ضرورت نظارت بر كمپ هاي ترك اعتياد و چالش هاي پيش رو- بخش پاياني
جاي خالي شيوه هاي علمي در كمپ هاي ترك اعتياد
صديقه توانا
اعتياد آتش خانمانسوزي است كه دامنگير برخي از خانواده ها شده است و افراد مختلفي
به طور مستقيم يا غيرمستقيم با اين معضل اجتماعي درگيرند.
دستهاي پشت پرده و پنهاني كه مواد مخدر صنعتي را وارد كشور كرده و آن را جايگزين
مواد مخدر سنتي نمودند، خيلي زيركانه جوانان را اسير اعتياد كرده و آنها را به اين
دام كشاندند. بدين ترتيب مصرف مواد مخدر بين جوانان و نوجوانان شيوع پيدا كرده است
و همين مسئله باعث شده كه خانواده هاي نگران براي نجات فرزندان خود، بدون اطلاع و
از سر دلسوزي، متوسل به مراكز ترك اعتيادي شوند كه با زور و اجبار و كتك بيماران را
مجبور به ترك مي كنند كه اصولا اين روش براي پاكسازي جامعه از اين معضل اجتماعي
فراگير كارساز نيست.
به اعتقاد برخي كارشناسان به علت وجود تنوع زياد مواد مخدر بايد روش هاي درماني
تخصصي ترك اعتياد نيز وجود داشته باشد زيرا درمانهاي گروهي و بدون نظارت پزشك و
روان شناس بازده مطلوبي ندارد.
و از سوي ديگر برخي از كارشناسان و افرادي كه در همين مراكز ترك اعتياد مصرف مواد
مخدر را كنار گذاشته اند اعتقاد دارند اگر اين مراكز به درستي و به دور از شيوه هاي
زور و اجبار و كتك به بيماران معتاد كمك كنند، قطعاً راه حل مناسبي براي ترك اعتياد
خواهد بود و نتيجه مطلوبي خواهد داد.
يكي از افرادي كه از دوران نوجواني به مصرف مواد مخدر روي آورده بود مي گويد: «از
آنجا كه با دوستان ناباب همراه شدم به سرعت به سوي مصرف مواد مخدرهاي صنعتي گرايش
يافتم به طوري كه بر اثر تزريق هاي پي درپي مواد، تمام رگ هاي بدنم از بين رفت و به
بن بست رسيدم و حال و روز خودم را نمي فهميدم.»
او كه خود را حسن معرفي مي كند مي افزايد: «از آنجا كه از خانواده ام طرد شده بودم،
شبها را تا صبح در قبرستان مي گذراندم و روزها هم با كيف قاپي هزينه مواد خود را
تامين مي كردم و خلاصه به فلاكت افتاده بودم. دوباره از خانواده ام كمك خواستم و با
ياري آنها به يكي از مراكز ترك اعتياد مجاز مراجعه كردم و مواد را كنارگذاشتم .
البته ناگفته نماند كه چند بار به زور و اجبار و كتك به چند كمپ ترك اعتياد رفتم،
افراد هيكلي مرا با چك و لگد وادار به ترك مي كردند كه همه اين كارها بي نتيجه
بود.»، اكنون سه سال پس از ترك اعتياد، دانشجوي رشته روان شناسي هستم.
حمايت از معتادان پس از پاكي و سلامت
اميد رضايي، يكي از اعضاي گروه هاي خودياري معتادان كه در يكي از كمپ هاي شرق تهران
فعاليت مي كند و الان 6 سال است كه پاك شده است به گزارشگر كيهان مي گويد: «از
مسئولان تقاضا داريم به اين مسئله توجه كنند كه اگر يك معتاد پس از ترك مورد حمايت
قرار نگيرد، ممكن است دوباره به اعتياد روي آورد كه اين مسئله علاوه بر مشكلات
فرهنگي، هزينه هاي اقتصادي و رواني بيشتري را براي جامعه ايجاد مي كند.»
