رباعي هاي مهدوي
مجيد ميرزايي- بروجرد
من سابقه آب و گلم دست شماست
پرونده اعمال دلم دست شماست
هرجا كه شكايت دلم را بردم
گفتند كليد مشكلم دست شماست
¤¤¤
دراين همه ظلم، عدل را برپا كن
طرحي بده، حد و مرز را معنا كن
نگذار كه عشق بيش از اين دير شود
يك تبصره بهر عاشقي پيدا كن
¤¤¤
من بود و نبودم همه از بود شماست
سرشار وجود من ز كمبود شماست
آن لحظه كه كائنات عاشق گردند
آن روز همان زمان موعود شماست
¤¤¤
اي «سوره فجر» رمز پيشاني تو
لبريز، غزل ز حس روحاني تو
از باب گلايه نيست، اما عمرم
كوتاه شد از غيبت طولاني تو
¤¤¤
اي وارث تيغ ذوالفقار ادركني
پوسيد دلم در انتظار ادركني
اين جمعه بيا و فتح كن دلها را
با سيصدوسيزده سوار ادركني
¤¤¤
اين كيست كه در حال دعا مي خندد
هرگونه صداكنم تو را مي خندد
هرگاه تو را درون خود مي كاوم
از شوق درآئينه، خدا مي خندد...
¤¤¤
چندي است كه بي پلك زدن منتظرم
اي عشق بيا سري بزن منتظرم
گفتند كه اين جمعه مي آيي حتما،
از ساعت پنج صبح من منتظرم
¤¤¤
مانند دوهفته پيش باني شده ام
از شوق تو گرم ندبه خواني شده ام
با دعاي خيرحضرت معصومه(س)
اين جمعه دوباره جمكراني شده ام...

 

گزارشي از بيستمين نمايشگاه بين المللي قرآن كريم در مصلاي تهران
نمايش جلوه هايي از بركات معنوي رمضان

منيره غلامي توكلي
ماه رمضان بار ديگر با تمام زيبايي هايش از راه رسيده است و خداوند در دعوتي همگاني مسلمانان جهان را هنرمندانه بر سر سفره اي فراخوانده كه زيباترين و متعالي ترين بركات و حسنات در آن چيده شده است و هركس به اندازه هنرمندي اش در ابراز بندگي و هنردوستي اش در درك خالق هستي از آن بهره مند مي شود.
ماه رمضان براي ما نه فقط ماه مهماني خدا كه ماه برگزاري قشنگ ترين آزمون ها در خلق زيباترين لحظات آسماني شدن است. گويي پنجره اي از روشنايي به سوي زمين باز شده كه فقط من و تو؛ نياز به نردباني از صفا و خلوص نيت داريم تا آسماني شويم..
آري آسماني مي شويم! اگر بدانيم هنر بندگي در اطاعت و وارستگي است و روزهاي معجزه گر اين ماه شريف، براي هر كدام از ما غرفه اي در نمايشگاه خودسازي و خود فراموشي تدارك ديده است و ما فقط بايد آگاهانه: با تمام قوا در آن شركت كنيم.
وقتي به اطراف نگاه مي كنم به نظرم، طور ديگري هم مي شود به تأثيرات هنرمندانه اين ماه نگاه كرد. 20سال است، طلوع هلال اين ماه مبارك در تهران، بهانه اي براي برگزاري مقدس ترين و عارفانه ترين نمايشگاه ها شده است. نمايشگاهي كه ابعاد مختلف جامعه را با ديد قرآني و سيره نظري و عملي معصومين (عليهم السلام) نگاه مي كند.
منظورم، نمايشگاه بين المللي قرآن كريم است كه امسال شاهد برگزاري بيستمين دوره آن در محل مصلاي تهران هستيم... نمايشگاهي كه در دل روزهاي داغ تابستان، مهمان بازديدكنندگاني است كه گرماي هوا را فراموش كرده و در ساعات طولاني روز، عقربه ثانيه شما را در غرفه هاي عرضه كننده محصولات مختلف قرآني روبه جلو مي برند. گويي اين بركت حضور قرآن است كه سختي راه طولاني، هواي گرم، تشنگي و گرسنگي را براي روزه داران هموار مي كند.
