علوم انساني روح دانش است

علوم انساني روح دانش است. حقيقتاً همه دانش ها، همه تحركات برتر در يك جامعه، مثل يك كالبد است كه روح آن، علوم انساني است. علوم انساني جهت مي دهد، مشخص مي كند كه ما كدام طرف داريم مي رويم، دانش ما دنبال چيست. وقتي علوم انساني منحرف شد و بر پايه هاي غلط و جهان بيني هاي غلط استوار شد، نتيجه اين مي شود كه همه تحركات جامعه به سمت يك گرايش انحرافي پيش مي رود. امروز دانشي كه غرب دارد، شوخي نيست؛ چيز كوچكي نيست. دانش غرب يك پديده بي نظير تاريخي است؛ اما اين دانش در طول سالهاي متمادي در راه استعمار به كار رفته، در راه برده داري و برده گيري به كار رفته، در راه ظلم به كار رفته، در راه بالا كشيدن ثروت ملتها به كار رفته؛ امروز هم كه مي بينيد چه كار دارند مي كنند. اين براثر همان فكر غلط، نگاه غلط، بينش غلط و جهت گيري غلط است كه اين علم با اين عظمت- كه خود علم يك چيز شريفي است، يك پديده عزيز و كريمي است- در اين جهت ها به كار مي افتد.
بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار جمعي از
نخبگان و برگزيدگان علمي-13 مهر 1390

كرسي آزادانديشي؛ بستر «كار سياسي» به جاي «سياسي كاري» در دانشگاه ها

برگزاري كرسي هاي آزادانديشي در فضايي كه دانشگاه و دانشجو به ابزاري براي موج سواري سياسيون تبديل شده است يكي از مسائل مهم به شمار مي آيد.
معاون فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم اخيرا از ابلاغ آيين نامه اصلاح شده كرسي هاي آزادانديشي به دانشگاه هاي كشور پس از امضاي وزير علوم خبر داد، آيين نامه اي كه نسخه ابتدايي آن در سال 1389 براي اجراي آزمايشي يك ساله به دانشگاه ها ابلاغ شد و حالا با تصويب و امضاي نهايي شخص وزير علوم به دانشگاه ها رسيده تا اجرايي شود و اين خبر يعني اينكه بعد از ماه ها انتظار مي توان اميدوار بود كه زمينه و بستري مناسب براي برگزاري گعده ها و نشست هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و... البته با رنگ و بوي دانشجويي به صورت هدفمند فراهم شود.
در اين شرايط نكته ابتدايي يادداشت، يادآوري اين است كه «كرسي آزادانديشي دانشجويي» همگان را به ياد گلايه مقام معظم رهبري از دانشجويان و طلاب مي اندازد كه در باب اجراي اين خواسته چندين ساله خويش فرمودند؛ «عملا آن كاري كه من گفته بودم، انجام نشده است؛ نه در حوزه، نه در دانشگاه!» و حال اين آيين نامه كه با هدف تقويت و نهادينه سازي فضاي عقلاني، چند صدايي و آزادي استماع سخن و نيز ايجاد فرهنگ تضارب آراء و تعامل علمي در عين اجتناب از جدال باطل در دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي تدوين و ابلاغ شده است، تنها و تنها در صورت اجراي درست و در پي آن رفع نواقص و تكميل و ارتقاي مواد موجود در حين اجرا مي تواند تامين كننده حداقلي اهداف اوليه باشد و در غير اين صورت نمي توان اميدي بدان داشت چه آنكه هر قانوني به صرف وضع و موجوديت، كافي نيست و اجراي درست و به موقع لازمه موفقيت آن است.
آزادانديشي؛
قطعه گم شده پازل محيط علمي و تخصصي دانشگاه
دين مبين اسلام و كتاب آسماني مسلمانان، يعني قرآن كريم به مقوله «آزادي» به صور مختلف اهتمام خاص ورزيده اند اما مهم آن است كه آزادي را چگونه تعريف كنيم و شرايط و موانع آن را چه بدانيم. از نظر استاد شهيد مرتضي مطهري، آزادي به معناي «نبود مانع در راه ترقي و تكامل انسان است» و انسان آزاده كسي است كه هرگونه مانعي را از راه تعالي و تكامل خود بردارد و رسيدن به اين هدف نيازمند رشد علمي و فكري است كه آزادانديشي و دوري از تفكر بسته نخستين لازمه آن محسوب مي شود.
