاي تهران طي هفته هاي اخير و افزايش و اشتياق برخي از افراد به نگهداري از حيوانات وحشي در خانه ها باعث شد تا بار ديگر موضوع نگهداري حيات وحش در منازل مسكوني و باغ وحش هاي خصوصي نه تنها مورد توجه كارشناسان محيط زيست و حيات وحش قرار گيرد، بلكه سوژه گزارش ما هم شود.
چندي پيش سيد مسعود حسيني، رئيس اداره ساماندهي دفتر حفاظت و شكار و صيد سازمان محيط زيست از افزايش نگهداري حيوانات وحشي در منازل مسكوني و باغ وحش هاي خانگي خبر داده و اعلام كرده بود كه نگهداري اين حيوانات بدون گرفتن مجوز از سازمان محيط زيست جرم است و قاچاق حيوانات محسوب مي شود. وي همچنين بيان كرده بود كه در سازمان محيط زيست قوانيني براي نگهداري از حيوانات در منازل مسكوني وجود دارد و اگر اشخاص متقاضي نگهداري اين حيوانات باشند، كارشناسان متخصص حيات وحش از طرف سازمان حفاظت محيط زيست مأمور به بازرسي و نظارت بر محل نگهداري اين حيوانات هستند. همچنين افراد متقاضي نگهداري حيوانات بايستي قدرت نگهداري اين حيوانات را از لحاظ محل نگهداري و تأمين مخارج تغذيه اي داشته باشند، زيرا نگهداري اين حيوانات در محل رفت وآمد و زندگي ديگر انسان ها نبايد باعث برهم خوردن نظم اجتماعي شود و به طور كلي اگر افرادي متقاضي نگهداري از برخي حيوانات وحشي باشند كه در معرض انقراض نيستند، حتما بايد در محيطي دور از فضاي زندگي افراد و با مجوز لازم از سوي مأموران سازمان حفاظت محيط زيست اين كار صورت گيرد.
مهندس اميد الهامي، كارشناس حيات وحش در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه نگهداري تمام حيوانات در هر مكاني بايد تابع ضوابط و قوانين محيط زيست باشد و اين موضوع در آيين نامه حفاظت و بهسازي محيط زيست آمده است، مي گويد: «طبق آيين نامه فوق اين مقررات بايد در مورد تمام حيوانات رعايت شود و چنانچه هر فرد حقيقي يا حقوقي بخواهد از حيوانات نگهداري كند، بايد مجوز اداره شكار و صيد معاونت طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست را داشته باشد، چون در غير اين صورت آن فرد مجرم شناخته شده و كارش هم جرم محسوب مي شود.»
مشكل فقط در تهيه مجوز است؟
به او مي گويم پس اگر هر كس اين مجوز را تهيه نمايد مي تواند هر حيواني را در منزل مسكوني خود نگهداري كند، كه در پاسخم مي گويد: «البته اين طور نيست كه اگر هر فرد حقيقي يا حقوقي به سازمان حفاظت محيط زيست مراجعه كرد بتواند مجوز لازم را دريافت نمايد، چون اولا هر حيواني را نمي توان در فضاي مسكوني نگهداري كرد، ضمن اينكه حيوانات خانگي از قبيل پرندگاني همچون، قناري و مرغ عشق را مي توان در خانه نگه داشت، اما نگهداري مار، سگ، شير و... نياز به فضاي مناسب و فرد خبره اين كار دارد.»
مهندس الهامي همچنين با اشاره به اينكه حيوانات حتما بايد از مكان هاي مورد تأييد خريداري شوند مي گويد: «اگر قرار باشد فردي حيوان خانگي خريداري كند بايد آدرس خريدار و فروشنده، نوع و جنس حيوان و شناسنامه كامل او مورد بررسي مسئولان مربوط قرار گرفته و صلاحيت فرد هم مورد تأييد سازمان حفاظت محيط زيست باشد.»
اين كارشناس حيات وحش بر اين موضوع هم بسيار تأكيد مي كند كه حيوانات وحشي حتما بايد در باغ وحش كه جايگاه استاندارد آنها از نظر حفاظتي و تغذيه اي است نگهداري شوند نه در خانه ها و منازل مسكوني، و برخي از افرادي كه اقدام به نگهداري شير و مار و ميمون در منازل خود مي كنند، قطعا به صورت غيرقانوني اين كار را انجام مي دهند و چنانچه اتفاقي براي ساير افراد رخ دهد، آنها بايد در برابر قانون پاسخگو باشند.»