عطر قرآن و شهادت، روحت را براي يتيم نوازي آماده مي كند
... تابلوها تو را به سوي ساختمان مصلا راهنمايي مي كنند. اينجا ديگر فضاي زمين و آسمان و دل مردمان يك رنگ است. در محيط بيروني ساختمان مصلا؛ چهره آسماني شهدا، چشمانت را نوازش مي دهند و چه زيباست كه با ياد بزرگ ترين ايثارگراني كه جان شريف و عزيز را تقديم خدا و انقلاب كردند به غرفه «كميته امداد امام خميني(ره) واحد حمايت اجتماعي» نزديك شوي.
جايي كه هرچقدر هم ايثار مالي داشته باشي در برابر عظمت كار و نگاه پرصلابت چشمان شهدايي كه تو را مي نگرند بازهم خجلي. جايي كه هر چقدر هم با سخاوت، دست مهربانت را بر سر ايتام بكشي بازهم دراين امنيت و آسايشي كه داري، سايه حضور پربركت و معنوي شهدا را احساس مي كني و دستانت در برابر دستان آنها خالي خالي است.«سليمان رحيمي» غرفه داري كه اهل آذربايجان غربي است درباره حضور مردم و نوع نگاه آنها به غرفه شان مي گويد: يكي از زيباترين جلوه هاي انسانيت در ماه مبارك رمضان توجه به ايتام است كه خوشبختانه مردم ما در دست گيري و نوازش اين عزيزان هيچ گاه كوتاهي نكرده اند.
براي خود ما هم جالب است كه بيشتر بانوان و جوانان، تهييج كننده خانواده ها در انتخاب فرزندان ايتام هستند. «سيدعلي وثوقيان زاده» كه معرفي كننده فهرستي از فرزندان ايتام استان كهگيلويه وبويراحمد است در ادامه صحبت هاي همكارش مي گويد: سادات بيشترين اقبال را براي برگزيده شدن از جانب خانواده ها دارند. او معتقد است كه هركس بركت دست گيري از نيازمندي را در زندگي اش يك بار تجربه كرده باشد قطعا از كنار اين غرفه دست خالي نخواهد گذشت.
كمي آن طرف تر خانمي شناسنامه فرزندي از ايتام را در دست دارد و با نگاهي مشفق به آن مي نگرد. وقتي از احساساتش مي پرسم مي گويد: دوست داشتن ديگران هنر است و دوست داشته شدن سعادت و چه سعادتي بالاتر از اينكه بداني كاري مي كني كه خدا دوستت خواهد داشت و كسب اين رضايت مندي خدا در ماه رمضان، خود توفيق بزرگي است.
محلي براي بروز و ظهور تعاليم اسلامي در پوسته اصلي زندگي
... هنوز تا اذان مغرب فاصله اي دو ساعته داريم. كم كم شور و حال نمايشگاه با حضور بازديدكنندگان كه بيشتر خانواده ها و زوج هاي جوان آن را تشكيل مي دهند؛ بيشتر و بيشتر مي شود.
حضور غرفه هايي از نشريات شهرستاني و بازديدكنندگاني كه گاه از روي لباس و گويش محلي شان مي شود، تشخيص داد از كدام خطه مهمان تهراني ها هستند؛ نمايشگاه را به ايراني كوچك تبديل كرده است.
هم گامي طلبه ها و روحانيون در كنار دانشجويان و ديگر اقشار جامعه هم خود فضايي صميمي و يك رنگ را به وجود آورده است.
بيشتر جوانان براي خريد كتاب هاي اسلامي و قرآني از طلبه ها و روحانيون، ياري مي گيرند.
«محمد غلامي» از تبريز، طلبه اي است كه به دنبال ديوان اشعار امام خميني(ره) مي گردد، او نظرش را درباره بيستمين نمايشگاه بين المللي كتاب اين گونه بيان مي كند: امسال از لحاظ تنوع محصولات بيشتري ارائه شده و بخش هاي متنوعي هم به نمايشگاه اضافه شده است. اما گويي هنوز برخي از غرفه ها آمادگي لازم را جهت ارائه خدمات ندارند و قيمت ها هم خيلي بالاست! غلامي كه چند ماهي ديگر به لباس روحانيت ملبس مي شود با اشتياق زيادي از حضور فعال روحانيون در بخش هاي مختلف پاسخ گويي به سؤالات ديني، مشاوره خانوادگي و ازدواج و... تعريف مي كند و مي گويد: يكي از جلو ه هاي زيباي نمايشگاه قرآن، بروز و ظهور جايگاه تعاليم اسلامي در پوسته اصلي زندگي است.
