روز جهاني معلول؛ تنها يك روز درسال؛ سهم معلولان از توجه مسئولان!

نهادها ومسئولان هر سال يك بار آن هم در آستانه روز جهاني معلول (12 آذر) به فكر مطرح كردن و حل مشكلات اين قشر مي افتند و ديدارهايي را نيز با آنان ترتيب مي دهند اما با سپري شدن اين روز باز هم اين معلولان هستند كه درحاشيه و سايه قرار مي گيرند.
سه در صد جمعيت ايران را معلولان تشكيل مي دهند،
10درصد جمعيت جهان
آمار ارائه شده از سوي سازمان بهداشت جهاني نشان مي دهد كه تا سال 1378، 10 درصد از جمعيت جوامع صنعتي و 12درصد از جمعيت جوامع روبه توسعه را افراد معلول تشكيل مي داد.
براساس آخرين آمار، معلولان بزرگ ترين اقليت جهان هستند كه 10درصد جمعيت جهان را به خود اختصاص داده اند و درايران نيز حدود سه درصد به نوعي دچار معلوليت هاي جسمي جزئي يا كلي هستند.
براساس آمارهاي جهاني حدود 3 درصد از جمعيت ايران را افراد داراي معلوليتهاي شديد و ضعيف تشكيل مي دهند به همين دليل برآورد شده است كه سه ميليون معلول در كشور زندگي مي كنند. اين در حالي است كه حدود يك ميليون و 200 هزار نفر آنان تحت پوشش سازمان بهزيستي قرار دارند و از خدمات اين نهاد بهره مي برند.
معلوليت سالانه 40 هزار نفر در كشور
براساس تحقيقي كه در سال 89 در سازمان بهزيستي از 9 هزار و 847 مورد فضاي آموزشي، بهداشتي، درماني، اداري، پايانه ها، بانكها و همچنين اماكن ورزشي انجام شده مشخص شد كه 6 درصد مبلمان شهري، 7 درصد فضاي آموزشي و 27 درصد فضا و مكانهاي عمومي مناسب سازي شده اند.
از سويي ديگر مشخص شده كه مبلمان شهري و اماكن عمومي در كشور وضعيت نامطلوب و نامناسبي دارند كه امكان دسترسي معلولان به آن پايين بوده كه اين امر نيازمند سياست گذاري كلان و همگرايي دستگاهها براي رسيدن به شهر بدون مانع است.
همچنين براساس آمارهاي موجود روزانه 110 نفر و ماهانه 33 هزار نفر و سالانه 40 هزار نفر در كشور به دليل حوادث و سوانح و... دچار معلوليت مي شوند بر همين اساس كارشناسان به نقش پيشگيري اشاره كرده و معتقدند براي يك معلول تا پايان عمرش حدود 200 ميليون تومان از سوي دولت هزينه مي شود.
اين در حالي است كه هزينه پيشگيري از معلوليتها حدود 20 ميليون تومان است به همين دليل به جاست كه مسئولان در جهت پيشگيري از معلوليتها اقدامات و برنامه ريزيهاي لازم را انجام دهند و بتوانند دستگاهها را ملزم به رعايت و اجراي مفاد قانون جامع حمايت از حقوق معلولان نمايند.
مستمري 40 هزار توماني و هزينه هاي ميليوني!
در حال حاضر تنها نهاد متولي رسيدگي به امور معلولان سازمان بهزيستي است اين در حالي است كه اين دستگاه نيز به دليل مشكلات مالي امكان رسيدگي و ارائه خدمات به تمامي معلولان و نيازمندان را ندارد به طوري كه ماهيانه 40 هزار تومان آن هم به فقط 300 هزار معلول مستمري پرداخت مي شود.
كارشناسان معتقدند مستمري 40 هزار توماني معلولان بسيار ناچيز است و حتي كفاف تامين حداقل هزينه هاي زندگي اين افراد را نيز نمي دهد.
از سويي ديگر كارشناسان نامناسب بودن امكانات رفاهي و تفريحي و همچنين حمل و نقل عمومي براي معلولان در جامعه را عاملي مي دانند تا اين افراد نتوانند همانند مردم عادي از آنها استفاده كنند و همين امر اين افراد را به قشر درجه دو جامعه تبديل كرده است در حاليكه آنها نيز حق زندگي دارند.
2 هزار و 760 روز از تصويب قانون جامع گذشت اما دريغ...
هفت سال قبل قانون حمايت از حقوق معلولان به منظور رفع مشكلات و فراهم كردن تسهيلات اين قشر از مردم جامعه به تصويب رسيد اما با گذشت 2 هزار و 760 روز از تصويب آن، اين قانون تاكنون به طور كامل اجرايي نشده و تنها بخشهايي از آن اجرا شده است.
