|
چكش كاري ذهن با خلاقيت بالنده
ضرورت توجه به ترويج فرهنگ حرفه آموزي به نوجوانان در تابستان (بخش نخست)
صديقه توانا
بوي نم گچ و خاك آب خورده و گل تازه براي گچ و خاك كردن اتاق قديمي مادربزرگ يا در
مكانيكي با روغن موتور دست و پنجه را سياه كردن و اينكه در يك نجاري شاگردي كردن،
انواع و اقسام سرگرمي و كاركردن پسران در ايام تابستان بود و وردست مادر شدن در
كارهاي خانه و تمرين آشپزي يا چند شانه سنگين بر دار قالي زدن و پاي چله نشستن،
برخي از شيوه هاي هنرآموزي دختران . تعطيلات تابستان زمان بچگي ما رنگ و بوي ذوق و
هنر و كار و زحمت داشت كه با چاشني علاقه و استعداد آميخته مي شد و آن قدر سرگرم
كار مي شديم كه متوجه گذر ايام نبوديم و روزهاي بلند گرم تابستان برايمان كسالت آور
نبود، اما سه ماه تعطيلي بچه هاي امروزي به اصطلاح مدرن و پشت ميز كامپيوترنشين فقط
در صفحه كيبورد يا پاي جعبه جادويي و در نهايت يك يا دو كلاس اجباري سپري مي شود.
در هر ورق از دفتر خاطرات ايام، زياد ديده مي شود كه پسران نوجوان كه تازه پشت لب
شان سبز شده بود، از اينكه مي توانستند قلك هايشان را در تابستان تقريباً پر پول
كنند، دل شان غنج مي رفت، پول زحمت كشي و عرق ريختن خيلي برايشان مزه داشت، غروب
وقتي بچه ها خسته از كار بنايي يا نجاري و مكانيكي با دستي پر پول به خانه برمي
گشتند، حس زندگي را در آنها تازه مي كرد و احساس غرور و بالندگي از اينكه مرد شده
اند و مي توانند در يك مغازه اي كار كنند، اعتماد به نفس آنها را چندين برابر مي
نمود.
متأسفانه در دنياي ماشيني امروز روي اين سنتهاي ارزشمند حرفه آموزي را غبار فراموشي
گرفته است. هرچند كه شايد هنوز در برخي از شهرهاي كوچك بچه ها رغبتي به اين كارها
نشان مي دهند، اما خيلي گسترده نيست.
البته ناگفته هم نماند كه در بعضي از مدارس مسئولان مربوط با برگزاري كلاسها ي فني
و حرفه اي يا برپايي اردوهاي جهادي سعي در پر كردن اين خلأها دارند. اما باتوجه به
اينكه سنگ بناي جوهره كار در مردان از بچگي بايد پايه ريزي و تقويت شود لذا ضروري
است كه خانواده ها و به خصوص مسئولان فرهنگي و آموزشي كشور در جهت تقويت و گسترش
فرهنگ كار از سنين نوجواني و جواني برنامه ريزي كنند.
بچه ها بايد مرد شدن را بياموزند
طاهره جزمحمدي، مادر محمد و محسن 8و 13ساله است كه از خريد برگشته است. قبل از
اينكه كليد را داخل قفل در حياط بچرخاند، دقايقي وقتش را به من مي دهد و نقطه نظرش
را درمورد كاركردن بچه ها به خصوص پسرها در ايام تابستان اين طور مطرح مي كند: «من
خودم شخصاً خيلي دوست دارم پسرانم از بچگي حرفه اي بياموزند چون براي آينده آنها
خوب است و به قول معروف آب ديده مي شوند، اما آنها خيلي رغبتي ندارند و دوست دارند
سه ماه تعطيلي را فقط بخورند و بخوابند.»
اين مادر اضافه مي كند: «بچه هاي امروزي فقط بازي و پاي كامپيوتر نشستن را دوست
دارند اما ما بايد راه درست زندگي كردن و مرد شدن را از الان به آنها ياد بدهيم.»
علي ذاكري، صاحب سوپري محله كه مشغول مرتب كردن اجناس بيرون مغازه است به جمع ما مي
پيوندد و مي گويد: «قبلاً به محض اينكه مدارس تعطيل مي شد بعضي از بچه هاي محل براي
شاگردي به مغازه مي آمدند و در كنار دست ما بودند، هم كار ياد مي گرفتند، هم اينكه
مادران از شيطنت هاي آنها در امان مي ماندند، و در پايان ماه هم حقوق كمي مي
گرفتند؛ بدين ترتيب هم سرگرم مي شدند و هم كاري ياد مي گرفتند.»