بخش دانشگاهي، پيشتاز عرصه جذب مخاطب
در طبقه هم كف، غرفه ها در كنار هم به رديف چيده شده اند. راهروها كه هر چه به اذان نزديك مي شويم از حضور مردم تنگ تر و تنگ تر مي شوند؛ موضوع بندي شده اند و هركس مي تواند به راحتي غرفه و بخش مورد نظر خود را پيدا كند. از لوح فشرده گرفته تا كتاب هاي مذهبي و تفاسير قرآن و نشريات... سي دي ها و برنامه هاي رايانه اي براي هر سني...
بيشترين حضور جوانان در بخش دانشگاهي ديده مي شود. نرم افزار «پرواز از مدينه تا شام» كه چهارمين نرم افزار مجموعه پرواز است هدف اقبال همگان قرار گرفته است. در اين نرم افزار با استفاده از تصاوير زميني و ماهواره اي مسير حركت كاروان امام حسين(ع) از مدينه تا شام به استناد منازل و توقف كاروان در قالب نقشه نشان داده شده است، بررسي رويدادهاي تاريخي مهم از جمله دمشق و حلب نيز از ديگر بخش هاي اين نرم افزار محسوب مي شود. آشنايي با شخصيت حضرت زينب(س)، زيارتنامه هاي ائمه اطهار و ادعيه، بيش از 9 فيلم ويدئوئي از حرم و بارگاه حضرت رقيه(س)، قبرستان باب الصغير، بارگاه حضرت سكينه بنت علي(س) مسجد جامع اموي، پرواز بر فراز دمشق و زينبيه، مشهدالحسين(ع) از جمله بخش هايي است كه در اين نرم افزار طراحي شده است.
«صبا مير عبداللهي» كه با تحسين به اين نرم افزار نگاه مي كند در پاسخ به سؤالم كه نمايشگاه را چگونه ارزيابي مي كند، مي گويد: همه آثار ارائه شده در نمايشگاه زيباست. البته كاستي هايي هم هست اما هنر يعني ديدن نيمه پر ليوان. من بخش هنرهاي تجسمي را خيلي پسنديدم.
او درباره نرم افزار «پرواز مدينه تا شام» معتقد است: امام حسين(ع) در ترسيم تابلوي ايثار هنرمندانه عناصر تشنگي، ايمان و هدايت انساني را كنار هم قرار داد و اثري جاويدان خلق كرد هر اثري كه در تبيين و روشنگري هنر عاشورايي گام بردارد ارزشمند و قابل احترام است.
محلي براي آشنايي نسل جوان با ابزارهاي جديد آموزشي و مشاوره هاي خانوادگي
اشك در چشمانش حلقه زده است و بغضي كه در گلو نمي گذارد به راحتي صحبت كند. «انسيه شورچي» يكي از بازديدكنندگاني است كه در كنار غرفه پويانمايي ايستاده است. او درباره احساسش مي گويد: در بخش عكس ها، نمادي از «غار حرا» را ساخته بودند.
به ياد روزهايي كه در حج بوديم و قدرش را به خوبي ندانستيم، آنجا را زيارت كردم. الآن هم كه پسرم درباره اين روح فشرده اي كه زندگي، شهادت و شخصيت حضرت زهرا(س) را در قالب انيميشن به تصوير كشيده است؛ برايم صحبت كرد ديگر كنترل اشك هايم دست خودم نيست.
طبقه فوقاني جمع زيادي از بازديدكنندگان را به خود اختصاص داده است. در اين طبقه بزرگترين قرآن معرق، برگزيده ترين آثار تجسمي، غرفه هاي زن قرآني و خانواده قرآني، غرفه ره يافتگان كه معرفي كننده زنان و مردان تازه مسلمان است، غرفه عكس، مشاوره هاي قرآني، بيداري اسلامي و پاسخ گويي به سؤالات بازديدكنندگان درباره «عرفان هاي نوظهور» در بخش «عرفان هاي نوظهور»... توجه بسياري از بازديدكنندگان را به خود جلب كرده است.