در اين قانون 18 دستگاه و نهاد براي كمك به معلولان مسئول هستند اما در مقام اجرا اين نهادها اقدام خاصي انجام نمي دهند و سازمان بهزيستي نيز نمي تواند از آنها بازخواست كند.
عدم مناسب سازي معابر و اماكن شهري، مسكن، اشتغال، بيمه پايه و مكمل معلولان، تاخير در پرداخت هزينه دانشجويان معلول، عدم مناسب سازي اماكن و معابر براي استفاده معلولان، عدم تشكيل شوراي عالي معلولان، عدم بازنشستگي پيش از موعد معلولان، عدم اجراي مصوبه معافيت گمركي وسايل كمك توانبخشي و... از جمله مشكلاتي است كه معلولان كشور با آنها مواجه هستند.
فراموش شدن استخدام دو هزار نابينا
در همين رابطه رئيس هيئت مديره جامعه معلولان ايران گفت: در حال حاضر 8 هزار معلول براي دريافت حق پرستاري پشت نوبت سازمان بهزيستي هستند، و حدود 70 هزار تومان كمك هزينه حق پرستاري معلولان است كه به تعداد اندكي از آنها پرداخت مي شود.
علي همت محمودنژاد افزود: از سوي ديگر براساس ماده 6 قانون جامع حمايت از معلولان، پسراني كه با دختران معلول ازدواج مي كنند بايد از معافيت سربازي برخوردار شوند در حالي كه اين موضوع نيز اجرايي نمي شود.
به گفته وي، تاكنون دوبار گزارش مناسب سازي به دولت ارسال شده اما هيچ وقت تاكنون طي اين 7 سال در هيئت دولت مطرح نشده است.
وي در مورد قانون جامع معلولان نيز افزود: مدتي است قرار است با نظر كارشناسان و مسئولان ذي ربط قانون جامع بازنگري شود اما تاكنون اتفاق مثبتي در اين زمينه انجام نشده است.
مدير عامل انجمن حمايت از حقوق معلولان همچنين در مورد عدم استخدام 2 هزار نابينا نيز گفت: حدود 4 سال از وعده رئيس جمهور مبني بر استخدام اين تعداد از نابينايان در دستگاه ها مي گذرد كه متاسفانه طي اين سالها از سوي وزير رفاه و تامين اجتماعي عملياتي نشده است به همين دليل بهتر است كه سازمان بهزيستي همت بيشتري در جهت تحقق اين وعده ها داشته باشد.
از سويي ديگر رئيس هيئت مديره انجمن باور نيز در مورد استخدام 1200 معلول در آموزش و پرورش گفت: براساس قانون 3 درصد استخدام معلولان در دستگاه هاي دولتي قرار بود از ميان 40 هزار نفري كه در آزمون استخدامي آموزش و پرورش شركت كرده اند يك هزار و 200 نفر پذيرفته شوند اما متاسفانه مسئولان اين وزارتخانه از اين امر سرباز مي زنند.
رعايت نكردن قانون 3 درصد استخدام از سوي دستگاه ها
سهيل معيني افزود: معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رئيس جمهور براساس تصميم كميته سه جانبه بررسي مشكل استخدام معلولان در نامه اي به آموزش و پرورش خواستار استخدام 348 معلول شده ولي همچنان اين وزارتخانه از اجراي آن خودداري مي كند.
به گفته وي، وزارت آموزش و پرورش حاضر به جذب معلولان نيست اين در حالي است كه در همه جاي دنيا افراد معلول برخلاف عقيده مسئولان آموزش و پرورش ما كه اعلام كرده اند معلولان مظهر نااميدي هستند حضور فوق العاده اي در آموزش و پرورش دارند.
اين در حالي است كه اسفندياري سرپرست پيشين سازمان بهزيستي عنوان كرده بود استخدام يكهزار و 200 نفر از معلولان در وزارت آموزش و پرورش محفوظ و در دست پيگيري است.
موضوع اشتغال يكي ديگر از مشكلات معلولان است. براساس آمارهاي موجود سالانه كمتر از 140 معلول در دستگاهها مشغول به كار مي شوند در حالي كه نرخ بيكاري در ميان معلولان 40 درصد اعلام شده است.
مديرعامل انجمن علمي و آفرينشهاي هنري معلولان ايران نيز با انتقاد از اجرا نشدن قانون سه درصد استخدام معلولان از سوي دستگاههاي دولتي گفت: بي توجهي به اين قانون موجب افزايش مشكلات مربوط به اشتغال معلولان شده است.