مهدي يك نجات يافته ديگر از دام اعتياد به صحبتهاي دوستش اين نكته را اضافه مي كند
و مي گويد: «باتوجه به پيشرفت روش هاي درماني و توسعه مراكز ترك اعتياد، الان خدمات
خوبي به معتادان داده مي شود كه اگر زمينه مناسب براي بعد از ترك افراد فراهم
نباشد، به طور حتم دوباره به مصرف مواد روي مي آورند. به او مي گويم شما الان مشغول
چه كاري هستيد؟ مي گويد: «در يك نمايشگاه خودرو شاگردي مي كنم و در خدمت بچه هاي
اين مركز هم هستم.»
او مي گويد: «بخش زيادي از كارفرمايان اعتياد افراد را بهانه اصلي رد صلاحيت آنان
براي كسب شغل عنوان مي كنند در حالي كه بايد به اين افراد و امثال من اعتماد شود ما
هم جزو اين جامعه هستيم، روزگاري خطا كرديم، اما الان نادم و سالم هستيم، اگر كسي
از ما حمايت نكند ما چه بايد بكنيم؟!
اعتياد بيماري چند روزه و چند ماهه نيست...
درمان اعتياد، طولاني مدت و تخصصي است، اعتياد پديده پيچيده اي است كه همراه خود
مجموعه اي از اختلالات جسماني و رواني را به همراه دارد و به علت آثار سوء مواد
مخدر، سيستم فيزيولوژيكي بدن تحت تاثير قرار مي گيرد و براساس تحقيقات سه چهارم
معتادان دچار بيماري هاي روان شناختي و روان پزشكي هستند به همين علت براي ترك
اعتياد يك فرد، بايد جامعه و خانواده نيز همكاري لازم را داشته باشند.»
مسعود سعيدي كارشناس ارشد روان شناسي ضمن بيان توصيه هاي فوق در خصوص كمك به
بيماران معتاد به گزارشگر كيهان مي گويد: «اعتياد بيماري چند روزه و چند ماهه نيست
بلكه مدتهاي طولاني همراه فرد است و براي حل اين مشكل آشنايي با علوم روز در حوزه
پيشگيري از مصرف انواع مواد مخدر، تكنيك ها و پژوهش هاي مختلف و تجربه كافي لازم
است.
وي با بيان اينكه روش پرهيزمدار براي درمان اعتيادهاي مدرن پاسخگو نيست مي گويد:
«در كلينيك هاي ترك اعتياد از روش كاهش آسيب استفاده مي شود و به علت كم رنگ بودن
نقش روان شناس و مددكار اجتماعي در كلينيك هاي ترك اعتياد گاهي اوقات فرد معتاد پس
از كنار گذاشتن مواد مخدر و قطع دارو دوباره به مصرف مواد روي مي آورد.»
يا برو بمير يا سالم برگردد!
اما آنچه مسلم است مراكز ترك اعتياد براي افرادي كه عزم خود را براي ترك مواد جزم
كرده اند و دوستان هميار به ياري شان شتافته اند و به طور مستمر در جلسات و كلاس ها
شركت كرده اند، خيلي مثبت و كارآمد بوده است.
روح الله ميرزايي 33 ساله است و از سن خيلي پايين به قول خودش به سمت مواد مخدر
رفته بود. او به واسطه اعتيادش كار دولتي، خانه و خانواده و همسرش را از دست داد.
سالها در تبعيد بوده و از انجام هيچ كاري هم ابائي نداشته است.
او از اينكه روزهاي تلخ و سخت گذشته را به ياد آورد خيلي متاثر مي شود اما به
گزارشگر كيهان مي گويد: «اين سختي و مشقت و ذلت ها را مي گويم تا براي جوانان درس
عبرت باشد و هرگز سراغ مواد مخدر نروند.»
ميرزايي مي گويد: خانواده ام مرا به خاطر اعتياد از خانه بيرون انداخته بودند
.مادرم مي گفت يا برو و سالم برگرد يا بمير! هيچ پناهگاهي نداشتم، شبها در پاركها و
در گوشه كوچه پس كوچه ها مي خوابيدم و روزها تراكت پخش مي كردم و خرج موادم را درمي
آوردم و چون دوست نداشتم مردم مرا با چهره ژوليده و به عنوان يك فرد معتاد خطاب
كنند، در دستشويي هاي پارك لباسهايم را مي شستم و ظاهرم را مرتب مي كردم، از خماري
مي مردم اما اگر كسي از جلويم رد مي شد سيخ و صاف مي نشستم تا تحقيرم نكنند، ولي
ديگر از اين وضع خسته بودم.»
