گاليا توانگر
ظهر هنگام بعد از ساعت ها رانندگي خسته از كار روزانه با كوله باري از آرزوهاي جواني براي استراحت به سمت خانه مي رود. بيست و چند سال دارد و براي روزهاي پيش رو هزاران آرزو در دل و ذهن چيده است.
با اعضاي خانواده برادرش سر يك سفره مي نشينند و ناهار گرم و صميمانه اي مي خورند. مي خواهد كمي بيارامد تا بعدازظهر سرحال به دنبال آرزوهايش برود. چند دقيقه اي با نامزدش صحبت مي كند. چند دقيقه اي با بچه هاي برادرش بي خيال همه خستگي هاي دنيا به بازي مشغول مي شود و وقتي پلك هايش سنگين شدند، به سمت خانه خودش كه درست روبه روي منزل برادرش واقع شده حركت مي كند.
به همسر برادرش مي گويد: «هر وقت علي آمد، بگو به من سر بزند و رأس ساعت 4 بعدازظهر بيدارم كند. چون بايد براي كاري سر موقع راهي شوم.»
هيچ كس حتي به ذهنش نمي رسد كه اين وعده هرگز محقق نخواهد شد، چون جوان راننده ديگر از بستر برنخواهد خاست!
رأس ساعت 4 بعدازظهر گاز از شير بخاري در خانه به آرامي پخش مي شود و مثل يك اژدهاي نامرئي آرزوها و جان جوان بيست و چند ساله را مي بلعد.
تاكنون بسياري از شهرهاي كشور از نعمت گاز طبيعي بهره مند شده اند و همواره بر تعداد اين شهرها اضافه مي شود، اما متأسفانه هر از گاهي شاهد اخبار متأثركننده اي مبني بر گازگرفتگي و يا خفگي بر اثر استنشاق گازهاي سمي هستيم. حوادثي كه با اقداماتي آسان و بدون هزينه كاملا قابل پيشگيري هستند.
بايد توجه داشت كه با افزايش آگاهي در اين زمينه و با به كارگيري اقداماتي چند به راحتي مي توانيم اين خطر بالقوه را از خود و افراد خانواده دور كنيم. يكي از شيوه هاي مقابله نصب سنسور نشت گاز در محيط خانه، آپارتمان، ادارات، كارخانه ها، مراكز توليدي و... است.
اقدامي كه تا به حال علي رغم اختراع و توليد انواع و اقسام سنسورها و حتي توليد و روانه شدن به بازار مصرف، هنوز جدي گرفته نشده است. جاي تعجب دارد كه چرا مسئولان مربوط اين اقدام ساده و كم هزينه را هنوز جدي نگرفته اند و به عوض آن هزينه هاي سنگين تلفات جاني و مالي بر اثر نشت گاز در محيط هاي بسته را متحمل مي شويم؟! چرا تاكنون شركت گاز و يا هيچ سازمان ديگري اجراي اجباري اين مهم و نصب سنسور را وظيفه مسلم خود ندانسته است؟
اژدهاي نشت گاز در همه فصول به كمين نشسته است
به خانواده نصيري در اهواز زنگ مي زنم. اهواز يكي از شهرهايي است كه در آن آمار مصدوميت و مرگ و مير بر اثر نشت گاز بالاست.
دختر خانواده با صدايي حزين توضيح مي دهد: «بعد از حادثه يك گروه بررسي چگونگي رخداد حادثه از شركت گاز آمدند و صحنه را بازبيني كردند. نظر كارشناسي شان اين بود كه وقتي بخاري را به دليل گرم شدن هوا از لوله اصلي گاز جدا كرده ايم، فراموش مان شده لوله را پلمب كنيم. گاز نشت پيدا كرده و سرانجام به دليل جرقه زدن يخچال و فريزر خانه منفجر شده است.
