(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


سه شنبه 28 دی 1389- شماره 19843

نگاهي به راهكارهاي نوين اصلاح الگوي مصرف در جامعه بخش پاياني
نهادينه شدن فرهنگ مصرف زير چتر همت مضاعف



نگاهي به راهكارهاي نوين اصلاح الگوي مصرف در جامعه بخش پاياني
نهادينه شدن فرهنگ مصرف زير چتر همت مضاعف

پريسا جلالي
همه، از اقشار و اصناف پردرآمد و گروه هاي متوسط و ضعيف جامعه گرفته تا دولت و مجريان برنامه هاي اقتصادي بر اين عقيده و باورند كه هدفمندي يارانه ها راهي جز اصلاح الگوي مصرف ندارد و همه مسيرها درنهايت به تصحيح روش هايي منتهي مي شود كه از مصرف بي رويه ممانعت كند. اما اينكه مصرف بهينه چگونه و به چه روشي ميسر خواهد بود با فرهنگ سازي و اعتماد به توليدكنندگان داخلي و توجيه مردم به استفاده بهينه پاسخ داده مي شود تا اين بار هم عزم ملي انقلاب اقتصادي جديدي را رقم بزند.
پس از اينكه توانستيم درك مشتركي از اهداف درازمدت نظام جمهوري اسلامي ايران براي مردم تدوين كنيم بايد آموزش را آغاز كرد.
آموزش زندگي در مملكتي كه مي بايست سرآمد منطقه باشد و در روز مقرر به افق 1404 دست يابد به طور حتم يك ضرورت است بنابراين دست يافتن به اين هدف منوط به اجراي طرح هدفمندي يارانه ها و بدنبال آن اصلاح الگوي مصرف است.
موضوعي كه شايد نسبت به آن كمي اهمال شده بود و مصرف بي رويه مانع از به ثمر رسيدن اهداف بزرگ مي شد كه خوشبختانه با اجراي طرح هدفمندي يارانه ها شرايط براي رسيدن به اين مهم اين روزها فراهم شده است.
اينكه مردم، اصناف، مجريان طرح هدفمندي و دولت چه نقشي در اجراي آن دارند و چگونه مي توانند ميان اضلاع مثلث دانش، فرهنگ سازي و صرفه جويي تعادل برقرار كنند نياز به موشكافي در بطن زندگي ما ايرانيان دارد و طرح هايي كه موفقيت اين برنامه ريزي ها را تضمين كند.
اما اينكه آيا مردم به اين باور رسيده اند كه بايد صرفه جويي داشته باشند يا مصرف بهينه چه مزايايي خواهد داشت، مساله اي است كه در اين گزارش بدنبال آن هستيم.
لوازم پرمصرف، مشتريان رقابت جو
يكي از برنامه هاي دولت در راستاي تحقق قانون هدفمندي يارانه ها، عرضه كالاهاي
كم مصرف به مصرف كنندگان است. اما به اعتقاد دكتر غلامرضا عليزاده جامعه شناس و عضو هيات علمي دانشگاه بروز فخرفروشي و شبيه كردن خود به طبقات پردرآمد جامعه برخي را به استقبال از كالاهاي خارجي سوق مي دهد هر چند اگر انرژي زيادي تلف شود يا نيازي به استفاده از آنها نباشد.
البته اين عده معدود جدا از افرادي هستند كه به گفته معاون وزير نيرو در صرفه جويي 40 ميليون دلاري در مصرف برق كه از زمان آغاز اجراي مرحله نخست قانون هدفمندسازي يارانه ها تاكنون رخ داده، سهيم بوده اند.
ناگفته نماند كم نيستند افراد معتقد و متعهدي كه فرهنگ مصرف بهينه را از مدت ها پيش سرلوحه زندگي خود قرار داده اند و اسراف هيچ جايي در زندگي آنها ندارد.
فردي كه خود را سعيد احمدوند معرفي مي كند، هزينه هاي زندگي را پاسخگوي داشتن لوازم برقي پرمصرف نمي داند و اعتقاد دارد: ديگر بايد قيد پلوپز و آرام پز، ماكروويو و سشوار يا اتوكشي لباس ها را زد و فقط براي روشنايي و وسايل ضروري مثل يخچال از برق استفاده كرد.
وي كه ديد مثبتي نسبت به اين نوع لوازم ندارد، معتقد است: با تغيير نگاه مردم و بازگشت به فرهنگ استفاده از لوازم قبلي كه بدون برق كار مي كردند حتي مي توان از مضرات جريان برق در لوازم غذا ساز هم جلوگيري كرد.
موضوعي كه سوزان، همسرش به هيچ وجه با آن موافق نيست و راحتي كار در آشپزخانه را با توسل به همين لوازم مي داند ضمن اينكه نمي توان از تكنولوژي و بازار داغ لوازم جديد و البته خارجي كه اقوام و آشنايان هم سر رقابت با آن را دارند، عقب ماند.
بررسي سخنان اين خانم و عده اي از هم نظران وي كه البته كم هم نيستند، چاره اي برايمان باقي نمي گذارد جز اينكه سري بزنيم به جامعه شناساني كه به روشني ريشه چنين عقايدي را آشكار مي كنند.
