جمع نشدن حب دنيا و آخرت

قال عيسي بن مريم(ع): لايستقيم حب الدنيا والآخره في قلب مومن كما لايستقيم الماء والنار في اناء واحد.
حضرت عيسي(ع) فرمود: دوستي دنيا و آخرت در قلب مؤمن (يكجا) جمع نمي شود، همان طوري كه آب و آتش در يك ظرف جمع نمي شود.(1)
ــــــــــــــــ
1- مجموعه ورام، ج 1، ص 131
 

مخالفت با تملق

مرد اعرابي، حضور پيغمبر اسلام آمد و گفت: مگر نه اين است كه تو از جهت والدين از همه ما بهتر و از جهت اولاد از همه ما شريف تري؟ در ايام جاهليت بر ما مقدم بودي و هم اكنون در اسلام رئيس ما هستي. رسول اكرم(ص) از اين سخنان تملق آميز خشمگين شد. به مرد اعرابي فرمود: زبانت در پشت چند حجاب قرار دارد؟
جواب داد: دو حجاب، يكي لب ها و ديگري دندان ها. فرمود هيچيك از اين دو مانع نتوانست حدت زبان تو را از ما بگرداند؟ سپس فرمود: تحقيقا بين تمام آنچه كه در دنيا به فردي اعطاء شده است، هيچ چيز براي آخرت او زيان بارتر از رهايي زبان و نفوذ كلام نيست. حضرت براي آن كه مرد را ساكت كند و به آن صحنه ناراحت كننده خاتمه دهد، به علي(ع) فرمود: برخيز و زبانش را قطع كن، آن حضرت حركت كرد چند درهمي به وي داد و خاموشش ساخت.(1)
ــــــــــــــــــ
1- معاني الاخبار، ص 171
 

الگوهاي كار و تلاش

پرسش:
كاركردن در سيره پيامبراسلام(ص) و ائمه معصومين(ع) از چه اهميت و جايگاهي برخوردار است؟ لطفا به نحو اجمال توضيح دهيد.
پاسخ:
پيامبراعظم(ص) و ائمه معصومين(ع) كه عابدترين انسان ها بودند نه تنها در گفتار و توصيه به ديگران- كه در عمل و رفتار خود به كار كشاورزي و فعاليت هاي تجاري مي پرداختند و عملا امت اسلامي و پيروان خود را به تلاش و كار هرچه بيشتر فرامي خواندند- هنگامي كه يكي از اصحاب امام رضا(ع) آن حضرت را هنگام كاركردن بر روي زمين و در حال عرق ريختن ديد با تعجب پرسيد: فداي شما شوم، كارگران كجايند كه شما خود مشغول كار هستيد؟
امام پاسخ دادند: اي علي ابن حمزه، كساني كه بهتر از من و پدرم در روي زمين هستند با دستان خود كار كردند. پرسيدم: آنها چه كساني اند؟ حضرت فرمود: آنها پيامبر(ص) و علي(ع) و تمام اجداد من هستند. آنها با دستان خود كار مي كردند. كار، از جمله اعمال پيامبران و اوصياء و صالحان محسوب مي شود. (وسايل الشيعه، ج17،ص39)
آن بزرگواران و فرزانگان درعين حالي كه نياز اقتصادي به كاركردن خود نداشتند و حتي در صورت نياز ياران، غلامان و كارگراني در اختيار داشتند كه براي آنها كار كنند، اما عمدا خود مشغول به كار مي شدند تا هم از فضيلت كار و تلاش برخوردار شوند و هم عملا الگويي تمام عيار براي شيعيان و پيروان خود باشند.
در نمونه اي ديگر وقتي يكي از اصحاب امام صادق(ع) آن حضرت را درحال كاركردن مشاهده مي كند، مي گويد: فداي شما شويم، اجازه دهيد اين كار را با غلامان شما انجام دهيم. حضرت پاسخ دادند: خير، مرا رها كنيد. من دوست دارم خداوند مرا در حال كاركردن با دستان خود ببيند و با تحمل رنج و دشواري، رزق حلال خود را به دست آورم. (همان، ص40)
همچنين يكي ديگر از اصحاب امام صادق(ع) وقتي آن حضرت را در يكي از روزهاي گرم تابستان در اطراف مدينه مشغول كاركردن ديد با تعجب پرسيد: جانم فداي شما! شما با اينكه در نزد خداوند داراي منزلت و از نزديكان رسول خدا(ص) هستيد، چرا در چنين روز گرمي خود را به زحمت انداخته ايد؟ حضرت پاسخ دادند: براي به دست آوردن رزق خود خارج شده ام تا از انسان هايي همانند شما بي نياز شوم. (همان، ص20)
محمدابن منكدر، يكي از معاصران امام محمدباقر(ع)، روزي آن حضرت را درحال كاركردن و عرق ريختن در ساعات گرم روز و در حوالي مدينه مشاهده كرد. از اينكه آن حضرت را در سنين بالا و در چنين ساعت و حالتي ديد آزرده شد و به قصد نصيحت كردن امام، خود را به آن حضرت رساند و عرض كرد: «خداوند كار شما را سامان كند. پيرمردي از پيرمردان قريش در اين ساعت از روز و در چنين حالتي در طلب دنيا (مي بينم) اگر اجل شما در اين حال فرارسد، چه خواهيدكرد؟ امام حكيمانه پاسخ داد: «اگر مرگ من دراين حال فرا رسد، درحال اطاعت خدا خواهم بود كه با اين عمل، خود و خانواده ام را از تو و از مردم بي نياز كرده ام. اگر مرگ من در حال انجام نافرماني خداوند برسد، در آن صورت ترسان و نگران خواهم بود.
