ضرورت تدابير و تجهيزات راه هاي كشور در زمستان (بخش نخست)
مثلث تصادفات كمربند ايمني جاده ها مي شود؟

حسن آقايي
جاده ها زلزله خيز نيستند كه بر بنياد آباداني آوار شوند يا رفاه، آرامش و سهولت آمد و رفت عمومي را برهم زنند، اما در وهله اول عوامل انساني با ايجاد تصادفات لرزه بر پيكره زندگاني انداخته است. اين تصادفات شوم كه همچون بختك بر سلامت انسان سايه سنگين زده و سالها با عنوان «خطاي انساني» ناميده مي شود، برآمده از ناخوش رفتاري در رانندگي است.
اين گزارش بر آن نيست كه به متن فاجعه و پيامدهاي تلخ جبران ناپذير حوادث در راه ها بپردازد، ولي در اين چند شماره به بررسي و تأمل بر چگونگي جاده ها در فصل بارندگي هاي زمستاني، چگونگي نظارت و كنترل در گستره مسيرهاي كشور و افزايش ضريب ايمني عبور و مرور و راه هاي پيشگيري بروز حوادث مي پردازيم.
فرهنگ سازي رانندگي صحيح، جامعيت استاندارد ايمني ساختار خودرو، مهندسي نگهداري و تزريق مكفي منابع مالي جهت هرچه بيشتر حفظ امنيت تسهيلات و هموارسازي بهينه تر راه هاي كشور نيز از محورهاي ديگر مورد بحث در اين گزارش است و در نهايت. بخش ديگر معطوف به اقدامات مقتضي زمان، تدابير و برنامه ريزي هاي نوين متحولانه در مقابل قانون شكنان نظام رانندگي مي باشد كه به رغم اعمال جرايم معمول، همچنان برخي به جان و حقوق- حياتي-مدني انسان ها بي اعتنايي مي كنند و فرصت مانورهاي خطرناك رانندگي را از دست نمي دهند.
پيام استقرار شبانه روزي در جاده ها
معاون عمليات پليس راه ناجا مي گويد: «رفتار و اخلاق رانندگي را بايست تغيير دهيم تا تصادفات كاهش يابند. در اين راستا يك سري كار بلندمدت مشتمل بر اطلاع رساني از طريق تلويزيون، راديو و روزنامه ها و همچنين بهره گرفتن از مهدهاي كودك تا مقطع دانشگاه و در روستاها و مساجد با استفاده از بهياران، تأثيرگذار خواهد شد. در گفت وگو با «سرهنگ صمد اسفندياري» از وي مي پرسم تدابير و برنامه هاي ايمني زمستاني پليس راه در جاده چيست؟ مي گويد: «هر سال طرح زمستاني پليس راه ناجا شامل يك سري عمليات و اقدامات پيشگيرانه حوادث و تسهيلات ايمني با انجام مراسم رسمي سخنراني، سان و رژه از بيستم آذرماه اجرا مي شده اما امسال به لحاظ شرايط جوي، در ابتدا با برگزاري جلسه هماهنگي كميته عمليات و اجراي مقررات در جاده هاي كشور، تيم هاي پليس راه با آمادگي لازم، قبل از بيستم آذرماه كارهاي عملياتي شان را انجام مي دهند.»
وي ادامه مي دهد: «وظايف پليس راه برقراري امنيت و اقدام به رفع هر مانع جانبي كه باعث كندي ترافيك شود، مي باشد چون مسئوليت صحنه حوادث به پليس راه واگذار شده است. برهمين مباني، تيم هاي پليس به صورت شبانه روزي در كل محورهاي اصلي و فرعي با اولويت تردد سنگين تر در جاده هاي اصلي و متناسب با عمليات، مستقر هستند.»