در غرفه زن قرآني و خانواده قرآني كه به همت موسسه خيبر و با همكاري شبكه فعالين شفا (فعال در زمينه ازدواج)، مركز مشاوره و پاسخ گويي به پرسش هاي ديني سازمان تبليغات اسلامي و مركز مشاوره و پاسخگويي و راهنمايي موسسه آموزش و پژوهش امام خميني(ره) فعاليت مي كرد، نيز حضور خانواده ها به خصوص زوج هاي جوان بسيار چشم گير بود.
«محمد علي ابراهيمي» به همراهي نوعروسش، در كنار غرفه سامانه ملي ازدواج و خانواده ايستاده؛ معتقد است: زوج هاي جوان امروزي مي توانند از ابزار جديد آموزشي، علاوه بر تجربه بزرگان قوم براي رفع مشكلاتشان استفاده و به راحتي پاسخ سؤالات خود را پيدا كنند.
وي آشنايي با ابزارهاي جديد و موسسات قرآني را در ارائه مشاوره رفع مشكلات خانواده ها از بركات ماه مبارك رمضان و برگزاري اين گونه از نمايشگاه ها مي داند.
نمايش موضوعات مختلف قرآني در قاب هنر
در ادامه بخش عكس نمايشگاه با ارائه تصاوير قديمي از بارگاه هاي شريف ائمه اطهار در قالب عكس، توانسته است پاهاي خسته و دستان لرزان مادربزرگ ها و پدربزرگ ها را براي مدتي مسحور خود كند.
به نظر مي رسد آنها كودكي، صداقت آن دوران دور و قشنگي نيايش خالي از ريا را در تصاوير قديمي بارگاه هايي مقدس جست وجو مي كنند كه شايد در آن دوران دست لرزان كودكي شان از ترس گم شدن مادر يا پدر!! به سختي پر چادر مادر يا گوشه كت پدر گره خورده بود.
كمي آن طرف تر هم جمعي دور نماد كعبه حلقه زده اند و در گوشه اي ديگر جوانان با ايستادن در كنار نمادي از غار حرا عكس يادگاري مي گيرند.
در راهروهاي اين غرفه تصاوير زيبايي از لحظه لحظه هاي عبادت فردي و اجتماعي مسلمانان در مناسبت هاي مختلف مذهبي به نمايش گذاشته شده است. يكي از تابلوها تو را به شب هاي قدر مي كشاند. پرنده خيالت به حال كودكي غبطه مي خورد كه با دستان كوچكش قرآني بر سر گرفته و من نمي دانم از كدامين گناه كرده و يا ترس نزديك شدن به كدامين گناه ناكرده العفو مي جويد!! تابلويي كه در آن خانواده اي از سر تسليم و ارادت به محضر امام بزرگواري تعظيم برگرفته از روي سلام و تهيت را به درستي با خم كردن زانو و نهادن دست بر سينه و نگاهي ارادتمند به نمايش گذاشته اند، دلت را به سوي مرقد امام رضا(ع) مي كشاند.
و در تابلويي ديگر افراد هر كدام به نوعي خدا را در نماز و نگاه به عظمت طبيعت ستايش مي كنند. آن تابلويي را مي گويم كه فردي در كنار بلنداي كوه اقامه نماز كرده است و گروهي بهت زده و ساكت دورتر از قله بر بزرگي خالق اين طبيعت، فكر و بر عظمت و يكتاي اش اعتراف مي كنند... بعد هم تابلوهاي زيبا از سفره افطار و نمازجماعت و... كه هر كدام حسي زنده و پويا در بيننده به وجود مي آورند.كمي پايين تر از اين غرفه، در بخش آثار تجسمي، آثار بسيار زيبايي به نمايش گذاشته شده است. «سارا محمودوند» كه دانشجوي رشته نقاشي است با تحسين به اين آثار نگاه مي كند و مي گويد: برايم خيلي زيباست كه نمايشگاه قرآن اين فرصت را براي ما فراهم كرده است كه با منابع قرآني، دانش آن و هنرهايي كه زاييده افكار ديني و اسلامي است در يك نگاه آشنا شويم.در واقع وارد شهري شويم كه همه چيز در آن آسماني و به رنگ الهي است. من فضاي اين نمايشگاه را آبي و زرد مي بينم. نورانيت برگرفته از معنويت ديني و آرامش زاييده شده از لحظات عرفاني ...