او بي آنكه پاسخي براي امام داشته باشد، گفت: رحمت خدا بر شما باد راست گفتيد، من خواستم شما را نصيحت كنم، اما شما مرا نصيحت كرديد. (همان، ص19)
بنابراين كاركردن امامان معصوم(ع) صرفا براي امرار معاش و تحصيل درآمد و روزي نبود بلكه اساسا از نظر آن بزرگواران، كاركردن و تحمل رنج و مشقت آن، موضوعي مطلوب و عبادتي بي بديل محسوب مي شود كه بدون توجه به نتيجه اقتصادي آن، به تنهايي از جمله عبادات و وسايل تقرب به حق تعالي محسوب مي شود. علاوه بر آنكه نتايج اقتصادي و اجتماعي كار در رفاه حال مردم تأثيرگذار است، كاركردن براي خدمت رساني به خلق خدا و رفع نيازهاي آنان، عبادتي بزرگ به شمار مي آيد. به عنوان نمونه حفر پانصد حلقه چشمه و قنات و هديه آن به نيازمندان، و آزادشدن هزار برده در اثر كاركردن علي(ع) از اين جمله است. (همان، ص37) آن بزرگوار دل خوش داشت كه رنج كاركردن و تلاش معاش او، در منظر حق تعالي صورت پذيرد و براي اينكه خداوند شاهد و گواه رنج معاش او باشد، به كار و تلاش مي پرداخت. (همان، ص23)

فضيلت ماه رمضان

زهره رضايي
ماه رمضان نام يكي از ماه هاي قمري سال است. در برخي از روايات آمده است كه رمضان نام خداوند است، از اين رو لازم است كه همواره براي بيان نام ماه قمري كلمه عربي شهر و فارسي ماه بدان افزوده شود؛ چرا كه بيان جملاتي چون رمضان آمد و رمضان رفت، بدون افزودن كلمه ماه، نوعي اهانت به خداوند است؛ چرا كه خداوند آمد و شد ندارد.
اين ماه قمري، از نظر اسلام در جايگاه ويژه اي قرار دارد؛ زيرا ماه نزول قرآن به شكل دفعي بر قلب حضرت محمد(ص) است كه از آن به انزال در برابر تنزيل ياد مي شود؛ افزون بر اينكه ماه روزه است كه آدمي در اين كارگاه يك ماهه به شكل عملي و نظري تقوا را آموزش مي بيند.
نويسنده دراين مطلب براساس آموزه هاي وحياني اسلام، فضيلت و ارزش و اهميت اين ماه را بيان كرده كه با هم اين مطلب را از نظر مي گذرانيم.
¤¤¤
ماه رمضان، برترين ماه قمري
ماه رمضان به سبب ويژگي هايي كه دارد، برترين ماه سال است؛ زيرا در اين ماه انسان مي تواند گام هاي بلندي را براي رسيدن به حكمت و هدف آفرينش بردارد و به سوي خداوند تقرب جويد و با تقوايي كه در اين ماه به دست مي آورد خود را براي نبرد در آوردگاه سال آماده سازد و بتواند پنجه در پنجه شيطان افكند.
البته همه ماه هاي سال كه عمر آدمي را تشكيل مي دهد، از ارزش و اهميت بسيار والايي برخوردار است و در بسياري از ايام سال، روزهاي بس مبارك و خجسته اي است كه نمي توان اهميت و ارزش آن را ناديده گرفت كه يك روز عبادت و روزه درآن ارزش بهشت را دارد و يا به اندازه سال ها عبادت قلمداد مي شود.
انسان در همين ماه هاي سال كه عمر اوست مي تواند يك فرصت بي تكرار را در دنيا تجربه كند و خود را براي ابديت بسازد. بنابراين، هر روز و هرماه خود فرصت تكرارنشدني است كه به انسان داده شده كه اگر از آن به درستي استفاده نكند، خود را براي ابديت در مرتبه كمال نخواهد ديد يا حتي بدتر در دوزخ فراق از كمال مي يابد كه به آتش فراق، تن و جانش مي سوزد.
برخي از ماه هاي سال از جمله ماه هاي حرام چهارگانه: رجب المرجب، ذي القعده حرام، ذي الحجه الحرام و محرم الحرام از ماه هايي است كه گناه در آن بزرگ شمرده شده و عقاب و عذاب دوچندان براي آن درنظر گرفته شده است. جنگ و خونريزي در آنها حرام است و هرگونه قتلي در آن ديه مضاعف و عذاب دوچندان به همراه مي آورد.