از آقاي الهامي مي پرسم با توجه به اينكه پديده نگهداري از حيوانات وحشي در برخي از منازل مسكوني شيوع پيدا كرده است، بهترين راهكاري كه مي تواند راهگشاي اين مشكل باشد چيست كه او در پاسخم به مسئله فرهنگ سازي اشاره مي كند و مي گويد: «رسانه هاي ملي مي توانند نقش مهمي در اين زمينه ايفا نمايند، مسئولان دامپزشكي و سازمان حفاظت محيط زيست با بيان شيوع بيماري هاي مشتركي كه بين انسان و دام وجود دارد، مي توانند خانواده ها را از وجود اين خطرات آگاه سازند، يا اينكه مسئولان مربوطه با بيان قوانين صحيح و درست نگهداري از حيوانات وحشي مي توانند راهنمايي هاي لازم را در اختيار آنها قرار دهند تا افراد از مبادي قانوني و مورد تأييد اقدام به نگهداري از برخي حيوانات نمايند. چون اين كار علاوه بر اينكه جلوي قاچاق حيوانات وحشي در كشور را مي گيرد، در حفظ سلامت شهروندان هم بسيار مهم است.»
علاقه به نگهداري حيوانات
واقعا صرف اينكه كسي علاقه مند است تا از حيوانات وحشي و خانگي نگهداري كند، مي تواند به خود اين اجازه را دهد كه حيوانات را از اماكن مختلف يا از مبادي قانوني و غيرقانوني وارد محيط زندگي خود كند؟ بي ترديد حيوانات چه از نوع خانگي و چه از گونه هاي وحشي همه دوست دارند زندگي طبيعي خود را در طبيعت داشته باشند. همان طور كه يك گنجشك از زندگي در قفس آزار مي بيند يك گربه يا سگ يا مار و شير و ميمون هم از دربند بودن و اسارت رنج مي برند.
دكتر سهيل عالمي، استاد دانشگاه و متخصص حيات وحش نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با هشدار نسبت به افزايش باغ وحش هاي خانگي بر اين نكته تأكيد مي كند كه حيوانات وحشي در اسارت افسرده مي شوند. وي همچنين از دارندگان اين باغ وحش ها مي خواهد تا فكر كنند كه لزوم نگهداري از حيوانات وحشي در خانه چيست؟
وقتي به اين استاد دانشگاه مي گويم البته برخي از اين افراد در باغ وحش هايي كه در خارج از شهر يا اطراف كرج تأسيس كرده اند، اين حيوانات را نگهداري مي كنند و الزاما با محل زندگي انسان ها تداخلي ايجاد نمي كند، اين طور توضيح مي دهد: «اسارت در هر حال اسارت است چه در باغ باشد چه در قفس، با اين تفاوت كه فضاي باغ كمي بزرگ تر است، حيواناتي از قبيل خرس، شير و كفتار كه به اصطلاح در باغ وحش هاي دست ساز بشر زندگي مي كنند صرفا به قصد دلالي و قاچاق و تكثير نگهداري مي شوند و تعداد كمي از صاحبان آنها هستند كه از روي علاقه و صرفا براي تحقيق و كار علمي اقدام به نگهداري از اين گونه حيوانات مي نمايند.»
سيدمسعود حسيني، رئيس اداره شكار و صيد سازمان محيط زيست هم در پاسخ به چنين سؤالي و ضرورت نگهداري حيوانات وحشي در منازل مسكوني چيست، اين طور توضيح مي دهد: «تمامي اين اقدامات ناشي از علاقه ذاتي انسان ها به طبيعت و حيات وحش است و احساس مالكيت انسان بر طبيعت و حيات وحش هم عامل اصلي اقداماتي چون نگهداري خصوصي از حيوانات است.»
به گفته وي، بارها ديده شده افرادي با گريه و التماس تقاضاي نگهداري حيواناتي مانند مار پيتون، ايگوانا يا بزمجه استراليايي، ميش، كل و بز را به سازمان محيط زيست مي دهند كه اين امر فقط به دليل علاقه فردي است، اما در هر حال همين افراد علاقه مند هم بايد به مسائل زيست محيطي حيوانات، تغذيه و حالت هاي رواني و جسمي اين موجودات زنده توجه خاصي داشته باشند، چون حيوانات وحشي در محيط اسارت شادابي و غريزه اصلي خود را از دست مي دهند و دچار افسردگي مي شوند و اگر همان حيوان در اسارت مانده براي ادامه زندگي در طبيعت رها شود، آسيبهاي جدي خواهد ديد زيرا قادر نيست مانند قبل در طبيعت به شكار برود، پناه پيدا كند و دنبال جفت بگردد.