خداحافظي قرآني
با نمايشگاه قرآني
از كنار تمام اين بخش ها و غرفه هايشان كه رد شدم به اذان مغرب نزديك شده بوديم. با بازديد از بزرگ ترين قرآن معرق جهان، بخش بيداري اسلامي و بخش نجوم و كيهان شناسي كه با استناد بر 150 آيه قرآن كريم درباره نجوم و كيهان شناسي و چگونگي خلق جهان به بازديدكنندگان توضيحاتي ارائه مي دهد و مشاهده تصاوير مكان هاي مذهبي با عينك آناگيف به صورت سه بعدي در غرفه آموزشكده نقشه برداري در بخش دانشگاهي، قصد خروج از نمايشگاه را دارم كه صداي دلنشين قرائت قرآن دانش آموزان را مي شنوم. دانش آموزاني كه در محفل قرآني گردهم آمده بودند، محفلي كه به همت وزارت آموزش و پرورش و معاونت پرورشي و فرهنگي اداره كل قرآن و نماز و عترت برگزار شده است. و من بيستمين نمايشگاه بين المللي قرآن كريم را با گوش فرا دادن به آيات آن ترك مي كنم و باز در اولين گامي كه به محوطه بيرون ساختمان شبستان مي گذارم بر شهدا، كساني كه هنرمندانه تعاليم اسلامي را به كار بستند تا به متعالي ترين درجات برسند، سلام مي كنم...!
 

استاد احمد نيريزي كاتب بزرگ قرآن در يك نگاه
عشق در ميان آيه ها

مهدي فرخي
سابقه هنر خوشنويسي همچون ساير هنرها نيز به گذشته هاي دور برمي گردد و اهميت آن تا بدان جا است كه هنرمندان خطه فارس بيشترين ابداع و تحول و اصلاح را در اغلب خطوط به وجود آورده اند و برخي از آنها از بهترين اساتيد تاريخ خوشنويسي ايران به شمار مي آيند . چنانكه در كتاب «احوال و آثار خوشنويسان ايران» و «نمونه هاي خطوط خوش كتابخانه كاخ گلستان» تأليف شادروان دكتر مهدي بياني اشاره شده، بيش از 40 نفر از خوشنويسان نامي ايران كه كتاب يا رساله يا مرقعاتي از آنها در موزه ها و كتابخانه هاي بزرگ ايران و جهان موجود است، همه شيرازي اند.
خوشنويسي از نظر و ديدگاه ايرانيان هنري مقدس و عرفاني بوده و چون در ابتدا بيشتر كلام خدا را به رشته تحرير درمي آورده، مي بايستي بدون وضو و طهارت تحرير نشود و در ساير زمينه ها نيز همچون متون ديني، ادبي و علمي، چون تنها وسيله ثبت و انتقال علم و حكمت و مذهب و فلسفه بوده، امري پاك و مقدس به شمار مي آمده است . از نظر اهميت نيز تا بدان پايه مي رسيده كه در بعضي مواقع هنرمند تمام وقت و عمر خود را تنها صرف كتابت قرآن و ادعيه يا مطالب علمي و ادبي و عرفاني مي نموده و از همين راه امرار معاش مي كرده است.
هنرمند خوشنويس مي بايستي علي رغم برخورداري از پاكي و طهارت و وضو، داراي اخلاص، تقوي، سادگي، صفاي باطن و مؤمن و معتقد باشد كه اگر حوصله و عشق را نيز به آن اضافه كنيم، آن وقت ديگر نكته اي باقي نمي ماند.
در بررسي تاريخ و سابقه خطوط ايراني، از ميخي و پهلوي و اوستايي كه در پيش از اسلام يعني زمان هخامنشيان، ساسانيان و اشكانيان رواج داشته است اگر عبور كنيم، با ظهور اسلام، خط كوفي آهسته آهسته جانشين خطوط قبلي گرديد تا جايي اولين قرآن ها با اين خط نگارش گرديد اما به تدريج و به جهت سهولت در امر نگارش و خواندن متون تغييراتي حاصل گرديد تا اينكه ابن مقله بيضاوي با ايجاد تحول اساسي، شيوه هاي گوناگون كتابت خط را وضع نمود.