از اميرمؤمنان علي(ع) روايت است كه فرمود: شهر رمضان شهرالله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهري؛ رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. (وسائل الشيعه، ج 7 ص 266، ح 23)
اهل بيت پيامبر (ص) به عنوان مصداق اتم واكمل اهل ايمان، دروازه ورود به مدينه النبي (ص) هستند و هر كسي بخواهد به اين شهر در آيد مي بايست از طريق محبت ذوي القربي و علم ايشان، وارد شهر علم نبي (س) شود و هركسي كه بخواهد محبت و رضايت خداوندي را به دست آورد، مي بايست با محبت و اطاعت از پيامبر (ص) وارد شهر الله شود. (آل عمران، آيه 31) از اين رو ماه هاي رجب و شعبان را مقدمه اي براي ورود به ماه رمضان دانسته اند و گفته اند كه هركسي كه مي خواهد ازماه رمضان اين ماه خدا بهره كامل برد خود را در ماه هاي رجب و شعبان آماده سازد.
رسول خداوند دراين باره مي فرمايد: انما سمي شعبان لانه يشعب فيه خير كثير لرمضان؛ و شهر رمضان، سمي بذلك لانه يرمض الذنوب؛ پيامبر اكرم (ص) فرمود: ماه شعبان از اين رو شعبان ناميده شده كه خير فراواني از آن به سوي (ماه) رمضان منشعب مي شود و ماه رمضان بدين جهت ماه رمضان ناميده شده كه گناهان را مي سوزاند. (بحار الانوار، ج 58، ص 341).
اين بدان معناست كه ماه هايي چون ماه رجب و شعبان نيز بسيار ارزشمند است؛ اما دراين ميان ماه رمضان از ويژگي هاي انحصاري برخوردار است كه آن را برترين ماه درميان ماه هاي قمري قرارداده است كه درك شب قدر آن تنها به اندازه هزار ماه ارزش دارد و درك آن شب، آدمي را به سيري هشتاد و سه ساله مي برد كه عمر متوسط يك فرد انساني است. بنابر اين، درك حتي يك شب قدر درميان شب هاي قدري كه براي آدمي در طول عمرش پيش مي آيد، مي تواند او را به كمال برساند؛ حال اگر همه شب هاي قدر عمرش را درك كند تا چه اندازه اوج خواهد گرفت و به سمت سدره المنتهي (نجم، آيه 14) و قاب قوسين او ادني، (نجم، آيات 8 و 9) نزديك مي شود؟
ماه رمضان از چنان ارزشي برخوردار است كه انسان براي ورود به آن بايد خود را از ماه رجب و شعبان آماده سازد. روزه گرفتن و اعتكاف درماه هاي رجب و شعبان براي آماده سازي مقدماتي است تا انسان بتواند درماه رمضان دراين كارگاه اختصاصي و آموزشي خداوند بهترين بهره را ببرد؛ چرا كه درآن ماه ديگر فشاري از سوي ابليس و شياطين نيست و آنان در بند شده اند و انسان مي تواند با غلبه بر هواهاي نفساني خويش از طريق روزه گيري، گام هاي تقوايي را بردارد و خود را براي ورود به مراحل بعدي آماده كند.
پيغمبر اكرم (ص) فرموده است: ماه رجب ماه خداوند است كه رحمت الهي درآن ريزش مي كند؛ و ماه شعبان ماهي است كه در آن خيرات منشعب و پراكنده مي شود و شيوع مي يابد؛ و در روز اول ماه رمضان شياطين در غل و زنجير كشيده مي شوند و درهر شب ماه مبارك رمضان هفتاد هزار نفر از بندگان (گناهكار) خدا آمرزيده مي شوند.
دراين ماه درهاي بهشت گشوده مي شود و شيطان را به غل (و زنجير) مي كشند؛ در آن، شب قدر است كه برتر از هزار ماه است، و محروم كسي است كه (از فيوضات آن شب) محروم ماند. (تهذيب الاحكام، ج4، ص 152)
امام صادق(ع) فرمود: من صام ثلاثه ايام من آخر شعبان و وصلها بشهر رمضان كتب الله له صوم شهرين متتابعين؛ هر كس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به روزه ماه رمضان وصل كند خداوند ثواب روزه دو ماه پي در پي را برايش محسوب مي كند. (وسائل الشيعه، ج7، ص375، ح22)
البته هر سالي كه بر انسان مي گذرد و تجربه هايي كه در ماه رمضان مي اندوزد او را براي ورود به كلاس بالاتر رمضان آماده مي كند. چنانكه هر روز از روزه هاي نخست ماه رمضان آدمي را براي ورود به شب قدر مهيا مي سازد و از همين رو شب قدر در دهه سوم ماه رمضان قرار داده شده است كه روزه دار دو دهه آمادگي را گذرانده است و با ورود به شب قدر و بهره مندي از آن مي تواند كلاس هاي بالاتر را در شب هاي آخر بگذراند و براي يك سال مجهز و آماده با سلاح تقواي دروني به جنگ ابليس و شياطين برود و در آوردگاه سال ابليس و شياطين را به زانو درآورد.