به او مي گويم چه شد كه به اين كمپ آمدي و چند سال است پاك هستي؟
مي گويد: «روزي در پارك خواب بودم كه يكي از اقوام مرا ديد و صدايم كرد، وقتي مرا
در آن وضعيت ديد، خيلي تحقير شدم و در سال 88 با وضعي بسيار آشفته و در حالي كه فقط
30 كيلو وزن داشتم به اين كمپ كه مجوز دارد آمدم و الان هم به لطف خدا پاك پاك هستم
و در همين جا به خدمت كردن براي بچه هاي بيمار مشغولم.»
قدمت 11 ساله كمپ هاي ترك اعتياد
در ايران
تاريخچه تأسيس كمپ هاي ترك اعتياد به چه سالي برمي گردد و آيا اين مراكز در شرايط
فعلي با اصول و موازين علمي به مداواي بيماران معتاد مي پردازند؟ كمپ هاي ترك
اعتياد تا چه حد با استانداردهاي روز دنيا مطابقت دارند؟ عباس ديلمي زاده مديرعامل
جمعيت تولد دوباره در گفت وگو با گزارشگر كيهان در پاسخ به سؤالات فوق در توضيحات
بيشتري مي گويد: «مراكز اقامتي يا كمپ ها در ايران 11 سال سابقه دارد و سال 1380
اولين مراكز كمپ در كشور راه اندازي شد در آن زمان نياز روز معتادان به برنامه هايي
بود كه در آن بتوانند استراحت كنند و در يك محيط ايزوله شرايط پرهيز از مواد را در
دوران اوليه طي نمايند و در آن مقطع اوليه برنامه درمان اقامتي در كشور نبود و قبل
از آن مراكز نگهداري اجباري معتادان وجود داشت كه در سال 76 تعطيل شد.»
وي مي گويد: «در اين مقطع زماني يعني سال 80 تنها نحوه درمان، درمانهاي سرپايي بود
كه براي عده اي شيوه درماني مناسبي بود، لذا كمپ هاي خودجوش مردمي داوطلبانه توسط
برخي معتادان بهبود يافته كه خود دوران درمان را طي كرده بودند راه اندازي شد و تا
سال 85 اين مراكز از نظر امكانات و تجهيزات فني به صورت كمپ اداره مي شد و از لحاظ
كيفيت وسايل در حد بسيار پايين بود، اما روح خدمات داوطلبانه حمايت هاي اجتماعي
گروه همتا در آن مقطع تا حدي بالا بود كه موفقيت درمان را در آن از نظر كيفي بالا
برد.»
آقاي ديلمي زاده اضافه مي كند: «از سال 84 به بعد عده اي از معتادان بهبود يافته
براي ايجاد شغل و كسب درآمد اقتصادي اقدام به راه اندازي كمپ ها و مراكز خانه هاي
بهبودي كردند كه با وجود كسب درآمد به خودي خود نمي تواند امر منفي تلقي شود اما
زماني كه كاري به عنوان حرفه قرار است راه اندازي و تداوم يابد فرد بايد شرايط حرفه
و حرفه اي بودن را رعايت كند و متاسفانه موفقيتهاي بسيار بالاي سالهاي 80 تا 85 در
مراكز اقامتي و كمپ ها، پشتوانه حمايتي مردمي بالايي براي اين مراكز به وجود آورد و
بعد از آن افرادي كه مراكز اقامتي را راه اندازي كردند با سوءاستفاده از معتادان و
خانواده هاي آنها توانستند ادامه حيات دهند.»
وي اضافه مي كند: «از سال85 به بعد با مصوب شدن پروتكل درمان پرهيزمدار و ايمان
مدار كه توسط «جمعيت تولد دوباره» طراحي شد و سازمان بهزيستي هم آن را تاييد كرد
مقرر گرديد كه اين مراكز به شكل حرفه اي مجوز فعاليت دريافت كنند و در اين شيوه و
مدل مي بايست حداقل 5نفر كاركنان خدماتي و اداري و درماني كه آموزشهاي لازم را ديده
اند و مي توانند خدمات را به معتادان ارائه دهند در مراكز داراي مجوز مشغول به كار
شوند و پس از احراز وجود اين 5كارمند، مجوز به آن افراد اعطا مي شود.»