مجيد كاشاني جامعه شناس و عضو هيات علمي دانشگاه در گفت و گو با گزارشگر كيهان ريشه اعتقاد اين افراد را اينطور توصيف مي كند: شكل گيري ايده رقابت در تهيه لوازمي كه هر چند نيازي به آن نداشته باشيم يا مطابق خواسته ما نباشد مبتني بر تبليغات رسانه اي است و بخشي هم مبتني بر تجربيات عيني. از دوره اي كه صنعتي شدن غرب و تفاوت فاحش توليدات صنعتي در غرب با كشورهاي غيرصنعتي از قرن 18 به بعد رخ داد ايده و تصوري بين مردم شكل گرفت كه برخي ها مبتني بر تجارب عيني بود.
وي اين تجربه عيني را ناشي از ورود محصولات غرب از سوي طبقه مرفه جامعه مي داند كه در مقايسه با توليدات داخل از كيفيت و دوام بهتري برخوردار بودند. حتي اگر محصولات غير صنعتي كيفيت بالا هم نداشته باشد و پرمصرف باشند اما عده اي هنوز چنين تصوري در وجودشان نهادينه شده كه اين اجناس حتما بهتر هستند و در استفاده از آنها رقابت هم مي كنند.
دكتر غلامرضا عليزاده ديگر جامعه شناس كشورمان در اين مورد به گزارشگر كيهان مي گويد: هر لايه اي در سطح جامعه تلاش مي كند خود را به طبقه بالاتر برساند. فرار از لايه هاي پايين و نشان دادن رفتار لايه هاي پردرآمدتر برخي از افراد را به مصرف گرايي و تقليد از پردرآمدها سوق مي دهد . با توجه به پيشرفت روز افزون دانش مديريت اين توانايي را نمي توان منكر شد كه با همين علم تبليغ و ايجاد احساس نياز در مخاطب، مي توان هر كالايي را به فروش رساند حتي به اسكيموها مي توان يخچال فريزر فروخت.
استقبال از جايگزيني لوازم پر مصرف
لوازم خانگي شامل اجاق گاز، تلويزيون، ماشين ظرفشويي، ماشين لباسشويي، يخچال و فريزر و كولر آبي و غيره تنها چند قلم از 10 كالايي است كه درطرح وزارت صنايع براي جايگزيني لوازم پرمصرف مي گنجد.
البته با فروش نقدي كه شايد در آينده به عرضه اقساطي تبديل شود.
حسيني از فروشندگاني كه در فروشگاهش فقط لوازم صوتي تصويري مي فروشد جايگزيني لوازم پرمصرف برقي را با كم مصرف ها ضروري مي داند.
وي اگرچه پشت ميزش نشسته و به گفته خودش روزي 12 ساعت روي صندلي اش لم داده است اما اطلاعات خوبي از بازار اين روزها و رفتار مشتريان دارد كه آنها را براي گزارشگر كيهان توصيف مي كند: 20 ميليون دستگاه تلويزيون لامپي در كشور وجود دارد كه جايگزيني آن با تلويزيون هاي ال. سي. دي مصرف برق خانوار را كاهش مي دهد اما چطور مي توان مردم را مجاب به خريد كرد آن هم به صورت نقدي؟ اگر طرحي بخواهد اجرا شود كه به مصرف كمتر تشويق كند بهتر است به روش اقساطي باشد تا مصرف كنندگان تشويق شوند به كالاهاي كم مصرف روي بياورند.
ميزان مصرف برق تلويزيون هاي لامپي در حالت استراحت 4 آمپر است كه اين رقم در مورد تلويزيون هاي ال. سي. دي و ال. اي. دي نيم تا يك آمپر است. حتي اين تفاوت مصرف در مورد تلويزيون هاي كم مصرف حاكم است به طوري كه گفته مي شود مصرف برق تلويزيون هاي
ال. سي. دي 40 برابر مصرف در تلويزيون هاي ال. اي. دي است.
حسيني معتقد است: با اطلاع رساني و فرهنگ سازي بايد مشكل مصرف را حل كرد اما با تبليغ فروش كالاي نقدي نمي توان مصرف را كاهش داد. اين رفتار تفاوتي با تبليغات معمولي رسانه اي در فروش محصولات ندارد و نبايد به طرح دلخوش بود.
هنوز لزوم صرفه جويي درك نشده
عده اي بر اين باورند هنوز لزوم صرفه جويي در جامعه ايران درك نشده و تا وقتي قبوض جديد برق، آب و گاز و غيره به دست مشتركان نرسد بايد منتظر ركوردشكني مصرف كنندگان در مصرف انرژي باشيم.
رضا عبداللهي مدرس دانشگاه فني و مهندسي گيلان يكي از اين افراد است.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان معتقد است: در حال حاضر مردم آنطور كه بايد الزام بر صرفه جويي را احساس نكرده اند و تا زماني با نرخ هاي بالا مواجه نشوند نبايد انتظار داشت از لوازم كم مصرف استقبال كنند يا اينكه تدابيري براي مصرف كم لحاظ كنند.