از اين مقام پليس راه ناجا سؤال مي كنم: در عمليات و كنترل راه ها از هلي كوپتر استفاده مي شود؟، وي جواب مي دهد: «در شرايط خاص با اعلام وضعيت جوي توسط سازمان هواشناسي، پرواز صورت مي گيرد ولي ما از شهرك آزمايش هر روز صبح و بعدازظهر پروازهاي درون و برون شهري منتهي به تهران انجام مي دهيم و جاده هاي اين محور را كنترل مي كنيم.»
وضعيت راهها و علت تصادفات به روايت رانندگان
فضاي باز، محيط آرام صف انبوه اتوبوس هاي نظيف و خوش رنگ و مجهز ايمني، حس و شوق سفر را در مستقبلان و ديگر بينندگان كه عزم مسافرت ندارند حتي در اين هواي تمام عيار زمستاني پاييزي كه توده هاي برف تنپوش سپيد كوهستان ها است، را برمي انگيزد. در سوز پهندشت پايانه بيهقي، خانواده ها و افراد مسافر ترجيح مي دهند پيش از زمان حركت اتوبوس مقصدشان درون اتوبوس بروند و روي صندلي هاي مبلي و فضاي گرم و دلپذير بنشينند و از گزند سرما و باد در امان باشند. برخي هم جلوي گيشه فروش بليت براي دريافت بليت ايستاده اند....
ديدگاه رانندگان بين شهري در چند و چون وضعيت كنوني جاده ها مي تواند به نوعي كارشناسي تجربي باشد. همين طور نظرشان درمورد علل بروز حوادث، شرط و شروط ايمني رانندگي در موقعيت زمستاني، شنيدني است و به نحوي تجربه و توصيه خوبي به ويژه براي آناني است كه چندان با پيچ و خم، فراز و نشيب و علايم راهنمايي و رانندگي جاده اي آشنا نيستند، علي الخصوص برخي رانندگان سواري كه هنگام حركت با سرنشينان گرم گفت و شنود يا صحبت كردن با تلفن همراه هستند و ششدانگ حواس شان درگير صحبت و بي توجه به جاده و ماشين هاي عبوري است.»
رانندگي جاده اي بدون تمركز حواس...
«داود جوادي» پشت فرمان اتوبوسش نشسته و درصدد سوار كردن مسافران است. او حدود 23سال سرويس دهي بين شهري داخل و خارج از كشور را در كارنامه خود دارد و اينك در مسير تهران- رشت كار مي كند. وي درباره وضعيت ايمني- فيزيكي جاده ها مي گويد: «درحال حاضر با اتوبان بودن راه هاي اصلي، وضع جاده ها نسبت به سال هاي گذشته خيلي مناسب شده اند. دليلش نبود ترافيك سنگين در بزرگراه، زود رسيدن به مقصد، هزينه كم ماشين و ، كاهش تصادفات باتوجه به آمار ازدياد پيوسته خودرو و افزايش مسافرت هاي سراسري است.»
وي درباره رانندگي هنگام بارندگي و لغزش و يخبندان در جاده ها، مي گويد: «رانندگي خاصه زمان باران به ويژه ريزش برف، لازمه اش اين است كه ماشين هيچ نقص فني و جانبي نداشته و از هر لحاظ ايمن و مجهز باشد. در اين فصل، همچنين هوشياري و احتياط كامل رانندگي نسبت به فصل هاي ديگر سال، يك ضرورت فوق العاده است كه بازده مثبت اين موارد مي تواند از ترافيك سنگين و بيشتر تصادفات جلوگيري كند.»