شدت انفجار به حدي بوده كه هفت خانه همسايه در گرداگرد خانه مان نيز دچار خسارت هايي شده اند. در روز حادثه مادرم در خانه بود كه جان به جان آفرين تسليم كرد.»
اگرچه تصور عمومي اين است كه با شروع فصل سرما خطر گازگرفتگي نيز از خواب غفلت شهروندان سربرمي آورد و شادي خانواده ها را مي بلعد، اما بايد گفت خطر گازگرفتگي و نشت گاز، مختص فصل خاصي از سال نيست. هر لحظه غفلت مساوي با يك عمر پشيماني خواهد بود.
در تابستان نيز بر اثر پلمب نكردن لوله هاي متصل به وسايل گرم كننده در هنگام جدا كردن وسيله و يا نصب غيراصولي آبگرمكن و ساير وسايل گازسوز شاهد مصدوميت ها و حوادث ناگوار متعددي هستيم.
در حادثه ديگري كه يك خانواده 5 نفري در شوشتر قرباني شده اند، شير اجاق گاز باز بوده كه به انفجار كل خانه انجاميده است. در اين حادثه سه نفر در جا فوت شده اند و دو نفر كه يكي داماد خانواده بوده و ديگري كودكي چند ساله دچار سوختگي شديد شده اند.
اما وقتي بحث به سمت معرفي مقصر پيش مي رود، همه قصد دارند قصور را به گردن ديگري بيندازند. شركت گاز خود را در حوادثي كه شامل نقص در استاندارد نصب وسايل گازسوز مي شود، مقصر ندانسته و اين اشتباه ها را معطوف به سهل انگاري خانواده ها و يا شركت هاي نصاب مي داند.
يك كارشناس از شركت گاز صراحتاً عنوان مي كند: «ما دائماً در برنامه هاي تلويزيوني، بروشورها، بيلبردها و... سرگرم آموزش دادن به جامعه هستيم، اما وقتي خانواده ها جدي نمي گيرند، بايد پاي لرزش هم بنشينند.
مي گوييم آبگرمكن نبايد در حمام يا اتاق هاي كوچك نصب شود، چون اكسيژن در اين محيط هاي خيلي كوچك به سرعت تقليل مي رود و حتي بدون نشت گاز خفگي ايجاد مي كند. ضمن اين كه اساساً نصب وسايل گازسوز در حمام خطرآفرين است. مي گوييم دودكش نبايد از ديوارهاي جانبي بيرون بزند. يك بخاري به اندازه ده نفر در اتاق اكسيژن مصرف مي كند، بايد حتماً از استاندارد بودن دودكش اطمينان حاصل كرد.
مي گوييم وقتي وسيله گازسوز را از لوله اصلي جدا مي كنيد، حتماً لوله را پلمب كنيد. وقتي اجاق گاز را خاموش مي كنيد به بسته شدن قطعي جريان گاز اطمينان پيدا كنيد.
ما دائماً گفته ايم و آموزش داده ايم. چقدر سخت است كه گاهي اوقات مي بينيم برخي از شهروندان هنوز از شيلنگ آب به جاي شيلنگ اتصال گاز استفاده مي كنند. وقتي هم حادثه اي رخ مي دهد، مي گويند: قسمت اين بود! من مي گويم، قسمت خير بر پايه انديشه ها و تدابير خير ريخته مي شود!»
نصب سنسور نشت گاز راهكاري كم هزينه اما فراموش شده!
زن 24 ساله تكابي بر اثر گرفتگي در حمام منزل خويش پس از چند دقيقه تلاش بي ثمر براي زنده ماندن دچار خفگي شد و جلوي چشمان دختر خردسالش جان باخت.
ناهيد- ش درحالي كه از عواقب نصب غيرمجاز، نامناسب و غيراصولي آبگرمكن ديواري گازي در رختكن حمام منزلش بي خبر بود با كمبود شديد اكسيژن هوا در داخل حمام مواجه شد و حتي فريادهاي دخترش نيز نتوانست وي را از مرگ نجات دهد.