وي كه در طرح توليد و توزيع لوازم كاهش سوخت خودرو دخيل است، استفاده از برخي قطعات را در خودرو عامل كاهش 50 درصدي بنزين مي داند اما هنوز آنطور كه انتظار مي رود مردم با آن آشنا نيستند چرا كه حمايت چنداني از توليدكنندگان نمي شود و براي تبليغ هزينه زيادي نياز است.
عبداللهي ضمن اشاره به مخاطبان محدود شبكه اينترنت و سايت هاي تبليغاتي براي معرفي محصولات كم مصرف، مي گويد: قشر دانش آموز و دانشجو بيشترين مخاطبان اينترنت هستند و هزينه تبليغ به طرق ديگر بسيار گران است در حالي كه دولت مي تواند با درنظر گرفتن شرايط تبليغ ارزان تر، مصرف بهينه را از طريق اين كالاها به مردم آموزش دهد. ضمن اينكه مردم هم با استفاده از اين كالاها به عنوان مانع اتلاف انرژي نقش آفريني خواهند كرد.
وي همچنين تصريح مي كند: مخاطبان صدا و سيما قشر عظيمي از مردم هستند و بايد دولت شرايط استفاده از اين فرصت تبليغاتي را براي توليدكنندگان لوازم كم مصرف فراهم كند. ضمن اينكه جلوي واردات بي رويه كالا را بگيرد. درست هنگامي كه توليدكننده داخلي جو بازار را به نفع كالاي داخلي در دست مي گيرد واردكننده چيني فورا محصولات مشابه اما بي كيفيت را وارد بازار كرده و غيرمستقيم جلوي توزيع كالاي ايراني را سد مي كند.
اين استاد دانشگاه طريقه ديگر اين حمايت را اختصاص وام هاي حمايتي مي داند كه توليدكننده داخلي را تقويت خواهد كرد.
بازنگري مردم در نحوه مصرف
برخلاف افرادي كه اعتقاد دارند فرهنگ مصرف در جامعه هنوز جايگاه واقعي خود را نيافته است، يكي از فروشندگان لوازم صوتي و تصويري با خوشبيني موضوع خبر افزايش قيمت برق را باعث حضور مردم در بازارها و براي خريد لوازم صوتي و تصويري كم مصرف مي داند.
حيدر شاهدي در اين رابطه به خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: اين موضوع به مفهوم بازنگري مردم در روش مصرف است و شايد نيازي نباشد تا طرح هايي براي عرضه لوازم خانگي كم مصرف به مردم در ميان باشد. مردم خودشان اين فرهنگ را دارند كه حتي از پرمصرف ها درست استفاده كنند يا اينكه كم مصرف جايگزين كنند.
وي اظهار مي كند: تا حدودي رسانه ها و روزنامه ها توانسته اند ذهن مردم را نسبت به اين پديده آشنا كنند و دوم اينكه آموزش دهند صرفه جويي چه مزيت هايي براي مردم دارد.
اما فرهنگ رهبري فروشنده تجهيزات كم مصرف معتقد است: با توجه به وجود لوازم كم مصرف در بازار و اتلاف انرژي در ساختمان هاي بزرگ دولتي تاكنون شاهد مراجعه از اين مراكز براي دريافت لوازم و قطعات كم مصرف نبوده ايم.
وي با اشاره به هدرفتن انرژي در ساختمان هاي بزرگ دولتي مي گويد: به عنوان مثال چندين كولر گازي همزمان با هم روشن هستند كه شايد نيازي به همه آنها نباشد و با ايجاد يك دستگاه به آساني مي توان همه اين دستگاه ها را فرماندهي كرد اما تاكنون هيچ تقاضايي از مراكز دولتي نداشته ايم.
درهمين زمينه عباس قاضي ها استاد مديريت دانشگاه قزوين ضمن اشاره به ضرورت مديريت مناسب، مهمترين رمز موفقيت در اصلاح الگوي مصرف و ركن اصلي مديريت اين موضوع را برنامه ريزي مي داند كه امروز مفهوم جامع تري نسبت به تعريف ابتدايي آن كه 80 سال پيش مطرح شد، دارد.
قاضي ها مي گويد: آموزش برنامه ريزي و تعيين هدف براي زندگي بهينه از سوي هر فرد از اعضاي جامعه مساله مهمي است كه گاهي نبود آن منجر به بروز مشكلاتي مي شود. بايد از فرصت ها استفاده كرد چرا كه هميشه انسان در حال زندگي نمي كند و بنا به تعريف ديگر برنامه ريزي، بايد پيش بيني از شرايط آينده داشت و طبق آن برنامه خاصي تدوين كرد كه صرفه جويي هم در اين راستا تعريف و برنامه ريزي خود را دارد.
گزارش روز

 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14