نگاهي به زيباسازي مبلمان شهري و چالش هاي پيش رو (بخش نخست)
ديوارهاي شهر تخته سياه تبليغات سرراهي!

حسن اقايي
يكي از ويژگي هاي فطري آدمي كه خداوند آن را در وجود انسان به ودعيت نهاده زيباشناختي است تا به واسطه اين خصلت ذاتي تمام مناظر زيبايي كه در طبيعت وجود دارد، براي بشر قابل تميز دادن از مناظر و گذرگاه هاي شهري باشد، گذرگاه هايي كه با دست خودمان با خط نوشته ها و برچسب هاي آبله مانند تبليغاتي براي بازاريابي هاي سرراهي آن را مخدوش مي كنيم، اما علي رغم وارد كردن خدشه بر طبيعت چهار فصل خدادادي بازهم زيبايي هاي آن بسان شبنمي بر التهابات رواني انسان ها مي چكد و آرامش بخش دلهاي مضطر مي شود.
در اين دو شماره گزارش بر آن هستيم تا تأثيرات زيباسازي بر آرامش شهر و مردم و عواملي كه باعث از بين رفتن ديدني هاي گذرگاه هاي عمومي مي شود را از زبان افراد مختلف، كارشناسان و مسئولان زيباسازي شهرها و مردم بخوانيم.
آزردگي خاطر در برابر اين نماها
جامعه شهرنشين امروزي كه در حصاري از ماشين، جمعيت و تنوع فرهنگي واقع شده است به شدت نياز به آرامش و انبساط خاطر بيش از همه گذشته ها دارد.
اصولاً هر انساني، تمركز فكر و آسودگي روان در چرخه زندگي را راهكار و عامل بهسازي و بهره وري بهينه براي دستيافت به اهداف عالي يك زندگي آرام و بي دغدغه مي داند. .... بخشي از اين خواست ها و يافت ها در كار، اقتصاد، كانون خانواده، تحصيل و... را جويا مي شود و بخشي از آن در متن محيط شهري جلب توجه مي كند. همه اين احوال به نوعي در روح و روان و فكر و سلامت شخص اثرگذارند اما اين انسان در هر وضعيت، زيبايي را به هر عنوان و قالبي مي ستايد و طبعاً به آن توجه مي كند. اما متأسفانه همين منظره هاي بعضاً نازيباي فيزيكي شهرمان به نوعي بر آرامش شهرنشينان خدشه وارد مي كند.
در ميان ساختمان ها و در برابر نماد بناها همه روزه چشم اندازمان ديوارهايي هستند كه گاه از ديدن رنگ و كهنگي و نوشته ها و برچسب هاي تبليغاتي روي آن ها آزرده خاطر شده و آنجا كه تازه ساز، براق و نظيف است و رنگ نشاط آور دارد، خشنود شده احساس آرامش مي كنيم. آن زمان كه از آشفتگي ديوارنوشته ها و برچسب هاي تبليغاتي تجاري و خدماتي رنج مي بريم در واقع احساس مي كنيم به صراحت به حقوق مدني و سلامت رواني مان بي اعتنايي شده است و به دلايل مختلف كاري از دستمان براي احقاق تسكين آرامش خود برنمي آيد.
يكي از موارد قابل تأمل اين است كه نوع تبليغات و مزاحمت هاي بصري يكي دو تا نبوده و پاياني ندارند. متاسفانه برخي ها يك عادت خودپسندي و سوداگرانه دارند و هيچ ملاحظه اي براي زيبا نگهداشتن نماي شهري ندارند و شايد در و ديوار منزل مسكوني شان را هم چنين لوح تبليغاتي دانسته و رويش بنويسند، چرا كه مهم اطلاع رساني و تبليغات كالا و يا خدمات است كه به سهل ترين نوع، ميسر و ممكن مي باشد.
در اين ميان انتظار اكثريت قريب به اتفاق شهروندان كه از چنين روش تبليغات رنج مي برند، اقدام قاطع و به موقع دستگاه هاي مسئول ذي ربط مي باشد.