مجازات تخلف بازدارنده نيست
وقتي مجازات قانوني صيد و شكار حيوانات از يك تا 100 هزار تومان آن هم مربوط به سال 76 باشد، آيا اين امر نمي تواند يكي از دلايل افزايش نگهداري از حيوانات وحشي در برخي از منازل مسكوني باشد؟ و آيا وقت آن نرسيده كه در اين قوانين بازنگري صورت گيرد؟
محمدجواد محمدي زاده، معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اين توصيه به شهروندان كه از نگهداري حيوانات وحشي در اماكن مسكوني خود جدا خودداري كنند چرا كه آنها ناقل برخي از بيماري ها هستند و باعث انتقال بعضي از بيماري هاي مشترك بين انسان و دام مي شوند كه بسيار خطرناك مي باشند، در پاسخ به سؤال فوق مي گويد: «سازمان حفاظت محيط زيست اين موضوع را در دستور كار خود قرار داده و بررسي هاي لازم نيز در اين خصوص انجام شده است، چون اين قانون بايد ابتدا در كميسيون زيربنايي دولت مصوب شود و در كميسيون لوايح بررسي و سپس در صحن دولت نيز به تصويب برسد و در پايان براي به تصويب رسيدن نهايي به مجلس ارسال گردد و اميدواريم زودتر به نتيجه مطلوب برسيم.»
همچنين آقاي محمدي زاده عنوان مي كند مسئوليت حفاظت از حيات وحش در عرصه هاي طبيعي با سازمان حفاظت محيط زيست، مسئوليت سلامت آنها با سازمان دامپزشكي و مسئوليت ساماندهي دام در حوزه شهرها نيز با شهرداري است.
به منظور توضيح مسئولان شهرداري درخصوص رهايي حيوانات وحشي و بخصوص اين توله شيرها در سطح شهرها با مديرعامل ساماندهي صنايع و مشاغل شهر تهران نيز به گفت وگو پرداختيم تا پاسخ او را در اين زمينه جويا شويم.
كمال عليپور با اشاره به اينكه معمولا با شروع فصل سرما بايد مراقبت بيشتري ازورود حيوانات وحشي در سطح شهرها صورت گيرد، به گزارشگر كيهان مي گويد: «به طور معمول هر سال در فصل زمستان شاهد ورود چند حيوان وحشي به داخل شهرها هستيم. به عنوان مثال سال گذشته چند گرگ و روباه از كوهپايه هاي سردسير وارد بزرگراه ها شده بودند يا اينكه خود مردم در منطقه سرخه حصار به آهوان در فصل سرما غذا مي دهند، كه در اين ميان سازمان حفاظت محيط زيست بايد دقت كافي در جلوگيري و ورود اين حيوانات به شهرها را داشته باشد، چون اين موضوع هيچ ارتباطي با شهرداري ندارد، سازمان حفاظت محيط زيست بايد تسهيلات اوليه اي از جمله غذا را در فصل سرما براي حيوانات وحشي فراهم نمايد تا حيوانات براي تهيه غذا به سمت شهرها سرازير نشوند.»
از وي در مورد وظيفه شهرداري در اين بين سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد:
«جلوگيري از تأسيس دامداري در سطح شهرها نيز برعهده شهرداري است، ضمن اينكه اگر گزارشي در مورد نگهداري از حيوانات در منازل به دستمان برسد، براي جمع آوري وارد عمل مي شويم.»
عليپور همچنين اضافه مي كند:«شهرداري طبق بند 20 ماده 55 موظف است از مشاغل و صنايع آلاينده زيست محيطي در سطح شهرها جلوگيري به عمل آورد، بنابراين طبق همين ماده قانوني وظيفه داريم از ساخت و ساز دامداري ها در داخل محدوده هاي شهري جلوگيري كنيم، اما ورود حيوانات و قاچاق آنها هيچ ربطي به شهرداري ندارد و متولي اصلي آنها سازمان حفاظت محيط زيست است، كما اينكه ماموران شهرداري و آتش نشاني با تمام توان در به دام انداختن توله شيرهاي اخير يا حيوانات و پرندگان وحشي كه وارد محدوده شهري شده بودند از هيچ تلاشي فروگذار نكردند.»
قانون ثانويه نياز داريم
از هادي مقدسي، نماينده مردم بروجرد و عضو كميسيون اجتماعي مجلس هم در خصوص بازدارندگي قوانين و مجازات صيد، نگهداري و حمل و نقل حيوانات وحشي سؤال مي كنم كه او در پاسخ مي گويد: «درخصوص مبارزه با پديده نگهداري حيوانات وحشي و تردد آنها در معابر عمومي كمبود و محدوديت قانوني نداريم، اما وقتي قرار است در محل سكونت با عواملي كه باعث آزار ديگران مي شود، برخوردي صورت گيرد، قوانين ثانويه بايد به كمك آيند كه در اين موضوع هم وزارت بهداشت بايد با جديت برخورد كند چون بحث سلامت مردم در ميان است.»
مقدسي مي گويد: «با توجه به اينكه وجود اين حيوانات باعث سلب آسايش روحي و رواني افراد مي شود، لذا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي بايد با قاطعيت وارد عمل شود و نيروي انتظامي هم براي جمع آوري اين گونه حيوانات از سطح شهر همكاري لازم را داشته باشند. اما از نظر قانوني هيچ خلائي در اين خصوص وجود ندارد.»
گزارش روز