ضرورت بررسي دلايل افزايش ترافيك و حوادث جاده اي در ايام تعطيلات (بخش نخست)
جان انسانها دركف ناهمواري هاي جاده ها

صديقه توانا
پيشرفت وسايل شهري، گسترش حمل و نقل و توسعه فناوري هاي ارتباطي اگرچه بساط وسايل كهن را در نورديده است، اما راهزن بي امان حوادث در جاده هاي كشور در ايام پرترافيك تعطيلات و آغاز فصل تابستان بيداد مي كند و گاهي شمار قربانيان تيغ بي دريغش را از20 هزار نفر در سال فراتر مي برد.
متاسفانه امروزه حوادث رانندگي در كشور به صورت يك اپيدمي درآمده است و كمتر روزي را شاهديم كه خبري از تصادف به گوش مردم نرسد و اين آمار با شروع تعطيلات تابستاني يا نوروزي يا حتي يك تعطيلات چند روزه در سراسر كشور سيرصعودي را طي مي كند. هرچند كه در تعطيلات نوروز امسال براساس آمار اعلام شده شاهد كاهش تصادفات در جاده هاي كشور بوديم، اما طي آماري كه مركز هدايت عمليات بحران اورژانس كشور اعلام كرد، حوادث ويژه ترافيكي جاده هاي كشور در تعطيلات خردادماه 89 كشته و 748 مجروح برجاي گذاشت كه اين حوادث طي 209 مورد ترافيكي رخ داده است.
تصادف، اين پديده مهلك، ناشي از سه عامل اصلي انسان، جاده و وسيله نقليه است. مسلم است كه يك رانندگي غيرايده آل در يك جاده فاقد استانداردهاي لازم با يك وسيله نقليه بعضاً فرسوده و اغلب غيرايمن مي تواند منجر به وقوع يك تصادف شود كه در اثر آن ممكن است تعدادي افراد بيگناه نيز جان خود را از دست بدهند.
خسارتهاي مالي ناشي از يك تصادف اگرچه بسيار زياد است ولي اين نوع خسارت كم اهميت ترين اثر حوادث جاده اي است؛ درد و غم و اندوه از دست رفتن جان انسانها يا ايجاد معلوليت هاي دائمي از اثرات جبران ناپذير تصادفات جاده اي است كه هزينه هاي آن را نمي توان از بعد مادي محاسبه كرد و بي ترديد هر مرگ ناشي از سانحه ترافيكي در حوادث رانندگي داستان غم انگيز زندگي انساني است كه با رفتن خود، غم و اندوه و حيرت و عصبانيت در ميان بازماندگان برجاي مي گذارد.
با شروع فصل گرما و تعطيلات تابستاني حجم سفرها بيش از پيش افزايش مي يابد و جاده هاي كشور بايد شانه هايش را براي تردد سنگين خودروها و برخي سرنشينان و رانندگان عجول چرب كند تا تحمل بار سنگين ترافيكي را داشته باشد كه متاسفانه اكثراً اين افزايش ترافيك، افزايش سوانح و تصادفات جاده اي را به دنبال دارد؛ اما اينكه آيا اين جاده هاي لاغر و باريك در برخي مناطق مي توانند زيربار اين همه فشار خودروي نامحدود در يك مقطع زماني محدود طاقت بياورند تا نه خود فرسوده شوند و نه به اين همه ميهمان ناخوانده خسارت مالي و جاني وارد شود، موضوع مورد بحث در دو شماره گزارش پيش روست.
توسعه جاده ها ضرورتي انكارناپذير
«شرايط جاده هاي ايران طي سالها توسعه زيادي نداشته است و با توجه به اينكه جمعيت طي 30 سال گذشته رشد فزاينده اي داشته، طبيعي است كه در كنار اين رشد، شهرها هم توسعه يافت و به تبع آن شاهد جهش در توليد و مالكيت خودروي افراد در دهه 70 به بعد شديم كه تمام اين عوامل دست به دست هم مي دهد و ميل سفر را در افراد بخصوص با خودروي شخصي بيشتر مي كند.»