اختصاص جايي براي تبليغات ديواري
مدير يك نمايندگي بيمه، درباره اعمال لزوم زيباسازي شهر چند مورد نظام مندي در جهت زيبانمايي فيزيكي بصري مطرح مي كند.
«ملكي» با لازم دانستن زيباسازي مناظر شهري و تاثير مثبت روحي آن بر روي شهروندان، از نبود نظم در نصب و رعايت استاندارد تابلوهاي مغازه ها مي گويد.
به گفته او ابعاد تابلوها مي بايست مطابق عرض سردر هر واحد و نصب آن محكم كاري شده به طوري كه موجب بروز حادثه و مستلزم هزينه دوباره نباشد. وي در خصوص چسباندن اطلاعيه و ديوارنويسي هاي تبليغاتي بر اين نظر است كه در جاي جاي نقاط مختلف شهري تابلوهايي خاص براي اين نوع تبليغات نصب شده باشد. در آن صورت چنانچه كه رويه ديرينه چنين تبليغات تجاري و خدماتي ادامه يافت عوامل مربوطه جداً تحت پيگرد قانوني قرار گيرند.»
از اين مدير نمايندگي بيمه نظرش را درباره علت بروز اين گونه تخلفات مي پرسم. پاسخش چنين است: «اين ناشي از ضعف فرهنگي مؤسساتي است كه اين طور اقدام به آگهي و تبليغات كرده اند. لذا بايست به مجريان ذي ربط روش صحيح تبليغات آموزش داده شود.»
تاكيد بر ساماندهي
«روح الله گروسي» مغازه دار، با اشاره به اين كه نماهاي ساختاري شهري بايست زيبا، نظيف و روح نواز باشند مي گويد: «نوع مصالح كاربردي و كم طبقه بودن بناها مي توانند در زيبايي شهر اثرگذار شده و از آشفتگي بصري و ناهمواري هاي عمودي و طبقاتي ساختمان ها كاسته شود اگرچه اين فرهنگ يكسان سازي مرتفع بنايي رعايت نشده ولي حالا لااقل اين گونه مهندسي اعمال شود.»
وي درباره بدنمايي برچسب و دست نوشته هاي تبليغاتي روي ديوارها بر نظارت قانوني و جلوگيري از چنين شيوه بازاريابي ها و ساماندهي آن تاكيد مي كند و معتقد است:«اين اتفاق باعث آرامش خاطر و روان بينندگان مي شود.»
نماي شهري؛ تابلوي بازاريابي
زيباسازي شهري در معنا و حالت متعارف خود يك اقدام آسودگي چشم اندازهاي محيطي مي باشد اما حالا بخشي از خلأ اين اقدام صرف رفع نماهاي زشت از مناظر شهري شده است.
«قرباني» راننده تاكسي، مي گويد: «مناظر ساختاري شهر همه روزه در معرض نگاه عمومي است و زيبايي و زشتي نماها طبعاً روي روان شهروندان تأثير مي گذارد.اما در بخش زشت سازي ها سال ها ديده ايم و هنوز روي ديوارهايي يكدست تميز با قلم رنگ و با خط درشت تبليغات تجاري- خدماتي مختلف نوشته مي شود و نيز روي در رنگ آميزي و پاكيزه خانه ها و ساختمان هاي ديگر برچسب تبليغاتي انواع امور خدماتي، تعميراتي، آموزشي، آژانس و... چسبانده شده و باعث بدنمايي، نارضايتي و هزينه تراشي ها براي مالكان و ساكنان واحدها مي شوند. در همين حال بسيار ديده شده عوامل شهرداري با زحمت مشغول از بين بردن آثار اين قبيل تبليغات بوده اند.»
وي مي گويد: «به نظر مي آيد دستگاه مسئول زيباسازي شهر بايد چاره انديشي كند و نماي شهري را از مشكل تابلو شدن در و ديوارهاي شهر ساماندهي كند.»
منشور برنامه هاي سازمان زيباسازي
سازمان زيباسازي شهر تهران وظيفه اش ارتقاي كيفيت زيبايي هاي شهري است. در اين ارتباط، موضوعات سياستگذاري، ساماندهي، الگوسازي و بحث مبلمان شهري مطرح مي شود.