حال بايد توجه داشت كه كرسي هاي آزادانديشي، البته با رعايت حدود و تنظيم اهداف متعالي، محملي مناسب براس پاسخگويي به نيازهاي نسل جوان انقلابي، يعني دانشجويان بيدار و بصير است و رهبر معظم انقلاب نيز با توجه به همين موضوع، در ديدار سال 81 خويش با اعضاي انجمن اهل قلم، از مظلوميت شعاري با عنوان «آزادانديشي» در جامعه ايراني و نياز مبرم كشور به تحقق اين شعار مظلوم سخن گفتند و متاسفانه اين اشاره تا بدان جا مورد كم لطفي دانشجويان و مسئولان قرار گرفت كه معظم له در ساليان اخير لب به گلايه از آن گشودند و از دانشجويان به عنوان افسران جوان جنگ نرم خواستند كه اين كرسي ها را در دانشگاه هاي خود راه اندازي كنند.
از سويي ديگر، دانشگاه آن طوري كه در جمهوري اسلامي تعريف شده صرفا محل علم اندوزي و دانش آموزي نيست، بلكه علاوه بر آن، از دانشگاه انتظار مي رود كه در زمينه هاي فرهنگي و سياسي و اجتماعي هم پيشگام باشد و چند اقدام را انجام دهد. يعني دانشگاه جايي است كه بايد در آن تضارب آرا صورت گيرد، آزادانه صحبت شود و از نتايج اين آزادانديشي و تضارب آرا جامعه بهره مند شود. البته بايد توجه داشت كه بسياري از مسائلي كه بايد فوايدش به جامعه برسد، اساسا تخصصي بوده و جايگاه حقيقي بررسي اين مسائل تخصصي، يك مكان تخصصي و علمي به نام دانشگاه يا حوزه علميه خواهد بود. مخلص كلام اينكه امروز دانشگاه ها بايد كانون عقلانيت در جامعه باشند ولي دست هايي در كار است كه به جاي حاكم شدن فضاي منطق بر دانشگاه ها، مي خواهند فضاي سياست زده و احساسي غلبه پيدا كند.
كرسي هاي آزادانديشي و نظريه پردازي و مناظره هاي علمي مي تواند سكوي پرشي براي انقلاب اسلامي باشد تا حقانيت خود را در مقابل تمام تفكرات مادي گرايانه و التقاطي به اثبات برساند و يكي از اولين مقدمات آن حاكم شدن فضاي عقلانيت است، امري كه دشمنان بر مقابله با آن كمر بسته اند.
توقف مسئولان در اتاق قانونگذاري، جنبش دانشجويي علمدار كرسي هاي آزادانديشي باشد!
بدون شك اصلي ترين هدف از برگزاري كرسي هاي آزادانديشي، گستردن افق هاي نو براي زندگي انساني در بعد علم و عمل است به زبان ساده تر بايد چنين گفت كه با اجراي اين خواسته رهبري معظم، بستري فراهم خواهد شد تا اگر كسي حرفي براي مطرح كردن داشته باشد، فضاي بيان آن را خواهد يافت، يعني فضايي ايجاد مي شود تا هر كس، هرچه به ذهنش مي رسد، بيان مي كند و جواب را هم مي شنود! اين كار در يك نگاه طولاني مدت، زمينه را براي تمرين تفكر در جامعه و به خصوص جوانان دانشجو كه آينده سازان اصلي اين انقلاب هستند، فراهم مي كند و عملا دانشگاه هاي كشور تبديل به محلي مي شوند كه در آن فكر كردن را ياد مي گيريم و آموزش مي دهيم و اين مسير به جايي ختم مي شود كه دانشگاه به اهداف اصلي خود كه همان تربيت كادري اهل تحليل و بيان كه هرگز منافع نظام و كشور را فراموش نمي كند، مي رسد.
اين مسير در نگاه و ذهن مسئولان از لابلاي آئين نامه ها و ابلاغ دستورالعمل هاي مختلف مي گذرد. هرچند كه اين نوع نگاه را نمي توان به صورت كامل رد كرد و اشتباه خواند، اما نگاه به تجربيات گذشته و واقع بيني نسبت به توانايي هاي جوانان ايراني، توقعات را اندكي بالاتر برده و به نظر مي رسد كه جامعه ايراني براي تحقق اين خواسته بر زمين مانده امام و رهبر خود، باز هم نيازمند پيشگامي و علمداري جنبش دانشجويي است كه همواره مسيرها را درست تشخيص داده و به موقع هم به ميدان عمل آمده است و حالا آنچه بيش از همه متوجه جنبش دانشجويي است، برگزاري بهتر از گذشته جلسات آزادانديشي دانشجويي در موضوعات مختلف است، جلساتي كه در آن حرف ها و نقدها در چارچوب ادب و قانون بيان شود و قضاوت به مخاطبان واگذار گردد و اين در واقع همان چيزي است كه پيشتر در انديشه هاي امام راحل(ره)، شهيد مطهري و در ساليان اخير هم رهبر معظم انقلاب مورد توجه قرار گرفته بود.