درك اين كلاس ها نيازمند درك همه مراتب مقدماتي است. عارف كامل مرحوم ميرزا جوادآقا ملكي تبريزي(ره) در المراقبات مي فرمايد: مراتب روزه سه نوع است: يكي روزه عوام كه در آن ترك خوردن و آشاميدن و شهوات است؛ ديگري روزه خواص كه علاوه بر آنچه گفته شد حفظ جوارح از مخالفت هاي اوامر الهي است، و سوم روزه خاص الخواص است و آن ترك هر چيزي است كه انسان را از خداوند باز دارد، خواه حلال باشد و خواه حرام.
علل اهميت و فضيلت ماه رمضان
در آيات و روايات علل و اسباب بسياري براي اهميت ماه رمضان نسبت به ماه هاي ديگر برشمرده شده است. از جمله در اهميت و فضيلت اين ماه رسول خدا(ص) فرموده است: لو يعلم العبد ما في رمضان لود ان يكون رمضان السنه ، اگر بنده «خدا» مي دانست كه در ماه رمضان چيست و چه بركتي وجود دارد دوست مي داشت كه تمام سال، رمضان باشد. (بحارالانوار، ج39، ص 643) در اينجا به برخي از اسباب و عللي كه در قرآن و روايات آمده اشاره مي شود:
1-نزول قرآن: خداوند در آياتي چند ماه نزول قرآن را ماه رمضان مي داند. قرآن به شكلي دفعي و يكجا در ماه رمضان بر قلب پيامبر(ص) نازل شده و سپس در طول بيست و سه سال به شكل تدريجي با توجه به مناسبت ها دوباره فرود آمده است. ماه رمضان، همان ماه است كه در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، كتابي كه مردم را راهبر و در بردارنده دلايل آشكار هدايت و ميزان تشخيص حق از باطل است. پس هر كس از شما اين ماه را درك كند بايد آن را روزه بدارد و كسي كه بيمار يا در سفر است بايد به شماره آن، تعدادي از روزهاي ديگر را روزه بدارد. خدا براي شما آساني مي خواهد و براي شما دشواري نمي خواهد تا شماره مقرر را تكميل كنيد و خدا را به پاس آنكه هدايتتان كرده است به بزرگي بستاييد، باشد كه شكرگزاري كنيد. (بقره، آيه581) خداوند در آيه3 دخان معلوم مي دارد كه اين نزول دفعي در شب مباركي اتفاق افتاده است كه همان شب قدر است.
2- شب قدر: شب قدر كه درك آن برابر با يك عمر هشتاد و سه ساله آدمي يعني هزار ماه است، در ماه رمضان قرار دارد. خداوند درباره فضيلت شب قدر سوره قدر را فرو فرستاده كه تشريح كننده جايگاه ارزشمند اين شب در ميان شب هاي سال است. سوره قدر را نسبت پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) نيز دانسته اند چنانكه نسبت خداوند در سوره توحيد و اخلاص بيان شده است. به اين معنا كه حقيقت توحيد را مي توان در سوره اخلاص و توحيد يافت و حقيقت صفات كمالي و مقامي پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) را در سوره قدر يافت. در اين شب تقدير انسان و موجودات نهاده مي شود و فرشتگان و روح اعظم در اين شب بر زمين بر حجت و خليفه كامل الهي فرود مي آيند و مقدرات هستي را رقم مي زنند و بر حجت معصوم(ع) عرضه مي دارند. (سوره قدر) رسول الله(ص) در دهه آخر ماه رمضان اعتكاف نموده و مي فرمود: شب قدر را در دهه اخير رمضان جستجو كنيد. امام صادق(ع) فرمود: رأس السنه ليله القدر يكتب فيها ما يكون من السنه الي السنه ؛ آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آينده نوشته مي شود. (وسائل الشيعه، ج7 ص852 ح8) و همچنين از امام صادق(ع) سؤال شد: كيف تكون ليله القدر خيرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فيها خير من العمل في الف شهر ليس فيها ليله القدر؛ چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: كار نيك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آنها شب قدر نباشد بهتر است. (وسائل الشيعه، ج7 ص625، ح2)