گازهاي حاصل از شعله هاي آبگرمكن گازي ديواري، نداشتن فضاي مناسب براي تبادل هوا و كمبود اكسيژن و نيز نصب غيرمجاز اين آبگرمكن در محيطي بسته و فاقد تهويه مناسب عامل مرگ زن جوان اعلام شده است.
در همين شهرستان يك زن باردار سي ساله با جنين هشت ماهه اش نيز پس از گازگرفتگي در حادثه اي مشابه و زمين خوردگي جان خود را از دست داد.
سؤال اساسي اين جاست كه آيا در تمامي اين حوادث صرفا شهروندان قصور دارند و آيا نمي توان با رشد تكنولوژي از امكانات جديد نظير نصب سنسور جهت نمايش نشت گاز كمك گرفت؟ مأمورين شركت گاز لااقل در بازديدهاي دوره اي براي قرائت كنتور مي توانند از طريق بروشور و يا به طور شفاهي مردم را نسبت به وجود چنين وسايلي آگاه كنند وحتي نصب اين وسايل را در منازل و آپارتمان ها به صورت اجباري فراگير كنند.
احمد مشتاق پور فروشنده سنسورهاي نشت گاز در بازار برايمان توضيح مي دهد: «اين محصول با استفاده از تكنولوژي پيشرفته نيمه هادي طراحي گرديده است و 2 نيمه هادي حس گر گاز به صورت جداگانه و همزمان وظيفه تشخيص ميزان نشت گاز را به عهده دارند. اين محصول به منظور حفاظت و امنيت محيط ها و مكان هاي مسكوني، ويلاها، هتل ها، فروشگاه ها، بانك ها، پروژه هاي انبوه سازي كه استفاده از گاز طبيعي در آن مرسوم مي باشد، نصب مي گردد تا نسبت به هرگونه نشت گاز طبيعي يا گاز منواكسيدكربن اعلام هشدار دهد.»
يك ايراني مقيم خارج كشور مي گويد: «اين مدت كه خانه اقواممان در ايران ساكن بوده ام برايم خيلي جالب است كه هر وسيله اي كه خريداري مي كنند، ابتدا دستگاه و آن وسيله را باز كرده و بعد كاتالوگ نصب و چگونگي استفاده از آن را مي خوانند!
دائما مي گويند: خودمان وصلش مي كنيم! زنگ بزنيم به خدماتي هزينه مي برد! اما ما در خارج كشور براي هر كار فني هر چند كوچك تكنسينش را صدا مي زنيم، چون مي دانيم كار نيكو كردن از پر كردن است و اگر كوچك ترين اشتباهي در نصب وسايل گازسوز رخ دهد، يك عمر پشيماني به دنبال خواهد داشت.»
وي ادامه مي دهد: «در تعجبم كه در پي هر حادثه جانسوز گاز گرفتگي يا انفجار بر اثر نشت گاز كلي خسارت هاي جاني و بيمه اي- اگر تحت پوشش بيمه باشند- مي پردازند، اما 40 هزار تومان نمي دهند كه يك سنسور نصب كنند و خيال خود و خانواده شان را از بروز چنين حوادثي راحت كنند. شايد هم اطلاع رساني و آموزش در اين زمينه كمرنگ بوده است. بايد تبليغات پررنگي داشت و حساسيت خانواده ها را برانگيخت.»
فلج شدن سلسله عصبي و مرگي خاموش!
سارا سجادي يك فرهنگي صحبت بسيار جالبي در مورد قوانين مربوط به لوله كشي و نصب وسايل گازسوز دارد. وي مي گويد: «ما قوانين تدوين شده منسجمي در باب استانداردهاي لوله كشي گاز در منازل و نحوه نصب و استفاده از وسايل گازي داريم كه دائما از طريق رسانه ها تبليغ مي شوند، اما سهل انگاري ها بايد با اجباري كردن قوانين پايان داده شوند. شايد لازم باشد كه يك سازمان موظف ترويج صحيح استفاده از وسايل گازسوز و استانداردهاي آن باشد. اجباري شدن نصب سنسورهاي نمايش دهنده نشت گاز در منازل مسكوني اولين گام موثر در اين مسير خواهد بود.»