وي به مشكل اشتغال معلولان اشاره كرد و گفت: اكنون تعداد زيادي از معلولان كشور با مشكل اشتغال مواجه هستند و با توجه به اينكه سازمانها نسبت به استخدام اين افراد اقدامي انجام نداده و قانون را رعايت نمي كنند هر روز مشكل اشتغال آنان بيشتر از روز قبل مي شود.
مديرعامل انجمن علمي و آفرينشهاي هنري معلولان ايران با اشاره به اينكه مشكل اشتغال در ميان معلولان تحصيل كرده بيش از ساير معلولان است، تاكيد كرد: علت اين امر نيز جذب نشدن از سوي سازمانهاي دولتي است.
مناسب سازي؛ حلقه گم شده شهرسازي
به گفته برجيان، به دليل مناسب سازي نشدن محيط و اماكن دولتي افراد داراي معلولين جسمي و حركتي بيش از ساير معلوليتها با مشكل نيافتن شغل مواجه هستند.
رئيس گروه توانبخشي مبتني بر جامعه سازمان بهزيستي نيز در مورد آمار مناسب سازي معابر و اماكن شهري در استانهاي مختلف گفت: استان چهارمحال بختياري با 11 درصد و آذربايجان شرقي 39 درصد داراي كمترين و بيشترين آمار مناسب سازي بوده اند و در اين ميان سهم استان تهران فقط 24 درصد است.
حسين اميراني افزود: معابر، علائم راهنمايي و رانندگي، مبلمان شهري، حمل و نقل زميني، هوايي و ريلي از جمله مواردي است كه بايد براي دسترسي آسان معلولان مناسب سازي شود.
به گفته مسئولان بهزيستي مناسب سازي يك وظيفه عمومي است و فقط برعهده سازمان بهزيستي نيست بلكه بايد از اقشار جامعه گرفته تا نهادها، انجمنهاي معلولين، سازمانهاي غيردولتي و همچنين تمامي سازمانهاي دولتي در اين خصوص همكاريهاي لازم را انجام دهند.
مهمترين مشكل معلولان غفلت جامعه از حقوق شهروندي آنهاست و در اين ميان رعايت حقوق معلولان از روي وظيفه و نه ترحم گوشه اي از انجام دين جامعه به اين افراد است.
بررسي هاي انجام شده، نشان مي دهد كه مشكلات معلولان، بيش از آنكه جنبه پزشكي داشته باشد، جنبه اجتماعي و فرهنگي داشته و اكثر معلولان با مشكلات فيزيكي، فرهنگي و اجتماعي بسياري روبرو هستند.
موانع اجتماعي، معلولان را از استفاده از تسهيلات شهري و رفاهي محروم ساخته و نگرش غير كارشناسانه اجتماعي نيز معلولان را تا حد زيادي از زندگي عادي و روابط متعارف اجتماعي، دور مي كند، كه البته به علت عدم تساوي در برخورداري زنان و مردان معلول از مراقبت هاي بهداشتي، آموزش هاي شغلي و ساير خدمات اجتماعي، پيامدهاي معلوليت براي زنان به گونه اي شديدتر بروز مي كند.
به هر حال، معلولان چه زن و چه مرد، به دليل موانع ظاهري و يا اجتماعي با محدوديت هايي در زندگي مواجه مي شوند كه بدون حمايت ديگران، قادر به مقابله با آن نيستند كه ايجاد شرايط مناسب و رعايت حقوق معلولان، تنها گوشه اي از اداي دين جامعه به اين افراد به عنوان شهروندان جامعه است.
مشكلات معلولان حركتي در استفاده از مترو
مشكل جدي ديگري كه معلولان جامعه از آن رنج مي برند، عدم توانايي در استفاده از سيستم حمل و نقل عمومي است كه در اين بخش هم علي رغم وعده هايي كه تاكنون داده شده، اقدام خاصي انجام نشده است.
در استفاده از ناوگان اتوبوس هاي شهري، معلولان تقريبا به اين نتيجه رسيده اند كه به اين زودي ها قرار نيست اسم آنها در ليست اولويت هاي مسئولان برود تا بتوانند از شر كرايه هاي بي حساب و كتاب تاكسي ها فرار كنند و با آرامش خاطر سوار بر اتوبوس به مقصد برسند (البته اگر جايي در اتوبوس پيدا كنند).
اما اميد آنها به اين بود كه با گسترش مترو، بتوانند براي جابه جاشدن در شهر از مترو استفاده كنند اما در اين راه هم به در بسته خوردند و هر روز اميدشان بيشتر رنگ مي باخت.
متأسفانه ورودي ايستگاه هاي متروي تهران به گونه اي تعبيه شده است كه غير از معلولان به خاطر پله هاي طولاني كه دارند، بسياري از افراد سالخورده هم دچار مشكل مي شوند و افراد معلول هم اگر كسي به ياريشان برود، مي توانند وارد ايستگاه شوند اما گذر از پله هاي ورودي ايستگاه پايان مشكلات نيست.