آقاي ذاكري در ادامه سخنانش دفتري از خاطراتش را هم ورق مي زند و مي گويد: «خيلي
سالها قبل بچه ها در تابستان در يك كارتن كوچك چند عدد آدامس، شكلات چوبي و شانسي
مي ريختند و در گوشه اي از مغازه براي خود به اصطلاح كاسبي مي كردند، اما بچه هاي
اين دوره زمانه، تن به اين كارها نمي دهند.»
كار پديده اي ضروري و حياتي
اصل كار كردن نوجوانان يك پديده ضروري و حياتي است البته اين نفع و سود حاصل از كار
يك نوجوان خيلي براي خانواده مهم نيست، بلكه نكته حائز اهميت آموزش فرهنگ كار و
توليد در جامعه است.
دكتر محمدرضا كرمي، مشاور حوزه جوانان وزارت آموزش وپرورش در گفت وگو با گزارشگر
كيهان مي گويد: «طي 20سال اخير يك تغيير در مفهوم كار ايجاد شد و كار از مفهوم
توليد به مفهوم اداري و دلالي تغيير يافت و اين بزرگ ترين آسيب فرهنگي كشور در عرصه
اقتصادي است.»
وي با اشاره به اينكه سنت توليد هر چند مختصر در خانواده هاي ايراني از بين رفته
است، مي گويد: «وقتي در سوپرماركت ها سبزي خوردن پاك شده و آماده در اختيار مردم
قرار مي گيرد طبيعي است كه ديگر خانواده ها مثل سابق سراغ كاشتن سبزي خوردن در
باغچه كوچك خود نخواهند رفت.»
دكتر كرمي با اشاره به اينكه كار به مفهوم كلان در فرهنگ خانواده، امروز به يك پشت
ميزنشيني و حقوق ثابت اداري دريافت كردن تبديل شده است، اضافه مي كند: «حاصل اين
كار متأسفانه صرف هزينه هاي جاري زندگي مي شود كه عموماً مصرفي و غيرتوليدي هستند.
به تعبيري جامعه با يك سرعت سرسام آور به سمت مصرفي شدن تمام عيار پيش مي رود كه
اين مسئله تضعيف و انحطاط اقتصادي و اجتماعي را به دنبال خواهد داشت.»
از دكتر كرمي درخصوص راهكار اين مشكل و اقدامات عملي كه در جهت تقويت فرهنگ كار بين
نوجوانان مي توان انجام داد، سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: «اولين گام براي رفع
اين معضل ارائه تعريف جديد از فرهنگ كار و توليد و ارزش توليد به جامعه براي بهترين
گروه كه گروه نوجوانان و جوانان كه آينده سازان فرهنگ و اقتصاد هستند، مي باشد.»
وي اضافه مي كند: «نتيجه كار نوجوانان و جوانان در 12سال آينده خود را نشان خواهد
داد؛ وقتي كه اين نوجوانان مردان و زنان بالغ جامعه شوند و فرهنگ توليد و كار بازده
در آنها نهادينه گردد آن وقت است كه مي توان ادعا كرد كه فرهنگ كار علوي و اسلامي
در جامعه رواج يافته است.»
ترويج فرهنگ كار از رسانه ملي
«سنت ائمه دين به اين صورت بود كه حتي زماني كه مسند حكومت را در دست داشتند به حفر
قنات و كاشت درخت اقدام مي كردند و همه اطرافيان را به اين امر توصيه مي كردند،
بنابراين در چنين شرايطي ضروري است رسانه هاي ملي با ترويج فرهنگ كار در زمينه
توليد جوانان را به اين سمت سوق دهند.»
مشاور حوزه نوجوانان و جوانان در وزارت آموزش و پرورش با بيان راهكار فوق در
توضيحات بيشتري مي گويد: «صدا و سيما و رسانه ها با فرهنگ سازي مي توانند مفهوم
توليد را از توليدات كلان و بسيار عظيم خارج كنند به طوري كه هر خانواده ايراني حتي
در حد يك گلدان كوچك سبزي توليد كند اين كار در حقيقت سرآغازي براي گسترش فرهنگ
توليد است.»
دكتر كرمي خاطر نشان مي كند: «نتيجه كار نوجوان و جوان و فراگيري مهارت و دانش پيش
از آنكه نفعي براي خانواده داشته باشد يك ضرورت بزرگ اجتماعي و يك استراتژي عظيم در
عرصه اقتصاد كشور است، در يك نگاه كلان مسئولان فرهنگي بايد تلاش كنند محيط هايي را
آماده كنند كه با كمترين هزينه مهارت آموزي صورت گيرد و نوجوانان در محيطي سالم و
با فرهنگ ديني- اسلامي و مبتني بر مولفه هاي هويت ايراني توليد و بازده را ياد
بگيرند.»
البته در اين ميان نقش خانواده ها در اين فرهنگ سازي را نبايد ناديده گرفت چون نقش
اصلي را آنها در ترغيب و تشويق فرزندان براي انجام كارهاي توليدي ايفا مي كنند.