اين راننده در ادامه، علل وقوع حوادث جاده اي را در عدم رعايت حق تقدم و همانا زياد شدن خودرو مي داند و مي افزايد: «در اين وضع بسيار ديده شده راننده يك دستش به گوشي تلفن همراه يا سرگرم صحبت با سرنشينان خودرو است. غافل از آن كه از روبه رويش ماشين مي آيد يا خودش احتياط عبور از پيچ تند را، مراعات نمي كند. يك مورد ديگر اتفاقات در جاده مربوط به آن رانندگاني است كه موقع سفر انفرادي كه بعضا براي ديدار اقوام شان مي روند، چند نفر مسافر سرراهي را سوار و نقش مسافركشي را بازي مي كنند اما برخي از آن ها كه اطلاعي از خصوصيات فيزيكي، تجربه رانندگي و هيچ شناختي از پيچ، گردنه، دست انداز و تونل هاي مسير ندارند، عامل وقوع حادثه مي شوند و جان خود و ديگران را به خطر مي اندازند درحالي كه هر راننده اي در جاده بايد بادقت تمام حتي در لحظه احتمال تصادف بتواند بدون دستپاچگي از خطر بگذرد و ماشينش را كنترل كند.»
يك راننده ديگر هم بر اين نظر است كه بيشتر جاده هاي بين شهري در مقايسه با دهه هاي پيش، دوبانده شده و به عنوان يك نمونه اتوبان قزوين- رشت است.
«مرداني» با حدود 15 سال سابقه رانندگي در جاده ها درباره وضعيت تردد خودروها در زمستان، از لغزندگي و يخبندان مي گويد كه روي عبور و مرور تاثير مي گذارد و بايد با تجهيزات ايمني حركت كرد.
از او مي پرسم: با توجه به اين كه گفتيد وضع جاده ها خوب و دوطرفه شده اند، به نظرتان دليل تداوم تصادف ها چيست؟ او علت را خواب آلودگي و ناآشنايي راننده از چگونگي راه ها مي داند و ادامه مي دهد: «راننده همچنين به خصوص بايد در فصل بارندگي با احتياط حركت كند، دورانديشي، تمركز فكر و اعصاب راحت داشته باشد. اگر اين نكات برقرار باشند، امنيت رانندگي و سفر هم برقرار خواهد شد.»
«ماشاالله معمارزاده» كارشناس پيمانكار راه سازي، درباره نقش بناي جاده در امنيت ترافيك و رانندگي، تمايل دارد نخست به مصالح كاربردي راه اشاراتي داشته باشد. او مي گويد: «هم تجربه و هم نظر كارشناسي علمي نشان داده نوع و اجزاي مصالح حتي قير مورد استفاده، در كم و كيف كار قطعا تاثيرگذار است. نكته ديگر توازن بار ترافيك است كه با محاسبات دقيق مهندسي ساخت راه براي طولاني مدت بايد رعايت شود. مرحله سوم بحث نگهداري مسئولانه راه است كه لازم مي باشد به مجرد خوردگي، فرورفتگي و يا ترك در هر نقطه راه به خصوص بزرگراه و ديگر مسيرهاي اصلي وجود آمده سريع اقدام به ترميم شود.»
از وي كه دوران بازنشستگي را تجربه مي كند، مي پرسم تاثيرات جوي روي آسفالت جاده چه خواهد بود؟. پاسخ مي دهد: «به طور كلي سرما، گرماي آفتاب و نزولات آسماني بر هر شيئي مقداري اثر خواهد گذاشت. ميزان تاثيرگذاري يا بهتر بگويم تاثيرپذيري حالت آسفالت جاده همان طور كه قبلا ذكر شد، بستگي به وضعيت و كيفيت اجزاي تشكيل دهنده رويه و زيرساخت راه دارد.»