ميرزا احمد يا ميراحمد نيريزي از بزرگترين نسخنويسان و خوشنويسان معروف قرن دوازدهم هجري (اواخر دوران صفويه) است. ميرزا احمد در شهر نيريز فارس چشم به جهان گشود. در صحيفه سجاديه، كه به سال 1087 قمري كتابت كرده است و نخستين اثر شناخته شده او به شمار مي آيد، نام پدرش را سلطان محمد و لقب خود را شمس الدين مي نويسد و با لقب فخرالدين مي خواند.
آغاز اقامت ميرزا احمد در اصفهان را حدود سال 1100 قمري نوشته اند. يك نسخه دعاي كميل، با رقم و تاريخ «احمد النيريزي السلطاني باصفهان 1107» احتمالا نخستين نسخه اي است كه او در اصفهان نوشته و بيانگر راهيابي وي به دربار شاه سلطان حسين صفوي حدود 1134-1105 قمري است. پادشاه صفوي ميرزااحمد را به لقب «سلطاني» مفتخر كرد. اين عنوان شبيه به لقب «عباسي» است كه به معدودي هنرمندان دوره صفويه اعطاء شده است. (رضا عباسي، عليرضا عباسي و...) متأسفانه از زندگي نيريزي اطلاع چنداني در دست نيست براي نخستين بار ميرزا سنگلاخ در كتاب تذكره الخطاطين زندگي نامه اي از او آورده كه بيشتر ساخته و پرداخته اوست.
سنگلاخ لقب «قبله الكتاب» را به نيريزي بخشيده و وي را شاگرد محمدصادق ارجستاني دانسته است كه اين هر دو مطلب خطاست. چرا كه پس از سلطانعلي مشهدي (926قمري) هيچ يك از خوشنويسان را به لقب نخوانده اند و در هيچ يك از منابع كه شرح حال محمدصادق ارجستاني (اردستاني، 1134 قمري) در آنها آمده، يادي از خوشنويسي وي نشده است.
ميرزا سنگلاخ، احمد نيريزي را شاگرد محمد ابراهيم قمي مي نامد و مي نويسد «وي پس از مرگ استاد از قم به نيريز رفت و چندي در آنجا به سبك استاد به كتابت پرداخت و سپس شيوه اي نو و برتر در نسخ ابداع كرد» اين بخش از گزارش وي نيز نادرست است. زيرا محمد ابراهيم قمي تا 1118 قمري زنده بوده است و آثار بسياري از احمد، به شيوه نوري كه او مي گويد در دست است كه پيش از اين تاريخ، در اصفهان نوشته شده است. ايضاً هيچ مدركي دال بر اقامت ميرزاحمد در قم نمي توان يافت.
در برخي از منابع معاصر آمده كه احمد نيريزي از «روي خطوط علاءالدين تبريزي مشق بسيار كرده» است. اين انديشه از آنجا سرچشمه گرفته است كه ميرزاحمد در چند اثر خود از علاءالدين تبريزي با عنوان «استاد» يا «استادي» ياد مي كند. بايد گفت كه به كاربردن لقب «استاد» يا «استادي» به همراه نام خوشنويسان متقدم براي احترام به پيشگامي آنهاست نه به معني استادي مستقيم. زيرا احمد نيريزي نمي توانسته از نظر زماني شاگرد علاءالدين تبريزي (زنده در 1001 قمري) باشد و نيز كلمه نقلت به معني آن است كه احمد نسخه اي به قلم وي داشته و نسخه اي تازه از روي آن به شيوه خود كتابت كرده است.
از ميان 83نسخه داراي رقم احمد نيريزي با تاريخ 107 قمري به بعد، در 83نسخه محل كتابت اصفهان ذكر شده است و وجود عبارت «عبدالداعي لابود الدوله القاهره الباهره ...»
[ همراه با نام يا بدون نام اصفهان ]در پايان 61 نسخه نشان از كتابت آنها در شهر اصفهان دارد. اين وضع توالي اقامت احمد را در اصفهان نشان ميدهد و اگر گسيختگي هايي در روند پديد آمدن آثار هنري وي مشاهده مي شود بيشتر به سبب رويدادهاي سياسي و اجتماعي روز اوست.