عليرضا كريمي، كارشناس مسائل تربيتي در اين خصوص به گزارشگر كيهان و در تاييد
صحبتهاي اين مسئول آموزش و پرورش مي گويد:«خانواده ها براي ترويج فرهنگ كار مي
توانند نگاه نوجوان و جوان شان را نسبت به كار تغيير دهند. متاسفانه امروز جوانان
ما حتي تا سنين بالاي 20 سال هم به شدت به خانواده وابسته اند و توان تحرك بالايي
از خود ندارند.»
آقاي كريمي اضافه مي كند: «خانواده ها بايد درك كنند كه سنگين ترين پديده اجتماعي
كه جنگ است در ايران توسط جوانان 20 ساله اداره شد، امروز بايد ميدان را براي
جوانان باز كرد و يك اشراف كلان به حوزه معنايي آنها داشت، اما بايد زمينه ريسك و
خطرپذيري را هم براي آنها باز نگه داشت.»
اين كارشناس تربيتي مي گويد: «خانواده در گام اول بايد بپذيرد كه جوانان و نوجوانان
مي توانند منشأ اثر باشند و بعد از آن زمينه را براي موثر بودن آنها با حمايتهاي
معنوي- نظارت و نصيحت فراهم كنند.»
حضور بچه هاي مثل دسته گل
در محيط هاي كارگري آري يا نه؟
هر چند كه فصل تابستان است و حضور و بيكاري بچه ها در خانه نه تنها براي خود آنها
بلكه براي والدين كلافه كننده است، اما از ديگر سو اين دغدغه هم بين والدين وجود
دارد كه اگر بچه هاي مثل دسته گل شان را به محيط هاي كارگري يا شاگردي در يك مغازه
بفرستند، يا دختران را براي آموزش حرفه هايي مثل خياطي، آشپزي يا آرايشگري به
آموزشگاه ها بفرستند و در كنار افراد بزرگسال با فرهنگ هاي متفاوت قرار دهند، ممكن
است خدايي ناكرده آنها ناخواسته در معرض آسيب هاي اجتماعي قرار گيرند يا اين فضاهاي
پرتنش، تاثير منفي بر روند تربيتي آنها بگذارد.
كار نوجوان و دل نگراني هاي والدين
علي دو هفته نيست كه در يك مغازه سبزي فروشي شاگردي مي كند اما گويي سالهاست كه با
فرهنگ بچه هاي كوچه بازار خو گرفته است. او اصلا اهل اين حرفها و دعوا و بگو و
مگوها نبود و هميشه احترام پدر و مادر و بزرگ ترهايش را نگه مي داشت، اما متأسفانه
حضور دو كارگر غيرايراني كه ظاهراً اهل هر فرقه اي هم هستند خيلي روي رفتار و گفتار
علي تاثير گذاشته اند. والدين مانده اند مستأصل از سويي دوست دارند فرزندشان
اجتماعي شدن و اعتماد به نفس و جرأت و مهارت كار كردن را بياموزد و از سوي ديگر اين
نوع تغيير رفتار، دل نگران شان مي كند.
آقاي كريمي براي رفع اين دل نگراني ها توصيه و راه حل هاي خوبي ارائه مي كند و به
گزارشگر كيهان مي گويد: «باتوجه به محدود بودن اشتغال آفريني البته دغدغه هاي
خانواده ها در اين موارد تا حدودي بجاست و مسئولان فرهنگي بايد دنبال راه چاره
باشند.»
وي مي گويد: «گسترش مراكز و مدارس فني و حرفه اي با امكانات مناسب در ايام اوقات
فراغت و تابستان بهترين راه حل اين مشكل است، اما باتوجه به اينكه اين كار زمان بر
است، وظيفه خانواده ها اين است كه با جست وجو و رصد كردن مراكز مناسب آموزشي مثل
فرهنگ سراها و خانه هاي فرهنگ در جهت آموزش فرزندان خودگام مثبت و مطمئني بردارند.»
اين كارشناس تربيتي با بيان اين نكته كه دغدغه والدين و علاقه نوجوانان دو مقوله اي
است كه نبايد از آن غفلت كرد، مي گويد: «عمدتاً والدين دچار افراط و تفريط مي شوند،
يا به شدت مسئله اي را به بچه ها تحميل مي كنند و با سخت گيري هاي خود فرزندان را
مجبور به كار در يك فضاي ناشناخته مي كنند كه آنها را دلزده مي نمايد يا آن قدر دست
بچه ها را در انتخاب كار و محيط آزاد مي گذارند كه خيلي به عواقب بعدي نمي
انديشند.»