موانع برگزاري كرسي هاي آزادانديشي؛ كم كاري مسئولان و دانشجويان
شبهه شناسي و پاسخ به شبهات، ايجاد فضاي مناسب براي نقد و آزادانديشي، تضارب آراء براي تأمين و تضمين رشد فكري از جمله مواردي است كه با برگزاري كرسي هاي آزادانديشي بايد محقق شود، اما تحقق اين موارد هم در ساليان اخير با موانع و مشكلاتي مواجه بوده است.
عدم همت و انگيزه دانشجويي براي راه اندازي كرسي ها، ديد نادرست دانشجويان نسبت به مفهوم و مصداق آزادانديشي، عدم انتخاب موضوعات مناسب، حضور استاد و مدعو به جاي دانشجو، محافظه كاري مسئولان دانشگاه و عدم تمايل به برهم خوردن سكون دانشگاه، ترس از صحبت كردن در جمع و عدم اعتماد به نفس دانشجويان، 2 قطبي كردن فضاي جلسات، عدم استقبال مخالفان از حضور در كرسي ها، وجود مسائل بوروكراتيك و ديوانسالاري، برگزاري برنامه هاي ناسره و از بين رفتن بار معنايي كرسي هاي آزادانديشي و ايجاد بي اعتمادي نسبت به اين مفهوم، نداشتن سير مشخص و شناور بودن جلسات، ضعف در تبليغات و مستندسازي و... تنها برخي از اين موانع و مشكلات بوده و هستند كه بايد با همت دانشجويان و برنامه ريزي درست مسئولان مرتفع شود.
در اين شرايط براي اجراي كرسي هاي آزادانديشي بايد اقتضاي شرايط دانشگاه ها را در نظر گرفت، چه آنكه در خيلي از دانشگاه ها مسائل سياسي اولويت دارد و در برخي ديگر پاسخگويي به شبهاتي كه صرفاً هم سياسي نيستند و در واقع اولويت را بايد به دانشگاه سپرد تاحداقل توقعات و انتظاراتي چون پاسخ به شبهات، اميدآفريني، كسب نتايج كاربردي براي ارتقاي زندگي و تعالي جامعه، آسيب شناسي برنامه ها و فعاليت ها و ارائه راهكار رفع آن و به زباني ديگر، جاهلي را عالم كردن و عالمي را عامل كردن محقق شود.
فوايد كرسي هاي آزادانديشي؛ گام هايي در مسير دستيابي به پيشرفت و عدالت
تحقق اين اهداف، بدون شك فوايد و محسناتي را نصيب كشور و ملت ايران خواهد كرد كه شكستن سلطه رسانه ها و ايستادگي در برابر هجمه سنگين استكبار جهاني يكي از آنها خواهد بود، در حقيقت كرسي هاي آزادانديشي فضايي ايجاد مي كند كه انتقادها و شبهات در فضايي منطقي، آرام و چندصدايي موشكافي شوند تا حقيقت فرصت آشكار شدن پيدا كند و مخاطبان تحت تاثير لفاظي، شانتاژ و مغلطه قرار نگيرند و فراهم آمدن اين فضا به صورت طبيعي سبب مي شود كه سلطه تفكرات غربي در جامعه شكسته شده و با تقويت روحيه اعتماد به نفس، خودباوري و استقلال شاهد ايجاد حركت، تحول و پيشرفت در كشور خواهيم بود.
در ادامه اين مسير ترقي، نوبت به اسلامي و بومي شدن علوم دانشگاهي مي رسد كه نتيجه طبيعي نوآوري حاصل از آزادانديشي همراه با عمل خواهد بود و شكي در اين نيست كه كشور ما نيز به علوم بومي شده و متناسب با فرهنگ اسلام دارد تا به بالاترين جايگاه ها دست يابد و نظريات و ديدگاه هاي درست را در اوج بيداري اسلامي به كشورهاي مسلمان و غيرمسلمان دنيا ارائه نمايد. در واقع كرسي هاي آزادانديشي بستر و زمينه ساز توليد علم و اسلامي و بومي شدن علوم دانشگاهي است كه هر 2 مورد در فرمايشات رهبر عزيز انقلاب بارها تاكيد شده است.