3- كارگاه تقوا: ماه رمضان ماهي است كه انسان به سبب وضعيت ويژه اي كه به دست مي آورد در يك شرايط آرماني مي تواند خودسازي و تزكيه كند و با مبارزه عليه هواهاي نفساني با خودداري از خوردن و آشاميدن و ترك گناهان و انجام عبادت هاي خاص، خود را براي مبارزه با شياطين و عبور از سنگلاخ دام دنيا و دوزخ فريب آماده سازد. از اين رو خداوند در آيه381 سوره بقره، روزه در ماه رمضان را آمادگاه معرفي مي كند كه انسان با به دست آوردن زمينه هاي تقوا مي تواند خود را براي نبرد آماده كند. پيامبر اكرم(ص)- به جابربن عبدالله انصاري فرمود: اي جابر! اين ماه رمضان مي باشد؛ هر كس كه روز آن را روزه بدارد و پاسي از شب آن را (براي عبادت) به پا خيزد و شكم و شهوت خود را پاك نگه دارد و زبانش را (از گناه) نگاه دارد، (چنين كسي) همچنانكه از ماه مبارك رمضان بيرون مي رود، از گناهان نيز خارج مي شود. جابر عرض كرد: اي پيامبر خدا چه نيكوست اين حديث! رسول خدا فرمود: اي جابر، چه شروط سختي دارد! (الكافي، ج4، ص78)
پيامبر اكرم(ص)- فرمود: همانا كسي كه به شش ويژگي در ماه رمضان چنگ زند، خداوند گناهانش را مي بخشد: 1- دينش را حفظ كند. 2- نفسش را نگاه دارد. 3- با بستگانش پيوند برقرار نمايد. 4- همسايه اش را آزار نرساند. 5- رعايت (حقوق) برادرانش بنمايد. 6- زبانش را (از ناروا) بازدارد. اما روزه، پس هيچ كس جز خدا پاداش عمل كننده اش را نمي داند. (مستدرك الوسائل، ج7، ص073)
4- ماه روزه: روزه در اين ماه واجب شده است و اهل ايمان و اسلام مي توانند با روزه گرفتن در اين ماه خود را براي بهره مندي از بركات و آثار اين ماه و ماه هاي ديگر آماده كنند: يا ايها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم لعلكم تتقون؛ اي اهل ايمان روزه بر شما واجب شد چنان كه بر امت هاي پيشين واجب شده بود، باشد تا پرهيزگار شويد. (بقره، آيه381) البته روزه تنها دست برداشتن از خوردن و آشاميدن نيست هر چند كه بسياري از مشكلات و بدبختي هاي انسان به خاطر تأمين اين دو خواسته طبيعي است كه گاه انسان را به اسراف و تبذير مي كشاند و هواهاي ديگر نفس را نيز بيدار مي كند، ولي روزه دار واقعي كسي است كه خود را از همه گناهان نگه دارد و از آنچه عقل و عقلاء و شريعت نمي پسندند و زشت و گناه مي دانند پرهيز كند و تقواي از آنها را د رخود تقويت كند. امام علي(ع) فرمود: الصيام اجتناب المحارم كما يمتنع الرجل من الطعام و الشراب؛ روزه پرهيز از حرامها است همچنانكه شخص از خوردني و نوشيدني پرهيز مي كند. (بحار، ج39، ص942) و امام جعفر صادق(ع) از پدران گرامي اش روايت مي نمايد كه حضرت زهرا(س) فرمود: صائم با روزه خويش كاري نكرده (يعني حق روزه را ادا نكرده) هرگاه زبان و گوش و چشم و جوارحش را از (آنچه كه بر آنها حرام است) حفظ نكرده باشد.
5-ماه رحمت و مغفرت: اين ماه زمان بهره مندي از عنايت خاص الهي است. خداوند در اين ماه به شيوه هاي گوناگون به بندگان خويش عنايت مي كند و از رحمت رحماني خود به همه مي بخشد تا در مسير هدايت قرار گيرند. كساني كه گناه و خطايي كرده اند مي پوشاند و از ايشان در مي گذرد تا پاك شده و در مسير تعالي و كمال قرار گيرند.
رسول خدا(ص) فرمود: هو شهر اوله رحمت و اوسطه مغفره و آخره عتق من النار؛ رمضان ماهي است كه ابتدايش رحمت است و ميانه اش مغفرت و پايانش آزادي از آتش جهنم. (بحارالانوار، ج 39، ص 243) همچنين مي فرمايد: ان ابواب اسماء تفتح في اول ليله من شهر رمضان و لاتغلق الي آخر ليله منه؛ درهاي آسمان در اولين شب ماه رمضان گشوده مي شوند و تا آخرين شب بسته نمي شوند. (بحارالانوار، ج 69، ص 443، ح 8) نيز فرمود: ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهي است كه خداوند در آن حسنات را مي افزايد و گناهان را پاك مي كند و آن بركت است. (بحارالانوار، ج 69، ص 043، ح 5)
امام رضا (ع) روز عيد فطر به مردمي برخوردند كه به كارهاي بيهوده و بازي و خنده مشغول بودند. حضرت با ديدن ايشان رو به اصحاب خود كرد و فرمود: همانا خداوند صاحب عزت و جلال، ماه رمضان را ميدان مسابقه اي براي بندگانش آفريد تا در اين ماه با پيروي از خداوند به سوي بهشت پيشي گيرند. پس گروهي پيشي گرفتند و به پيروزي دست يافتند و كساني ديگر باز ماندند و محروم گشتند. شگفتا (و شگفتا) از كسي كه سرگرم خنده و بازي است (آن هم) در روزي كه نيكوكاران ثواب و اجر مي برند و كوتاهي كنندگان محروم مي شوند. به خدا قسمت اگر پرده و حجاب ها كنار رود، هر آينه نيكوكار به كردار نيك خود و گناهكار به گناهش مشغول مي شود. (الكافي، ج 4، ص 181)