پله هاي برقي ايستگاه هاي مترو يكي ديگر از مشكلاتي است كه در حال حاضر براي همه مردم دردسرساز شده اند و فرقي نمي كند سالم باشي يا معلول.
ايستگاه هاي جديدالتأسيس مترو معمولا از امكانات اوليه محروم هستند و كمتر ايستگاهي است كه در زمان افتتاح داراي سيستم تهويه و پله هاي برقي باشد و اين مشكل مختص افراد معلول (معلول حركتي) نيست و افراد سالم هم تا مدت ها مجبور هستند براي يك بار ورود و خروج ايستگاه مترو، بيش از 100 پله را طي كنند.
در ايستگاه هايي كه هم پله هاي برقي راه اندازي شده اند (مخصوصا خط4) برخي اوقات به دلايلي كه معمولا ازسوي مسئولان ايستگاه «مشكل فني» عنوان مي شود، تعدادي از پله ها خارج از سرويس هستند و نمي توان از آنها استفاده كرد.
به عنوان مثال قرار است در ايستگاه نبرد در خط4، پله هاي برقي در 3 بخش مورد استفاده قرارگيرند اما بعد از گذشت حدود يك سال از اين ايستگاه تنها يك بخش از اين پله هاي برقي مورد استفاده قرارگرفته است. يك بخش هنوز نصب و راه اندازي نشده است و بخش ديگري كه در ورودي ايستگاه قرارگرفته معمولا تعطيل است.
مسافراني كه هر روز از اين ايستگاه استفاده مي كنند، حدود 2 هفته است كه براي ورود به ايستگاه با مشكل روبه رو هستند و نمي توانند از پله برقي استفاده كنند و معلولان هم كه جاي خود دارند و نمي توانند از مترو استفاده كنند.
استفاده از مترو براي معلولان حركتي بي معناست
محمدي يكي از معلولاني كه هرازگاهي آن هم با كمك مردم از خدمات گسترده مترو استفاده مي كند، گفت: در هيچ يك از ايستگاه هاي مترو قابليت ورود معلولان مخصوصا كساني كه بايد با ويلچر حركت كنند ديده نشده است و ما نمي توانيم از مترو استفاده كنيم.
وي ادامه داد: هفته گذشته با كمك مردم وارد يكي از ايستگاه هاي مترو شدم و روي پله هاي برقي قرارگرفتم كه ناگهان برق آن قطع شد و معلوم نبود كه اگر به تنهايي روي پله برقي قرارگرفته بودم چگونه بايد از بلاتكليفي روي پله برقي نجات پيدا مي كردم .
چرا همه ايستگاه ها به آسانسور مجهز نيستند
در برخي از ايستگاه هاي مترو، آسانسورهايي تعبيه شده است كه مسافران مي توانند به طور مستقيم، از داخل ايستگاه به خارج از آن حركت كنند و دراين ايستگاه ها معلولان هم مي توانند وارد شوند. اما اگر ايستگاه مقصد اين معلولان مانند ايستگاه مبدأ داراي آسانسور نباشد، آنها در ايستگاه خروجي دچار سردرگمي مي شوند و بايد منتظر بمانند تا با كمك مردم از ايستگاه خارج شوند.
سهم معلولان از جامعه فقط يك روز و يك هفته نيست
كوتاه سخن آنكه مشكلات معلولان در جامعه به اين موارد ختم نمي شود و در بخش هاي مختلف از جمله آموزش، اشتغال، استفاده از امكانات تفريحي و حضور در اجتماع با مشكلات زيادي روبه رو هستند و جا دارد مسئولان جامعه فقط در روز جهاني معلول يا هفته معلولان به ياد مشكلات اين قشر رنج كشيده نباشند، هرچند تعدادي از مسئولان دراين روزها هم يادشان مي رود كه در قبال اين افراد هم تعهدي دارند. اين را هم يادتان باشد كه قول ندادن به اين افراد بهتر از قول دادن، اميدواركردن و عمل نكردن است.
معلولان نياز به احترام دارند نه ترحم
آنچه در ارتباطات اجتماعي با معلول بايد درنظر گرفت، اين نكته است كه ارتباط با آنها، بايد همراه احترام باشد و از ترحم به ايشان دوري شود؛ تفاوت اين دو نوع رفتار در اين است كه در اولي، طرف مورد احترام، انساني بزرگ به شمار مي آيد اما در گزينه ترحم، مخاطب، انساني ذليل و خوار شمرده مي شود كه بايد همواره دست او را گرفت و به شخصيت و روحيات وي، اندك توجهي نمي شود.