چندوجهي بودن ايمني راه
در ادامه صحبتها به او مي گويم: شما بين صحبت تان به چند وجهي بودن تامين امنيت اشاره كرديد لطفا در اين مورد بيشتر توضيح دهيد كه او جواب مي دهد: «اتفاقا الان مي خواستم در اين باره موردي بگويم و اين كه مثلا مي آييم يك خيابان فرسوده كم عرض را با ضميمه كردن حواشي و هزينه كلان، عريض مي كنيم. هدف اوليه در اجراي اين پروژه آن بوده كه فضاي مناسب براي ترافيك روان و امنيت ماشين و عابر، ممكن شود. اين اقدام وظيفه سازمان شهري يا راه سازي است و بهره برداري از تبديل به احسن كار مزبور هم مثبت و مفيد بوده اما چند سال كه مي گذرد همين راه با ترافيك سنگين نسبت به اوايل ساخت، مواجه مي شود. اينجاست كه آن چندوجهي و يا چندسويي و علت ازدياد تردد به ميان مي آيد و يك دليلش اين است كه خيلي از رانندگان محوري ترجيح مي دهند از اين خيابان نوساز استفاده كنند تا آن كه از راه پرچاله و خراب قبلي، عبور كنند. لذا آمار تردد ماشين رو به افزايش رفته است. وي ادامه مي دهد : «مورد ديگر؛ با احداث اين خيابان نو، مالكان ساختمان هاي كوچك و كم ارتفاع حول وحوش خيابان مورد بحث يكي پس از ديگري اقدام به بازسازي و مرتفع سازي ملك خود مي كنند. اين تغيير و تحول هم سبب ازدياد جمعيت مضاعف مي شود چرا كه در هر طبقه مسكوني چندنفر ساكن شده اند. اين اتفاقات اما در طرح اوليه تعريض خيابان پيش بيني نشده بود. حال نبايد گفت اين خيابان، ديگر جايي براي آرامش و ايمني ماشين و آدم نگذاشته است... نتيجه مي گيريم آن خيابان كم عرض قديمي، جمعيت كثير نداشت چون ساختمان هاي چند طبقه هم نداشت و ترافيك پيشين محورهاي آن خيابان فرسوده در راه هاي اطراف توزيع مي شدند.»
رانندگي؛ راس مثلث كارشناسي حوادث
«سرهنگ اسفندياري»، به اين پرسش كه چه پيام و توصيه اي به رانندگان جاده اي دارد؟ اين گونه پاسخ مي دهد: «با توجه به اين كه درصد تلفات در كشور پيوسته است، معمولا سه عامل مهم: راننده، وضع جاده و ماشين، مورد بررسي كارشناسانه قرار مي گيرند. در اين ميان عامل انساني (رانندگان) جداي از وضع ماشين و جاده، هم اشتباهات زيادي را مرتكب مي شوند. لذا از رانندگان توقع داريم لزوم تمركز بيشتر انساني را رعايت نمايند. دلايل كارشناسي نشان داده است در پي يك تخلف، تخلفات چند يا يك راننده ديگر هم صورت گرفته است. از آنجا كه تمركز رفتار و اخلاق رانندگي باعث كاهش تخلفات مي شود، لذا بايد در رفتار و اخلاق رانندگي هم تغييراتي بدهيم كه تصادفات كم شوند.»
از وي مي پرسم: تحقق اين تغييرات به چه طريق ممكن خواهد شد؟. او در پاسخ، به انجام كارهاي دراز و كوتاه مدت تاكيد مي كند و در اين زمينه مي افزايد: «در بخش ما لازم است يك سري كار كه اثرات بلندمدت داشته باشد، صورت گيرد از جمله اطلاع رساني و فرهنگ سازي به واسطه تلويزيون، راديو و روزنامه ها و نيز بهره گرفتن از مهدهاي كودك، مدارس، دانشگاه ها، در روستاها، مساجد و با استفاده از بهياران، تاثيرگذار مي شود. يك بخش ديگر كار، برخورد نرم و همچنين استفاده از ابزارهاي قانوني و برخورد با رانندگان متخلف خاصه حادثه ساز است.» وي در همين مورد مي افزايد: «قانون جديد براي برخورد با اين قبيل رانندگان مي باشد كه به موجب آن، تخلفات با ثبت نمرات منفي در سابقه راننده مربوطه منظور مي شود.»
گزارش روز