اين مطلب را «دكتر سيدمحمدجواد شوشتري» مدير عامل سازمان زيباسازي شهر تهران در پاسخ به اين سؤال كه چگونه كارهايي با عنوان زيباسازي در اين سازمان به منصه ظهور مي رسد، مي گويد. او در اين زمينه نخست برخي از چيدمان هاي مبلمان شهري را تشريح مي كند كه شامل: نقاشي هاي ديواري شهدا و با موضوع دفاع مقدس و شهدا، نورپردازي، مجسمه، طراحي و ساماندهي پل هاي عابرپياده، پياده روسازي، سرويس هاي بهداشتي، ميادين، تبليغات محيطي تجاري، فرهنگي و قرآني با همكاري معاونت فرهنگي شهرداري، كيوسك هاي تلفن، روزنامه فروشي ها، ايستگاه هاي اتوبوس ، نرده و چراغ هاي روشنايي خيابان ها، كفپوش پياده رو ها و... و نظارت و تأييد چنين اقدامات است.
وي مي افزايد: در حال حاضر درصدي از مجموعه اين قبيل فعاليت ها را سازمان، مديريت و اجرا مي كند، حال آن كه بايد صددرصد اين اقدامات زير نظر سازمان زيباسازي شهري باشد.»
ارتقاي كيفيت مبلمان شهري
وي در ادامه با اين اظهار كه مبلمان شهري نزديك به 60 المان دارد كه تا 300 مورد هم گفته اند، مي افزايد: «در آينده، سياستگذاري يكپارچه و هارموني در زيباسازي شهر تهران اجرا خواهد شد.»
ادامه صحبت «شوشتري» با اين اشاره كه الگوسازي يكي ديگر از وظايف سازمان متبوع است، از چاپ كتاب دستورالعمل هاي اجرايي زيباسازي شهر تهران خبر مي دهد. گفته وي در اين باره حاكي از آن است كه چاپ حدود 70 جلد كتاب در اين خصوص برنامه ريزي شده كه بخشي از آن چاپ و بخش ديگري در حال چاپ است. بر اين اساس، كيفيت لازم براي مبلمان شهري ارتقا خواهد يافت.»
از «دكتر شوشتري» مي پرسم نحوه اقدامات قانوني سازمان نسبت به تخلفات نصب برچسب و ديوارنويسي هاي تبليغاتي و فرايند پيگيري منع اين موضوع چگونه است؟
وي مي گويد: «براساس مصوبه چهل و سوم شوراي اسلامي شهر تهران با خاطيان برخورد كرده ايم. در اين باره حدود هشتصد پرونده بررسي و حكم قضايي در اين خصوص صادر شده است و حدود دو هزار پرونده ديگر در دست اقدام مي باشند كه بخشي از آن مربوط به تبليغات تخليه چاه و بخش ديگري درباره موسسات فرهنگي و آموزشي مي باشد كه از اين بابت تاسف مي خوريم. در خصوص تخلف چاپخانه هاي مرتبط با چاپ چنين نوع تبليغات، با وزارتخانه هاي فرهنگ و ارشاد اسلامي، علوم و آموزش و پرورش صحبت شده و الان و در اين زمينه بيست و چهار مورد در خصوص موسسات اعلام تخلف شده كه در دستگاه قضايي رسيدگي مي شود. همچنين به مجامع امور صنفي راجع به تخلف تبليغات ديوارنويسي تخليه چاه تذكر داده شده كه چرا نسبت به اين گروه متخلف كه فاقد مجوز و عضويت صنفي هستند اقدام مقتضي صورت نگرفته است.»
همكاري دانشگاهيان
مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران، در بخش ديگري از صحبت خود به موضوع ايجاد روابط و هماهنگي با دانشگاهيان و با محوريت زيباسازي شهري مي پردازد. گفته او در اين خصوص حاكي از آن است كه در حال حاضر سازمان از همكاري و كمك اساتيد و دانشجويان شش دانشگاه در رشته هاي حجم، نقاشي، مجسمه سازي و... برخوردار مي باشد و از پتانسيل هاي دانشگاهي آنان استفاده مي كند. در اين ارتباط، يكي از رشته هاي پيشنهادي سازمان به دانشگاه تهران معماري نور است كه براي اولين بار در شهر تهران مورد استفاده قرار گرفته است. در اين راستا مي توان به نورپردازي آبنماي اتوبان مدرس، برج ميلاد و برخي پل هاي گذرگاهي اشاره كرد.»