6-بسته شدن دوزخ: ماه رمضان ماه رحمت الهي بر همه بندگان است. در اين ماه خداوند درهاي دوزخ را مي بندد و درهاي رحمت خويش را به سوي بندگان مي گشايد تا هر كسي هدايت و تقرب بجويد و راه كمال خود را بيابد و بپيمايد. رسول خدا(ص) فرمود: اذا استهل رمضان غلقت أبواب النار؛ هنگامي كه هلال ماه رمضان پديدار شد، درهاي دوزخ بسته شود. (بحارالانوار، ج 96، ص 843)
7-به زنجير شدن شياطين: در اين ماه چنانكه گذشت شياطين به زنجير مي شوند و ديگر انسان از بيرون دچار وسوسه نخواهد شد و تنها دشمن او در اين ماه هواهاي نفساني اوست. پس اگر اين هواهاي نفساني را با روزه داري به قيد كشيد اميد است كه پس از ماه رمضان هنگامي كه در آوردگاه جنگ با شياطين مي رود ديگر از خيانت ستون پنجم دشمن يعني هواهاي نفساني در امان باشد و بتواند با تقواي دروني بر وسوسه هاي بيروني شياطين غلبه كرده و بر ايشان چيره شود. امام رضا(ع) از پيامبر(ص) نقل مي كند كه: في اول يوم من شهر رمضان تغل المرده من الشياطين؛ در روز اول ماه رمضان شياطين در غل و زنجير كشيده مي شوند. (تهذيب الاحكام، ج 4، ص 251)
8-بهار قرآن: ماه رمضان را ماه ربيع القرآن نيز گفته اند. امام باقر(ع) مي فرمايد: لكل شيء ربيع و ربيع القرآن شهر رمضان؛براي هر چيزي بهاري است و بهار قرآن ماه رمضان است. در اين ماه انسان در شرايط خاصي است كه مي تواند بيشترين بهره را از قرآن ببرد. خداوند اين ماه را چنان قرار داده است كه جوانه هاي قرآن در جان آدمي در آيد و او را براي قرآني شدن آماده سازد. امام رضا(ع) مي فرمايد: من قرأ في شهر رمضان آيه من كتاب الله كان كمن ختم القرآن في غيره من الشهور؛ كسي كه در ماه رمضان آيه اي از كتاب خدا(قرآن) را بخواند، مانند كسي است كه در ديگر ماه ها تمام قرآن را خوانده باشد.(بحارالانوار ج 39، ص 643)
9-روزه، نشانه ايمان: روزه داري در ماه رمضان نشانه ايمان است. اسلام بر پنج چيز استوار است كه هر كسي آن را داشت مي توان او را اهل اسلام و ايمان دانست كه نماز و روزه و زكات و حج و جهاد است. البته در اين ميان ولايت است كه به همه اينها روح و معنا مي بخشد؛ چرا كه بي ولايت هيچ يك از اينها ارزشي ندارد چنانكه در روايتي از امام باقر(ع) اين مطلب بيان شده است. از نظر معصوم(ع) روزه داري نشانه ايمان است كه كسي كه روزه نگه نمي دارد و حتي يك روز آن را افطار كند در حقيقت از دايره ايمان خارج شده است. امام صادق(ع) فرمود: من افطر يوما من شهر رمضان خرج روح الايمان منه؛ هر كس يك روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد- روح ايمان از او جدا مي شود. (وسائل الشيعه، ج 7 ص 181، ح 4 و 5- من لا يحضره الفقيه ج 2 ص 37، ح 9)

قرب الهي غايت آرزوي سالكان

(بدان اي سالك مراقب كه) قرب، سبب قبولي اعمال، بلكه نفس قبولي و هدف قبولي اعمال و نهايت آرزوي هر آرزومندي است.(1) و آنچه از اخبار انبياء و اولياء (استفاده مي شود اين است كه) فوق «قرب و لقاي الهي» ارتقايي نمي باشد.(2) (پس به كمتر از آن راضي مشو و هم و قصدت را مناسب با چنين ارتقايي قرار ده و بدان كه) خير حقيقي خالص از جميع وجوه شر، منحصر در قرب و لقاي اوست.(3)
ــــــــــــــــــ
1- اسرارالصلوه ، ميرزا جواد ملكي تبريزي، ص 168
2- المراقبات، ميرزا جواد ملكي تبريزي، ج 1، ص 154
3- همان، ص 320
 

بررسي سيره عملي بزرگان درباره بيت المال
آيت الله بروجردي و دقت در مصرف وجوهات

آيت الله سيدحسين بروجردي، از محضر آخوند خراساني، علامه يزدي، آقا شريعت اصفهاني كسب فيض كرد و در علوم عقلي و نقلي به اجتهاد دست يافت و خود در رديف بزرگترين اساتيد زمان قرار گرفت. در زمان مرجعيت اين بزرگمرد، ايران با دسيسه هاي داخلي و خارجي مختلفي روبرو بود كه ايشان توانست حوزه علميه مسلمين را هدايت كند. آيت الله بروجردي در سن 90 سالگي رحلت كرد و در مسجد اعظم قم به خاك سپرده شد.