خلع شاه سلطان حسين صفوي به دنبال سقوط اصفهان توسط افغانها و پراكنده شدن درباريان، كه پشتيبان هنري و مشوقان وي در كار خوشنويسي بودند ضربه اي شديد براي نيريزي بوده چنان كه از آن پس نوشته هاي او كاهش يافته و عبارت «... ابودالدوله القاهره...» و عنوان دارالسلطنه را تا 6411 قمري در آثار وي مي بينيم. در واپسين سال پادشاهي صفويان (7411 قمري) اثري از او در دست نيست و از سال 8411قمري (آغاز پادشاهي نادرشاه) تنها دو قطعه خط از او باقي مانده است كه آنها نيز آخرين قطعات خط او است. از 9411قمري دو كتاب دعا از احمد باقي است و از 0511قمري هيچ اثري از او برجا نمانده است. كتابت چهار نسخه را به واپسين سال زندگي هنري او يعني 1511 قمري نسبت داده اند:
1-عده الداعي كه شرح آن خواهد آمد 2- نسخه اي از دعاي صباح 3-نسخه اي شامل سور و ادعيه 4-يك نسخه دعا كه به شماره 8031 در كتابخانه آستان قدس رضوي است ولي فاقد ويژگي هاي خط احمد است و نمي تواند دست خط او باشد.
از اين پس هيچ اثري كه بتوان آن را به احمد نسبت داد وجود ندارد. در كتاب تذكره الخطاطين آمده است كه احمد نيريزي سفرهاي متعددي به مدينه و مكه، عتبات و مشهد جهت زيارت 41معصوم(ع) كرده و به هنگام زيارت مدينه منوره اشعاري درمدح پيامبراكرم(ص) به آب طلا به كاغذ خانبالغ با اين مطلع نوشته شده است:
كفر و ايمان را هم اندر تيرگي هم در صفا
نيست دارالملك جز رخسار و زلف مصطفي
نيز در يكي از قطعات به خط او نوشته شده كه «درمدت عمر 06 هزار تومان حق التحرير و حق الكتابه دريافت داشته ام.»
مرگش را در 301 سالگي در زمان و مكاني نامعلوم مي دانند و به خاك سپردن او در كربلا نيز جاي بحث و ترديد است.
از پايان زندگي احمد نيريزي اطلاع موثقي در دست نيست. تاريخ مرگش را 5511قمري نوشته اند و به آن دليل كه در آثار محدود واپسين سالهاي عمرش نامي از شهري يا نوشته اي كه نشان دهنده هجرت او از اصفهان باشد، نمي يابيم؛ ظاهرا در اصفهان درگذشته است. انجمن آثار ملي در زادگاهش نيريز بناي يادبودي در بزرگداشت او برپا داشته است.
نيريزي با همه احترام و تواضعي كه در برخي آثار و قطعات نسبت به اساتيد خويش ابراز مي دارد، توجه خاصي به شيوه ياقوت مستعصمي داشته و آن را سرمشق خويش قرار داده است كه درنهايت با ممارست فراوان موفق به ابداع شيوه هايي در كتابت نسخ، به نام نسخ ايراني مي شود كه به آنچه نسخ ياقوتي و نسخ ريحاني خوانده مي شود و ياقوت در آن سرآمد بوده، در كتابت مصاحف ايراني خاتمه داد و كاتبان ايراني پس از دوره صفويه آن شيوه را سرمشق خود قرار داده و به نسخ ايراني معروف
شد كه تا ظهور محمد شفيع ارسنجاني، كاتب بنام قرآن كريم در دوره قاجاريه كه شيوه نسخ ايراني را به كمال رساند، استوار ماند.
نيريزي يكي از معروف ترين و پركارترين خوشنويسان ايراني است. از ميان تذكره نويسان و تاريخ خط نويسان پيشين و معاصر تنها «بياني» او را در رده خوشنويسان نستعليق و شكسته نيز به شمار آورده و نوشته: «نستعليق و مخصوصا شكسته را خوش مي نوشت». برخي از آثار برگزيده احمد نيريزي عبارت است از:
1- قرآن وزيري بزرگ (5/12* 5/23 سانتيمتر)، با افتتاح مذهب، به قلم نسخ، رقم و تاريخ «... احمد نيريزي في 2211 من الهجره » جلد چرمي ضربي با كتيبه به خط احمد، شماره 0791 كتاخانه شماره 1 مجلس شوراي اسلامي.
