اژدهاي نفسگير جاده ها ساليان دراز است در غفلتگاه ها، تنگ راه ها، گردنه ها و...، با چشمان گشاده به كمين سفرهاست تا همي سرود شادي و لذت چند روز تعطيلي كارهاي روزمره و ديدارها را در لحظه ها ببلعد، خيمه زندگي را بر كند و شكوه بي همتاي هستي آدميان درهم ريزد.
... خورشيد و ماه مات اين هم پاشيدگي ها مي شوند... آنجا وسايل و موجودي ره توشه رفت و سويي سوغات برگشت بر آسفالت آبله گون پراكنده شده است. در حاشيه خاكي راه يك دفترچه دور از قلم افتاده است. ورق خاطره اي سرخ فام شده و ديگر هيچ.
اين صحنه هاي كهنه ولي مكرر سنگين ترين نگراني در جريان مسافرت ها بوده است. در برابر رفع و يا كاهش آن ها، صورت مسأله جابه جا، يا به نوعي تجديد و يا اندك تغييراتي يافته و به همين اندازه مؤثر بوده است. اما آيا اين حوادث اجتناب ناپذير است، بايد ادامه داشته و رخ نمايند؟ يا نه، مي شود با سرمايه گذاري هاي مالي، جهد فرهنگي و مديريت متمركز و مقتدر، امنيت با ضريب قابل قبول در جاده ها نقش آفرين باشد.
مسافرت با وسايل ايمن
«مهرابي» دوچرخه كورسي اش را مي خواست سوار شود كه مي پرسم از پا زدن خسته نمي شوي. كلاه ايمني اش را از سر برمي دارد و با خنده اي پرنشاط مي گويد از هفت سالگي عاشق دوچرخه سواري بوده است الان 24ساله شده و در مسابقات هم شركت كرده است، مسابقاتي آزاد اما پر شور از بر و بچه هاي دانشجو و ديگران. مي پرسم آيا با دوچرخه به شهري غير از تهران سفر كرده است؟ مي گويد: «تهران تا شهرري و تهران- شهريار و... با دو سه نفر از دوستان.» مي افزايد: «زياد به ماشين سواري علاقه ندارم چون معتقدم به عنوان مسافر، مصرف كننده ام و تكرار آن خمودگي است. مسافرت راه هاي دور را ترجيح مي دهم با قطار بروم چون ايمن تر از جاده هاست. تصادفات وحشتناك است.»
شايد هرگز سازنده نخستين اتومبيل جهان در حدود 240سال پيش به عنوان يك وسيله حمل ونقل راحت و ايمني براي انسان، تصور نمي كرد اين نوع اختراع به مرور تاريخ وسيله آفت سلامت جسم و روان و نيز عامل غم انگيزترين حوادث غيرقابل تلافي كردن بشر هم مي شود تا حدي كه اگر هم حادثه اي ببار نياورد، ليكن به وضوح و براساس داده هاي تحقيقاتي- تخصصي كارشناسان و صاحب نظران حفظ محيط زيست، بهداشت، ترافيك و عموم مردمان، توليدات زيانبار آلودگي هوا و پارازيت هاي آسيب رسان صوتي آن روي سلسله اعصاب، تنفس و خلق و خوي ميلياردها انسان در هر زمان و مكان تأثير منفي ژرف مي گذارد. همه اين پديده هاي چالش افزا ضمناً بار اقتصادي كلان در كشورها دارد. با اين دلايل حياتي، هر انسان شهرنشين جهاني به رغم تدابير ايمني و مقابله با ماشين، باز از ماشين خسارت مي بيند و باز نيز به رغم برنامه ريزي، سرمايه گذاري و عوامل پيشگيرانه مقرراتي و حمل ونقل با هدف كاهش و يا مهار معضلات شهري- جاده اي چه بسياري از شهرنشين ها كه به روستاها، حواشي شهرها و دامنه طبيعت سبز و ساكت روي آورده ساكن شده اند. سفرهاي چند روزه به مناطق ييلاقي، روستايي، شهرهاي ساحلي، زيارتي و... در فصل گرم تابستان، مردم عمدتاً شهرنشين نيز به دليل همان عوارض ماشينيزم و البته هم نياز به آرامش روح، تخليه خستگي فكري و كار، تنوع محيط و تجارب مختلف انجام مي شود كه به واقع امر هوشمندي فرصت مناسب و غنيمت در رهگذر عمر و زمان است.