وي با اظهار تأسف از اينكه از سال85 تاكنون چند اتفاق در مورد مصرف مواد مخدر و
فعاليت اين كمپ ها رخ داده است مي گويد: «اولين مسئله شيوع سوءمصرف مواد محرك و
نياز جامعه به نگهداري اجباري معتادان است كه بخش زيادي از كمپ ها و مراكز را به
سمت نگهداري اجباري و اجراي مداخلات غيرعلمي نمود. همچنين مراكزي كه مجوز دريافت
كردند يا در حال دريافت مجوز بودند و در حال حاضر فعالند شرايط كادر درماني را
رعايت نكردند و آموزشهاي لازم را براي اجرا و مديريت مراكز كمپ نكرده اند.»
مديرعامل جمعيت تولد دوباره مي گويد: «قرار بود افرادي كه مراكز اقامتي را اداره يا
در آن كار مي كنند، يك سال آموزش دانشگاهي مددياري را كسب كنند كه متأسفانه عدم
اجراي اين بند باعث شد كه بخش دوم نيز نتوانند خودشان را براساس موازين علمي و
انساني منطبق كنند و موضوع قابل بحث ديگر اين است كه نياز جامعه و تغيير الگوي مصرف
همچنين تغيير وضعيت اجتماعي مراجعه كنندگان به اين گونه مراكز مورد توجه قرار نگرفت
و اين مراكز به جاي آنكه خود را با شرايط روز منطبق كرده و خود و مراكز خود را
ارتقا دهند با همان وضعيت اول دهه80 ادامه حيات دادند كه قطعاً با اين روش نمي
توانند راه موفقي را طي كنند.»
كسب آموزشهاي علمي در مراكز ترك اعتياد
از ديلمي زاده در مورد راه حل اين مشكل سؤال مي كنم و اينكه با توجه به رشد قارچ
گونه اين مركز و استقبال زياد خانواده ها از اين كمپ ها براي بهبود شرايط آنها چه
بايد كرد؟ آقاي ديلمي زاده در توضيحاتي اين طور مي گويد: «در دنيا مدلهاي متنوع
درماني اقامتي به عنوان يكي از اركان اصلي برنامه هاي درمان اعتياد شناخته شده است
كه موفقيت درمان در اين مدلها در مقالات متعدد علمي نيز به وضوح مشاهده شده است،
بنابراين راه حل اين است كه مراكز اقامتي با كسب آموزش لازم و استفاده از نيروهاي
متخصص، خود را با مدلهاي درمان اقامتي منطبق بر شواهد علمي و مدل هاي روز دنيا
تطابق دهند تا اعتماد عمومي نسبت به كيفيت خدمات بالا رفته و اثر بخشي برنامه هاي
درماني در حد مطلوب و مورد قبول قرارگيرد.»
ضرورت آموزش به خانواده هاي معتادان
بزودي يك مركز ويژه براي ارائه آموزش به خانواده هايي كه فرد معتاد به شيشه دارند
راه اندازي مي شود.
آقاي ديلمي زاده با اعلام خبر فوق در توضيحات بيشتري در اين خصوص مي گويد: «براساس
تجربيات ساير نقاط جهان با منابع علمي، شيوه هاي مداخلات مددكاري و ملاحظات انگيزشي
در محل سكونت، اين گونه افراد مي توانند تمايل معتاد مصرف كننده به شيشه را براي
پذيرش داوطلبانه درمان بالا ببرند، بدين صورت كه چنانچه خانواده ها در جلسات مشاوره
و آموزشي لازم شركت نموده و پس از كسب اطلاعات كافي از نحوه برخورد با بيمار مصرف
كننده شيشه آگاهي كسب كنند، با كمك مددياران و مددكاران حرفه اي مي توانند به جاي
تماس با مراكز اجباري و به اجبار بردن بيمار به مراكز غيرمجاز، انگيزه و تمايل كافي
براي پذيرش درمان داوطلبانه در بيمارستان را به وجود آورند و متأسفانه اين نوع
اقدامات تاكنون در كشور به صورت گسترده ارائه نشده است اما در جمعيت تولد دوباره
قصد داريم به زودي برنامه هاي پايلوت و آموزشي اين نوع مداخلات را اجرا نماييم.»