سرهنگ دكترعليرضا اسماعيلي، مديرگروه حمل و نقل و ترافيك دانشگاه علوم انتظامي و عضو مركز تحقيقات و ارتقاي ايمني دانشگاه شهيد بهشتي در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان مقدمه فوق نقطه نظرش را در مورد دلايل افزايش ترافيك در جاده هاي كشور و بالارفتن آمار تصادفات اين طور بيان مي كند: «با توجه به اينكه سفرهاي زميني بين مردم بيشتر رايج است و زندگي شهرنشيني، جابه جايي در ايام تعطيلات را بيشتر مي طلبد، لذا توسعه جاده ها ضروري به نظر مي رسد كه البته در اكثر كشورهاي دنيا سهم حمل و نقل هوايي، ريلي و دريايي خيلي بيشتر از حمل و نقل جاده اي در خصوص جابه جايي مسافر و بار است. اما در ايران متاسفانه 90 درصد حمل و نقل بار و مسافر در جاده ها انجام مي شود و تنها 7 درصد جابه جايي ها از طريق ناوگان ريلي و 3 درصد از طريق ناوگان هوايي صورت مي گيرد كه اين ميزان اصلاً بالانس نيست و تعادل ندارد.»
دكتر اسماعيلي با اشاره به اينكه بار جاده اي ما نسبت به استانداردهاي دنيا خيلي بالاست، خاطرنشان مي كند: «در چنين شرايطي طبيعي است كه وقتي مردم با يك تعطيلات چندروزه مواجه مي شوند در جاده اي مثل تهران-شمال مسيرهاي 3 ساعته را 6 ساعت يا بيشتر طي مي كنند و مدت زمان زيادي پشت ترافيك معطل مي مانند و اين نشان دهنده معضلات جاده اي در كشور است كه بايد در اين خصوص اقدامات جدي صورت بگيرد.»
اين استاديار دانشگاه علوم انتظامي با تاكيد بر اين نكته كه مشكلات با سخنراني و حرف حل نمي شود، اضافه مي كند: «آزاد راه تهران- شمال 16 سال است كه در دست ساخت مي باشد اينكه اين جاده رويايي كي خاتمه مي يابد همچنان در وعده و وعيد معطل مانده است، يا جاده هراز كه قدمت 50 ساله و چالوس كه قدمت 80ساله دارد، براساس ترافيك آن زمان طراحي شده و الان جوابگوي اين حجم خودرو نيست.
وي مي گويد: «وقتي راننده اي مدت زمان طولاني درحال برگشت از سفر و خسته بايد ساعت ها پشت ترافيك معطل بماند، طبيعي است كه آمار تصادفات بدين ترتيب بالا مي رود ضمن اينكه اين موضوع به مسئله توريست و جهانگردان ايراني هم ضربه مي زند و مسائل فرهنگي را هم تحت الشعاع خود قرار مي دهد...»
از وي درخصوص راهكارها و چگونگي حل اين مشكل سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: «اين مشكل راهكارهاي متفاوتي دارد، موضوع ترافيك بايد به عنوان يك ارجحيت ملي در دستور كار مسئولان قرار گيرد و باتوجه به اينكه ترافيك يك موضوع مهم و تخصصي است بايد براساس استراتژي خاص آن جلو رفت و در اين زمينه از نقطه نظر صاحبان اين حوزه كمك گرفت.»
وي مي گويد: «قبل از اينكه بگوييم بايد جاده ها را درست كنيم، موضوع ترافيك با اولويت بالا بايد در دستور كار قرار گيرد و به پروژه هاي نيمه تمام رسيدگي شود.»