بيروني آقا
با توجه به موقعيت علمي و اجتماعي حضرت آيت الله بروجردي و آمد و رفت بزرگان و عامه مردم، ايشان هيچ گاه دستور نمي داد چاي كه تنها وسيله پذيرايي بود بياورند، اما در اندروني دستور مي فرمود،زيرا كه مخارج اندرون از پول شخصي اش بود نه از بيت المال.
افطاري
پول هاي شخصي اش را داخل كيسه حنايي كه همراه داشت مي گذاشت و به اين صورت از پول هاي بيت المال جدا مي كرد، حاج احمد (خادم ايشان) نقل مي كرد: «دو ساعت به غروب ماه رمضان بود و آقا مشغول وضو گرفتن، به من فرمود: حاج احمد، براي افطار چه چيزي تهيه كرده اي؟ جواب دادم: از 14 تومان، 25 قرآن باقي مانده است.
فرمود: به همان نسبت، براي افطار چيزي تهيه كنيد.
عرض كردم: اجازه مي دهيد گوشت تهيه كنم؟
فرمود: فردا كه مي آيد، حساب جداگانه اي دارد، براي امروز به اندازه 25 ريال چيزي بخر! براي تهيه افطار رفتم، طولي نكشيد كه صداي آقا بلند شد، وقتي خدمتش رفتم فرمود: حاج احمد بوي كباب مي آيد، شما تهيه كرده ايد؟
پاسخ دادم: خير.
فرمود: تحقيق كنيد.
گفتم: از خانه همسايه است.
دستور داد تا (براي افطار) كاله وش درست كنيم.
آيت الله بروجردي هرگز از سهم مبارك امام، استفاده نكرده و تنها از درآمد ملكي كه در بروجرد داشت روزگارش را مي گذراند.
سفر نجف
محسني ملايري مي گويد: سيدعلي آقا فرزند آيت الله سيدمحمد تقي خوانساري به من نوشت: «آيت الله بروجردي، ماهي 1500تومان به بيت ما مرحمت مي كرد، 500 تومان به مادرمان، 500 تومان به آقا سيدمحمدباقر و 500 تومان به من، الان سه ماه است كه به مادرم نداده اند.
در آن موقع، من در ملاير بودم، مطلبي را خدمت حضرت آيت الله بروجردي عرض كردم. فرمود: بياييد قم، مذاكره خواهد شد.
وقتي خدمتشان رسيدم، فرمود: من ماهي پانصد تومان از باب وجوه منطبقه به مادر ايشان مي دادم، اين خانم دو مرتبه نجف رفته است، آيا خودشان پول داشته اند و با آن به زيارت رفته اند؟ دراين صورت نبايد وجهي كه من مي دهم، استفاده كنند و اگر از همين وجه استفاده كرده اند، من براي گذراندن زندگي ايشان پول داده ام، نه براي رفتن به نجف!
من كلام آيت الله بروجردي را به آقا سيدعلي خوانساري بازگو كردم، جواب داد: همسر آقا سيدمحمد باقر خوانساري وضع حمل داشته است و خود ايشان، از نجف پول فرستاده اند و ما مادرمان را به نجف فرستاديم، دوباره خدمت آيت الله بروجردي برگشته جريان ارسال پول را توضيح دادم، ايشان برطبق عادتي كه داشت، حجت مي گرفتند، از من پرسيد: آيا به نظر شما، همينطور است؟
گفتم: خانواده آقاي سيدمحمد تقي خوانساري، غيرواقع نمي گويند.
آيت الله بروجردي روبه آقاي شيخ محمد حسن احسن كرد و گفت: «بعداز نماز، بدون اينكه كسي اطلاع پيدا كند، شهريه عقب افتاده را با 500 تومن ديگر به ايشان بدهيد و معذرت بخواهيد».
بوي كباب
نوع لباس هايش متوسط بود و غذايش به قدري ساده بود كه كاركنان درب منزل كه اغلب اوقات همسفره حضرت آيت الله بودند، حاضر نمي شدند از آن غذا بخورند، هرگاه اهل منزل مي گفتند: براي شما غذاي بهتر و مقوي تري تهيه كنيم، مي فرمود: كسي كه در بيروني منزل و پشت خانه اش حدود 100 نفر فقير نشسته اند، چگونه غذاي لذيذ بخورد؟!
روزي بوي كباب به مشامش رسيد، از شدت ناراحتي در حياط قدم مي زدند، اما كسي دليل ناراحتي اش را نمي دانست، تا اينكه يكي از نزديكان علت ناراحتي را سؤال كرد، آيت الله بروجردي با كمال تاثر فرمود: «اگر در منزل من كباب طبخ شود و بوي آن به مشام فقرايي كه در امر معاش خود معطل هستند، برسد، برآنها چه مي گذرد»؟!
خدمتكار خانه به حضور ايشان آمد و گفت: در خانه كباب نپخته ايم و اين بو از خانه همسايه است.