او پيشنهاد مي كند: «والدين باتوجه به پيشينه فرهنگي- اجتماعي خانواده و محيط زندگي
و علايق فرزند و استعداد آنها يك حرفه مناسب آموزشي در فضايي كاملا مطمئن براي بچه
هاي خود انتخاب كنند كه بهترين مكان خانه هاي فرهنگ يا ثبت نام بچه ها در اردوهاي
جهادي به همراه مسئولان فرهنگي مدارس است.»
اردوهاي جهادي فرصتي طلايي براي كسب مهارت هاي زندگي
هر چند كه از زمان برگزاري اولين اردوي جهادي در سال 1359 كه بنا به فرموده حضرت
امام براي كمك به محرومان در دبيرستان مفيد ايجاد شد، سال هاي زيادي مي گذرد، اما
از آن سال تاكنون هر ساله دانش آموزان زيادي از مناطق و مدارس مختلف به صورت جمعي
با شركت در اردوهاي جهادي به همراه معلمان و كاركنان مدرسه به ياري محرومان مناطق
مختلف كشور مي شتابند. برگزاري اين اردوهاي جهادي، در ايام تابستان فرصت بسيار
طلايي و يك توفيق معنوي براي دانش آموزاني است كه به جاي تفريح و بازي و سرگرمي، دل
از خانه و خانواده مي كنند و به تشويق والدين در پي كسب معنويت، آموزش و مهارت و
درس درست زيستن مي روند.
آقاي محمد صادقي يكي از فارغ التحصيلان و مسئولان پرورشي دبيرستان مفيد است كه در
زمان دانش آموزي تا الان در اردوهاي متعدد جهادي شركت كرده و سرد و گرم هاي زيادي
را چه در سنين نوجواني در جايگاه دانش آموز و چه در جايگاه يك مسئول تجربه كرده
است.
او هر چند كه فضاي كار كردن در اردوي جهادي را با كار كردن در يك مغازه يا كارگاه و
همچنين كار كردن نوجوانان در زمان قديم كه از روي نياز بود ، متفاوت مي داند، اما
بر سازنده بودن هر دو فضا تاكيد مي كند و مي گويد: «بچه ها وقتي وارد اجتماع شوند،
با آداب و رسوم و فرهنگها و از همه مهم تر محروميت ها آشنا مي شوند، نه تنها قدر
آسايش و نعمت را مي دانند، بلكه در برابر سختي ها و مشكلات آب ديده مي شوند.»
آقاي صادقي با اشاره به اينكه اردوي جهادي دانش آموزان را براي زندگي در شرايط سخت
آماده مي كند، مي گويد: «چگونگي مديريت در خانه، پول و نحوه هزينه كردن آن، بالا
رفتن اعتماد به نفس، انعطاف پذير شدن و صبوري همه از مهم ترين درس هايي است كه
نوجوانان در اردوهاي جهادي مي آموزند، ضمن اينكه در كنار اين درسها مي توانند
مهارتهاي عملي و اخلاقي خود را تقويت كنند تا در آينده بتوانند در زندگي مستقل خود
به اهداف عاليه برسند.»
مرتضي كيان پور، معاون پرورشي دبيرستان مفيد هم در گفت وگو با گزارشگر كيهان به
فوائد مثبت و ارزنده اردوهاي جهادي روي دانش آموزان و نوجوانان اشاره مي كند و مي
گويد: «در اين اردوها كسي دنبال اسم و رسم نيست و همه بدون چشم داشت مادي كار مي
كنند، وقتي يك نوجوان درست در سني كه دوست دارد دنبال شادي و نشاط باشد و از فرصت
تابستان لذت ببرد، دل از خانه و خانواده و سفر مي كند و به مناطق محروم كشور مي آيد
و در اردوي جهادي شركت مي كند و كار و تلاش دسته جمعي در جهت آباداني و رفع محروميت
از چهره روستاهاي دور افتاده و فقرزده را بر هر كار ديگري ترجيح مي دهد و از همه
والاتر در قبال وضعيت ساير مسلمانان و هموطنان محروم كشورش احساس مسئوليت مي كند.
قطعاً چنين نوجواني در زندگي آينده موفق خواهد بود و در عرصه كارهاي اجتماعي و
اقتصادي پيشرفت مي كند.»
آقاي كيان پور با اشاره به اينكه بچه ها در اردوهاي جهادي گاهي با سختي هاي زيادي
مواجه مي شوند، خاطر نشان مي كند: «مثلا براي ما پيش آمده كه در برخي مناطق گرفتار
طوفان شن شويم، يا اينكه براي آب آشاميدني با مشكل مواجه شويم، اما خود اين مشكلات
هم براي بچه ها جذابيت خاصي دارد و آنها را صبور و مقاوم مي كند ضمن اينكه حس
مسئوليت پذيري، روحيه تعاون و كار گروهي را در بين نوجوانان تقويت مي كند و در يك
كلام مي توان گفت اردوي جهادي يك دنيا تجربه است.»
گزارش روز |