گسترش ناوگان حمل ونقل ريلي
اينكه گسترش ناوگان حمل ونقل ريلي تا چه حد در كاهش ترافيك و حوادث جاده اي تأثيرگذار است سؤالي است كه دكتر اسماعيلي در پاسخ به آن مي گويد: «42درصد حمل ونقل مسافر و بار كشور سوئد روي ريل مي چرخد و اين رقم در ايران تنها 7درصد مي باشد درحالي كه ريل خيلي ارزان و كم خطر است و محاسن زيادي دارد، لذا نبايد روي اين موارد فقط فكر كرد بلكه بايد اقدام به اجرا و گسترش ناوگان ريلي در كشور نمود به طوري كه تمام استانهاي كشور از طريق شبكه ريلي به هم متصل شوند و افراد امكان سفر با قطار را به اقصي نقاط كشور داشته باشند.»
وي مي گويد: «مردم ما حق دارند براي سفرهاي خود از وسايل نقليه راحت، ارزان قيمت و مطمئن استفاده كنند و همين مسئله توجه بيشتر مسئولان در سيستم مديريت صحيح حمل ونقل را مي طلبد.»
جان انسان ها
در كف جاده ها از دست مي رود
سالانه هزاران نفر از شهروندان كشور جان خود را در جاده ها از دست مي دهند فاجعه اي كه در كنار خطاهاي انساني و بي كيفيتي خودروها، غير استاندارد بودن احداث جاده هاي كشور از عوامل مهم بروز اين حوادث محسوب مي شود.
مهندس مهدي عليزاده، كارشناس امور حمل ونقل يكي از عوامل مهم در كاهش تصادفات رانندگي در كنار انسان و وسيله نقليه را جاده به خصوص در زمان اوج تردد خودروها مي داند و بر استاندارد بودن آن در كاهش حوادث بسيار تأكيد مي كند و مي گويد: «بنا بر آمار تخميني بيش از 90درصد سوانح رانندگي در ارتباط با خطاهاي انساني است. به اين علت كه آموزش بهتر، داشتن اطلاعات لازم و رعايت مقررات، فقط مي تواند تأثير محدودي در كاهش صحنه هاي تصادف داشته باشد، پس لازم است كه جاده ها طوري ساخته شود كه خطاهاي انسان به حداقل برسد.»
وي اضافه مي كند: «درحال حاضر طرح بهبود برخي جاده ها براي هماهنگي و مطابقت با استعداد و توانايي هاي رانندگي ساخته و طراحي نشده است و اين عامل مي تواند همچنان به افزايش حوادث رانندگي و مرگ انسان ها دامن بزند.»از اين كارشناس امور حمل ونقل مي پرسم، خطاها و اشتباهاتي كه در حين رانندگي اتفاق مي افتد را چگونه مي توان به حداقل رساند و چگونه بايد محيط جاده ها را طراحي كرد كه با نيازهاي رانندگان هماهنگي داشته باشد؟ در پاسخم مي گويد: «براي اينكه طراحي جاده بتواند اثر مطلوب برروي رفتار و عملكرد راننده داشته باشد، ابتدا راننده بايد محيط جاده را درك كند.»
مهندس عليزاده مي افزايد: «به طور كلي براساس آمار بيش از 99درصد اطلاعاتي كه رانندگان كسب مي كنند، از طريق چشم است به خاطر اينكه سيستم بينايي محدود و محيط رانندگي نسبتاً پيچيده است، لذا در موقعيت هاي بسيار زيادي، شناخت كامل محيط جاده متكي به اطلاعات بالا و پايين دارد. به عبارت ديگر، رانندگان رويدادهايي را شناسايي مي كنند كه همگام با انتظارات آنان باشد و طبيعي است كه رخدادهايي كه با انتظارات ما مطابقت ندارد را ناديده مي گيرند.»
وي مي گويد: «در واقع تصادف هاي رانندگي هنگامي رخ مي دهد كه رانندگان انتظار برخي رويدادها را به درستي پيش بيني نمي كنند.»