به گفته كارشناسان گاز منواكسيدكربن قاتل پنهان محسوب مي شود، غيرقابل حس و لمس، بي بو و بي رنگ است، مردم كشنده بودن آن را باور ندارند و به راحتي تسليم و قرباني آن مي شوند.
درحقيقت اين گاز اگر چه سبك تر از هواست، اما قابليت انتشارش در محيط بسيار زياد است و به همين دليل در تمام نقاط مثلا يك اتاق اعم از بالا و پايين به سرعت متراكم مي شود و چون هموگلوبين خون ميل تركيبي فوق العاده اي با اين گاز دارد به طوري كه 300 برابر ميل تركيبي اش با اكسيژن است، وقتي اين تركيب صورت مي گيرد، اكسيژن ديگر به بافت ها نمي رسد.
بنابراين سريعا باعث مسموميت شده، سلسله عصبي فلج مي شود، قدرت هرگونه اقدامي از فرد مسموم سلب شده و به نوعي به خواب و مرگ آرام تن درمي دهد.
بايد درنظر داشت كه مسموميت گاز منواكسيدكربن بدون تغيير در تعداد تنفس اتفاق مي افتد و با علائم تهوع و سردرد همراه است.
يكي از متخصصين اورژانس تهران در مورد كمك رساني به مصدومين گاز توضيح مي دهد: «چنانچه كسي با گاز منواكسيداكربن دچار گازگرفتگي و مسموميت شده باشد، بايستي سريعا او را از محيط آلوده به اين گاز خارج كرد و در تماس با هواي آزاد گذاشت. در مسموميت هاي شديد بايد به مصدوم تنفس مصنوعي داده شود و چنانچه مقدور باشد تنفس با اكسيژن بر تنفس باهواي آزاد برتري دارد.»
مهار منواكسيد كربن با هوشياري
تصور نكنيد كه خطر گازگرفتگي از شما دور است و ياچون در فصلي خاص شيوع دارد، در مابقي فصول سال بي خيالش باشيد.
نصب آبگرمكن به صورت غيراستاندارد در حمام يا رختكن، نصب غيراستاندارد انواع و اقسام وسايل گازسوز از جمله كباب پز، اجاق گاز و...، روشن كردن اتومبيل گازسوز در محيط دربسته پاركينگ، پلمب نكردن لوله گاز بعد از جدا كردن وسيله گازسوز از لوله گاز شهري و... از عوامل شايع بروز حوادث در هر فصلي از سال هستند.
هرگاه حدود 70 تا 80درصد هموگلوبين بدن با منواكسيدكربن تركيب شود، مرگ اتفاق مي افتد. نكته قابل توجه اين است كه تماس مزمن و طولاني مدت با گاز منواكسيدكربن حتي در مقادير و دوزهاي كمتر از دوز كشنده نيز مي تواند سبب آسيب ديدگي مغز و بروز تغييرات ذهني و گاهي نيز ايجاد حالتي شبيه پاركينسون شود. آگاه باشيد كه استفاده از وسايل گازسوز و گرمايشي بدون دودكش، نقص در دودكش و نشت گاز به فضاي مسكوني، استفاده از وسايل خوراك پزي براي گرمايش، به كارگيري روشنايي گازي به مدت طولاني به خصوص در فضاي بدون تهويه، ضعف در دودكش شومينه، معيوب بودن مشعل شوفاژ، آبگرمكن هاي ديواري و زميني به ويژه وقتي كه دودكش مناسب ندارند و اتومبيل روشن در پاركينگ از اصلي ترين منابع و راه هاي توليد گاز منواكسيدكربن هستند.
گزارش روز