2- قرآن، وزيري بزرگ (02*8/23سانتيمتر)، به خط نسخ، مذهب، با رقم و تاريخ «احمد نيريزي صفر 5211ق»، جلد چرمي ضربي، شماره 1651 كتابخانه چستربيتي دوبلين.
3- قرآن رحلي (22* 53سانتيمتر)، مذهب، تاريخ و رقم به قلم رقاع ممتاز 11رمضان 1311 قمري، كتابت شده به «فرمان دستور اعظم... محمدقلي خان بيگدلي شاملو... بيدالعبد الاقل... احمد النيريزي»، جلد چرمي ضربي مذهب، شماره 1838 موزه ملي ايران.
4- قرآن وزيري (5/41* 5/32 سانتيمتر)، مذهب، جلد روغني الحاقي كار عبدالوهاب مذهب باشي 2921 قمري. اين نسخه نفيس كه به شماره 3493 به ثبت رسيده و به كتابخانه مجلس شوراي ملي تعلق داشته، در 2331 به ملك سعود پادشاه عربستان سعودي هديه شده است.
5- قرآني به خط ميرزا احمد نيريزي كه تمامي صفحات آن مذهب است، (كتابخانه مصر)
6- يك فقره دعاي جوشن كبير معروف به خط نيريزي كه درسال 3111 قمري نوشته و به شماره 0612 در كتابخانه مدرسه شهيد مطهري (سپهسالار سابق) موجود مي باشد.
7- قرآني كه درسال 4111 ق در اصفهان نوشته، كتابخانه نورالدين بيگ مصطفي تركي از مصر .
8- قرآن مذهب و مترجم با جلد نفيس رقم دار با رقم احمد نيريزي به تاريخ 8011 قمري به شماره 341.
9- قرآن كريم، مذهب، ابعاد (5/11* 5/81 سانتيمتر) با جلد روغني، به تاريخ 9111 قمري، به شماره 051، مشهد كتابخانه آستان قدس رضوي.
01- قرآن كريم، مذهب، به تاريخ 6211 قمري، اندازه (33* 5/12سانتيمتر)، جلد روغني به شماره 251، مشهد، كتابخانه آستان قدس رضوي.
11- قرآن كريم، قطع رحلي (22* 53 سانتيمتر)، مذهب، داراي رقم «احمد نيريزي في حادي عشر شهر رمضان المبارك سنه 1311» جلد چرمي ضربي.
21- فاتحه الكتاب، ابعاد يك ورق (02* 8/23سانتيمتر)، مذهب به خط نسخ به سفارش سلطان حسين صفوي، رقم احمد نيريزي، صفر 5211 قمري David james.
31- قرآن، رحلي، مذهب، با رقم «... احمد النيريزي...» و «و قدوقع الفراغ منه في عاشر شهر حميدي الثانيه سنه سبع و عشرين و مائه بعدالالف، 7211 قمري» كتابخانه سلطنتي.
41- قرآن، رحلي، مذهب، به خط نسخ، كتابت عالي و نستعليق كتابت خوش با رقم «قد تشرفت بكتابه ... في يوم الاربعاء من شهر ربيع الاول في سنه احدي عشر و مائه بعدالالف... احمد النيريزي 1111 قمري...، كتابخانه سلطنتي.
51- قرآن كريم، رحلي، مذهب، نسخ كتابت جلي با رقم: «حسب الامر... شاه سلطان حسين الصفوي مسكنا...»، «با تمام رسيد في 4211 قمري بمحروسه اصفهان...» كتابخانه سلطنتي.
61- دوازده امام(ع) از خواجه نصيرطوسي و دعاي اربع عشر (دو نسخه در يك مجلد)، رحلي (5/22* 5/34 سانتيمتر)، 804 صفحه، هر صفحه 9 سطر دعا و 9 سطر ترجمه كتابخانه سلطنتي.
71- دو نسخه قرآن كريم مذهب در مجموعه ناصر خليلي، هنر قلم (دكتر ناصر خليلي)، نشر كارنگ 9731...