ليكن سوي ديگر سير و سياحت از منظر حوادث است. مي دانيم در طول سال و سال ها اتفاقات ناخوشايند رانندگي جاده اي به ويژه در تعطيلات تابستان و نوروز سايه سنگين به راه هاي بين شهري زده است. در هر مقاطع اين تعطيلات كه اوج سفر و ترافيك برون شهري مي باشد رنگ آسفالت جاده ها نه از تابش خورشيد و مهتابي ماه كه از حوادث سرخ رنگ شده است و برنامه ريزي چند روز گردش و آسودگي خاطر، متأسفانه به برنامه سوگواري و يا درمان و عيادت بيمارستاني بدل شده است. براساس آمارها و خبرهاي سنواتي، تصادفات و تلفات انساني در كشور ما نسبت به ديگر كشورها بالا است. بر طبق يك آمار معتبر طي سنوات هفتاد و هفت- هشتاد و هشت 265هزار و 515نفرا ز هموطنان در تصادفات تلخ و جبران ناپذير رانندگي سطح كشور جان باخته اند. ميانگين اين آمار حاكي از آن است كه در هر سال مدت مزبور بيش از 22هزار و 120نفر كشته شده اند. اگرچه بر پايه آمار در زمان تعطيلات نوروزي گذشته اژدهاي جاده، خرده اي ضعيف و حول و حوش 10درصدي كاهش يافته است كه علت آن نيز برخوردهاي قانوني و محروميت متخلفان از رانندگي و جرايم ريالي، نظارت جدي تر بر ترافيك و آموزش و تبليغات صحيح رانندگي بوده است.
همچنين اصلاحات و بعضاً توسعه طولي و عرضي برخي راه ها، استفاده از اتوبوس هاي تازه نفس و جوان مسافربري بين شهري، تجهيزات و سيستم كاربردهاي مناسب در راهداري، نگهداري و تسهيلاتي راه ها تا حدي تأثيرگذار بوده اما در اصول كار و نيازها كه همانا عدم ظرفيت جاده ها نسبت به ازدياد خودروها، سرمايه گذاري مكفي و فرهنگ سازي در پروسه رانندگي مي باشد چندان مؤثر نيست و نبض كاهش آمار را بايد در دست مديريت ها سنجيد.
سفر؛ نوعي پژوهش تاريخي- فرهنگي
سفر بر روحيه و زندگي آدم اثرات مختلف مي گذارد. باعث مي شود بتوانيم از آثار باستاني، زندگي، فرهنگ و آداب مردمان در مناطق ديگر اطلاع داشته باشيم.
اين نظر «مهدي اكبري» كارمند يك آژانس مسافرتي است. او در همين ارتباط مي افزايد: «مسافرت بايد به نوعي پژوهشي گذرا باشد. در اين صورت روحيه و فكر شخص شاد و متحول مي شود. در نتيجه، احساس لذت و تجربه در زندگي مي كند. همين گشت و تأمل سفر در جريان زندگي مردمان ديگر نيز يك امتياز نسبت به فرد يا افراد ديگر كه در طول مسافرت فقط به تفريح، گردش و استراحت متعارف بسنده مي كنند، محسوب مي شود. بنابراين مي شود گفت جابه جا شدن از مبدأ به مقصد سفر و بيشترين وقت به نشستن و به استراحت پرداختن در محل اقامت هيچ گاه فايده دانش، فرهنگ شناسي و تجربه تاريخي مردم و اقوام ديگر را ندارد.»
خستگي؛ حادثه ساز
مردم براي هزينه سفر خود ارزش قايل هستند و مسافر سرمايه ماست. اين مطلب بخشي ديگر از ادامه صحبت «يادگاري» كارشناس و مشاور آژانس مسافري مي باشد كه با اشاره به فرهنگ سازي مسافرت، درخصوص سفرهاي گروهي خانوادگي بر اين باور است: فرضا چهار گروه خانوادگي آشنا كه در چهار خودرو شخصي همسفر هستند بهتر است جملگي از يك وسيله نقليه مسافري سنگين استفاده كنند كه ايمن تر است. وي در ادامه به عنوان يك نكته اضافه مي كند: «همه تصادفات جاده اي حوالي 35 كيلومتري شهرهاي بزرگ اتفاق افتاده كه علت آن ها خستگي جسمي و نبود تمركز فكري و روحي ناشي از چندين ساعت مداوم راننده در راه بسيار طولاني بوده است.»
امكانات مناسب بين شهري
ورود انبوه مسافران به ايران
اين كارشناس امور مسافرتي، در ادامه، از يك طرح پيشنهادي براي ايجاد كمپينگ مي گويد؛ مبني بر بحث آن كه فرضا برنامه مسافر فقط برود شمال و برگردد حذف شود، بوده است. در حالي كه مي توان در جاهاي نمادين، گردشگري براي مسافران كمپ و سايبان احداث شود. اين طرح به سازمان مربوطه ارايه گرديد اما توجه نشد.»
وي در بخش پاياني ابراز نظرات خود، معتقد است چنانچه امكانات بين شهري ما خوب و مناسب باشد مي توانيم گروه گروه مسافران مشتاق ديدار كشورمان را از خارج وارد كنيم. در اين حال بايد دلسوزانه دارندگي هاي غني فرهنگي، هنري و آثار باستاني از جمله كاروانسراهاي قديمي و نشان هاي معماري مان احيا شوند. همچنين صددرصد براي اماكن زيارتي در جهت نمادهاي داراي معنويت ديني برنامه ريزي كرد.»