در كنار موارد فوق بايد توجه داشت كه يكي از حربه هاي اصلي ضدانقلاب در به دست گرفتن فضاي دانشگاه ها، مظلوم نمايي است و اين طيف عموما با جنجال آفريني، هوچي گري، ملتهب كردن فضا، قصد تحريك احساسات دانشجويان و القاي فضاي خفقان و سركوب را دارند اما برگزاري كرسي هاي آزاد انديشي براي همه دانشجويان با ديدگاه هاي مختلف فرصتي فراهم مي كند تا بتوانند در فضايي آرام نقطه نظرات خود را مطرح كنند و به نقد ديدگاه هاي ديگران بپردازند. در چنين فضايي ديگر لشكر كشي و زياد بودن جمعيت براي كسي معيار و ملاك برتري و بر حق بودن نيست و تنها استدلال هاي منطقي شنيده مي شود و حقيقت از لابه لاي جنجال ها و عوام فريبي ها سر بر مي آورد.
در نتيجه طرفداران جريان هاي فكري با هدف دفاع از اعتقادات و تفكرات خود به مطالعه و بررسي عقايد، تفكرات، نظرات و شبهات مختلف پرداخته و با آنها آشنا مي شوند و به دنبال پاسخ هايي براي مسائل مطرح شده مي گردند و در خلال همين مطالعه ها و بررسي ها، پايه هاي فكري و اعتقادي مستحكم مي شود و افراد حقيقت جو به حقايق پي مي برند. نتيجه اينكه پايه تفكرات ناب و اصيل مستحكم مي شود و تفكرات انحرافي از ميدان به در مي شوند و فضايي براي جولان پيدا نمي كنند و رفته رفته از طرفداران آن كاسته مي شود.
كرسي هاي آزادانديشي: جايگزيني مناسب براي مناظرات هيجاني و شلوغ ايام انتخابات
در بخش پاياني اين نوشته، به هدف اصلي نگارش موارد فوق و به نوعي نكته اي اساسي در برگزاري كرسي هاي آزادانديشي اشاره خواهد شد؛ يكي از آسيب هاي معمول ايام انتخابات در فضاي دانشگاه ها اين است كه مسئولان با هدف جلب مشاركت حداكثري اقدام به برگزاري مناظرات شلوغ با حضور نمايندگان گروه هاي مختلف مي كنند كه برگزاري اين نوع جلسات، راحت ترين كار براي ايجاد نشاط سياسي در دانشگاهيان و به تبع آن در جامعه است اما فضاي حاصل از اين جلسات نه تنها ربطي به مطالبه رهبر انقلاب مبني بر ايجاد فضاي آزاد، منطقي و اخلاق محور در دانشگاه با برگزاري كرسي هاي آزادانديشي ندارد بلكه در برخي موارد بر خلاف اين مطالبه مهم عمل مي كند.
اشاره به اين نكته مهم، به معناي رد برگزاري چنين جلسات و بد بودن نيات برگزاركنندگان آن نيست و در واقع مي توان اين طور گفت كه وقتي شرايط و زمينه آزادانديشي در دانشگاه وجود نداشته باشد، آزادي هم با بدفهمي مواجه مي شود و پيامدهاي ناگواري به دنبال مي آورد كه نمونه بارز آن، حوادث پس از انتخابات سال 88 بود كه جرقه هاي اوليه آن در فضاي بسيار باز و بهره برداري كامل دشمن از آن فضا در روزهاي قبل از انتخابات زده شد و شايد هم مناظرات سياسي آن روزها، تشديدكننده آن بود. چه آن كه رهبر معظم انقلاب نيز با وصف محسنات آن مناظره ها چنين فرمودند؛ «اگر اين جور مناظره ها در طول سال و در طول چهار سال ادامه داشته باشد، ديگر وقتي در هنگام انتخابات پيش آمد، حالت انفجاري پيدا نمي كند، همه حرف ها در طول زمان گفته خواهد شد، شنيده خواهد شد...»
واقعيت اين است كه دانشگاه هاي كشور به شدت سياست زده بوده و عده اي هم دانشگاه را باشگاه احزاب و محملي براي تخليه سياسي خود مي دانند و اين فضا دانشگاه و دانشجو را به ابزاري براي موج سواري سياسيون عموما مغرض تبديل كرده است. بنابراين بايد توجه داشت كه چنين محيطي مستعد نگاه ابزاري و سياسي به كرسي هاي آزادانديشي هم خواهد بود كه نمونه هاي آن را در ساليان اخير بارها ديده ايم و همت و تلاش مضاعف، تنها راهكار رفع اين برداشت تقليل گرايانه از كرسي هاي آزادانديشي خواهد بود كه بايد از سوي مسئولان، دانشجويان و طلاب جوان كشور در دستور كار قرار گيرد تا با تحقق يكي از مطالبات مهم رهبر معظم انقلاب، گامي بلند در مسير اهداف متعالي نظام جمهوري اسلامي در دهه پيشرفت و عدالت برداريم.
منبع: فارس