درمان پرهيزمدار و ايمان مدار
روش ترك اعتياد پرهيزمدار و ايمان مدار چيست و تا چه حد مي تواند اين روش در درمان
معتادان به مواد مخدر مؤثر باشد؟ محمد رمضاني نژاد كه يك بهبود يافته به همين روش
مي باشد به گزارشگر كيهان در اين خصوص مي گويد: «اين روش بر مبناي پرهيز كامل از هر
نوع ماده مخدر و برپايه كمك معتادان بهبود يافته به معتادان در حال مصرف پي ريزي
شده است.»
وي مي گويد: «بازپروري ايمان مدار، يك برنامه بهبودي گروهي و مشاركتي است كه براي
رهايي از اعتياد و عوارض آن، با الگوبرداري از مدل هاي زنده (معتادان بهبود يافته)
و به كارگيري فلسفه 12قدمي، خداشناسي و تقويت ايمان به خداوند انجام مي گيرد.»
وي اضافه مي كند: «روش ايمان مدار با ايجاد رخنه در ساختار شخصيت كاذب و بي ايمان
فرد معتاد و بازسازي آن موجب رعايت اصول معنوي و تقويت مهارتهاي سالم زندگي فردي و
اجتماعي او مي گردد. در اين روش بهبودي كم هزينه معتادان به جاي استفاده از تئوري
هاي قديمي، از تجربه معتادان بهبود يافته كه خود همين فرايند بهبودي را طي كرده اند
بهره برداري مي شود.»
صيانت و ارتقاء سلامت نيروي انساني
هميشه مي گوييم پيشگيري بهتر از درمان است براي پيشگيري از اعتياد اطلاع رساني و
فرهنگ سازي يكي از ضروريات جامعه امروز است.
نمايشگاه زندگي سالم با موضوع پيشگيري اجتماعي از اعتياد از 19 تا 26 تير در شركت
پارس خودرو و با همكاري ستاد مبارزه با موادمخدر و سازمانهاي مردم نهاد با هدف
آگاهي افراد از آسيبهاي اجتماعي بخصوص اعتياد برپا شده بود.
با توجه به اينكه برپايي چنين نمايشگاههايي در محيط هاي صنعتي يكي از راههاي افزايش
آگاهي افراد وارتقا سطح سلامت آنها مي باشد، ضمن بازديد از نمايشگاه با عبدالصمد
احمدوند مدير ايمني و بهداشت كار شركت پارس خودرو به گفت وگو نشستيم. وي با اشاره
به اينكه اعتياد يكي از معضلات اجتماعي و يك مشكل جهاني مي باشد و اگر بگويم به يك
بحران جهاني تبديل شده گزافه نيست خاطرنشان مي كند: «اعتياد منشاء بسياري از
نابساماني ها و مشكلات اجتماعي در سطح جامعه است و اگر هر سازماني يا شركتي به
اندازه توان خود تسهيلاتي را براي آگاه سازي پرسنل انجام دهد، شاهد كاهش آسيبهاي
اجتماعي خواهيم بود چرا كه افرادي كه در محيط هاي صنعتي كار مي كنند جزو اين جامعه
هستند و در هر شرايطي نياز به كمك و حمايت دارند.»
آقاي احمدوند به اهداف برپايي اين نمايشگاه اشاره مي كند و مي گويد: «در اين
نمايشگاه بحث پيشگيري را مدنظر قرار داده ايم تا به افراد جامعه با توجه به مصداق
آيه امر به معروف و نهي از منكر كمك كنيم و در صنعت خودروسازي اين اولين بار است كه
چنين نمايشگاهي برگزاري مي شود دو هدف اصلي هم صيانت و ارتقا سلامت نيروي انساني
است.»
گزارش روز
|