سفر به روايت «مهندس محمدرضا حاجي بيگي» مديرعامل سازمان پايانه ها و پارك سوارهاي تهران، فضاي طراوت بخشي است كه نياز غذاي روح انسان را تامين مي كند همانطور كه هر انسان به غذاي جسم احتياج دارد. بنابراين ضرورت حياتي، همگي بايد اين فضا را مناسب كنيم چرا كه در پالايش روحيه مان بسيار مؤثر است به ويژه در تهران همچنين در كلان شهرهاي ديگر كه سرسام ماشين، دود و كوه بناها كه سد افق نگاه شده به حدي كه جريان هوا هم به نفس تنگي افتاده است. لذا مردم در هر مكان نياز بسيار به سفر دارند. او واجب بودن مسافرت را ضمن عبادت، مكمل تنظيم روح و انديشه، از موضوعات صله رحم و دور شدن از دغدغه ها مي خواند. با اين اوصاف، اين را هم مي افزايد: «الان متأسفانه سطح فرهنگ سفرمان پايين است و استقبال از اتوبوس كم شده است. علت، همين عدم استفاده مردم از حمل و نقل عمومي و مشكل تردد راه هاست.»
تحقق فرهنگ سفر نقش پذيري همه جانبه
وي در ادامه گفتار خود، چند سويگي موضوع فرهنگ مسافرت را مطرح مي كند كه تحقق آن ها مبتني بر توسعه، كوشش همه جانبه دست اندركاران، تشكل هاي اداري است. او در اين جهت از همه مردم، مسئولان جهانگردي، وزارت راه، تشكلات ديگر منجمله رستوران داران كه در راستاي سفر نقش و فعاليت دارند خواستار آن است كه آداب سفر را به هر طريق ممكن و مناسب به سطح جامعه منتقل كرده و به سير و سياحت عادت دهند به صورتي كه مسافران در طول راه، رستوران هاي بين راهي و مقصد نيز هيچ گونه دغدغه نداشته باشند. و مسئولان مربوطه مكان هاي مناسب براي استراحت افراد ناتوان، معلول و كودكان همراه خانواده تعيين و تامين كنند.
«حاجي بيگي» همچنين با بيان اين كه نبود شرايط سفر آرامش بخش و بدون تشويش خاطر را ناشي از كم لطفي ها مي داند و در مقابل اضافه مي كند:«اگر مي خواهيم مردم شاد داشته باشيم بايد به مقوله سفر و گردشگري در گستره كشورمان نيز توجه خاص كنيم. در اين ارتباط به خصوص پرسنل ادارات را موظف به سفر كنيم.»
سفر اجباري كارمندان
نظر وي در اين باره همچنين حاكي از آن است كه دولت با ايجاد شرايط، مرخصي سالانه كارمندان را جهت مسافرت اجباري كند و مي افزايد: «چه اشكالي دارد كارمند اگر هر شش ماه يك بار در شرايط مناسب چند روز سفر و در اختيار خانواده اش باشد و بعد با روحيه آرام و فكر آزاد به محل كار خود بازگشته و خدمت كند؟ در حالي كه متأسفانه چنين نيست و اين گونه است كه سازمان و يا اداره متبوع بابت انباشت روزها و ماه هاي به مرخصي نرفته كارمندان وجه نقد پرداخت مي كند.»
مثلث پاياني گفت وگو و يك خبر
مديرعامل سازمان پايانه ها، بخش پاياني اظهارات خود را در قالب مثلث «مديريت واحد، كار خوب و رضايت مسافر» و با اين جمله كه بايد متولي راننده اتوبوس يك مديريت داشته باشد، مطرح مي كند و مي افزايد: «سيستم بايد طوري باشد كه چنانچه راننده اي خطا كرد يك كميسيون مشخص بيايد با او برخورد كند. وي در ادامه همچنين با اين نظر كه شخص راننده بايد دوره رفتاري و آموزشي ببيند تاكيد دارد كسي كه به مردم، خوب خدمت مي كند معرفي و مورد توجه واقع شود زيرا معيار ما اين است كه رضايت مردم را داشته باشيم.
طرح احداث 2 پايانه جايگزيني
«حاجي بيگي» در آخر صحبتش از برنامه ريزي طرحي خبر مي دهد كه براساس آن دو پايانه جديد با امكانات، تسهيلات متنوع و تجهيزات جامع از جمله هتل جايگزين دو پايانه شرق و غرب شهر تهران احداث خواهد شد. او تمايل ندارد فعلا توضيحات بيشتر درباره اين پروژه ها ارائه دهد.
گزارش روز