وي در ادامه مي گويد: «ساختمان هاي دو يا سه طبقه هم بايد داراي نورپردازي باشند.»
ديوارها؛ تخته سياه تبليغاتي!
يك دانش آموخته معماري از ضرورت توجه به قاطعيت اجرايي زيباسازي فضا و نماي شهري، مهندسي بناها و رنگ هاي نشاط انگيزه مي گويد.
«ترابي» اظهار مي دارد: «انسان در هر مكان جدا از نيازهاي اوليه حياتي دنبال آرامش است. دليل و درك اين آسودگي طلبي، پاسخي به خواست روان او است. حال اين بده بستان هاي خودآگاهي كه معدلش به آرام گرفتن روح انسان مي انجامد را بخواهيم فرضا در كانون خانواده، يا در مكان و فضاي شهري پياده كنيم شايد مشخصا به پرسش تان كه منظرهاي بصري فيزيكي شهري چه اثراتي در روان افراد مي گذارد؟ ربط پيدا كند كه جوابش اين است: منظري كه زيبا و دلپذير مي باشد موجب نشاط و طبعا آسودگي افراد مي شود و آنجا كه نمادي كريه است و مخدوش از چركابه هاي ديرپاي آب باران يا هرگوشه اش واريخته و يا دست نوشته ها و انبوه تبليغات كلينيكي، حراج، خدمات لوله كشي و... است، مسلما تو ذوق انسان مي زند و بديهي است كه سبب انقباض روح بيننده مي شود.»
اين كارشناس معماري مي افزايد: «اگرچه بينندگان چنين نمادهاي شهري و اصولا همه مردم در نهايت، منظره هاي دلشاد، زيبا و آرامش بخش را طلب مي كنند. اين حالت هاي مثبت رواني، فوايدي براي انسان دارد از جمله ذهنش از برخي ناراحتي و ناسازگاري ها ولو براي اندك زمان، رها مي شود كه چنانچه چنين انگيزه و اثر آن در گستره معابر و همواره برقرار باشد حتي آحاد جامعه به نوعي اعصاب شان راحت تر خواهد شد، پرخاشگري ها كاهش يافته و روابط بين فردي و اجتماعي بهتر برقرار شده و انرژي آدمي بيهوده سوخت نشده بلكه شارژ مي شود. يك نتيجه كلي چنين واقعيت ها و اوصاف، آن خواهد شد كه روان انسان سالم مي ماند. ديگري فرهنگ و آموزه هاي خوش بيني و حتي نيك رفتاري بيشتر توسعه مي يابد. بر اين مبنا بايد زيبايي نماهاي شهري را هرچه بيشتر و كامل تر گسترش داده و از گزند هر نوع آلودگي بصري حفظ كرده و نبايد اجازه داد نماها تخته سياه تبليغات و چسباندن اطلاعيه هاي بازرگاني، تعميراتي و نشاني براي داد و ستدهاي مادي باشند و به سلامت روان جامعه خدشه وارد كنند.» وي در ادامه مي گويد: «اين مهم به عهده مديران مسايل اجتماعي و فرهنگي مي باشد كه با قاطعيت تدابيري اتخاذ كنند كه نمادهاي شهري و حتي مهندسي معماري منظره هاي بناها و رنگ آميزي ها روان بخش باشند.»
«شوشتري» ادامه گفتارشان به لزوم طراحي زيباسازي در بالكن واحدهاي مسكوني با همكاري مديران و شوراهاي محلات اشاره دارد و مي افزايد: «ساكنان آپارتمان ها فضاي بالكن را با هيچ نوع وسيله پوشش ندهند و مسدود نكنند، از آويختن لباس در اين فضا خودداري كرده و از فضاي بالكن ها براي فضاي سبز عمودي استفاده كنند.»
گزارش روز