صندوق انار
هرماه نزديك به يك ميليون تومان به دست ايشان تقسيم مي شد، اما خود هميشه مقيد بود از سهم سادات و سهم امام(ع) مصرف نكند، نويسنده «منهاج الدموع» مي نويسد: سالي از ساوه دو جعبه انار از بابت سهم، حضور ايشان آوردم، قبول نفرمودند و پس از اصرار كه برگرداندن آن مناسب نيست، فرمودند: من آنها را مي خرم و وجه آن را از سهم مي گذارم كه به مصرف طلاب برسد و پس از رحلتشان كه خواستند به وجوه موجودي نزد ايشان رسيدگي كنند، ديدند مرحوم آيت الله بروجردي كيسه هاي گوناگون تهيه كرده اند و روي هر يك نوشته شده پول اين كيسه متعلق به فلان جهت است كه مبادا وجهي به غير مورد خود مصرف شود.
براي شهريه طلاب و امور خيريه ديگر 150 هزار تومان بدهكار بودند و وصيت كرده بودند كه وجوه دست گرداني كه گرفته نشده، مربوط به مرجع بعد از من است، نه اينكه ورثه من به آن حقي داشته باشند، وي تا آنجا در سهم مبارك امام(ع) احتياط مي كردند كه در زمان طولاني مرجعيت خانه مسكوني تهيه نكردند.
غذاي آيت الله بروجردي
يكي از نزديكان آيت الله بروجردي مي گفتند: هرگز غذاي خصوصي براي ايشان تهيه نمي شد و امر مي فرمود براي تمام اهل منزل و خدمتكاران يك نوع غذا ترتيب دهند، خدمتكارانش بر سر همان سفره اي كه ايشان غذا تناول مي كردند، مي نشستند.
آيت الله بروجردي و سهم امام
با اينكه آيت الله بروجردي مرجع هشتاد ميليون شيعه بود و ميليون ها تومان وجوهات به دستش مي رسيد، مخارج زندگي شخصي اش را از درآمد جزيي ملك خود كه از بروجرد مي آوردند، تامين مي كرد.
سهم امام(ع)، پولي كه شيعيان به ايشان به عنوان نايب امام زمان(عج) مي پرداختند را به همان حالت اوليه باقي مي گذاشتند، هرگز تصرفات مالكانه نمي كرد، هر تصرفي كه در آن انجام مي داد، به عنوان نيابت عامه و وكالت از ناحيه مقدسه حضرت ولي عصر(عج) بود.
به همين جهت به صورت شفاهي و در صورت نياز به صورت نوشته اعلام مي كرد كه «هر كس سهم متعلق به ذمه خود را با من يا يكي ازوكلاي من دستگردان كرده و به من بدهكار شده است، به شخص من بدهكار نيست، بلكه به همان صاحب پول، امام زمان(عج)، بدهكار است، بعد از من، هر چه از آنها بماند، بايد به مرجع خودشان برسانند و اين اموال جزو ملك شخصي و موروثي من نخواهد شد.»
معيشت آيت الله بروجردي
بااينكه اموال پدري بسياري داشت، هيچ گاه تغييري در برنامه زندگي و خوراك و پوشاك آيت الله پيدا نشد، لباس هايش همه وطني و ساده و غذايش اغلب از سبزيجات و لبنيات بود.
نظم در حفظ بيت المال
قبل از وفات وصيت كردند كه بعد ازمرگشان كسي حق ندارد در اتاق خصوصي ايشان را باز كند، مگر حضرت آيت الله سيداحمد خوانساري! لذا بعد از درگذشت ايشان، آيت الله خوانساري قفل را گشود و وارد اتاق شد، با ديدن منظره اتاق اشك ها جاري شد و دقت و عظمت اين مرد بزرگ بر همه روشن شد، هر چيزي به جاي خود قرار داشت و تمام وجوه مورد مصرفشان نوشته و جدا از هم گذاشته شده بودند.
كباب
پدر بزرگوار آيت الله فاضل لنكراني نقل مي كرد: «روزي مرحوم آيت الله بروجردي كسي را نزد من فرستاد كه لنگ و قطيفه را برداريد تا برويم آب گرم محلات، وقتي به آنجا رسيديم، افرادي بي بضاعت و گرفتار در آنجا بودند. خدمت آقا عرض كرديم، ايشان فرمود: گوسفند بزرگي بخريد وگوشت آن را بين آنها تقسيم كنيد، دستور آقا اجرا شد، وقتي ظهر شد، خودمان خواستيم ناهار بخوريم، قرص نان دو خيار و مقداري پنير سر سفره آوردند، يكي از خادمان آقا دو سيخ كباب در دست داشت، آورد خدمت آقا.
ايشان گفت: كباب از كجا؟ عرض كرد: آنهايي كه گوشت برايشان ذبح شده بود، مقداري از آن گوشت را كباب كردند.
ايشان بسيار ناراحت شد و فرمود: برگردانيد! برگردانيد، به همانهايي كه از آنها گرفتيد و آنها كباب ها را برگرداندند و خودشان و ديگران نان و پنير صرف كردند.
منبع : فارس