به گفته اين كارشناس امور حمل ونقل، مطالعاتي كه درباره تصادفات رانندگي به علت خطاهاي انساني انجام شد، نشان مي دهد كه توقعات و انتظارات رانندگان نقش فراواني در بروز حوادث دارد. «اطلاعات سوانح رانندگي نشان مي دهد كه تعداد زيادي از رانندگان كه براي آنان سانحه رانندگي اتفاق افتاده اصلاً اقدامي براي جلوگيري از وقوع سانحه انجام نداده اند.»
عليزاده در تشريح شناخت محيط جاده در نوع رانندگي هم اضافه مي كند: «از آنجايي كه رفتار انسان هدفمند است براي تشخيص نوع رانندگي لازم است كه از محيط جاده شناخت پيدا كنيم.»وي اين شناخت را منوط به حالت فعلي راننده مي داند و مي گويد: «براي اينكه راننده به يك هدف خاصي دست يابد كه همان رانندگي از نقطه الف به نقطه ب است، لازم است آن هدف به مراحل كوچك تري تقسيم بندي شود.»
ايمني جاده ها و كاهش تصادفات
صداي شكستن چراغ هاي عقب خودرو، چرت راننده را پاره مي كند، او پشت ترافيك كه در اثر تصادف چند ماشين جلوتر به وجود آمده، مانده است، سرپيچ جاده اين ترافيك به وجود آمده است و برخي رانندگان براي تماشاي صحنه از ماشين خارج شده اند، درست در چنين موقعي خودرويي كه آن طرف پيچ از اين حوادث و ترافيك اين سوي جاده خبري ندارد، با سرعت زياد به ماشين جلويي برخورد مي كند و همين طور چندين ماشين محكم باهم برخورد مي كنند و حادثه اي ديگر در پس حادثه اول رخ مي دهد و متأسفانه حادثه پشت حادثه. بي احتياطي رانندگان، استاندارد نبودن جاده ها در زمان اوج تردد خودروها و شروع سفرهاي تابستاني هميشه حوادث و خبرهاي ناگواري را براي مردم كشورمان به دنبال دارد كه بي شك تدابير خاص مسئولان سازمان راهداري و حمل ونقل، نيروي انتظامي و پليس راه كشور در كاهش ترافيك حوادث جاده اي نقش بسزايي دارد.
شهريار افندي زاده معاون وزير راه و شهرسازي با اشاره به سرلوحه قرار دادن كاهش 15درصدي تلفات رانندگي در برنامه هاي خود مي گويد: «ايمني جاده ها و كاهش تصادفات از برنامه هاي اصلي راهداري هاي كشور است.»
وي به برنامه هاي اين سازمان در فصل تابستان اشاره مي كند و مي گويد: «در فصل تابستان نيز طرحي مانند نوروز خواهيم داشت تا تلفات جاده اي بازهم كاهش يابد و در همين راستا جلسه مشتركي با راهداري، راهنمايي و رانندگي هلال احمر و اورژانس براي كنترل ترافيك جاده ها در فصل تابستان برگزار و برنامه هاي خاصي پيش بيني شده است.»
معاون وزير راه و شهرسازي با اشاره به جابه جايي 150ميليون نفر در تابستان سال گذشته مي گويد: «امسال باتوجه به ايام ماه مبارك رمضان در مرداد، ميزان ترافيك جاده ها در تير و شهريور زياد خواهد بود.»
مهندس افندي زاده اضافه مي كند: «سال گذشته 14هزار نفر در سوانح رانندگي درون شهري و برون شهري و 20هزار نفر در كل كشور جان خود را از دست دادند.»
وي با اشاره به افزايش سيستم هاي هوشمند در جاده ها در تابستان امسال مي گويد: «با ثبت سرعت توسط دوربين ها و قرار دادن اطلاعات در اختيار پليس سعي در ايجاد سفر ايمن براي مسافران را شاهد خواهيم بود.»
وي با بيان اينكه در 13 استان كشور، مركز مديريت راه هاي كشور وجود دارد اضافه مي كند: «تعداد مراكز مديريت راه ها تا پايان امسال به 25مركز خواهد رسيد.»
گزارش روز